NIEUWS- EN ADVERTENTIEBLAD.
5e Jaargang.
Donderslag 18 December 1890.
No. 2290.
ABONNEMENTSPRIJS;:
ADVERTENTIES:
STADSNIEUWS.
VOLKSBELANG.
Jtaf farina "glcgtna.
HAARLEM'S DAGBLAD
Voor Haarlem per 3 maanden1,20.
Franco door het geheele Rijk, per 3 maanden 1,65.
Afzonderlijke nummers. 0,05.
Dit blad verschijnt dagelijks, behalve op Zon- en Feestdagen.
BureanKleine Houtstraat No. 9, Haarlem. Telefoonnnmmer 122.
van 15 regels 50 Cents; iedere regel meer 10 Cents.
Groote letters naar plaatsruimte.
Bij Abonnement aanzienlijk rabat.
Abonnementen en Advertentiën worden aangenomen door
onze agenten en door alle boekbandelaren en courantiers.
Directeuren-Uitgevers J. C. PEEREBOOM en J. B. AVIS.
Hoofdagenten voor het BuitenlandCompagnie Générale de l'ublicité Etrangère G. X. BAVBE §- Co., JOHN F. JONES, Succ., Barije 31 his Faubourg Montmartre
Haarlem 17 December 1890.
Aan de Universiteit te Amsterdam is
uister en met goed gevolg bet eerBte
natuurkundig examen atgelegd door den
teer A. J. de Koek alhier.
Blijkens achterstaande oproeping, ge
richt door den majoor-commandant der
schutterij alhier tot officieren en
manschappen, zal er Donderdag a. s. des
nam. te 1 uur ©en vrijwillige oefening
op schaatsen worden gehouden op het
Noorder-Buitenspaarne.
Nu de infanterie sinds vele winters,
dal het ys zulks toeliet, dergelijjke oefe
ningen hield, is bet groote nut daarvan
herhaaldelijk gebleken met het oog op
snelle troepenverplaatsingen. We hopen
ons niet aan ©en© vergissing schuldig
Ie maken door te beweren dat dit laaUU
AtcMs allten het doel is, want door de
woinige stabiliteit welke het ys biedt, is
bet voor gevechtsterrein natuurlyk onge
schikt.
Dat de schufctery mot mag achter-
blijven, nu de infanterie zoo uitstekend
is voorgegaan, behoeft wel goen botoog
i vandaar dat de voorgenomen oefening
allo aanbeveling verdioal.
Een Salonwagen.
Gedurende enkele dagen verleent de
Beynes alhier aan enkele genoo-
digden toegang tot hare werkplaatsen
m het Stationsplein ter bezichtiging
i het salon-spoorvregry tuig, aldaar ver
vaardigd op last van ZEisc. den minister
a Koloniën voor ZExc. den Goever-
neor-Generaal van Nederlandsoh-Indië.
Al wat de hedondaagschs industrie
op dit gebied vermag, is aangewend ge
worden om dit stuk werk aan de hooge
eischen te doen beantwoorden, die men
eraan heeft gesteld.
Onder de vriendelijke leiding van
eenige beambten tot de tecunische af
deel in g behoorende, bezagen en bewon
derden wij Dinsdagmiddag dit waarlijk
vorstelijke voertuig, dat een kapitaal ver
tegenwoordigt van ƒ20.000.
Om den lezer eenig denkbeeld te geven
vitn de afmetingen, kunnen wy in 't kort
het volgende melden, hopende bij dez«
xplicatie niet al te fftechnisoh' te zyn.
De wagen dan, heeft juis» gemeten
tU88chen de uiteinden van de beide bal-
fions een lengte van 11.50 M. en is
breed 2.45 M. De hoogte uit de rails
tot aan den bovenkant van den zgn.
veutilatiekap, het hoogste punt, bedraagt
3,68 M.
De raamopeningen zyn voorzien van
met kopergaas gedekte jaloezieën tot we
ring van zonnehitte en stof, twee be
zwaren bij dergelijke voertuigen veor
tropische gewesten,die naar wy vermeensn
de firma Beynes door genoemde bizondere
inrichting heeft weten te boven te komen.
Het zou ons te ver voeren om hier na
te gaan op welke wy«® de werking der
zonnehitte, vooral op den kap Van den
wagen en andere sterk aan de zon bloot
gestelde deolen is overwonnen. Over het
onderstel kunnen w\j kort zyn. Door de
groote lengte en zwaarte, die het voer
tuig heeft, is men genoodzaakt geweest
het zoogenaamde dubbele truck-systeem
toe te passen. Men vergunne ons daarvan
eene kleine uiteenzetting. Daar mes by
den bouw van een spoorwagen rekening
moet houden met de bochten in don weg
waarover hy zal loopen, zal de afstand
der steunpunten, hier de wielen, daar
van afhankeiyk zijn. Met het oog
daarop heeft men dien afstand te ver-
grooten of te verkleinen naarmate de
bochten grooter of kleiner zyn. Daar
by lange spoorwegwagons de radstand,
zooals bedoelde afstand heet, soms te
groot werd voor de bochten, heeft men
een middel bedacht om de lengte van
den wagen daarvan onafhankelijk te
kunnen houden, en heeft men daartoe
de wielen zoodanig aangebracht dat de
yzeren ramen, die de wagon-zelf dragen
en op de assen rusten, in het midden
kunoen draaien daar, waar de diago
nalen van ieder raam elkander snyden.
Hieruit volgt dat de wielen zioh voegen
naar bochten in den weg, die een wagen
van dezelfde afmetingen met vaste wiel-
8telleB,wie0 zou kunnen passeeren. Des®
inrichting heet in de vaktaal het truck
systeem. Daar waar ieder raam twee
wielen bevat, spreekt men van het enkele,
daar waar er vier zijn, van het dubbele
truck-systeem.
Wy vreezen eehter onze lezers met
de uiteenzetting van verdere bizonder-
heden te vermoeien en gaan dus over tot
hetgeen meer voor de hand ligt.
Het rytuig is in ©en donkeren toon
geschilderd en keurig gelektmet een
voudige smaakvolle witte #bieien" zijn
de paneelen afgezet. Aan weerszijden
prykt het in vluggen styl gesohilderde
nederlandsche wapsn.
Wanneer men over de drievoudige,
toeslaande treden het bordes bereikt, dat
met eeB fraai, geëmailleerd yzeren hek
is omgeven en 1.08 M. lang is komt
men van daar in een salon voor het
gevolg. Fraaie leeren zittingen bedekken
do banken waarvan zware kwasten af
hangen. Door een smallen gang (lang
1.60 M.) met aau den eenen kant een
cabinet d'aisanee en aan den anderen
een buffetkamertjo, alles keurig ingericht,
betreedt men het salon dat byna 5 Meter
lang is. De binnenbetimmering daarvan
bestaat deels uit geschilderde paneelen
van de hand van onzen stadgenoot den
heer Fr. Loots, dëélguifc verschillende fijne
houtsoorten in gebeeldhouwd lijstwerk
vervat. Er zijn in dit salon geplaatst
twee groote lederen divans, vier ver
plaatsbare fauteuils en een smalle tafel met
neerslaande bladtin, in de twee hoeken
aan de zyde van de gang bevinden zich
een yskast met ruimte tot afkoeling van
vruchten en dranken, en een buffetkast.
Het salon wordt verlicht door vier
prachtig bewerkte basculeerende dubbel-
8taalzilver<.n lusters voor.... kaarsen.
(Waarom geen patentolie-verlichting vol
gens do laatste systemen, die onsmdig
beter voldoet
Achter dit salon bevindt zich, het
andere uiteinde van den wagen vermende,
een balcon dat ook geheel volgens de
eischen van gemak on veiligheid is in
gericht en eene lengte heeft van 2.08 M.
Alles is vorder vooraien van spiegels,
tapijten en verder meubilair.
Het zware houtwerk van den wagen
bestaat geheel uit teak-hout, het meest
door do firma verwerkte materieel. Het
is een houtsoort die door groote duur
zaamheid en sterkte uitmunt.
Als «en bizooderheid kan nog worden
gemeld dat het geheele boveastel van
het rytuig, de zoogenaamde bak, niet
terstond op het onderstel rustmaar
op twintig veeren, onziehtbaar voor het
oog. Hierdoor wordt het schokken en stoo-
ten verminderd, terwijl d® dubbele vloer,
om het gedruiseh tydens het rijden te
verminderen, is aangevuld met legen be
derf beveiligd (gecreosoteerd)houtsohraap-
Bel. De ventilatie'-inrichting voldoet mede
aan alle eischen.
Het remwerk bestaat uit het systeem
Westinghouse, dubbel toegepast op ieder
der acht wielen.
De trek- en buffer-inrichting is even
eens vau geheel bizondere, doelmatige
constructie.
Verder over dit fraaie stuk werk uit
te weiden zou ons te ver voeren, maar
zeker mag worden beweerd dat het een
waar kunststuk is, dat onze nederlandsche
nyverheid tot eer strekt.
Het vervoer naar de plaats van be
stemming zal geschieden per scheepsge
legenheid, waartoe de wagen in drie
deelen wordt uiteengenomen die elk
afzonderlijk in een kist worden verpakt.
De firma Beynes, die zich in een we-
reldberoemden naam mag verheugen,
i heeft thans weder bewezendat zij
I hare industrie weet hoog te houden, niet
j alleen in den naam, maar ook in de daad.
Dinsdagavond trad de heer P. F. van
der Meulen van Zaandijk op met het
onderwerp Handenarbeid" op de lagere
scholen, wat men in Zweden en Noor
wegen wSlöjd" noemt.
Op de lagere schpol, zegt spreker,
wordt voor oog en baad weinig gedaan.
Het kind toont een drang Daar liebame-
lijken arbeid, maar nergens wordt die
bevredigd. Daarom ia ons onderwijs
eenzijdig.
Onder Slëjd verslaat- men in het
Noorden arbeid, die niet een eigenlijk
gezegd ambacht is.
Men begint met het mes in het
zweedsebe systeem, wat ook ik het beste
uitgangspunt vind. Spreker baalt zelf den
handenarbeid in Zweden geleerd.
Slö-jd mpet volstrekt niet met huisvlijt
worden verward. In Amsterdam is eene
vereeniging daarvoor opgericht en be
staat er eene school. Slöjd zal liefde en
lust voor den arbeid uitoetenen ze
zal een aangename afwisseling zijn voor
den leerling, din uren lang met het
hoofd heeft gewerkt.
Volgens het zweedsche systeem wor
den alleen dÏDgen vervaardigd, die in
de huishouding of door de kinderen zelf
kunnen worden gebruikt. Met vooroefe
ningen vermoeit ©n verveelt men het
kind, dat altijd spoedig resultaten van
zijn werk wil zien. Het kind moet
©nafhankeljjk werken, onder leiding van
den onderwijzer, doch geheel zender
zyn hulp. De arbeid behoeft niet
te licht, doch mag ook zeker niet te
möeilyk zijn. Door de noodige oplet
tendheid, onafhankelijkheid leert het kind
zien en den handenarbeid liefhebben.
Met hout werken- de meeste 'leerlingen
het liefst. De geheele modellenreeks be
staat uit vijftig stuks.
Ontwikkeling van physische kracht,
hoewel geen hoofddoel, wordt door slöjd
bereikt, evenals het leeren van fraaie
vormen. In Zweden heb ik jongens van
elf k twaalf jaar zeer zuivere lepels zien
maken, kunnen ónze jongens dat óok
niet leeren Slöjd kan eene goed® voor
bereiding zyn voor de ambachtsschool.
Thans geeft de spreker gelegenheid,
zijne modellen te bezichtigsn. Daaronder
bevinden zich o. a. een houten lepel, een
bloemenpers, met een zuiveren houten
cilinder, die alleen met de schaaf is be
werkt, een snybord en dergelijke meer.
Al de timmermanswerktuigen worden
gebruikt voor dit onderwijs. Dat de kin
deren zich bezeeren komt niet voor, daar
men hun eerst de behandeling der werk
tuigen leert.
Waarom is smeden, borstelmaken, kar-
tonwerken minder geschikt dan houtslöjd
Omdat dit niet zoo algemeen «nfcwikke-
lend is en niet zoo methodisch kan wor
den behandeld als het werken met hout.
In Zweden doet men ook h®t meest aan
houtslöjd.
In ons land komt het my gewenscht
voor, met kartonwerk te beginnen, maar
alleen ais de voorlooper van het werken
met honfc.
De heer Stam te Amsterdam heeft
een lokaal voor 12 leerlingen met even
zoovele kleine schaafbanken met een door-
loopende werkbank, zoodat de onderwy^
zer allen tegelijk kan con troleer en.
Om aan het hoofd daarvan te stellen,
zou een onderwijzer beter zyn dan een
werkman, omdat deze laatste het te veel
als werk, niet als opvoedingsmiddel1 be
schouwt.
Hoofdelijk enderwijs acht ik zonder
voorbehoud veel beter dan klassikaal.
Zéo geschiedt het ook in Zweden meestal.
Al de kinderen zijn druk en ijverig
bezig. Wanneer men wél, is er wel een
paar uur voor op de school te vinden,
vooral wanneer er leerplicht is tot 14
jaar. Dan kunnen de joDgens handen
arbeid en de meisjes koken leeren. Par
ticulier initiatief zou vooreerst nog wel
het eenig mogelijke zyn.
In Zaandijk worden de onderwijzers
door «.het Nut" betaald, terwijl de leer
lingen 10 ets. per week betalen, wat
voor sommigen nog te veel is.
De oprichtingskosten ayn, wanneer
men van de gemeente een lokaal krygt,
niet zoo heel hoog.
Het gemaakte moet het eigendom der
kinderen blijven, daar dat voor hen aan
genaam is. Het hout, dat men gebruikt,
is berken- en greenenhout.
Ten slotte gaat spreker aan de hand
zijner modellen den leergang nog na.
Op een vraag van den keerde Glercq,
deelt de spreker mede, dat in Zweden
de Staat subsidie en de gemeente een
lokaal geeft. Er wordt 2 uur 's weoks
les gegeven, meestal in den sehooltyd.
De heer W. L. Schram zou ook hot
slöjd-onderwys willen zien ingevoerd
by middelbaar en hooger onderwys,
te meer omdat hjj meent, dat het beter
zal kunnen worden ingericht voer be
middelden, dan voer onbemiddelde».
Welken weg moet men daartoe volgen f
De spreker antwoordt, dat over hef
algemeen kinderen van envermogenden
handiger zyn dan van veraaogenden en
dat laat zieh ook wel verklaren.
Een der aaawezigen merkt nog op,
dat z. i. een handwerksman evengoed
het onderwys zal kunnen geven, mits
hy wat paedagogie leere. Dit stamt
de spreker toe.
Thans wordt de vergadering, na dank
zegging aan den spreker, door den voor
zitter gesloten.
Voor vyf ets. stelt de vereeniging ver
krijgbaar een nuttig beekje, uitgegeven
door het Nut, getiteld Handenarbeid
als Opvoedingemiddel" door J. Franzea,
uit het zweedsch vertaald door mej. C.
J. Prins, met een voorwoord vaa den
heer F. W. van Eeden.
FEUILLETON.
Near het engelsch
WALTER BESANT.
HOOFDSTUK III.
Harley House, Cleveland Square.
Wanneer iemand lacht, dan is het ongetwijfeld een der jonge
meisjes, die kort geleden gekomen is; dan zien de anderen haar
allen met verwondering aan. In Harley House wordt nooit een
grap of een anecdote verteld. Wie zooiets waagde te doen, zou
ongetwijfeld geen bijval oogsten,
ïn Londen vindt men ongeveer een half dozijn van deze
is. Het zijn alle nuttige instellingen, die veel goed doen en
werkelijk een groote zegen zijn voor haar, voor wie zij gesticht
z'j", en toch - het zijn een soort stichtingen, waaraan zulke
beperkende en bezwarende bepalingen zijn verbonden, dat het leven
daar eenigszins gelijkt op het leven in een gevangenis of in een werk
huis. Deze bepalingen zijn ongetwijfeld zeer goed en slechts voor het
algemeen welzijn gemaakt. Geen meisje of vrouw, die nog achting
heeft voor zichzelf, zou bijvoorbeeld in haar slaapkamer een
kaars willen hebben om deze aan te steken, wanneer het gas
op den bepaalden tijd werd uitgedraaid, of zou des morgens na
half negen nog in haar bed blijven liggen, of zou des avonds
na half tien in Harley House terugkeer en hoe kunnen
de menschen na half tien nog buitenshuis zijn? Evenmin zou
iemand des avonds na half elf nog in het salon willen blijven,
of voor kwartier over elven nog niet te bed willen zijn.. Het
reglement van Harley House is dus op menschlievende wijze
geregeld en vastgesteld; het is dus duidelijk, dat men in Harley
House niet alleen zeer goedkoop kost en inwoning krijgt, maar
door hare instellingen wordt men gevrijwaard voor de gevaren
welke men daar aantreft, waar mannen en vrouwen elkaar ont
moeten, liefde voor elkaar opvatten en met elkaar in het huwe
lijk treden, en waar meisjes, die konden uitzien naar een gezon
den, eerlijken werkkring, en zoo zij gelukkig zijn een pond per
week kunnen verdienen, nu wellicht een betrekking krijgen in
een der vele villa's in de voorsteden, waar zij niets anders te
doen hebben, dan bij het diner de tafel gereedmaken, de ont
vangkamer afstoffen, een weinig voor het kind zorgen en het
toezicht houden op de meiden. Welnu, de gelukkige bewoon
sters van Harley House moeten den ganschen dag hard werken
en zij mogen dit is werkelijk voor haar een gunst hare
eigen bedden opmaken en hare eigen kamertjes schoonhouden.
Nu behoeven zij echter niet op kleine kinderen te passen, be
hoeven niet bang te zijn voor een onvriendelijk woord van den
heer des huizes, hebben geen tafel te schikken, kortom, zij zijn
nu onafhankelijk en behoeven slechts voor haar eigen geluk te
zorgen. Het salon in Harley House moest dus het middelpunt
zijn van een onbezorgd geluk, de vroolijkste plek der wereld.
En toch is het niet zoo.
Harley House wordt bestuurd door een comité van zes dames.
Het is een tehuis voor vrouwen, die haar eigen kost moeten
verdienen, met andere woorden, voor vrouwen, die zeer goed
koop moeten leven.
De stichters hebben erkend, dat een pond per week meer is,
dan een van die dames ooit met haar werk zou kunnen verdie
nen. Zij hebben daarom de laagst mogelijke prijzen vastgesteld
voor kost en inwoning, zoodat de bewoonster niet al te veel
behoeven te betalen. De ondervinding heeft geleerd, dat
een jonge vrouw met een tamelijk goeden eetlust, die gevoed
wordt, maar niet overdadig, met jam, koek, chocolade-room, ijs
en koud kippevleesch, en toch voldoende krijgt om de machine
in werking te houden, daarvoor vijftien en een halve stuiver
moet betalen. Het comité van Harley House verstrekt aan de
jonge dames een ontbijt voor drie stuivers, thee voor denzelfden
prijs; het middagmaal kost zeven stuivers, het avondeten twee
en een halven stuiver. Voor drie shilling en zes stuivers heeft
een meisje een week lang het recht op een eigen kamertje met
bed. Met andere woorden, zonder het middagmaal te rekenen,
dat zij in moeielijke tijden wel kunnen missen', kan een meisje
in Harley House wonen voor acht shillings en twee en een
