4e Jaargang.
Donderdag 27 Januari 1887.
No. 1092.
ABONNEMENTSPRIJS:
Versebijnt Dagelijks uitgenomen Zen- en aigemeene Feestdagen.
ADVERTENTIËN'
ALGEMEEN OVER/JOUT.
FEÜILLETON.
EEN OORDEEL GODS.
lMNNENUii
foor Haarlem per maand40 Cents.
Franeo door geheel het Rijk p. maand 55
Afzonderlijke Nommers 5
Brieven, gelden, advertentiën enz. franeo ta adreageeren
aan het Bureau, Kleine Houtstraat No. 9.
Hoofdagenten voor het Buitenland: Compagnie Générale de rublieite Etrangèr» Q. L.
DA VBE Co., JOH. F. JONES, Sucr., Darijs, 31bit Faubourg Montmartr».
van 15 regels 25 Cent; iedere regel meer 6 cents
Grroote letters naar Plaatsruimte.
Advertentiën worden aangenomen tot 's middags 12 uur»
MUSEUMS EN ANDERE BEZIENSWAARDIGHEDEN VAN HAARLEM.
Koloniaal museum van het Paviljoen. Ingang aan de Dreefzyde 2e
ldrtoon van diploma vr\jea toegang, donateur» met gezelschap, leden met 1
Sitnder Nederlandsche Maatachappy ter bevordering van Nijverheid hebben
rsn Nederland en meer bijzonder van het Haarlemache Bisdom, Kruisweg
1 gulden. Museum der stad Haarlem op hei Raadhuis. Geopend van
Isaiagen koatelooa van 124 uur, de overige Christelijke feestdagen tegen
fitg&irs museum in de Damstraat. Geopend dagel.\jko uitgenomen Saterdag,
Woanidag en Zaterdag van S4 uur. Orgel-bespeling in de Groote Kerk.
deur. Geopend dagelyka van 10 tot 4 nnr. Toegang 25 cents per persoon. Donateurs en leden der Nedorlandache Maatschappij ter bevordering van Nijverheid hebbel if
dame. Museum van kunstnijverheid op het Paviljoen. Ingang Krontzijdo van i et Paviljoen op het terras. Geop, dag. v 104 uur. Toegang 25 ct. p. persoon. Donateurs au
op vertoon van diploma vryon toegang, donateurs met gezelschap, leden met 1 dame. Bisschoppelijk museum voor kerkelijke oudheid, knust en geschiedenis, vooral
No. 59. Geopend dagelijks, uitgenomen Zaterdag, Zon- on Feestdagen, van 105 uur. Toegang 25 cents per persoon, üoorloopende toegangskaarten voor een geheel ja»|
15 April tot 14 October alle werkdagen van 104 uur, van 15 October tot 14 April op die dagen van 108 nnr tegen betaling van 25 cents per persoon, alleen Of
betaling van 25 cents per perBoon. Kinderen beneden da 8 jaren worden in het geheel niet toegelaten; kinderen van 8 tot 14 jaren niet dan onder behoorlijk geleide.
Zon- en Feestdagen van 113 nnr. Tsglert bibliotheek. Geopend Woensdag, Donderdag, Vrjjdag en Zaterdag van 1—4 nnr.
Dinsdag van i2 en Donderdag van 23 nnr. Toegang (dear Oadegrooumarkt) vrjj.
Stadsbibliotheek Prinsenhof, Geopeal
De Daily News zegtDe achter
eenvolgens bij het departement van
Buitenlandsche Zaken inkomende
berichten betreffende de bedoelingen
van Frankrijk en Duitschland heb
ben bij het Engelsche ministerie
ernstige bezorgdheid verwekt. De
gebeurtenissen gaan met snelle vaart
eene crisis tegemoet. Duitschland
zal waarschijnlijk Frankrijk over
de beteekenis der laatst genomen
militaire maatregelen interpelleeren.
De Norddeutsche Allgemeine Zei-
tung verklaart de berichten in de
Daily News uit de lucht gegrepen.
Er is niets van aan, dat de Duit-
SChe regeering voornemens zou zijn,
de Fransche om opheldering over
troepen-bewegingen te vragen.
De Berlijnsche bladen berich
ten dat de redacteur derFreisinnige
ZeitungBarth, aangeklaagd wegens
verbreiding van het onware, onrust
wekkende bericht betreffende den
overste-luitenant Villaume, door het
schepangericht wegens grove onbe
tamelijkheid is veroordeeld tot zes
weken gevangenisstraf.
De afgevaardigden der oostelijke
departementen zijn getroffen door
het bericht van de Daily News als
zou Duitschlaud voornemens zijn op
diplomatieken weg het Fransche
Kabinet opheldering te vragen over
de beweerde concentratie van Fran
sche troepen. Zij ondervraagden den
minister Goblet, die na een onder
houd met den minister Flourens het
bericht voor geheel ongegrond ver
klaarde.
In den gisterenochtend gehou
den ministerraad werden de veront-
ELISABETH WERNER.
Naar het Duitsch door Geiida.
30)
Slechts iemand van Marco's aard,
die geen andere wet erkende dan
zijn eigen wil, zou in staat zijn er
zijne hand tegen op te heffen, en
als hij het waagde, waren zijne
makkers daar, om het hem met ge
weld te beletten. Zij omsingelden
hem en versperden hem den weg
naar de bron; de wapenen blonken
en het scheen, dat de strijd bloedig
zou worden. Toen trad Stephan
Hersovac op nieuw tusschenbeiden
en riep:
Houdt vredemeteen baande
hij zich een weg tusschen de man-
rustende geruchten, verspreid door
een Engelsch dagblad, opnieuw ge
logenstraft. De ministers waren het
eens, dat zich niets heeft voorge
daan, hetwelk zou kunnen strekken
tot bevestiging dier beweringen,
welke even onjuist zijn uit een
krijgskundig als uit een diplomatiek
oogpunt.
Uit Weenen wordt aan de Times
gemeld dat de Servische regeering
de volledige bijzonderheden inhau-
den heeft van eene samenzwering
tegen koning Milan, te Petersburg
door de partij vau Ristich gesmeed,
fan de hoofdaanleggers zouden som
migen gebannen worden.
De Daily News zegt, dat, naar
aanleiding van dit komplot, te Bel
grado reeds vele arrestatiën hebben
plaats gehad.
Uit Sofia wordt aan de Times
gemeld dat Zankoff aau de Porte
zijn program voorlegde, dat inhoudt
terugroeping van Kaulba-s, ver
kiezing van den prius van Min-
grelië tot vorst van Bulgarije, wijzi
ging der Bulgaarsche grondwet,
opheffing der politiemacht en ont
binding van het leger. Om dit
program uit te voeren, verlangt
Zankoff voor drie zijner partijge-
nooten portefeuilles in een te vor
men Bulgaarsch ministerie, terwijl
generaal Kaulbars minister van
oorlog zou worden.
De Standard meldt hierom
trent dat de Porte het voorstel van
Zankoff afgewezen heeft, hetwelk
bovendien nog inhield, dat de ver
bannen aanleggers der samenzwering
zouden worden teruggeroepen en in
hunne posten hersteld.
Bulgarije weigert aan Servië
Bregowa af te staan, niettegen
staande de commissie voor de grens-
schappen door en ging naast zijn
vriend staan. - Zou ons eigen bloed
vloeien ter wille van een vijand, een
vreemdeling? Blijf hier, Marco, gij
weet niet wat gij doet, en toen
wat zachter sprekende, zoodat al
leen Obrevic hem verstaan kon,
zeide hij
Gij wilt morgen bij den aanval
nog [eens onze aanvoerder zijn.
Geen enkele onzer volgt u meer,
wanneer gij op deze plaats bloed
vergoten hebt; gij zijt dan ver
vloekt en allen wenden zich van
u af!
Hij had het juiste middel aan
gewend om den woesten Obrevic te
temmen. Deze uitte een gesmoorden
kreet van woede en knarsetandde,
maar hij deed geen poging meer
door den kring, die hem omsingelde,
heen te breken. Hij wist maar al
te goed, dat zijne ontmoedigde tot
een klein troepje samengesmolten
manschappen hem slechts met tegen-
regeling dit overeengekomen is.
Hierdoor worden de vriendschap
pelijke betrekkingen tusschen Servië
en Bulgarije in gevaar gebracht.
Eene niet zeer sterke strijdmacht
van Abessiniërs heeft Massowah
aangetast, met het gevolg dat er
200 Abessiniërs en 5 Italianen sneu
velden. De Italianen hebben 1500
man naar Makullah gezonden.
Italië zendt 12 compagnieën voet
volk en eene batterij geschut ter
versterking.
De Amerikaansche Senaat
heeft, na eene langdurige beraad
slaging, met 40 tegen I stem het
wetsontwerp aangenomeD, hetwelk
den President der Unie machtigt
maatregelen te nemen ter verdedi
ging van de rechten der Ameri
kaansche visschers. Door eenige
sprekers werd zeer heftig uitgevaren
tegen Engeland; sommigen ver
klaarden zelfs dat, als Engeland
voortging met beslag te leggen op
de Amerikaansche schepen, daarin
eene aanleiding tot oorlog zou kan
nen gelegen zijn.
Haarlem, 26 Januari 1887.
Door plaatsgebrek waren wij gis
teren genoodzaakt om het verslag
over de lezing van den heer J. B. A.
Saeijs, in «Weten en Werken» ge
houden, aftebreken. We laten hier
thans het overige volgen:
Wat men niet zou verwachten is
de groote bedrevenheid van den
Dajak in het smeden van wapens
en het smelten van ertsen. Spreker
vertoonde een keurig gesmeede
soort sabel en een daarbij passende
houten schêe, wier bewerking van
zin volgden in den strijd, waarmee
hij nog een laatsten wanhopigen
aanval op den vijand doen wilde;
hij wist dat zij hun heil nog slechts
in de onderwerping zochten. Nog
dwong de macht van zijn persoon
de wederspannigen hem te volgen;
maar het was met deze macht ge-
daaD, wanneer het werkelijk met
opgeheven zwaard deze gewijde
grens overschreed.
Daar kwam van de kant van het
dorp iemand aan, naar het scheen
een jongen. Het was dezelfde her
dersknaap, dien men uitgezonden
had om aan Gerald de valsche tij
ding over te brengen, die hem toen
tot gids verstrekt had en daarna
zich tot Marco gespoed had om hem
konde te doen. Hij kwam haastig
op de mannen toeloopen en bereik
te hen eindelijk uitgeput en bui
ten adem.
Mareo Obrevic, neem u in
acht! riep hij gejaagd uit.Er
veel bedrevenheid getuigde. Het
ijzer door de Dajaks uit het op Borneo
voorkomende erts gewonnen, staat
in kwaliteit zelfs boven het beste
Zweedsche ijzer.
Hiermede nam spreker van de
Dajaks afscheid om over te gaan tot
de Atjehers, een volk hier te lande
meer bekend, doch waarvan de bij
zonderheden met betrekking tot
gewoonten en karakter eene min
der aigemeene bekendheid hadden.
Atjeh beslaat ongeveer 800 vierk.
mijlen en is dus bijna l1/, maal
zoo groot als ons land. Wat de be
volking betreft, deze wordt volgens
de laatste gegevens geschat op
500,000 zielen. Zij is geen oorspron
kelijke volksstam doch waarschijn
lijk van Chineezen afgestamd, die
zich daar voor eeuwen vestigden en
zich met de oorspronkelijke bewo
ners vermengden. Volgens hun eigen
meening zijn zij een vermenging
vau Bataks, Niassers, Boegineezen
enz. Het uiterlijk vau den Atjeher
is dat van een Maleier, doch in
zijne trekken leest men valschheid.
Dat hij wat ontwikkeling betreft op
veel hooger trap staat dan de Dajak
en meer volksstammen in de Oost,
getuigt reeds terstond zijne woning
en kleeding. Zijn woonhuis, stevig
gebouwd, is meestal door eeu fliuken
tuin omgeven. De kleeding bestaat
uit een lang witzijden overkleed en
wijde broek, terwijl bij velen ook
het bovenlijf naakt is. Een muts,
alnaarmate der welgesteldheid van
den bezitter in kostbaarheid afwis
selend, dekt het hoofd. De vrouwen
gaan eveneens gekleed als de man
nen, in huis alleen hebben zij het
hoofd ongedekt. De levenswijze
van den Atjeher is zeer eenvoudig.
Een aftreksel van koffiebladen is
zijn gewone drank, maar hij is
meestal verslaafd aan opiumschui-
komen soldaten wel dubbel zoo
veel als gij er hebt zij zoeken
hem den vreemden officier
en u I
Allen ontstelden op het hooren
van die onverwachte tijding; Marco
echter riep heftig uit:
Gij liegtZij kunnen nog geen
tijding hebbeD, zij meenen dat het
dorp door hunne manschappen be
zet is. Zijn zij daar?
Neen, zij zijn voorbijgetrokken
zonder zich op te honden, zonder
te vragen. Zij trekken naar de
Wilabron, ik heb dien naam ge
hoord.
Dat is verraadHoe weten zij
dat nij daar is? Zij moeten in den
waan verkeeren, dat hij in het dorp
is! Wie heeft hun die boodschap
gebracht?
Dat is van later zorg, zeide
Stephan, hem in de rede vallende.
Gij hoort het, zij zijn uw dub
belen in getal. Wij kunnen thans
ven, welk misbruik vele slachtoffers
maakt. Vrouw en kinderen zijn zijn
wettig eigendom. Hij kan ze ver-
koopen en verdobbelen. Veelwijverij
is geoorloofd, daar de leer vau Mo
hammed in Atjeh verbreid is, welke
die gewoonte toestaat.
Daarbij heeft de Atjeher een inge-
kankerden haat tegen de christenen,
mede tengevolge van zijn godsdienst.
Zóó komt hij de leer van den
Qorstn na; het goede wat zij bevat
wordt door hem geheel op den ach
tergrond gesteld. Verder is hij wraak
zuchtig en roofziek, in hooge mate.
De beleediging van een enkel per
soon kan een verdelgingsoorlog doen
uitbreken tusschen de stammen
waartoe de beleedigde en beleedi-
gende partijen behooren.
De krijg dien wij met Atjeh voeren
vond zijnen oorsprong in slaven
handel en strandroof. Toen het na
melijk bleek dat het traktaat van
handel en vriendschap, tusschen de
Atjehsche regeering en onsgoever-
nement gesloten, slechts een doode
letter was, daar de beloften en ver
zekeringen door eerstgenoemde ge
geven tot het tegengaan dier mis
bruiken niet werden nagekomen,
werd de oorlog aan Atjeh verklaard,
welke langen tijd met afwisselend
geluk werd gevoerd en waarin na
men als van Kohier, Karei van der
Heijde en zoovele anderen met eere
kunnen worden genoemd, totdat ons
goevernement geen strijd meer wilde
doch een civiel goeverneur benoemde
en slechts een verdedigende hou
ding onzer op Atjeh ingenomen
stellingen moest worden in acht ge
nomen. Deze loop van zaken is een
ieder bekend, en mag die toestand
ook al zijne schaduwzijde hebben,
ontegenzeggelijk heeft hij ook zijne
lichtzijde, want die Atjehers welke
zich onder Nederlandsch gezag
hier den strijd niet beginnen; dat
zou ons verderf wezen. Laat ons
gaan, eer het te laat is.
Eu hij daar beneden zou de
bron in veiligheid verlaten? Eerst
wil ik met hem afrekenen en
weten wil ik, wie de verrader is.
Spreek, knaap, waart gij het? Hebt
gij u laten omkoopen en ons de
vijanden hier gezonden? Antwoord,
gij zijt een kind des doods 1
llij had den bode met ruwe hand
aangegrepen en schudde hem, alsof
hij zijne bedreiging ten uitvoer wilde
brengen. De knaap viel voor hem
op de knieën, en zeide:
Mijnheer, ik deed slechts wat
gij mij bevolen hebt, niet meer! Ik
heb gewacht tot dat ik de vreem
delingen in de woning van Stephan
Hersovac heb zien binnengaan. Daar
was toen niemand dan zijne vrouw
en Danira.
Danira! herhaalde Marco
op doffen, knorrigen toon. Zij wa^
