DE ZATERDAGAVOND
GRATIS BIJVOEGSEL VAN „HAARLEM'S DAGBLAD".
Letterkundig Weekblad voor Jong en Oud.
Haarlemmer Halletjes.
■o. 51
Zaterdag 24 Augustus.
1901
Meest gelezen Dagblad in Haarlem en Omstreken.
Kijkje op'den voorgevel der Eerste Nederl. Pulp- en Jamfabriek.
Eerste Nêdèrl. Pulp- en
J&mfabriek
Met de tijden veranderen de zeden,
met de tijden ook verandert niet minder
het aanzien van een stad en dat is
vooral merkbaar in de stille wijken,
waar eertijds de rustige rust niet i
werd verstoord en het levsn als bewe- j
gingloos was.
Onze stille, deftige grachten zijn de
woonplaats geworden van handels
kantoren en bankinstellingen, aan de j
oevers van het Spaarne hebben indus-
trieele ondernemingen een wijkplaats j
gezocht.
De nieuwste industi'ieele onderne
ming aan het Spaarne in de pas ge-
bouwde Eerste Nederlandsche Pulp
en Jamfabriek van de feeeren Sipkes.
Het Noorder-Buitenspaarne langs,
niet ver voorbij de Werf Conrad. acn j
een mooi punt, met. breed weiland in
't verschiet, liggen de gebouwen en
hebben een kloeken, breedten gevel tot
front met een flinke poort voor het
noodige vervoer.
Wij brachten een bezoek aan dezei
fabriek en willen van dat bezoek onze
lezers getrouwelijk een en ander me-
dedeelen. overtuigd, dat ook hen,
evenals ons de fabricage belang zal
inboezemen.
De poort dóór gaande, werden we al
dadelijk gewaarschuwd dat de toegang
tot de fabriek verbod'en js en we ons
hadden te vervoegen aan het kantoor,
eerste deur rechts.
Gewoon wenken op te volgen, vooral
als ze met groote zwarte letters op een
wit bord te lezen staan, begaven we
ons naar de eerste deur rechts, waar
we den heer J. Sipkes op zijn kan
toor vonden, die ons vriendelijk wel
kom heette en met de grootste bereid-
willigheid tot gids strekte door de uit
gebreide fabrieksgebouwen.
Het kantor grenst onmiddellijk aan 1
de ruime pakkamer, waar zendingen
voor binnen- en buitenland gereed
worden gemaakt, en waar onze tocht
aanving. Massa's flesschen jam en
gelei en bussen pulp staan hier ge
reed, in de nabijheid van kisten en
manden en vaten, en dit milieu doet
al zoo denken aan stoombooten, spoor- j
wagens, vrachtwagens en alles wat I
tot ervoer dient, aan verre streken,!
waar goed Nederlandsch fabricaat den j
naam van Nederland hoog moet hou- j
den'.
Minder grootsch van gedachte,
maar even groot van beteekenis is het
magazijn waar de fleschjes jam en de i
bussen pulp worden opgestapeld tot
ze naar de pakkamer verhuizen om te 1
worden verzonden.
In dit magazijn staan ter weerszij
den op houten stellingen de fleschjes,
dicht op elkaar gepakt. Onnoemelijk
is het aantal dat daar in lange rijen
den bezoeker zoo verleidelijk tegen-
blikt. Een galerij mede in dit ma
gazijn. dient tot berging van de busjes
pulp.
We zagen in het. magazijn de flesch
jes jam hermetisch sluiten. Dat gaat
heel aardig, praktisch en eenvoudig
in zijn werk. Wanneer de fleschjes
jam of gelei uit de eigenlijke fabriek
komen, dan worden ze meteenvoudige
blikken dekseltjes afgedekt, op de stel
lages geplaatst tot tijd en wijle dat ze
verzonden worden. Die blikken dek
seltjes dienen eenvoucng om stof en in
secten te weren, de eigenlijke sluiting,
de hermetische sluiting is pas noodig,
wanneer ze naar de afnemers gezon
den worden.
Om die fleschjes hermetisch te slui
ten spant men in den hals (het
zijn kleine, breede flesschen) een
gutta-percha ring, doet er daarna
een dop op, waar twee beugels' krui
selings over heen gaan. Een groote
massa dezer aldus afgesloten flesch
jes gaan nu onder een klok. die nage
noeg luchtledig wordt gepompt. In
millimeters wordt de graad van lucht
ledigheid door het toestel zelf aange
geven.
Wanneer nu de klok de uiterste
grens van luchtledigheid bereikt heeft,
laat men de lucht weer toestroomen,
die nu natuurlijk de beugel en stop
vast aanperst. Onder de stop, in het
fleschje heeft men nu nagenoeg geen
lucht. Bij opening behoeft men slechts
een gaatje in de stop te maken en het
fleschje te openen.
De sluiting der bussen pulp gaat
even secuur. Door middel van een
Fels-machine worden ze dichtgefelst,
zooals men dit noemt. Door grooten
druk op het deksel, terwijl de bus in
snel ronddraaiende beweging is, wordt
de rand van het deksel over de bus
gebogen en door een tweede beweging
er vast tegen aangedrukt.
We hebben nu aldoor van fleschjes
jam en gelei en bussen pulp gespro
ken, zoodat het nu tijd wordt dat we
een oogenblikje bij de fabricage zelf
stilstaan. We waren reeds in de
eigenlijke werkplaats, de flesschen
jam zagen we dichtmaken in het ma
gazijn en ongemerkt waren we dooi'-j
geloopen naar de fabriek, waar onze
aandacht bij het sluiten der busjes zóó
bepaald was. dat we niet opmerkten
in een andere localiteit te zijn aange
land.
Over de fabricage dus.
Wanneer de vruchten aankomen,
bij duizenden kilo's, natuurlijk, dat
spreekt van zelf, dan worden ze eerst
in groote ketels, met stoomverwar-
ming. gekookt.
Des Wassgrs und des Feuers Kraft
Verbundet seht man hier.
of, om met een ander citaat uit Schil-
Ier te spreken.
Von der Stime heisz.
Rinnen musz der Schweiz.
Aldus gekookt, heeft men pulp. dat
in bussen of vaten verzonden wordt
naar fabrikanten, vooral in Engeland,
of wordt bewaard om tot jam te wor
den verwerkt.
Om van de pulp jam te maken gaat
zij in een cylindervonnlg toestel, die
de vruchten van stelen en zoo noodig
van pitten ontdoet. Met suiker opge
kookt wordt het dan jam. Tot berei
ding van gelei wordt de jam in groote
zakken opgehangen, waaruit het sap
druipt, terwijl de vruchten achterblij
ven. Op dezelfde wijze als de bessen
sap dus.
Kijkje in het magazijn der Eerste Nederl. Pulp- en Jamfabriek.
We hebben nu over cte fabricage het
noodige gezegd, we stappen de fabriek
uit. de binnenplaats op.
We moeten nu nog een bezoek hren-
gena an de verschillende afdeelingen,
die men in elke groote fabriek vindt,
die men zóó vluchtig doorloopt, en
die ongeveer dezelfde functie ten be-
hoeve van het fabricaat vervullen als
de pen en papier, die de gedachten
verspreiden.
Dat is in de eerste plaats de machi- j
nekamer met de electrische installa-
tie. en de eigen waterleiding.
Ja zeker.- een eigen waterleiding.
Een stoompomp pompt het water
uit een diepe wel naar boven in een
filter, waardoor het in een onder-
grondsch reservoir komt, en weer op-1
gepompt wordt in de leiding door de I
fabriek.
Op de binnenplaats treft ook de i
Waar „ÏZAISTG EN VRIENDSCHAP'
zong.
Het Gürzenich in Keulen.
Wij plaatsen hier een schets van de
groote zaal van het Gürzenich in Keu
len, waar ,,Zang en Vriendschap" zijn
eervolle overwinnig behaalde, bene
vens een afbeelding van het gebouw
van buiten.
Het Gürzenich, de groote feestzaal
der Gemeente Keulen, is een fraai go
tisch gebouw, dagteekenende uit het
midden der 15de eeuw. Het werd ge
bouwd van 1437 tot 1444 en kostte de
I voor dien '"d aanzienlijke som van
ruim een half millioen guldens. De be-
j noodigde bouwsteen werd van den
Drachenfels aangevoerd, uit den zoo-
I genaamden Domkuil, die ook het ma
teriaal voor den Dom van Keulen had
geleverd.
Het uiterlijk van het Gürzenich is
eenvoudig maar bevallig. Inwendig
bevat het eenige fraaie zalen. De zes
slanke vensters op de eerste verdieping
Het inwendige der
vormen de achterzijde van de groote
feestzaal, die 53 M. lang en 22 M. breed
is. Negen houten kolommen in de leng
te aan weerszijden verdeelen de zaal
in drie schepen. In het geheel staan
er 22 dergelijke zuilen. De muren zijn
versierd met fresco's, de ramen met
glasbeschilderwerk.
Het fraaiste sieraad van de zaal vor
men de twee prachtige schoorsteenen,
die aan den linkerwand geplaatst zijn.
groote feestzaal.
De groote, rijkbewerlue kroonluchters
zijn op de schets weggelaten.
Naast de feestzaal de Isabella-
zaal. waarvan de rechthoekige vensters
I uitkomen op een breed balkon. Deze
zaal, ook wel klein-Gürzenich genoemd,
vormt de vestibule van de groote feest
zaal en doet tevens dienst bij repeti
ties en kleinere concerten.
bergplaats van flesschen, allemaal
netjes aan rijen op houten stellages
opgestapeld in gewelven, die eenige
overeenkomst hebben met gangen
in een klooster. Niet minder dan
150.000 flesschen kunnen hier worden
geborgen.
Dan heeft men er de spoelkamer,
waar de flesschen worden schoonge
maakt, de bergplaats voor flesschen
bessensap, waar, maar eventjes 100,000
flesschen kunnen worden geborgen, in
groote. ruime hokken, zorgvuldig tus-
schen zaagsel op elkaar gestapeld. De
zolder voor berging van allerlei mate
riaal en drukwerk enz.
We zijn nu weer bij het kantoor
gekomen, dat we echter niet binnen
treden, doch we gaan een trap op om
nog even een kijkje in cte smaakvol
ingerichte comriiissaris-kamer te ne
men en het frappante uitzicht te be
wonderen, clat men daar heeft over
het Spaarne.
Tot slot nu nog enkele cijfers. De
gevel is 60 M. lang. langs het Spaarne.
De bebouwde oppervlakte 1800 vierk.
M., en daar achter 1200 vierk. M. wei
land voor eventueele uitbreiding. De
binnenplaats is 700 vierk. M. groot,
de kokerij 250 vierk. M., terwijl de
magazijnen een oppervlakte beslaan
van 470 vierk, M.
Als een bewijs hoe vlug deze fabriek
is opgebouwd (door den heer B. Ha
gen, onder toezicht van den heer J. A.
G. v. d. Steur, architect) moge dienen,
dat 15 Januari met den bouw werd
aangevangen en half Juni reeds in de
fabriek gewerkt werd.
ALLERLEI.
TWEE VOOR EéN.
Zij: ..Nu. als ;i het dan absoluut
weten wilt, er zijn twee redenen waar
om ik tl moet afwijzen?"
Hij: ..En die zijn?"
Zij: ,.U zelf en een ander!"
Een Zaterdagavondpraatje.
Zooals de beste menschen toch vaak
miskend worden Daar heb je nu bijv.
de H. IJ. S. M., die goeie, beste Hol
landsche IJzeren Spoorwegmaatschap
pij. Eerst hebben Wouter en consorten
jarenlang gemopperd dat 't een aard
had. over het station en de overwegen.
Dat komt nou denkelijk wel ierecni
„Niet door de H. IJ. S. M.". zegt
Wouter.
„Dat weet jij niet!" antwoordde ik
hem. Heb jij achter de schermen ge
keken? Het plan kwam wel is waar
van den Minister, maar wie weet hoe
de H. IJ. S. M. in stilte voor ons ge
werkt heeft, om het zoover te krijgen;
en het kan heel goed bescheidenheid
zijn, dat de maatschappij aan den
Minister de eer liet!"
Maar nu hebben wij al weer zoo'n
geval achter ons beboomd Bolwerk. B.
en W. hadden, doodonschuldig, in een
gemeentestuk het volgende verteld
„Toen de levering van duinwater in
deze gemeente no" plaats had vanwege
de gemeente Amsterdam, had deze ver
gunning van de H. IJ. S. M. tot het
hebben van waterleidingbuizen onder
een aantal overwegen over den spoor
weg. Thans is het buizennet aan deze
gemeente in eigendom overgegaan en
komt het ons daarom wenscheliik voor.
dat de genoemde vergunningen ook ten
name van Haarlem worden overge
schreven."
Niet waar 't kon niet doodonschul
diger. 't Eenvoudig voorstel was niet
meer dan een formaliteit, noodig om
dat er een geldquaestie bij te pas
kwam.
En nou kwam daar mijnheer van de
Kamp Woensdagmiddag in den Raad
beweren, dat wij "-een vergunning
moesten vragen, omdat wij daarmede
rechten zouden erkennen van de „Hol-
landsche" op den stop'1
De heer Van de Kamp was van mee^
ning, dat wij, ik bedoel de gemeente
Haarlem, alles op onze eigen gronden
mochten doen, zoolang wü maar gee
nerlei aanleiding gaven tot stremming
van verkeer.
De Raad besloot om er de Rechtsge
leerde Commissie eens over te raad
plegen. Nu. om de Hollandsche IJze
ren Spoorwegmaatschappij, behoeft
men dat niet te doen. Die taalt niet
zóóveel naar den grond. Dat heb ik
van iemand gehoord, die heel goed be
kend is met de Maatschappij. Als 't bes
te bewijs mag dienen, die 1 me zelf
een paar cijfers heeft gegeven, om mo
gelijke. ik herhaal „eventueele" aan
spraken van de H. IJ. S. M. te niet te
doen. De gronden, die 65000 vierk M.
oppervlakte hebben, en loopen van de
werkplaats aan den Oostersingel -tot
aan de kolentip werden in 1S41 voor
1637.76 plus f 8.80 per jaar aan de H.
[J. S. M. in huur gegeven voor onbe-
paalden tijd. Er kan dus nooit eenig
sprake zijn van eigendom, en de „spoor 1
weggronden" waarover B. en W. het J
voortdurend in hun voordracht heb-1
ben, zijn ganschelijk niet Hollandsche
spoorweggronden.
In dezelfde zitting van den gemeen
teraad werden de voorstellen van B. en J
W. betreffende eene betere salarisre-e-
ling van de onderwijzers behandeld.
en het heeft den vrienden niet mogen
gelukken het aanvangssalaris der jon
ge onderwijzers hooger dan 500 te
krijgen.
De heeren Groot e. a. kwamen met
hun voorstel wel wat laat, maar zij
hebben het voordeel dat de heer H.i
genholtz nu bij de behandeling zal
zijn, en ze dus een warmen kampioen
bij zich zullen hebben, om voor at j
rechten der onderwijzers te strijden.
Of zij er echter hun voorstel, dat b- -
langrijk verschilt met dat van B. :n
W., door krijgen, is een ander geval.
En ik durf wel voorspellen van niet.
Den wethouder zullen zij al vast ii.c:
overhalen. Ik weet dat hij zich- niets
malsch heeft uitgelaten over het wat
hij vindt overvragen van de onder
wijzers. En waar hij gemeend had. j
dat met zijne voorstellen velen bevre
digd zouden zijn. is dit ook niet te
verwonderen.
Te verwonderen is het ook niet. dat l
ilc nog eens terug kom op de feestelijke j
ontvangst van „Zang en Vriendschap"
Want ik verwachtte wel dat van offi-
cieuse zijde antwoord zou worden ge-!
geven op Wouter's verwijt, dat de in
tocht zoo weinig levendig en kleur;
was en tevens naar aanleiding van
mijne vingerwijzing hoe men dat in
België gewoon is. En het bleek mii dat
wel het. plan had bestaan, om de zege
vierende vereeniging met banieren te
gaan afhalen van het station, maar
dat. men er van had afgezien omdat de
zustervereenigingen wellicht bezwaar
zouden maken met Koninginnedag
nogmaals zoo uit te pakken. Want
tweemaal in zoo'n kort- tijdsverloop
zou aan de belangstelling van het nu-
bliek en de medewerking der vereeni-
gingen voor een der beide feesteliik-
heden kunnen schaden. En dat zou
vooral voor Koninginnedag jammer
zijn geweest.
Het gezellige avondje in den tuin
van de ..Vereeniging" né de ontvangst,
zal menige dame nog lang heugen.
Kriens speelde zóó mooi. dat zelfs het
vogelenkoor er beduusd van werd.
Ik heb verschillende dames ontmoet
die er op hare mooie costuumpjes zeer
duidelijk de kenteekenen van meedroe
gen. Uit een dierenbeschermers-oog
punt gezien lijkt het wellicht wat
wi'eedaardig. maar toch zou ik het be
stuur van de Sociëteit Vereeniging"
wel in overweging willen geven de
zangers door schoten met los kruit te
verplaatsen, zoodat zij elders hunne
ongerechtigheden gaan plegen. An
ders zou een lidmaatschap van de So
ciëteit te duur gekocht zijn.
Als ik van duur spreek, denk ik on
willekeurig aan Wouter. Die onge
luksvogel was dezer dagen zich wat
aan het vermeien buiten de stad. Ge- j
lukkig. zult ge zeggen, misschien heeft;
de aanblik van de vredige natuur hem
wat kalmte in het boos '-enioed ge-1
bracht. Maar 't liep hem niet mee, en
wat hij beleefde heeft zóó'n buitenge
woon nadeeli^en invloed op z'n zenu
wen uitgeoefend, dat ik u zou aanra
den hem voorloopig maaar stil te la
ten schieten, als gij hem tegenkomt.
Zooals gezegd, 't trof ook L:jster
slecht. Zeer vriendelijk en goedaardig
gestemd liep hij rond te dooien in den i
omtrek van Duin en Daal. en kwam
ook den kant uit van het park. Kom,
laat ik er eens inloopen," dacht hij.
zichzelf minzaam animeerend. En hij
ging de sleutels halen. Maar wie be-
schrijft zijn verontwaardiging toen
hem daarvoor 2.50, zegge t w e e c u 1-
den en vijftig cents borgtochti
gevraagd werd. Was men bang dat hij i
het park, of althans een deel zou ste-1
len? Vooral als men bedenkt, dat,
blijkens zijn portret, Wouter er lan
niet onverdienstelijk uitziet, zoodat het j
dus meer het principe, dan zijn per-j
soon betrof, komt de lust bij je op den
eigenaars te adviseeren. dat principe
over boord te gooien. Ze zouden er den
bezoekers een weidaad meedoen.
Wij hebben dit seizoen niet over be
zoek te klagen. Ik heb ten minste ai
aardig wat vreemdelingen om het
standbeeld van Coster zien heendraai-
en, met eene langzaamheid van bewe
ging en eene hooggespannen aan
dacht, alsof dit nu eigenlijk de clou
van Haarlem was. Natuurlijk vergneu
zij op raad van Baedeker, ook de Hal
sen niet. Maar de omstreken, zelfs on
zen Hout. geloofden ze wel.
Meest waren het Engelschen, en h«. t
geeft wel een aardig kijkje op hun
phlegmatisch karakter, dat zij dit jaar
weer zoo kalm komen, alsof er niets
gebeurd is en gebeurt tusschen het
Engelsche en het Hollandsche ras. Zij
vinden het thans zelfs niet meer noo
dig een Amerikaansch vlaggetje in het
knoopsgat of op den boezem te dragen,
ter meerderere beveiliging van hun ge-
eerden persoon. De gerustheid waarme
de zij hier in het land rondloopen mag
tevens als compliment aan ons volks
karakter worden opgevat. In Engeland
is er wel eens anders gehandeld met
Nederlanders.
Ik ben ook tegen den nersoon van
een Engelschman of Engelsche niets
vijandig gestemd, maar toch vraag ik
mij wel eens in wanhoop af, of er daar
over het Kanaal dan niets anders dan
leelijke vrouwen zijn. Want tot nog toe
heb ik nog geeh enkele English lady
hier ter stede vermogen te ontdekken,
die er ook maar een klein beetje
schappelijk uitzo Of alle Engelsche
dames zijn leelijk. en dat "betwijfel ik;
of alleen leelijke Engelsche dames hou
den van reizen. En ook de laatste ver
onderstelling komt mij wel wat ge
waagd voor. Wie mijner lezers helpt
mij uit den nood?
FIDELIO.
