voorstel van den voorzitter werd
Op
thans eenige
waarvan hij gebruik maakte om de aan'
wezigen te wijzen op den maatregel van
het gemeentebestuur alhier, dat twee her
halingsscholen zal openen. 0Mochten er
personen zijn, die van dat onderwijs ge
bruik wenschen te maken of anderen er
toe op te wekken, dan hoopte spreker dat
zij deze maatregelen van het gemeentebe
stuur in het belang van het volk, zouden
toonen op prijs te stellen.*
Het debat werd geopend door den heer
van Z a n e n, die de verschillende mid
delen om tot oplossing der sociale questie
te geraken niet konden bevredigen. De
socialisten gaan te ver, het werklieden
verbond werkte hem te //benauwd". Het
midden te vinden is voor mij niet doen
baar. Ik heb Stoffel gelezen, maar ook
deze bevredigt mij niet; wie zal er kapi
taal voor ons afstaan Dat de engelsche
werklieden het beter hebben dan wij, komt,
omdat zij veel meer ontwikkeling hebben,
in andere landen is de voeding ook beter
dan hier en daarom kunnen ze meerpro-
duceeren. Onvoldoende voeding en meer
werkkracht kunnen niet samengaan. De
wet van Van Houten is een prul wet. Aan
middelmannen hebben wij niets. Spreker
zou verbetering wenschen langs geleidelij
ken weg maar desnoods door geweld.
De heer N i e m a n respecteert de leer
der land-nationalisatie, maar hoeveel is er
al niet op dergelijke theorieën gebouwd 1
Coöperatie brengt verzachting en andere
maatschappelijke instellingen trachten het
hunne te doen, maar alles wordt weer
teruggebracht op kapitaliseeriug zonder
wezenlijke verbetering aan te brengen voor
den werkman.
Iu 't ,/Groningsche Weekblad* komt een
stuk voor (spreker leest het) waarin de
theorie van de land-nationalisatie wordt
weerlegd. De bezitters, heet het daar, zul
len door zelfzucht gedreven het land doen
schatten door hunne creaturen. De millio-
nairs zouden zichzelf onteigenen ?l Neen,
het kapitaal moet onteigend worden, anders
zal het voortgaan millioenen arbeiders af
te beulen.
De heer Schram heeft geaarzeld het
woord te vragen, daar hij nog niet ge
noegzaam op de hoogte van de theorie
van Flürscheim is.
De maatschappij heeft zoovele kanten
en wonden, dat hij niet gelooft dat één
middel in staat is om haar zoo op eens te
genezen, evenmin als men met één slag een
reus kan vellen.
Welke waarborgen geeft spreker bij
nationalisatie van den bodem, dat er ver
betering voor elk individu uit voort zal
vloeien?
De heer Terstraten is ingenomen
met de landnationalisatie omdat het een
punt van het programma der sociaal-de
mocraten is.
Wat het vellen van den reus betreft,
ook hij erkent dat dit niet in eens gaal
maar laugzaam aan zal de geheele revo
lutie tot stand komen. Dat zal echter
eene vredelievende zijn. Wij zijn reeds in
revolutie, want de maatschappij vervormt
zich dagelijks,
De heer S c h r a m wijst er op dat er
in ons land nog boertjes zijn, die het goed
gaat en nu wenscht men dat het grond
bezit iu handen zal komen van weinigen 1
Hoe moet men aan met gronden die
braak liggen Emigratie op groote schaal
is z. i. het beste middel tegen werkloos
heid. Emigratie gesteund door den staat.
Hoe kan men in een land waar het stre
ven is om den werkman een eigen huis,
land enz. te verschaffen, aanlanden in het
beginsel van geen particulier bezit. Die te
genstrijdigheid was hem te groot.
De heer de Clercq beantwoordde
eiken spreker afzonderlijk. Den heer van
Zanen deed hij opmerken, dat wanneer er
genoeg werk is en da arbeiders zelf hun
loon kunnen bepalen, dit hen ten goede
zal komen.
Ieder werkman zal in den nieuwen
staat fatsoenlijk zijn bestaan hebben, want
van iederen bunder grouds kunnen 8 ge
zinnen leven. Welke bezwaren de heer van
Zanen dus heeft tegen land-nationalisatie
is hem niet duidelijk. Men kan dan in
zijn onderhoud desnoods of vrijwillig door
landbouw voorzien.
De heer Van Zanen valt spreker
in de rede met te zeggen#Wij zijn geen
menschen, die de spa kunnen hanteeren
De heer de Clercq merkt verder op,
dat de omstandigheid dat een Engelsch-
man driemaal zooveel voortbrengt als een
Hollander, toe te schrijven is aan zijn veel
sterkere voeding.
Voor den heer Nieman zet de heer de
Clercq nog eens de theorie van den heer
Flürscheim uiteen. Zonder schokken en
onbillijkheden moet de nieuwe toestand
geboren worden.
De verhooging van de waarde des
gronds, de grondrente, moet komen ten
bate van de gemeenschap en niet van
eenige bezitters, die er niets voor gedaan
hebben.
Den heer Schram beantwoordend merkte
hij op dat hij slechts gesproken heeft van
de nieuwere staathuishoudkunde.
Ook de voorstanders daarvan hebben
verklaard, dat de grond nooit het eigen
dom mocht zijn van enkelen, de producten
moeten komen ten bate van allen, maar
op den grond heeft niemand recht.
Hoe de heer Schram de landverhuizing
kon aanbevelen was hem onbegrijpelijk.
Volgens zijne redeneering toch zou men
moeten besluiten dat wanneer slechts eenige
of een enkel rersoon ten slotle in het land
overbleef deze wel heel gelukkig zou zijn.
Het tegendeel is echter duidelijk.
Al de sprekers thans beantwoord zijnde
sloot de Voorzitter onder een woord van
dank aan den heer de Clercq, de bijeen
komst. Hij hoopte dat deze voordracht
ertoe mocht hebben geleid om de belang
stelling in het vraagstuk der nationalisa
tie van den bodem op te wekken.
met den directeur Tan de reddinge
boot te ScheTeningen, den heer W.
Groen, de opmeting Terricht Tan
het wrak van de Ango af tot aan
het hoogste punt der zee op den
dag der stranding. Die afstand bleek
te bedragen 384 meter, onvermin-
derd de afstand van het wrak naar
de Moerbank, waarbij het schip
strandde, maar waarTan het sedert
minstens 100 M. meer naar den wal
geraakt. Tevens werd geconsta-
EREATA.
In het begin van het verslag, eerste
kolom, in ons vorig nummer, leze men in
len 19en regel in plaats van GrcniDgen
Amsterdam.
In de Maandagavond gehouden
vergadering derVereeniging .Volks
belang» alhier, werd he. nieuwe
reglement der Vereeniging vastge
steld. Op voorstel van den heer
Gallandat Huet werd bij wijze van
overgangsbepaling besloten dat het
tegenwoordige bestuur zou aanblij
ven tot 15 November 1889. Zooals
bekend is zal de speeltuin komen
bij het Zuider-Buitenspaarne naast
de school van den heer Valken.
Tot leden der commissie, welke
zal worden uitgenoodigd tot het sa
menstellen van een reglement voor
den kinderspeeltuin werden gekozen
de heeren D. de Clercq, C. Wit-
teveen Cz., penningm., J. B. Las-
schuit, bouwkundige, J. J. Kerbert,
plantkundige en If. K. A. Valken,
onderwijzer.
Verder werdnog medegedeeld dat
dezen winter als sprekers in de
Vereeniging zullen optredende
heeren S. van Houten, van Gronin
gen, J. V. Gerritsen (belastingstel
sel), van Amsterdam, Prof B. H.
Pekelharing, van Delft, F. v. d.
Goes, van Amsterdam, A.Gauthey,
(sociologische wetenschap) van Zaan
dam, prof. Cort van der Linden, van
Groningen, dr. M. Huizinga van
Harlingen, dr. Saltet, van Amster
dam en dr. H. Simons, (Fransche
Revolutie), van Purmerend.
teerd uit de gegevens der vroeger
gehouden proefnemingen met vuur
pijlen, dat de verste draagkracht
dezer geen 300 meter heeft be
dragen.
De jaarlijksche alge-
meene vergadering van den Bond
voor algemeen kies- en stemrecht
zal Zondag 23 Dec. a. s. te Am
sterdam worden gehouden. Den
avond te voren zal in het Paleis
voor Volksvlijt eene monstermeeting
worden gehouden, waarin als spre
kers zullen optreden de heeren F.
Domela Nieuwenhuis, Mansholt en
anderen.
In den Parktuin te A m-
sterdam wordt thans eene complete
kermis vertoond. Er staan daar eene
groote schiettent, het théatre méca-
nique van Couprant, een groote
draaimolen, beignets-, wafel- en
poffertjeskraamvoorts eene tent
met nouga montélimart, een siga
renkiosk, een tentje met eene waar
zegster en met eene doorschijnende
juffrouw.
Het voornemen bestaat eiken dag
reeds te 12 uren met al die ver
tooningen aan te vangen, om dan
's nachts 12 uren te eindigen. Woens
dags en Zaterdags worden van 2
tot 4 uren voor de kinderen de prij
zen verlaagd en gedurende Janu
ari, Februari en Maart zullen in
het zomertheater op die dagen door
Merkelbach dissolving views wor
den vertoond.
Heden zijn in het stati-
te Rotterdam ambtena
bracht ontzaglijk veel volk op de
been.
Des middags werd nog eene goed
geslaagde voorstelling gegeven van
de plechtige aankomst van Prins
Willem te Scheveningen op 30 No
vember 1813.
Te Breda heeft in de Hal-
straat eene hevige vechtpartij plaats
gehad tusschen veld-artilleristen en
burgers, waarbij een dezer laatsten
ernstig gewond werd en naar het
ziekenhuis moest worden overge
bracht, waar hij sedert overleden is.
Onder Spanbeek hebben
onbekende dieven Zaterdagnacht,
door het uitsnijden eener venster
ruit, zich toegang weten te ver
schaffen tot den winkel der wed. M.
De winkel werd bijna geheel leeg
geplunderd. Een onderzoek is door
de politie ingesteld.
Bij Appelscha is een
groote vogel geschoten, die voor een
feilen roover en aanvaller van scha
pen en ganzen wordt gehouden.
Men vermoedt, dat deze vreemde
ling de goud- of steenadelaar is,
thuis behoorende in de warme en
gematigde streken der oude wereld.
Da soorten van adelaars, die zich
in Noord-Europa ophouden, komen
niet met de kleur van dezen vreem
deling overeen. Men meent, dat er
nog een in de bosschen of velden
bij Wateren verscholen is en hoopt
ook dezen te treffen.
Uit Ierseke wordt ge-
meld
Heden vertrekken van hier 14
gezinnen, uitmakende ruim 100 per
sonen, naar Argentina. Het meereD-
deel dezer menschen was Zondag
het ned. herv. kerkgebouw te
genwoordig, waar, onder toespraken
hunner predikanten en onder den
grooten toeloop van eene talrijke
menigte belangstellenden, afscheid
van hen werd genomen. De collecte
van dien avond was bestemd voor
de vertrekkenden.
Ingekomen aanvragen van werk
zoekenden bij de Arbeidsbeurs aan
het bureau van Haarlem's Dagblad:
1 bank- en plaatwerker, 1 gepas-
porteerd militair vraagt werkzaam
heden.
Ingekomen aanvragen van werk
gevers: 1 timmermansaankomeling,
1 boekbinderejongen met het vak
bekend.
it I N N K N ij N 0.
Verleden week heefteen
luitenant ter zee, op last van den
minister van Marine in vereeniging
ren van de verschillende betrokken
duitsche en nederlandsche spoor
wegondernemingen bijeen gekomen,
om een nieuw tarief op te stellen
voor het vervoer van steenkolen en
bruinkolen, afkomstig van verschil
lende mijnen en bestemd voor ne
derlandsche stations.
Te Brielle is het feit on-
zer verlossing van het fransche juk
Zaterdag op hoogst eigenaardige
wijs herdacht. Er werd nl. een ge
vecht voorgesteld tusschen holland-
sche en fransche kustkanonniers.
Reeds in de vroegte werden de
burgers uit hun slaap gewekt door
vroolijk gezang en het slaan van de
réveille door de Franschen. Te acht
uur begon het gevecht, waarbij van
weerszijden een levendig kanon- en
geweervuur werd onderhouden. Het
eindigde natuurlijk met de over
gave der Franschen. Hunnen com
mandant werd na gearresteerd te
zijn, de gelegenheid gegeven om te
vluchten. In vrouwenkleeren gesto
ken, reed hij weg in een rijtuig,
maar achterhaald, moest hij te voor
schijn komen en werd hij gedwon
gen Oranje boven I te roepen. Daarop
joeg men hem de Waterpoort uit.
Nauwelijks waren alle Franschen
krijgsgevangen gemaakt, of onder
het spelen van vaderlandsche wijzen
werd het Marktplein, dat door de
Franschen bezet was geweest, door
50 dochters van Brielle, allen met
een bezem gewapend en versierd met
oranje, schoongeveegd, en daarmee
was de vertooning ten einde. Zij
LETTERE! ESI KUIST.
Bij kon. besluit zijn toegekend aan Ed. Ja
cobs de gouden, on aan J. W. Best de zilveren
eerepenning, en is voorts aan Ed. Jacobs, voor
het tijdvak van 1 Dec. 1888 tot en met 80 No
vember 1889, een jaargeld van f1200 verleend,
bestemd om hem in de gelegenheid te stellen
zich in de beeldbouwkunst te volmaken.
K0L0MËN.
C Uit de bataviasche bladen van 27 Oct. tot 3 Nov.)
BATAVIA, 3 November.
De //Locomotief" schrijftPlaatselijke
onderzoeking, die wij naar het gebeurde
te Srikaton instelden en deden instellen,
brongen de volgende gewijzigde lezing der
zaak aan het licht. Men begrijpt dat
zulke gebeurtenissen, waarvan zich bij het
begin der handeling de groote belangrijk
heid nog niet liet aanzien, in den beginne
minder nauwkeurig worden waargenomen,
vooral daar het inlandsche toestanden
geldt. De fijne schakeeringen, dikwijls van
groot belang, komen eerst later aan het
licht. Ziehier nu, wat wij, als gevolg van
een betrouwbaar onderzoek, nader ver
nemen:
„Het hoofd der oproerlingen was Iman-
redjo, alias Kijai Imansampoerno, nahib
(onderpriester) der dessa Palembokan, af-
deeling Girilajoe. Hij was vergezeld van
zijne vrouw en kinderen, benevens van
zijne schoonmoeder. Verder was hij ver
gezeld van den patih Djinalngali met
diens vrouw, benevens 68 andere lieden,
allen gekleed met witte hoofddoeken. Deze
lieden waren afkomstig uit de dessa Gi
rilajoe en Goenoeng Adek. Voor mond
kost, gedurende den tocht, namen zij rijst
en specerijen mede, benevens twee sapi's.
In optocht ging het nu naar den Lawoe,
doch ter hoogte van den pasang-grahan
van Srikaton vroeg de solosche politie wat
dit beduidde. Kijai Imansampoerno ant
woordde op hoogen toon, dat hij den berg
Lawoe wilde beklimmen, om daar een
slametan leekah te geveD en dan ten hemel
te stijgen. De politie gelastte hem niet
verder te gaan, doch voorloopig in de
pasangrahan zijn intrek te nemen, waar
hij werd opgesloten. De politie liet toen
onmiddellijk kennis geven aan den resi
dent. Daarop verscheen de resident met
gewapende macht en bezette de pasanggra
han. De resident sommeerde daarop Iman
Sampoerno om naar buiten te komen,
daar de resident een onderzoek wilde in
stellen. In plaats van naar buiten te komen
bleef hu zitten bidden (dikir), met de
beide voorste vingers van de op de knieën
gesteunde handen naar den resident wijzend
(soeding-soeding.) Tot driemalen gesom
meerd zijnde en geen antwoord willende
noch naar buiten willende komen,
Tiet de resident dour de militairen op hem
vuren, met het gevolg dat hij dood neer
viel. Bij die gelegenheid werden gedood
Imansampoerno en Djinalngali met diens
vrouw en kind benevens zes volgelingen.
Een volgeling werd gewond, doch de naam
van dezen is niet juist bekend. De andere
volgelingen, tot een getal van 61 personen
mannen, vrouwen en kinderen, werden
daarop in voorloopige hechtenis gesteld.
De gearresteerden verklaarden allen, dat
zij slechts de bevelen van Imansampoerno
hadden opgevolgd. Het lijk van Imansam
poerno met dat van zijne vrouw en kind
en dat van zijne schoonmoeder Mbok
Mangoen Argo werd in één kuil, alsmede
dat van Djinalgali en diens vrouw in één
kuil nabij de pasanggrahan van Srikaton
ven. De volgelingen schijnen niet
opzettelijk oproerige handelingen te hebben
willen plegen, doch in de meening ver
keerd te hebben, dat Imansampoerno hen
over aangelegenheden, de gronden der
dessa's betreffende, heeft willen spreken,
dan wel een slametan kekah heeft wil
len geven.
z/Tot zoover het ons geworden, naar
onze overtuiging vertrouwbaar, rapport,
zooals het door ons letterlijk is vertaald
uit het Maleisch, waarin het was gesteld.
Wij noemen dit nieuwe licht, over de
zaak opgegaan, vooral daarom //zeer
ernstig,* wijl hieruit blijkt, dat de bende
de pasanggrahan niet wederrechtelijk zou
hebben bezet, maar daarin door de politie
werd opgesloten, hetgeen aan de
later gevolgde belegering eii afmakerij
door de troepen een geheel ander en ver-
chrikkelijk aanzien verleent. Wij dringen
met kracht aan op een onpartijdig on
derzoek van regeeringswege, door andere
personen dan de Solosche politie, die er
natuurlijk belang bij heeft bare oorspron
kelijke, en voor haar minst bezwarende,
lezing vol te houden.*
Op bovenstaand verbaal en de daaraan
sgevoegde opmerkingen van de //Loco-
tief,* teekent //De Nieuwe Vorstenlanden*
het volgende aan
Soerakarta, 26 October. Wij moeten
een oogenblik stilstaan bij de //Locomo
tief* van den 24n dezer en wel bij dat
Ite, waarin mr. F. B. de hem in het
Maleisch toegezonden vertrouwbare mede-
deelingen bespreekt. Het schijnt, dat mr.
P. B. trots zijn persoonlijk onderzoek,
trots dat zijner helpers niet op de hoogte
komen kan. In zijne mededeeling schrijft
de i/Locomotief* s
//Verder was hij vergezeld van den patih
Djinalngali met diens vrouw, benevens
68 andere lieden, allen gekleed met witte
hoofddoeken.*
Welnu, wij vragen in gemoedewelk
gewoon Javaan houdt er een patih op na
Geen eenalleen de vorsten hebben
hun patih.
En daar nu mr. P. B. volgens zijne
betrouwbare bronuen zeil verklaart, dat
Imam Sampoerno Zainal Abitdin zich een
patih gekozen had, zoo zal hij dan toch
moeten erkennen, dat van dat oogenblik
die Imam opgehouden heeft een gewoon
inlander te zijn en zich met een vorst
gelijk stelt.
Ook van de pasanggrahanhistorie, ais
zoude de politie die luidjes beleefd heb
ben uitgenoodigd, als je blieft daarin te
gaan, kan gezegd worden, dat de infor-
matiën onjuist zijn, en mr. P. B. zich
eene geheel onjuiste voorstelling van den
zult. Wij moeten daar eens ernstig over praten.
Wel, komaan 1 Wat zullen wij nu hebben? Je zet een
gezicht als een notaris, warempel. Men zou bijna zeggen,
dat je verstandig gaat worden.
Daar heb je gelijk in. Kijk eens Knorrepot, sedert de
kleine Sarab hier is heb ik over heel wat dingen nage
dacht. Aanvankelijk, toen je mij vertelde, dat je baar bij
je genomen badt, heb ik je handelwijze veroordeeld, om de
kosten die eraan vast zitten; maar nadat ik haar gezien heb
zoo bleek en zoo verslagen in bare droefheid, ben ik vol
komen van gedachten veranderd en je weet, dat ik ove
rigens niet zoo heel week ben. Waarachtig, dien avond voelde
ik, dat ik een hart heb.
Met de banden op haar katoenen boezelaar gevouwen
nam Madeleine hem op. Alles wat Jacques daar zeide, wist
zij reedszij wachtte op de eigenlijke reden van zijn ver
trouwelijkheid.
Welnu, vervolgde Jacques, omdat Sarab aan
ons beiden toebehoort heb ik gemeend dat bet niet recht
vaardig zou zijn, baar geheel tot jou last te laten.
Madeleine knipte met bet eene oog. alsof Jacques een
loopje met baar bad willen nemen.
Maar zeg eens, wat bazel je me daar allemaal voor
Tot mijn last Maar ben jijzelf niet tot mijn last
Deze grove terechtwijzing, die in elk ander geval Jacques
woedend zou hebben doen opstuiven, liet hem nu geheel koel.
Luister eens, zeide bij rustig, wanneer er al
leen sprake was van kleeding en voeding, dan zou jij alleen
daar wel in kunnen voorzien. Maar wij moeten Sarab naar
een kostschool zenden.
Naar een kostschool?
Zonder twijfelZij moet in een andere omgeving, in
een anderen gedaebtenkring verplaatst worden. Zij moet
niet langer door deze duinen dwalen, bet hoofd vol droevige
berinneringen. Wij moeten baar vriendinnetjes van denzelfden
leoftijd geven; dat zal haar opvroolijken en dat zal baar
gelukkig maken.
Naar een kbstscbool, herhaalde Madeleine, die
gedurende bet spreken van baar broeder in stilte hare be
rekeningen bad gemaakt. Naar een kostschoolMaar
dat zal in Boulogne minstens vijfhonderd francs in 'tjaar
kosten
Dat zal er duizend kosten, behalve de kleeren.
Maar, mijn lieve hemel! waar moet ik die duizend
francs vandaan balen? Wanneer ik ze van mijn inkomsten
afneem, wat blijft er dan voor ons over om van te leven
Wie praat er van dat je ze van je inkomsten af zult
moeten nemen? Jij zult niet voor die duizend francs be
hoeven te zorgen.
Maar wie dan?
Ik!
Madeleine Gerbier sprong met zulk een zenuwachtige baast
op, dat Jacques in lachen uitbarstte.
Ah... ah...jij... jij? stotterde de brave vrouw, ge
heel verbluft.
Ik-zelf. Je zult booren, boe ik dat aan wil leggen.
Allereerst moet je weten welke kostschool ik bedoel. Sarab
zal bet instituut-Smithson gaan bezoeken, waar zij in ge
zelschap zal komen van joDge meisjes uit de fijnste engel
sche, amerikaanscbe en fransche families. Zij zal met ben
op- en neergaan en met dezelfde onderscheiding behandeld
worden. Er wordt daar niemand voorgetrokken. Welnu, zij
zal betalen als iedereen. Ik heb niet gewild, dat madame
Smithson baar neus in onze zaken zou steken. Wanneer
Sarab daar voor minder geld dan bare vriendinnetjes werd
ontvangen, zou zij allicht met den rug aangezien worden;
en dat wil ik niet hebben Wat nu haar kleeren betreft,
daarvoor kan je bier thuis wel zorgen. Sarab zal eerst de
volgende maand bij ons vandaan gaan.
Wordt vervolgd.)
