NIEUWS- EN ADVERTENTIEBLAD.
Haarlemsche Handeisvereeniging
De geschiedenis van Haarlem
!7e Jaargang.
Sftaendag 6 féoveirsber I8SS.
Voor Haarlem per 3 maandenf 1.20
Voor de dorpen in den omtrek waar een Agent gevestigd ia (kom der
gemeente), per S maanden1.30
Franco door het geheele Rijk, per 3 maanden1.65
Afzonderlijke nummers0.05
Geïllustreerd Zondagsblad, voor Haarlem, per 8 maandenD 0.30
H b de omstreken en franco per post 0.371/5
Directeur-Uitgever
JODV^HIR/TEasrTlJEnsr:
Van 1 -
5 regels 50 Cis.; iedere regel meer 10 Cts. Groote letters naar plaatsruimte.
Bij Abonnement aanzienlijk rabat.
Reclames 20 Cent per regel.
Abonnementen en Advertentiën worden aangenomen door onze Agenten
en door alle Boekhandelaren en Courantiers.
Dit blad verschijnt dagelijks, behalve op Zon- en Feestdagen.
Bureaux. Kleine Houtstraat 14, Haarlem. Telefoonnummer f22.
PEEREBOOM.
Hoofdagenten voor liet Buitenland: Compagnie, Générale tie Publicité Etrangère G. L. DAcBE Co. JOHN F. JOKES, Sao:., Parijs Slbis Faubourg ilontmartre.
Met uitzondering van het Arrondissement Haarlem is het uitsluitend recht tot plaatsing van Advertentiën en Reclames betreffende Handel, Nijverheid en Geldwezen, opgedragen aan het
Algemeen Advertentie-Bureau A. DE LA MAR Azn. te Amsterdam.
BUITEN het Arrondissement Haarlem is de prijs der Advertentiën van 1—5 regels f 0,75, elke regel meer 0,15; Reclames per regel f 0,30.
Agenten voor dit blad in den omtrek zijn: BloemendaalSandpoort en SchotenP. v. d. RAADT, Sandpoort; Heemstede, J. LEUVEN, bij de Tol; Spaarndam, C.
Velsen, W. J. RUIJTERBeverwijk, J. HOORNSHillegom, ARIE HOPMAN, Molenstraat. Genoemde Agenten nemen Abonnementen
HARTEN DORP; Zandvoort, G. ZWEMMER;
en Advertentiën aan.
Dit nummer bestaat uit
twee bladen.
Goedgek. bij Kon. Besluit van
12 Nov. 1892No. 29.
De Haarlemache Handelsvereen. telt
thans ruim 050 leden, dat is veel, doch
niet genoeg. Elke winkelier, elke han
delaar, zijn belang begrijpende, moet
zich aansluiten. De contributie bedraagt
slechts f 2.50, terwijl de voordeelen
groot zijn.
Rechtskundige adviseurs zijn de beo-
ren mrs. Th. de Haan Hugenholtz en
H. Ph. de Kauter, Spaarne 94, welke
gratis advies in handelszaken geven
aan de leden en voor hen gratis optre
den in faillissementen.
Voor incasso's, door bemiddeling der
advocaten gedaan, wordt 5 berekend.
Bankiers der rereeniging zijn de hee-
ren Laane van Bemmel. Kruisstraat
51.
Alle brieven of aanvragen (ook opga
ven voor het lidmaatschap) moeten ge
richt worden aan het bureau der ver-
eeniging, 22 Lange Begijnestraat.
Het is ons gelukt eene overeenkomst
4e sluiten, waardoor het mogelijk is H.H.
leden nauwkeurige informaties te ver
schaffen omtrent alle firma's in Ne
derland.
De kosten dezer informaties bedragen
60 cents per adres, plus 5 cents voor
porto, en moeten vooruit betaald wor
den aan het bureau. Informatiën naar
binnen de stad wonende personen gra
tis.
Ruim 650 informatiën en rechtskun
dige adviezen werden in het afgeloopen
jaar verstrekt.
In October zijn 37 vorderingen tot
een bedrag van, f 1451.064 betaald, 10
vorderingen worden afbetaald, 5 Vor
deringen zijn "uitgesteld.
Volgens artikel 7 dient het Geheim
der Maandlijsten ongeschonden bewaard
te blijven.
H.H. Leden worden er op attent ge
maakt, dat pretentiën, buiten de stad
in te vorderen, niet worden behandeld,
tenzij portovergoeding (10 cts.) is bijge
voegd.
Het Bureau der vereeniging is geves
tigd 22 Lange Begijnestraat en is ge
opend iederen werkdag van 's morgens
9 tot 1 en 's middags van 2 tot 4 uur.
Dagelijks is een der bestuursleden
aanwezig en bereid tot het geven van al
le gewenschte inlichtingen en wel Maan
dag en Vrijdag van 1112 uur v.m,,
de overige dagen van 34 nm.
Den leden wordt aaugc-raden v
dat men levert aan. of zaken doet met
LIJLERS, Parkstraat 3. vroeger ge
vestigd op de Ged. Oude Gracht, later
te Heemstede, en toen zich noemende
Directeur van de Zwarte Recherche,
inlichtingen, te nemen aan het bureau.
L.nge Begijn e straat 22.
HET BESTUUR.
Item Mr. Evert ghegheven va.n dat hi
hier lest was van ij 4 dach i i j gul."
Van de oude kerk bestonden nu nog
alleen het schip en de toren, welke in
1470 of 1471 tot den grond toe afge
broken werden. In het eerstgenoemde
jaar schijnt er la-and geweest te zijn
in de kerk, hetgeen we afleiden uit-
eene thesaurierrekening,, waarin de
■oig- nde post voorkomt„item gege
dein wakers, dtie in die groete Kercki
waickte, ais die Kerek begon te« barn en
amen. 11 ,pond 11 st."
De pilaren voor den nieuwen bouw
kwamen van Antwerpen en onder de
eerste werklieden die hier deel aan
hadden worden genoemd..Henrio on
ze meester. Marlijn onze appel eerder en
Roei de steenhouwer." In 1483 eindig-
da men eerst met het werk aan de
steen cn gewelven van de Noorden- en
Zuiden zdjibeuken, gelijk het nog, aanwe
zige opschrift aanduidt/:
„Anno d*ni MCCCCLXXXILT."
Het werk verder voortzettende bauw
de men in het jaar 1500 heti steen.cn
gewelf met de twee groote bogen, midr
d:n in de kerk. volgens liet opsclixift
dat daar* nog lieden ten dage to lezen,
is. Het voornaamste ontbrak echter
nog-op dit schoon© kolossale gebouw, nl.
de toren. Vóór de oude Parochiekerk,
dus aan de Paaltjes, had wel een toren,
gestaan, doch deze was met het afbre
ken van het oude schip in 1472 ook
geslecht. Thans in. 1506 begon men met
een steen en toren te Bouwen, doch was
hierin niet gelukkig, daar het bleek dat
hij veel te zwaar was en hierdoor eene
verzakking veroorzaakte. Er werd nu
besloten dien onvol tooi den toren af te
i '-• ■n en 'hem, te doen vervangen door
een houten met lok:d bedekt. Dit ge
schiedde en den 25en September 1520
was hij voltooid, althans men zette er
het kruis op. Thans ontbraken aan d'e
volHcoiing der kerk nog de gewelven
boven liet koor, schip en kruiswerk,
daar men tot nu t-oe van onder uit de
kerk onmiddellijk tegen het dak aan
zag. In 1530 beg<on men het houten ge
welf, dat het koor overdekt, te maken
en dit was gereed in 1532, gelijk weder
hlijkt uit liet nog aanwezige opschrift
dat we aldaar zien:
1530 MCCCCCXX X (aan het
Oosteinde)
Voleynfc Ao. 1532 lJao. (aan, het an
dere einde in het midden der kerk)
Op den 2en Zondag na pinksteren
i535 begon men. aan het gewelf van het
schip der kerk en oanlj deze kosten te
dekken deden de burgemeester, de vi-
ceouxeilde kapelaans en kerkmeesters
eenen omgang door de stad' en werd
op het. BngijrJiof en te Overveen daar
voor gecollecteerd. De ontvangst dezer
collecte bedroeg op eerstgenoemde
plaats 154 Karolus gulden en te Over
veen 20 stuivers min een duit. Dit
door
W. P. J. OVERMEER,
amanuensis der Gemeente-bibliotheek.
XIX.
De Groote Kerk
In één mijner Vorige opstellen be
schreef ik reeds den. toestand enz. van
de oude parochiekerk gewijd aan „Sint
Bavo" c-n thans wil ik hare geschiede
nis vervolgen. Het is algemeen bekend,
dat de tegenwoordige Groote Kerk tot
do fraaiste, merkwaardigste en best be
waarde kerken van Holland behoort en
op uren afstamt? trekt dit forsche ge>-
bouw de aandacht in Kennomeaia.nd.
Het koor, het oudste en fraaiste ge
deelte* der kerk, was reeds in 1400 vol
tooid en het duurde toen ongeveer
eene halve eeuw eer men het werk we
der hervatte. Toen men het weder ter
hand nam was het. nieuwe, kruiswerk
of transept aan de beurt en op Sint
Maria Magdhilena-avond van- het jaar
1445 werden de eerste grondslagen
daarvoor gelegd. Dit werk onder dón
bouwmeester Mr. Evert, steenhouwer
van Antwerpen vlotte zoo spoedig,
dat 'het in 1447 zoo goed als voltooid
was, althans de bouwmeester kon ver
trekken gelijk wij uit de volgende aan-
teekenins kunnen opmaken „Ao. 1447
kerkgebouw bevinden en de prachtige vooröeele van de nagelaten betrekkin-
ton c-n van het orgel, voortgebracht door geu der Transvaler? en Oranje-Vrij
den tegenwoordigen kundigen organist,
den heer W. Ezerman, plechtig door
het statige gewelf klinken.
Reeds in he": jaar 1412 wordt mel
ding gemaakt- van een „klein" orgel,
waaruit dus of te leiden valt dat er
toen reeds ook een groot er orgel aan
wezig was. Organist was toen „her©
Hughe." In het jaar 1122 bevond' zich
in het Westeinde der kerk een orgel,
naar het; schijnt hoog aan den muur
althans boven een glasraam. Organist
was toen „heere Dirc Boghemaker."
Vóór de hervorming in het begin der
16e eeuw waren cv drie orgels aanwe
zig. te weten het zg. groote orgel, aan
de Noordzijde, tusschen het koor en
de twee pilaren, waarop de toren rust.
Dit orgel werd' bij plechtige diensten
c-p het koor verricht wordende
bespeeld'. De pijpen, er van zijn, ver
smolten en voor liet. tegenwoordige ger
Irruikt, doch de kast, orgeldeuren enz.
bleven tot in 1773 in wezen.
Htt tweede orgel, dat in de Zuid er-
galerij schuins over het eerstgenoem
de stond, is in 1668 onder opzicht)
van den. stadü-bouwmeester verplaatst
achter den predikstoel. Het werd bij
die gelegenheid zeer verfraaid! en met
schilder- en beeldhouwwerk versierd. In
1791 werd: het op kosten van eenige
leden der gemeente en met toestem-
mi ug van H.H. Burgemeester en naar
do Nieuwe Ka k overgebracht resor
lutie 2 Febr. 1791, met eenige regis
ters vermeerderd en aldaar den 30sten
October door den predikant Abraham
Rutgers plechtig ingewijd.
Het derde en kleinste orgel stond
in de Noordesrgalerij. boven de kapel
van „van Schagen", en was daar, gelijk
blijkt uit eene thesaurierrekening, op
stadskosten in 1594 door Pieter Jansz.,
orgelmaker 'e Utrecht, gesteld in de
plaats van een toenmaals oud werk,
vobr eene som van f 868. Aangezien
het echter zelden of nooit gebruikt
werd, en. de kosten niet waardi
was. om het in bruikbareiï staat "te
brengen, nam het in 1765 weg.
Voor ik eene beknopte beschrijving
kan geven, van het tegenwoordige orgel
moet ik eerst van de oorzaken, die t-ot
den bouw van het kunstwerk aanlei
ding gaven, melding maken.
Op den 14en Maart 1735 werd bii
de vroedschap dezer stad besloten om
in de Groote Kerk "van stadswege een
nieuw orgel te doen maken, overeen
stemmende met do uitgebreidheid der
kerk, Te dien eind© werd aan Burge
meester en verzocht, daar too een plan
te ontwerpen, alsmede eene begroeting
der vermoedelijke kosten over te leggen
en uit welk fonds die kosten bestreden
zouden kunnen worden, terwijl ze ver
der uitgenoodigd werden om voorbe-
reidende maatregelen te nemen tot het
werk schijnt in 1538 voleind te wezen. werk. Tot een fonds, om de onkosten
zooals hot opschrift op het gewelf te'
lezen, geeft aan het westeinde boven
het orgel:
Ano. dni MCCCCCXXXVIIJ.
Na de voleinding van. dit weak mocht
hefe niet gelukken ook do overwelving
der kruisa«tmen. tot stand te brengen,
deze ontvingen eerst) in; 1585 eene zol
dering en rijn verder altijd overwelfd
gebleven tot in 1890, toen daar de
s'eenen gewelven gemaakt werden»
Bij het gegeven overzicht van den
bouw dea- „Sint. Bavokerk" zien, we hoe
Langen tijd men noodig gehad heeft
haar to voltooien, daar dit ruim ander
halve eeuw duurde en eerst ruim drie
eeuwen na de voltooiing werd de laat
ste hand er aan gelegd. De reden waar
om het stichten dezer kerk zoolang ger
duurd heeft, zal wel een finantieele ge
weest zijn. daar er allerliand'e midde
len geprobeerd rijp. om de geloovigen
tot milde gaven aan te sporen, hetgeen
dan ook veeltijds volkomen gelukte.
Laat ons thans de kerlc eens van binr
nen bezichtigen.
Allereerst wordt onze aandacht ge
trokken door het sehoone voortreffelijke
orgel, dat zoowel wegens zijn indruk
wekkend voorkomen, als, en wel voor
namelijk. uit hoofde der zuiveriieid en
de kracht van de tonen, niet alleen
door het. gansche land beroemd is, doch
zelfs eene Europeesche vermaardheid
.leeft verkregen, zoodat alle vreemdelin
gen die Haarlem bezoeken» het komen
ljezien en hoeren, waarna allen verkla
ren, dat ze nimmer een dergelijk kunstr
gewiVjcht aanschouwd hebben. En het
besta bewijs hebben we als we ons op
een Dinsdag- of Donderdagmiddag in 't
goed te maken, werd eene som van
f 50.000 aangewezen, waarvan ƒ20.000
zou worden bijgedragen uit do kas van
den krijgsraad ear de rest door de re
genten van 'het Proveniershuis.
(Wordt vervolgd.)
Stadsnieuns.
Daar ods gebleken is dat er hier
ter stede twee schoorsteen vegers wo
nen van den raam „Öerodini", achten
wy het niet overbodig, er op te w ijzen,
dat de schoorsteenveger van dien
naam, die zich Donderdag voor de
Rechtbank ter zake looddiefstal had
te verantwoorden, geheeten is A. B.
Serodini, woonachtig Krom, alhier.
8'aat, niet ingewilligd kannen worden.
Naar aanleiding van een door ver
schillende leden van den Algemeenen
Nederiandschen Wielrijders Bond ge
daan verzoek bericht het dagelyksch
bestuur van dea A.N. \V. B. in „De
Kampioen" dat het gaarne giften Yan
Bondsleden in ontvangst, neemt. Deze
giften zullen worden overgemaakt aan
de Zuid-afriltaansche Vereeniging, de
gelden komen dan zoowel het Roodo
Kruis als den acbterblyvenden wedu
wen en weezen ten goede.
Een nieuw pestgevaar.
Onder dit opschrift deelt dr. Rnjjsch
het Tijdschr. v. Soc. Ryg. o. a.
het volgende mede
„Voor-Indiö ia en blyft door en door
besmet en een gevaarlijker brandpunt
dan ooit, en uit dat brandpunt, van
waar uit in de laatste jaren reeds
meermalen Perzië, Turkestan, Arabië,
Achter Indië, Mauritius, Réunion, Ma
dagascar, Egypte en vermoedelijk de
Straits Settlements, Magoeda nabij de
Delagoabaai en laatstelijk vermoede
lijk Portugal werden besmet, van uit
dat foyer zyn thans met daizendtallen
de soldaten ingescheept enoverZuid-
Afrika verspreid.
Wanneer men daarbij bedenkt, dat
een der gunstige factoren voor ont
wikkeling van epidemie is de opeen-
hooping van groote massa's op enkele
ponten en vooral de oorlogen dat de
ze troepen geroepen zijn tot samen
werking met. de Eogeiscbe en kolo
niale troepen, uit alle werelddeelen in
Zuid-Afrika samengebracht; dat in
vele gevallen dezer epidemie de ver
schijnselen der ziekte weinig karak
teristiek zyn en deze dus een des te
meer verraderlijk karakter vertoont,
waardoor de eerste gevallen niet
altijd worden herkenddat er een
voortdurend scheepvaartverkeer tus-
schen de talrijke Engelsche havens
uit alle werelddeelen "met de Zuid-
Afrikaansche havens plaats heeft,
thans koortsachtiger dan ooit, en dat
de ondervinding sinds eeuwen leert
dat iD dergelijke gevallen maar al te
vaak de eischen der hygiëne worden
achtergesteld bij die van den oorlog,
dau is het duidelijk, dat thans een
nieuw en ernstig gevaar dreigt.
Dat gevaar is des te ernstiger, om
dat het Europa bedreigt van eene
zyde, die maar al te vaak biyk
van minachtiug van de rechten en
belangen van anderen, ook op sanitair
gebied, waar die in strijd zijn met
haar eigenbelang.
Nu komt daarbij de mogelijkheid
dat ook de cholera, die voortdurend
ïu Voor-Indië heerscht, daar inheemscb
is, door de Indische troepen ook naar
Zuid-Afrika en van daar naar Enropa
wordt overgebracht, door de naar
Europa terugkeerende troepen.
Hier dreigt das een ernstig nieuw
internationaal gevaar; daarop te wij
zen komt my onder de gegeven om
standigheden niet overbodig voor, op
dat de vraag rjjzemoet er niet naar
gestreefd worden dat internationaal
gevaar langs internationalen weg to
bestrijden
BINNENLAND
Academische examens.
Amsterdam. Met gunstig gevolg is
afgelegd het doctoraal examen in de
rechten door den lieer E. van Wely
het theoretisch geneeskundig examen
door den heer Ch. Bles. Bevoiderd tot
doctor in Rechtswetenschap up stellin
gen de beer S. de Vries Czn.. gebo
ren te Zaandam.
Transvaal en Oranje-Vrijstaat
Naar men verne mt wenscht de
RegeeriDg in zake de gebeurtenissen
in Zuid-Afrika de strikste onzijdig
heid te zien gehandhaafd in overeen
stemming met de verplichtingen van
een neatrale Staat.
Uit dien hoofde is een verzoek om
de Kod. Mill. Kapel te vergunnen
mede te werken tot een concert ten
alle met diploma, 7e, 8e, 9e en 10
prijs, ieder een diploma.
De ontwerpen moeten worden in*
izonden vóór of uiterlijk op den 15en
Februari a.s. en vergezeld gaan van
een gosloten briefje, bevattende den
naam des inzenders. Oj de enveloppe
mag niets anders staan'dan een motto,
welk motto ook op de teekening moet
voorkomeD.
De jury zal later bekend worden
gemaakt.
In een der volgende nummers zal
een prysvraag voor meubelmakerij
worden uitgeschreven.
Prijsvraag Behangers.
Biykeus mededeeling in Ome Gids
Geïllustreerd Vakblad voor den B -
banger, Stoffeerder en Meubelfabri
kant, heeft dit vakblad een prysvraag
uitgeschreven op het gebied van be
hangery en ook van meubelmaken.
Voor Behangery wordt als prijs
vraag gesteld eene Drapeeriag over
drie ramen (Modern), doorloopende
over de penanLs. De gordijnen moeten
geheel compleet geteekend worden,
ook met de ondergordyuen, kortom,
de geheele raamwand.
De teekening zelf mag niet grooter
zijn dan 34 bij 23 centimeter en met
kleiner dan 32 by 20 centimeter. Hot
moet worden uitgevoerd in kleuren
op een aan de teekening bevestigd
stukje papier moet worden aan. ege
ven de stofsoort die men voorde uit
voering hei meest geschikt zon achten.
Voor deze Prijsvraag wordt be
schikbaar gesteld:
le prys een Gouden Medaille of
f 50, 2e prys een Verguld zilveren
Medaille of f 20,.3e prys een Zilveren
Medaille of f 15, 4e, 5e en 69 prys
i8der een Bronzen Medaille of
Sp 9Pi ea Wedstrijden.
T entoonstelli ags - wedstr ij dea.
De sportcommissie voor de Pary-
sche tentoonstelling heeft Dinsdag
een vergadering gehouden waar de
volgende besluiten zijn genomen. Er
zullen in 1900 de volgende groote
wedstrijden worden gehouden.
a. De klassieke: Grand Prix de Paris,
op 16, 20 en 30 Juni op de baan te
Vmcenues; Grand Prix de l'U. V.
F., op 30 Juni, kampioenschap van
Frankrijk (snelheid), óp 14 Juli; dito
(lange afstand), 21 Juli, wereldkam
pioenschappen, op 11, 15 en 18 Aug
deze wedstrijden alle op de baan vaü
het Pare des Princes.
b. Tentoonstellingswedstrydenop
8, 9, 10, 12, 13, 14 en 15 Sept. en
wel een wedstrijd in series van 2000
M.i een handicap van 5000 M.; tan
dems, „courses internationales", ama
teurs, 100 mjl met gangmaking, 50
K.M. met gangmakers, internationale
wedstrijd van groepeu van drie ver
tegenwoordigers eener zelfde nationa
feit, vreemdelingenwedstrijd 1000 M.
24 uars wedstrijd mot gangmaking.
Bol d'Or.
Voor de tentoonstellingswedstrijden
wordt 100.000 frs. aan prijzen uitge
loofd.
Voorts zal er een groot feest wor
den georganiseerd waar men speciaal
manoeuvres van de militaire wielrij
ders zal kunnen zien.
Maar voor dit alles vindt men de
bestaande wielerbaan te Vincennes
volkomen onvoldoende, en daarom zal
de commissie trachten nu tevens een
beslist moderne wielerbaan te Vincen
nes gebouwd te krijgen, baan van 500
M., „installation de grandiose, digne
de 'a reine bicyclette et de la ville
de Paris!"
En typisch Fransch men ver
wacht dat'de gemeenteraad van Parys
dit reuzensportwerk wel zal willen
helpen tot stand brengen, omdat de
hnidige piste municipale telkens in de
laatste jaren by den Grand prix de
Paris verouderd bleek.
De heer Lefebre heeft zijn plan
overgelegd. Hy als een rentmeester
van het Bois te Vincennes wist de
juiste plaats te kiezen. Hij ontwierp
de baan van 500 M. zóó, dat men er
met een snelheid van 85 K.M. per
uur zal kunnen rijden ea het gras
veld zal een oppervlak van 2' 2 H.A"
hebben. Om de baan heen zal ruimte
zyn voor 80.000 toeschouwers.
Wordt dit plan verwezenlijkt, dan
zal Parys ook, op wielergebied een
wereldcentrum worden. Da heer La
febre begroot zijn plan op 300.000
fr. De administratie van de tentoon
stelling heeft echter reeds vroeger
150.000 fr. beschikbaar gesteld. De
commissie verwacht dat het gemeente
bestuur aan den aannemer van het
werk de overige 150.000 frs. zal ga
randeereD, en dat het deze schuld
zal aflossen door aan dezen aannemer
jaarlijks de 20.000 frs. te betalen die
de gemeente nu telken jare besteedt
voor het opslaan en afbreken enz.
van de tribunes voor den Grand Prix
In 7'/a jasr zal de zaak aldus afloo-
pen, en dan heeft, de gemeenteraad,
zonder een sons extra uit te geven
de stad Parys een pracht wielerbaan
geschenken. Want de Grand Prix
komt dan natuurlijk reeds in 1900 op
de nieuwe baan te Vincennes.
Parys heeft wèl veel over voor haar
troetelkind het rijwiel, maar of nu al
deze plannen slagen zuilen....?
station Waas, op den linkeroever
van de Schelde, middendoor, op het
oogenblik dat deze steiger vol men-
schen was. Een groot aantal personen
vielen in bet waterenkelen werden
gered, maar 15 a 20 menschen ver
dronken. Reeds zyn een tiental lijken
opgevischt.
De ondergang van de expeditie
Bretonnet na die van Voulet en
Cbanoine maakt in Frankrijk die
pen indruk en men vraagt zich af
wat er van de derde, die van Foureau-
Lamy zal wordeD. De nationalistische
en ook enkele andere bladeu zeggen,
dat het inlandsche hoofd Rabah een
tweede Samory is, tegen wien nu
weldra een sterke krijgsmacht afge
zonden zal moeten worden. Tegen een
dergelijke veroveringspolitiek waar
schuwt de Temps in een merkwaar
dig artikel.
Na erop gewezen te hebben hoe
lichtvaardig de drie expedities, te
sterk voor znivere ontdekkingstochten,
te zwak voor bezetting van het na
Fasjoda aan Frankrijk toegewezen
gebied, zijn afgezonden, zegt het blad
dat de verovering van de oevers van
het Tsjad meer en de vernietiging
van Rabah's macht niet het doel moet
zyn van de koloniale politiek. Men
overschat volgens de Temps verrede
beteekenis van het Tsjadmeer. Dit is
het punt waarop het Fransche Kon-
gogebied en Fransch-Soedan elkander
raken, maar daarom is het nog geen
„centrum van actie," evenmin als de
éahara, waar Fransch Soedan en
Algerië aan elkaar grenzen. Wat
Rabah betreft, by bedreigde de Fran-
schen nietdezen zjjn hem gaan op
zoeken. In de tegenwoordige omstan
digheden is noch hy noch het land
waarvan hij meester wil blyven, de
oorlogskosten waard. Dat land strekt
zich nit over een gebied, dat Frank
rijk, Engeland en Dnitscbland onder
elkaar verdeeld hebben en zyn hoofd
stad, Dikoa, ligt in het Duitsche ge
bied. Er zou dus een verstandhou
ding tusschen de drie genoemde mo
gendheden moeten bestaan, maar
Engeland en Duitschland schijnen van
plan Rabah met rast te laten. Rijk
is zijn land verder niet, maar al mocht
bet dat zijn, het heeft geen uitweg
naar zee, zoodat de uitvoerkosten
reusachtig zouden zyn. En daar het
Fransche Kongo- en Öoedan-gebied
thans ongeveer viermaal zoo groot
is als Frankrijk zelf, is er daar voor
eerst genoeg te doen en kan men de
rest overlaten aan het nageslacht.
Uit de nadere berichten en brieven
van den ambtenaar Bretonnet blijkt,
dat deze zich de illusie maakte met
zyn veertig geoefende soldaten en drie
revolverkanonnec Rabah te zullen
verslaan, wiens macht hy op een 2000
man en 1500 ruiters schatte, maar die
er inderdaad 7000 a 8000 in liet veld
bracht. Bretonnet heeft dus een
avontuurlijken tocht door Snoessi en
Bagwirmi gemaakt, terwijl de voor
zichtigheid gebood te Gribringwi te
blyven.
Rabah is een ontvluchte slaaf, die
reeds in 1890 een rijk stichtte aan
het Tsjad meer. Hjj heeft veel invloed
op zijn volgelingen en een groot orga-
niseerend talent. Als by een stam
onderwierp, begon by met dien te
ontwapenen, daarna werden de beste
krijgers bij zya leger ingelijfd en kre
gen mede deel in den buit. Elk©
jonggeborene werd op de wang met
het teeken van Rabah voorzien, een
soort H, waaraan zij, opgegroeid,
steeds te herkennen zya. Zijn inlan-
terie is gewapend met snelvuurgewe
ren, hy bezit goede kanonnec en een
voortreffelijke, met lansen gewapende
raitery.
Gemengd Nieuws
Een droevig ongeluk.
Vrijdagmorgen, by de aankomst
te Antwerpen van den eersten
trein uit Waesland, brak do stei
ger voor het overzet-veer by het
Een koelbloedig acteur. Si
ln het stuk „Hanne Nüte" moet da
smid Önnfc, nadat by de gevangenne
ming van zyn zoon heeft gehoord,
zich YermaDnen en zeggen„ik ga
smeden"hy voegt dan de daad by
het woord. Dat deed de acteur Ri
chard dezer dagen te Hamm in West-
falen ook; hy trok den blaasbalg
aaQ, daarbij vlogen vonken op, het
tfJak boven een oven raakte in brand
en deze brand kon gemakkelijk over
slaan op de verdere decors. Maar de
acteur speelde door en sloeg met den
voorhamer telkens brandende stukken
linnen en kant af, zoodat de brand
geen voedsel meer vond. Brandweer-
