Sfooi
Portland-Cement,
Bierbrouwerij „De fitte
STOUT~ën ALE,
GHOGOLAAD
GROOTËS
Any stablëtten
Slemptablettea
G. BAKKER-STEEK,
J. G.
EEI EES GIME,
JAN PEEREBOOM,
J. A. Ba
I. VMi EDEN, Damstraat U.
IIMRSMlEti ÜALLiüiJKS.
QORTSR en QORTERSCH.
vervoer van DcsiDipun
Merestotoor te ttaiem: LME OEOiiNESTRARÏ Ha. 32.
merk „Dufossez en Henry Cronfeslu".
GiBR8. SCMOSMGEIi,
Handel in Bouwmaterialen, Haarlem.
H
Jl. A
ruimstraat 34.
J A N S S T II A A T 87,
Spaarnwoiiderstraat 14.
wam m iiifiiiEii,
van uitstekende kwaliteit worden op fust afgeleverd.
Onovertroffen kwaliteit
zoiver.
m
LET OP DEN NAAM.
Fabriek te Westzaan.
Opgericht 1825.
Uitgave van. "W. VERSLUYS,
ie Amsterdam.
Schetsen en Kovellen,
DOOR
Redacteur van Haarlems Dagllad,
met 10 Illustratiën van
P. VAN LOOY JR.
Prijs ingenaaid ƒ1,50;
gebonden in fraaien, linnen stem-
pelbaud ƒ1,90.
Het iinii(iel(jc Iielielst 144 pagina's
gr. 8°. en tiev.it usesticn schetsen,
n.i. Brechfjc's Man (inct plaat)
Orer Paarden (ni. pl.) Een Kerst
verhaal (m. pl.) Over den Wind.
Kamers Boeken. Bes Maandag-s op
de Botermarkt (m. pl.) En li a enz a
Het Station te Haarlem. Om een
Knoopje (m. pl.) De Los Werkman,
(m. p!.)—Op den eersten Mei (m. pl.)
Ket Öndroestblcckjc te Haarlem
(m. pl.) Zaauismen. Op de Ver
knoping (in. pl.) Staddag aan de
Zaan. GedenSi te sterven (in. pl.).
Prof. Pr. JAN TEN BRINK gal'met
de eerste schets, toen deze hem afzon
derlijk werd aangeboden, zijne ing'e-
noincnheid te kennen.
Al de stukken zijn overgedrukt nit
„Haarlem's Dagblad", behalve hel
laatste.
Bij alle Boekh andelaars voorhan
den of te ontbieden.
en
tegen grossiersprijs te verkrijgen
bij den Agent
Een Zatardagavondpraatjê.
xcv.
Er wordt ia onzen tijd druk gedaan
attü polemiseer© n. Men strröt- over
alles, vooral ook over politiek en lite
ratuur en ieder, die eeue overtuiging
hoeft en vooral: ieder, die gaarne wijzer
wil worden dan hij is, moet den stryd
zooal niet zoeken, dan althans niet ont
wijken. Uit de wisseling der gedachten
ontstaat het licht. Wie bijvoorbeeld over
literatuur gaat staan speechen op de
veluweche heide on dus nooit tegenspraak
had, zou met zijne opvattingen niets
verder komen en, wanneer bij weer in
do wereld terugkeerde, ontwaren, dat i
hij ontzaggelijk veel had its te halen.
Zóo voeden wij raenschen elkander op
door tegenspraak:. In mijn vorig „Zater
dagavondpraatje" heb ik kort, wellicht
te kort, (maar daaraan ia de beperkte
plaatsruimte waarover ik Kan beschikken,
schuld) gehandeld over do nieuwe rich
ting in de literatuur en over de verzen
van Herman Gorter. Velen, ik mag het
gerust Z'iggon, zijn hes daarover met mij
eens, naaar v»:i uen mijner lezers ontving
ik een brief, waarin mijne meeoiog
wordt bestreden. Do schrijver van dien
brier liet r ot mij over, dien ul dan
Möt in dit Ulrid te plaatsen en te be
antwoorden. Ik heb dit verkozen boven
de gemakkelijkste manier, d. w. z.den
brie! te lezen, te zeggen «neen, ik ben
het niet met u eens'' en het epistel in
de zwarte duisternis van mijn zak te
doen verdwijnen.
De brief dan luidt als volgt:
Aan Fidelio
Toen ik uw laatste Zaterdagavond-
praatje begon te lezen, dacht ik: Kyk,
dat is nu eens een goed denkbeeld van
Fidelio, dafc hij de lezers van Haarlem's
Dagblad op de hoogte wil brengen van
de nieuwe richting in de literatuur;
want al is dia beweging nu al voor een
tiental jaren begonneD, het /beter laat
dan nooit" kan ook tegenwoordig nog
uiet goed gevolg worden toegepast.
In dea beginne leek het me, dat het
den goeden koers uitging, maar al spoedig
veranderde dat, en zoodra is niet de naam
Gorter genoemd, of daar barst het los.
//Zie toch eens, hoe wonderlijk de dichter
z/met de taal omspringt, hoe hi) met woor-
//den scharrelt, hoe vervelend hij is. Het
//is immers om tureluursch t© worden.
//En wat het erg8te is, wie begrijpt wat
//de dichter ermee zeggen wil?"
Ik zou willen antwoorden dat behoeft
ook niet; verzen moetën gevoeld wor
den, en van begrijpen, in dea zin, zooals
men een wiskunstig betoog vat of niet
vat, mag bij kunstbeoordeeling geen sprake
zijn.
Maar dit schijnt misschien maar een
kwestie van woorden, laat ik daarom
er nog iets aan toevoegen.
Hoe ontstaan kunstuitingen, hetzij in
üfp-;
8 fi ft Ti
Per zending van 5 Kilogram of minder gewicht 10 Cent
Van 5 K Gr. tot en met 10 K.Gr11
IC 15 12
n 15 20 13
20 25 14:
Elke 5 K Gr. of onderdeel daarvan meerI'd
Zendingen tot een gewicht van hoogstens 200 Kilogram worden
als bestelgoed aangenomen.
In dit tarief is begrepen het loon voor het tehuis bezorgen.
IV.Jü. JJe Stoomtram is ook de goedkoopste reisgelegenheid
naar Leiden.
Ie Klasse 50 Cents, 2e Klasse 40 Cents.
Deze Cemeüt, welke uitmunt door fijnheid en voortreffelijke kracht,
staat steeds onder toezicht van den WelEd. Heer J. A. VAN DM li
KL OM 8, Leeraar aan de lolytechn Isc/ie School te Delft,
Vele attesten ter inzage.
Verkrijgbaar, tegen concurreerenden prijs, in verzegelde zakken
en vaten, bij
C° 1 T~-
i\/f i
K.J JLVJL i i
It. jr S r T M K <st ZÓ Ji B
VERGULDER.
ENGADREUR.
voorheen: Jfirma Wed, C'.
SPI EGELMAKER.
PLAATHANDELAAR,
VERKRIJGBAAR BIJ
Koekjes Drink- of Melkchocolade, per koekje 6, 8, 10 Cents en
hooger.
Slemp- en Anijstabletten, per tablet 5 Cent; per doosje 20 Cents.
Nougat, per tablet 10 Cents; per ons 20 Cents.
Koffie, goede kwaliteit 75 Cents per 5 ons.
eitra 80 5
Thee, zeer geurig 60, 70, 80, 100 Cents en hooger.
p
K'>:\
M
T,
tl
I|3
VRA GV
rsMmaim
m
M
literatuur, ia de muziek ol in de
schilderkunst? Natuurlijk uit innerlijkea
drang, geheel spontaan uit de artisten-
ziel. Daartegen heeft niemand iets in te
brengen. Maar als men dit eenmaal aan
neemt, dan gaaê het ook niet aan, te
eischen, dat zoo'n kunstuiting meoi moet
kunnen worden gevonden door den eer
sten den besten. Want gy zult toch wel
willen toegeven, dat de ware kunstenaar
riiot werkt voor het publiek, maar, ora
zoo te zeggen, voor zijn eigen pieizier,
en dat allen, die dit niet doen, maar
eerst vragen: Wat verlangt mijn publick,
mijn uitgever of mijn kunstkooper van
mij? niets met de kunst hebben uit Ut
staan: zij zijn eenvoudig fabrikanten van
kerstverhsaltjesgelegenheidspoëzie cn
gekleurde prentjes.
Hieruit -volgt, dat de waro artisten
zelden direkt gewaardeerd zullen worden,
daver eorst allengs het publiek dikwijls
eerst na eenige jaren noodig gehad te
hebben ora er aan te gewennen zieh
rekenschap zal kunnen geven van het
geen de kunstenaar te zeggen had. En
meestal hebben slechts weinigen er dat
voor over; verre de meesten geven de
voorkeur aan lichter kost en verkiezen
een heel gewoon romannetje of wat men
gewoonlijk een „lief" versje noemt, bo
ven echt artistiek werk.
Maar op den duur behoudt toch dat
laatste de overhand, en alleen wat wer
kelijk fcu-'St is, is on^eriffi.rkelijk. Zoo
kfu> men het bijv. nu i-.l zien aankomen,
dat van het letterkundig tijdvak, dat
men tusschen de jaren 1810 en '80 kun
afsluiten, bijna alleen in da herinnering
zullen blijven zij, die door de jongeren
als de eersten uit die periade worden
erkend, zooals Potgieter, Bosboom-Tous-
saint, Busken Huat, Douwes Dekker,
Vosmaer, van VloteD, en dat de overigen
samen naar den achtergrond zullen wor
den gedrongen.
Maar nu over Gorter.
In het April-nommer van het vorig
jaar schreef dr. Frederik van Eeden in
den Nieuwen Gids een studie over //Gor-
ter's Verzen", die voor een paar weken
bij den uitgever Versluys in een bandol
van dezen auteur verschenen is.
Gorter's //Mei" was pas uitgekomen
en toen schreef van Eeden//Nu ik dit
schrijf, heb ik iets, wat anderen schreven
over Gorter's verzeD, nog niet gelezen.
Maar ik weet wel wat er komen zal.
Men behoeft ons volkje zoo heel goed
niet eens te kennen, om te begrijpen,
dat het al lang knutselt aan bet mar
telaarskroon tje van domheid, miskenning
en spot zoo vaak gedrukt op het
hoofd van heel goede mensehen.
/,Maar zulk een kroontje is ook zoo
vaak geworden tot een schande en bloe
dige kwetsing in dc handen van wie het
maakten, dat ik vreugde, ja, bijna af
gunst voel, als ik zie dat een onder ons
het zo© zeker verwachten kan."
Nu, van Eoden had juist gezien.
Daar kwam eerst de Opr. Haarlemsc7ie
Courantdie onder hare //Sprankels" een
paar verzea afdrukte met enkele cursi-
veeringen, die den schranderen lezer zeker
i moesten beuuidtsn, dat die regels nu
eigenlyk iets heel mals waren. En vele
bladen deden iets dergelyks. Do //literaire"
tijdschriften meenden hun lezers de lec
tuur van Gorter ernstig t« moeten ont
raden.
Maar nauwelijks is men uitgelachen
over //Mei", of daar komt een nieuwe
bundel „Verzen", op Hollanasch papier
in fraaie» band. „Dat doet hij omdat je
ze zonder band direct ia de prullvmarid
zou gooien", zegt de een. //Jammer dat
het papier zoo dik is", mompelt een
tweede.
D© Spectator gaf oen plaat van den
„dichter in 't. licht", Uilenspiegel laat
„Kwik en Kwak" commentaren leveren
van zeer twyf»la«htig belawg, ieder heeft
wel de oen of andere regel van den
bundol in 't hoofd eu zoo ie do jonge
dichter een populair onderwerp geworden
voor het bitteruur, een druk beoefend
puzzle spelletje aan de theetafel.
„leder zal hem zolt wel eens vertellen,
welke wetten, welke regels hij volgen
moet kyde Kienaeh dia zijn eigen
ziel moet zeggen „Spreek zooals wij dat
willen ef'hou je mond zeggen ze. Moeite
te doen om hen te verstaan komt niet
in hen op.
„„Je bent er voor óns plezier en ónze
stichting, als wij je niet begrijpen dan
ligt dat aan jou en daa kua je wel thuis
blijven."
„En brutaal als bedorven kinderen,
ghan se uiti-.chelden «n uitjouwen, wi©
zich niet stoort aan huu wonacben en
gewoonten." (Van Eeden, studies blz
84—85.)
Er is een hollandsch tijdschrift van
den rang (de lezer vuile hier zelf
het cijfer zijner waardeering in) dat zich
zeer verstandig over Gorter heeft uitge
laten. Het laatst-e maandnoramer van
Europa bevat ean boekenpraatje van Ce-
Datos. Deze heeft ook de plaat van den
Spectator gezien, en toen dacht hij „die
Spectator gaat toch wel vooruit, dat hy
nu ook eens een literaire plaat opneemt
en aiet langer dia oenzijdig-politieke."
Maar nadat do eerste indruk voorbij is,
raakt Cenatos ontstemd over dergelijke
lafheid, en ziet bij terecht in, dat zoo'n
handelwijze wel een zeer goedkoop naid-
dol voor den Spectator was, om de lachers
op zijn zij te krijgen, maar toch al bi
zonder onwaardig. En dan neemt hij
Gorter's verzen ter hand, ce tracht ern
stig er uit te halon, wat hij er uithalen
kan, en werkelijk gelukt het hem van
verschillende gedeelten t© erkennen, dat
daar iets „ick-en-weet-niet-wat" in ligt,
dat den indruk maakt van hooge kunst.
Maar wat dat is; waarin het treffende
ligtwaardoor die indruk verkregen
wordt, hy kan het niet zeggendoch hij
gevoelt de bekoriDg, bij gevoelt, dat daar
iets zeer moois wordt gesproken.
Aeh, beste Fidelio! waarom zijt ge
niet even ver gekomen als Cenatos. Of
dacht gy misschienWat zullen mijn
lezers wel van mij denken? Waarlijk,
wanneer Europa zoo radikaal durft doen
WÊÊÊMEÊ3S
dan bestaat er voer zeker geen
gevaar! Komaan, gij, dio anders zoo ver
standig voor dea da$ kunt komen
Lees «-ens, wat van Eeden m zijn
atndi© over Gorter sehreef an ik wed,
dat gy aan 'c wankelen gaat.
Wij allen, niet-artisten, zelfs de jong-
sten, staan nog te veel onder de» invloed
van opvattingen die ons als do eonige
betamelijke zyn ingeprent over verzeu,
maat en rijm. We moeten trachten eerst
al dat conventioneel© over boord to
werpen, en dan van nieuws af be
gonnen.
En daia zal men al hoel spoedig met
van Eeden meegaan, wanneer hij zegt
„Men heeft niets tc eischen van een
dichter. Men luistert of luistert niet,
maar hij is de «enige rechtsr over zijn
eigen mooi."
CENSOR.
Ik moet beginnen met den beer
Censor te herianeran, dat ik de nieuwe
richting in haar geheel niet heb aange
vallen integendeel, maar dat ik mijne
verbazing heb te kennen gegeven over
sonmiger zoeken naar zfonderlingheid,
Daar ongewoonheid. Terecht zegt
Censor, dat de vraag of verzon moeten
worden begrepen of gevoeldeea kwestie
van woorden isik had even zoo goed
kunnen schrijven t „Wie gevoeltwat hy
or mee zeggen wil?"
Het ontstaan van kuRstuHiw*©», ik
b«*n bet volstrekt mei ■mijn b«jstryder
e©r.e, is spontaan uit de ziel. Maar dat
een kunstenaar werkt voor zijn ai0on
plezier, is dunkt mij onjuist gezegd,
zoodra hy zijne werken in het licht geeft
Indien Gorter voor zfu plezier werkt,
kan hy zyr.e verzen op zijn schrijftafel
laten liggen, die hoogstens aan ©enige
vrienden ©n kennissen laten lezenmaar
zoodra hij ze doet drukken en ze a
zoo- en zooveel verkrygbaar stelt ye»r
„den eersten den heston," blykt, dat hy
ze ook acht waard© te hebben voor an
deren eu heeft hij ze dus ook voor an
deren geschreven.
„Ware artisten," z®gt Censor, „zul
len zelden direct gewaardeerd worden I"
Waaraan is dat te wyten Alleas aan
het publiek? of ook voor een deel aan
de oa bedrevenheid, di® een jong auteur
altijd aankleeft aan zijn te veel hier
en zyn te weinig daar? Korn, laat ons
toch niet altyd zoo al de schuld aan het
publiek geven: dat is zoo gemakkolyk!
En laat ik in het voorbijgaan nog
even zeggen, dat niet alleen de jongeren
de literaire onsterflykheid van Potgieter,
Tou8saint en de anderen, prediken
datzelfde meeDen veleenfin,.... vele
ouderen ook.
De heer Yan Eeden, die een knap
literator is, heelt inderdaad goed gera
den, dat Gorter den spot niet zou ont
gaan Maar dat had iedereen kunnen
VGorziee mijn hemel, als iemand din
gen zegt, die een aoder nooit voor hem
heeft gezegd, dan kan hij nagaan, dat
men daarover lachen zal. Eb doer, men
dat alleen in „óns landje Kom 1 Het
zal elders wel precies zoo zijn.
Tegenover Van Eadens raeening kan
men eene andere stellen. De keerea van
Verkrijgbaar te Haarlem bij de
Wed. J. C. A. MAAS, A. BEU
KERS, H. VAN DIJK, H. OVER-
AKKER en firma PERRY Co.
dc Nieuwe Gids zyn w®l wat kruidje-
ro-jr-mc-niet-achtig uitgevallen. Tegen-
sprank kunncin verdragen ia hun groot
ste deugd niet. „Vind ons knap, anders
deug je aiet," is wel eer a tuftrich©» de
regels van hunne stukken to lezen.
Wat als iemand mij een nieuw instru
ment laat kijken, saoet ik dat dan on
middellijk in al zyne ingewikkeldheid
hegrijpen, op poene van eea domoor ie
heeten Dat vergt vera tan dig
meusch.
Caricatarea t« maken op serïeuse
menschen (ik houd Gorier zeer zeker
voor serieus l) is een goedkoop© grap,
waarom alleen een oppervlakkig© lacht.
Zoo ook zijn dc uien van „Uilenspie
gel" allesbehalve disp.
Censor 'ziet dunkt mij, nu wel in,
dat ik niet honour tot dicgewen, die het
nieuwe afkeuren met laffen spot, of nit-t
karikaturen, ómdat fc«S nieuw is. My zal
nu ook wel iazien, dat zijne vraag„of
ik niet h«b gedaan als Cenatos, uit
vrees voor wat mijne l«zera zeudeo
denken niet billijk is. Valt hij met
die vraag niet ©enigermate in den trant
van „de Nieuwe Gids-mannen," «lie wel
eischen, dat men hen voor serieus boude,
maar hunnen feasirijders siot altijd die
kwaliteit toskenrien
Er is volzin dien ik niet van
Censor begrijp. „Wy moeten ©em al
het cohveaiione-ele ever boord werpen,"
zegt ky, „en dan van rienwa af becin-
neu*'# Ik heb minster s evoavcel hekel
als Geneer aau het conveu/ifcntMi'ie
mater ik weet hëusch niet wat dat con-
ventioHeele is. Dat wil toeh niet zeggen,
dat wij alles over boord moeten werpen,
wat „d© jongeren" conventioneel vin
den Of beduidt hetalles, wat Huet,
Potgieter en die eenige anderen, niet
hebben geleeraard Ik wil graag alle
conventie ov»r boord werpen, ale ik
maar west wkfc in mij conventie is
„M«n heeft niets te eischon in een
dichter," zegt Van Eeden. Dat vind ik
onjuist, men mag eisehen, dat hij zorgt
begrepen of govoeld te worden, of
voorgelicht to wordoia ever aijne bedoe
lingen. Kan de heer Gorter dat niet,
omdat zyn kunst te individueel i?, zooals
men dat aoemt, welnu, dan late hy zijne
verzen aiet meer drukken ©n uilgeven,
maar beware ze, zooals ik zeid®, voor
zich en zyne literaire ssedestanders.
Heuaeh, Censor, ik begrijp die ver-
ze® nietNu zeggen sommigen voor
wio ik reapeot heb (Van Eeden, onder
anderen) dat z® wèl mooi zijn. Dan
desk ik't zal m$n schuld wel wezen
en vraag ora nadere toelichting. Dat
kan toch niemand mij kwalijk nemen,
wel
Kijk, om u te tooncn dat ik het
ernstig meen, zal ik een exemplaar van
deze courant ea van het nummer, waarin
mijn eerste stukje voorkomt, aan den
heer Gorter zenden. "Wellicht zal hij de
goedheid hebben, mij de voorlichting te
geven die ik behoef.
FIDELIO.
