NIEUWS- EN ADVERTENTIEBLAD.
EEN GEBROKEN LEVEN.
6e Jaargang.
Zaterdag 26 Januari 1889.
No. 1707.
ABONNEMENTSPRIJS:
ADVERTENT1EN:
HAARLEMS DAGBLAD
Voor Haarlem, per 3 maanden1.20.
Franco door het gekeele Kijk, per 3 maanden. -1.65.
Afzonderlijke nummer»- 0.03.
Dit blad verschijnt dagelijks, behalve op Zon- en Feestdagen.
Bureau: Kleine Houtstraat No. 9, Haarlem. Telefoonnummer 12a.
Tan 15 regels 50 Cents; iedere regel meer 10 ceo
Groote letters naar plaatsruimte.
Bij groote opgaTen aanzienlijk rabat.
Abonnementen en Advertentiën worden aangenomen door
cnze agenten en door alle boekhandelaren, postkantoren en courantiers.
IDlrectcuren-Ufifgevers J. C. PEEREBOOM en J. (B. AVI».
Hoofdagenten voor het Buitenland: Compagnie Generale de PubHeite Etrangère O. L. DAUB E Co., JOH. P. JONES, Suer., Parijt, 31bit Faubourg Montmartre.
STADSNIEUWS.
Haarlem, 25 Januari.
Naar wij uit goede bron verne
men zal de uniformpet der inspec
teurs van politie alhier worden af
geschaft en vervangen door een cy-
linderhoed.
Als kenteeken zal de penning aan
het lint weder gedragen worden.
Wij brengen aan belanghebben
den in herinnering, dat jongelingen,
die geboren zijn in 1870 en zich nog
niet ter inschrijving voor de natio
nale militie hebben aangemeld, daar
toe nog uiterlijk tot 31 Januari a.
s. ter gemeente-secretarie gelegen
heid hebben.
Bij kon. besl. van 22 Jan. ie, met
ingang van 1 Februari 1889, be
noemd tot notaris binnen het ar
rondissement Haarlem, ter stand
plaats de gemeente Haarlem, M. N.
Beets, candidaat-notaris aldaar.
De heer mr. S. van Houten, van Gronin
gen, lid van de Tweede Kamer, trad Donder
dagavond in de Vereeniging //Volksbelang*'
als spreker op.
De voorzitter, de heer D. de Clercq, heette
lem welkom in het midden dezer ver
eeniging en hoopte dat zijn optreden dienst
baar zou zijn aan de bevordering harer
lelangen.
De heer van Houten begon met er aan
te herinneren dat hij eene belofte van het
vorige jaar vervulde om over een politiek
onderwerp te spreken. Aangenamer ware
het hem geweest, in het vorige jaar hier
op te treden, toen de omstandigheden er
wel aanleiding toe gaven voor deze ver
gadering het woord te voeren, daar er eene
dubbele verkiezing van candidaten in dit
district moest plaats hebben. Hij meende
thans die zaak te mogen laten rusten, nu
t werkzaamheden moeten zijn gericht op
i toekomst en het niet de taak is tel
kens op te halen wat vroeger ia geschied.
Het is daarom dat ik, ten einde in
t vervolg allerlei misverstand te vermijden,
leb op mij genomen over den //politieken
toestand" te spreken, maar niet in dien
zin van in den breede te willen uitweiden
over kleine twisten of aan vertegenwoor
digers van politieke richtingen de hou
ding voor te schrijven, die zij hebben te
'^en in ons belang. Degenen uwer, die de
ontwikkeling aan onzen politieken toestand
hebben gevolgd, weten dat wij in een ge
heel verkeerden toestand zijn geraakt. In
plaats dat de voorstellers van hervorming
zich aaneengesloten houden, verdeelen zij
zich, inplaats van een partij te vormen
die wezenlijk kracht heeft om te hervor
men, wier beginselen noodzakelijk voor
gaan, hebben de verkiezingen in het laatste
voorjaar bewezen dat zij liever de cleriea-
len dan de liberalen als meerderheid in
de Staten-Generaal zien en verwijten nu
aan de liberale partij dat zij de schuld
draagt van de gemaakte fouten. Emissai-
res reizen rond en verteilen aan ieder die
het hooren wil dat de liberalen in de veer
tig jaren dat zij aan het roer waren juist
dien toestand hebben doen geboren worden.
Wij nu moeten niet trachten meer de
détails op den voorgrond te laten treden
dan wel de liberale gedragslijn zuiver te
trekken en trachten zuiverder aan de be
ginselen vast te houden.
Het is mijn doel hier een paar hoofd
beginselen te ontvouwen en er op te wijzen
waar wij zijn afgeweken en te kort ge
schoten.
Om die hoofdmisslagen te formuleeren
dienen wij terug te gaan tot den oorsprong
der liberale partij.
De ouderen zullen zich herinneren
dat de liberale partij haar ontstaan
heeft te danken aan de oppositie tegen
het regeer in gsstelsel van koning Willam I
die eene soort van voogdij trachtte uitte-
oefenen op de ontwikkeling van ons volks
leven, eene voogdij die van invloed was
op ods volksbestaan, door b. v. toezicht
uit te oefenen op de details onzer nijver
heid. en door bevoorrechting van staats
wege van verschillende industrieën. Dit
gebied is thans verlaten en niemand denkt
meer aan de leus //Laisser faire, laissez
aller."
Op ander gebied werkte de invloed van
dat regeerstelsel nog na. De staatkunde
schreef voor wat het volk had te geloo-
ven. Destijds had men den juisten maat
het geloof die paste in het regeer
stelsel. Het katholicisme lag in die dagen
aan banden. Men trachtte zooveel moge
lijk den invloed van den Paus op de
katholieken te verminderen. De oorzaak van
onze afscheiding met België lag in de be-
moeiÏDg der regeering met de opleiding
der geestelijken. De katholieke k^rk is
echter, dank zij Thorbecke, aan dien staatsin
vloed ontwassen en de katholieken zijn
er geen slechter staatsburgers door gewor
den. Ten aanzien der hervormde kerk
bleef de nawerking bestaan. Aan wie het
budget toe te kennen Aan de synodalen,
aan de afgescheidenen of aan de dolee-
renden
Hebben wij hier niet te doen met een
zachteren vorm van voogdij, wanneer de
it een millioen toewijst aan eenige rich
ting in de herv. kerk? Daardoor is op
T ougenblik onder een deel der herforai-
den groote ontevredenheid on staan met
het staatsbeleid. Daar ik bier vertegen
woordigers van de pers zie, zullen mijne
woorden verder komen dan bianeu di
vergadering, maar ik zeg dat ik de liberale
partij niet genoeg kan waarschuwen zich
niet te laten transformeeren in een syno
dale partij. Het is een kwestie van deu
dag, niet enkel voor degenen die er be
lang bij hebben. De staat mag noch direct
noch indirect bevorderen, nog bevoorrech
ting verleenen aan, eenige kerkelijke partij.
Het is vaak gebeurd in den laatsten tijd
dat synodale kandidaten door liberalen
werden aanbevolen, dat is verkeerd; geen
kerkelijke partij mag door den staat wor
den gesubsidieerd. Het is een twistpunt
dat groote moeilijkheden oplevert, een
doornig vraagstuk, doch wij moeten het
aanvatten en trachten zooveel mogelijk de
doornen te vermijden. Wij moeten slechts
zijdelings steunen, als kwestie vau tak-
tiek. Meu meene niet dat ik gedreven
word door beweegredenen van anderen
aard. Op politiek gebied is steeds mijn
streven geweest absolute neutraliteit in
acht te nemen. Het budget van eeredienst
is successievelijk verhoogd met kleine pos
ten. Het voorstel is gedaan om dit bud
get af te sluiten, maar kon aelfs geen be
langrijke minderheid verkrijgen totdat ds.
Donner, anti-revolutionair, het weder aan
de orde heeft gesteld, waardoor het bud
get tot een fixum is gebraeht.
Men zou eene verkeerde richting ingaat
door de synodalen te bevoordeeleu de
doleerenden te kort te doen. Ook mijn
wensch is het, niet weer te vervallen in
de fout bij de constitutie van 1798 begaan.
Toen werd voorgeschreven dat ieder ker
kelijk genootschap had te zorgen voor het
onderhoud van zijn geestelijke en zijne
gebouwen, maar men verzuimde een be
hoorlijken overgangstermijn te stellen. Bij
gemis aan eene behoorlijke orgnnisatie
waren de geestelijken toen op 't punt om
broodeloos te worden. Men kan zeggen
dat men in de politiek te rade mag gaan
met het begrip van utiliteit, maar de in
vloed dien de predikanten van die dagen,
ontevreden als zij geworden waren, bij da
politieke partijen hebben uitgeoefend, is
eene les waarvan wij in deze dagen kun
nen profiteeren.
De voogdij heeft nog een ander voertuig,
dat is de school.
In deze vergadering is in het vorige
jiar een onveranderd behouder van art.
194 candidaat gesteld. Dit artikel wordt
door velen beschouwd als een #nole me
tangere", een artikel waarop men zelfs niet
wijzen mag, een bolwerk van het libera
lisme. Dit artikel is echter niet door de
liberalen in de wereld gebracht, maar
volgde uit de staatkunde van Willem I.
Getn bizondere scholen mochten worden
opgericht zonder toestemming van de over
heid. De grondgedachte van art. 194 is
anti-liberaal. Men heeft niet getracht eene
overheid88chool te maken, waar godsdienst
onderwijs gegeven werd, maar eene neu
trale gemaakt. Daardoor beeft de openbare
school haar polemisch karakter verloren.
Ik ben geen paedagoog genoeg om te we
ten of deze neutraliteit het onderwijs
schaadt, evenmin wil ik uitmaken of de
katholieken soms belang hebben bij het
instandhouden der neutrale school, waar
door de protestantsche beginselen verflau
wen. De katholieken hebben er wellicht
door gewonnen, daar de neutraliteit hen
waarborgt dat er op de openbare scholen
geen vijandige beginselen worden ingeprent.
Meu denke aan het geval met den hulp
onderwijzer te Winterswijk.
Het is met de neutrale school en de
staat als met een vader dien zijn zoon
opleidt in zijn zaakziet hij dat alles
goed gaat dan laat hij alles aan zijn zoon
over en hij trekt zich geheel terug. Waar
het bizouder onderwijs goed is behoort
het openbaar zich terug te trekken. De
pogingen die van staatswege worden aan
gewend om voogdij uit te oefenen, moeten
door de liberale partij worden afgewend,
maar nieuwe toepassingen moeten hieraan
worden toegevoegd.
Wat van de denkbeelden geldt, geldt
dit ook niet van de zeden?
Het voornaamste gebied, waar de inge
zetenen behooren te worden vrijgelaten,
het huwelijksleven en wat daarmede sa
menhangt, wordt van overheidswege be-
heersebt. Er is eene bepaling die echt
scheiding met wederzijdsch goedvinden
verbiedt. Een echtpaar zonder kinderen
vindt dat het door te trouwen een mis
stap heeft gedaan, daar man en vrouw
voor elkander ongeschikt blijken te zijn.
In dit geval verbiedt de wet de echt
scheiding en daarmede gaat de overheid
de grenzen van hare bevoegdheid te buiten.
Erger nog wanneer de staat de hande
lingen der betreffende personen voor na
tuurlijk verklaart maar van de gevolgen
niets weten wil. Is het een oordeel dat
aan den staat toekomt, dat een natuurlijk
kind zonder ouders is, zooals de wet be
paalt
Het is aan de juristen bekend welke
volkomen onnatuurlijke gevolgen er in d§
burgerlijke betrekkingen ontstaan niet door
de geboorte maar door de erkenning. Dat
kind wordt volkomen rechteloos ter wereld
gebracht. Spreker heeft in zijne praktijk
als advocaat de wonderlijke gevolgen van
die wetsbepaling gezien. Ik zal op dit
punt niet verder doorgaan zeide hij
maar ook hier moeten de liberalen met
kloeke hand ingrijpen. Geen voogdij van
staatswege, noch over zeden, noch over
industrie, moet het eerste beginsel der
liberale partij zijn.
Ieder zal gevoelen dat de liberale
partij afkeerig moet zijn van alle socia
lisme. De burgerpartij wenscht vrijheid,
wat is het einddoel van het so
cialisme Haar hoofdgedachte is, weder
door den staat het geheele leven te doen
beheerschen. By eene consequente door
voering dier beginselen zou het individu
opgaan in den staat. De liberalen willen
de ontwikkeling van het volk dat ieder
burger zelf de gevolgen draagt zijner han
delingen, terwijl de socialisten den staat
aansprakelijk stellen voor, alles. In hunne
vergaderingen hoort men dan ook telkens:
voor dit en dat had de staat moeten
zorgen.
De liberalen zeggenniet de staat, maar
gijzelf behoort herziening.
Nochtkans moet aan de socialistische
schrijvers de eer worden toegekend dat
zij de oogen hebben doen opengaan voor
den invloed dien de wetten op oDze econo
mische handelingen uitoefenen. Inderdaad
zijn vele verkeerdheden aan de wetten toe
te schrijven en dit leidt tot het beginsel
der liberale partij, dat de vruchten van
eenigen arbeid niet geheel ten voordeele
komen van een enkel persoon.
Ook hierin voorzien de wetten niet en
daar de voorzitter dezer vergadering ook
de meening is toegedaan, dat op dit punt
voorziening moet geschieden en daarover
zijne denkbeelden heeft ontwikkeld, zsl
ik dit puut gaarne behandelen.
Spreker is tegen nationalisatie van den
bodem, want vrijheid zou dan geheel on
mogelijk worden. Ieder houder van een
stuk grond wordt dan een huurder en
wanneer men een voorbeeld wil van de
verkeerde werking van een dergelijk stel
sel neme men den toestand in sommige
gelder8che dorpen, waar somtijds boven
dien de burgemeester landheer is.
Een tweede vraag is: hoe wilt gij ex-
ploiteereu?
Wanneer de staat allen grond in bezit
beeft, hoe zal hij dan beheeren. Alles in
daghuur laten doen Gelooft men dan
niet dat alles slechter en duurder zou
worden gedaan dan onder een particulier.
Zooveel mogelijk moet toch worden getracht
dat de pachter zoolang mogelijk aan den
grond worde gebonden, dus pachten en
vele pachten op langen termijn. Ieder zal
trachten uit den grond te halen wat er
uit te halen is. In een socialistischen staat
is een gekozen hoofd; maar zal men er
niet toe komen om dieDgene te kiezen, die
de minste lasten oplegt en komt man
dan niet weder tot hetzelfde uitgangspunt,
dat ieder houdt wat hij heeft
Ib niet langs meer eenvoudigen weg te
verkrijgen datgene waarnaar de pogingen
zijn gericht van de voorstanders der landna
tionalisatie. De leer dat bij een toenemende
bevolking de landwaarde stijgt, is niet al
tijd waar, men ondervindt vaak het te
gendeel. Ook de prijs der huizen stijgt
niet daar waar volkomen woeste grond is
in handen van één eigenaar.
(Wegens plaatsgebrek het slot in het
volgende nummer.)
ÜIIiLHTO ÜST.
Oorspronkelijke Novelle door
HASSELAER,
6)
III.
Een ding zeg ik je, maak je niet voortdurend bang
Er is niets wat nadeeliger op een patient als deze werkt
dan te zien dat hare omgeving zich over haar ongerust
naakt. Toon haar altijd een opgewekt uiterlijk en houd
daardoor haar moed omhoog.
Is ze.... erg ziek, dokter? Willem's keel was zóo
droog, dat hij de woorden nauwelijks kon zeggen.
Hm... erg?... het is een bloedspuwing, zie je, en de
longenzijn eenigszins aangedaan.... maar wat scheelt je?
riep hij verschrikt, toen hij zag hoe bleek Willem plotse
ling werd. Dat wist je toch I
Neen... ik dacht... dat het uit de maag voortkwam,
antwoordde Willem hakkelend, en toen den ouden man bij
den arm grijpende, vroeg hij woest, bij ia ruw: Dokter
Mg me de waarheid: is... is... het dood dijk?
Dat heb ik immers niet gezegd,antwoordde de Winter,
sussend, er zijn zoovelen die eenmaal in hun leven bloed
opgeven en toch oud worden. Maar Lize moet goed ver
zorgd worden en vooral rust hebben en geen aandoeningen
die haar zenuwen van streek zouden kunnen brengen. Zorg
daarvoor, want als zich de aanval tengevolge van een hef
tige aandoening herhaaldezou dat gevaarlijk kunnen
worden.
Dus is er kans op redding?
Welzeker!
Zou het niet beter voor haar zijn als ze in een an
dere omgeving was, waar ze meer frissche lucht kreeg en
wandelen kon?
Dan moest ze naar Davos toe of ze te Amsterdam
is of te Baarn blijft precies hetzelfde. Maar Davos zou zeker
zeer goed voor haar wezen I
Willem schudde treurig het hoofd. Dat past haar
vader niet, zeide hij als in zichzelf sprekende. Inmid
dels bleef de dokter voor eene zijstraat staan en hem de
hand reikende, zeide hij: Nu Beek, je weèt het nu. Houd
maar goeden moed, ik reken op je om mij te helpen haar
te genezen. Blijf niet langer dan een half uur bij haar als
je haar gaat bezoeken en zorg dat ze zoo weinig mogelijk
spreekt. Adieu!
Beek keerde langzaam om en ging denzelfden weg weer
terug, nadenkende over wat hij gehoord had. Hij was in
een koortsachtigen tweestrijdaan den eenen kant bemoe
digde hem de verzekering van den dokter dat zij zeer goed
herstellen kon, aan de andere zijde boezemde het hem angst
in, dat deze van Davos gesproken had. Het woord had hem
als een doodsklok in de ooren geklonken.
Tering! zei hij op eens, en hij schrikte zelf van den
klank zijner stem. Zijn zwaartillend, eenigermate pessimistisch
karakter deed hem van alle dingen de schaduwzijde veel groo-
ter zien dan de lichtkant en in weerwil van de geruststellende
woorden van den ouden dokter, wilde dat v oord hem niet
van de lippen, dat vreeselijke woord «tering» en voortgaande
te midden van al dat gewoel en geraas om hem, herhaalde
hij halfluid: «tering!» met een gevoel alsof hij zichzelf met
een dolk stak.
Toen hij in de Damstraat kwam, had hij den moed niet
binnen te gaan en haar opgewekt en vroolijk te begroeten,
terwijl hij door onrust werd verteerd. Tweemaal giDg hij
de straat op en neder eer hij zoover zeker was van zich
zelf, dat hij durfde aanbellen.
Mevrouw van der Horst deed hem zelf open. Je komt
laat, zei ze nog voor hij den tijd had gehad om haar
te begroeten. Lize heeft al drie keer naar je gevraagd!
Mag ik bij haar gaan, mevrouw vroeg hij, zich
haar aanmerking van den vorigen dag herinnerende. Maar
mevrouw van der Horst scheen hare woorden reeds weer
vergeten te hebben, althans ze antwoordde snibbig: Na
tuurlijk, ik zeg immers dat ze naar je gevraagd heeft.
Hij vond haar evenals den vorigen dag op de canapé
liggen met een deken over zich heen. Toen hij een kus
drukte op die witte wang, nam hij zich voor geheel naar
de bevelen van den dokter te handelen en haar door niets
te laten blijken, dat hij eenige onrust gevoelde. Met een
vertoon van vroolijkheid die hij verre was van te bezitten
nam hij uit den hoek een lage tabouret van een der kin-
