NIEUWS- EN ADVERTENTIEBLAD.
lifljfin in Borneo.
Meestgelezen Dagblad in Haarlem en Omstreken.
I9e Jaargang
Woensdag 27 Augustus 1901.
No. 5571
LEMö
ABONNEMENTSPRIJS
Voor Haarlem per 3 maanden1.20
Voor de dorpen in den omtrek waar een Agent gevestigd is (kom der gemeente),
per 3 maanden1.30
Franco door het geheele Rijk, per 3 maanden1.65
Afzonderlijke nummers0.02^
Geïllustreerd Zondagsblad, voor Haarlem, per 3 maanden0.37J£
de omstreken en franco per post 0.45
ADVERTENTIEN
Van 15 regels 50 Cta.; iedere regel meer 10 Cts. Buiten het Arrondissement Haarlem
is de prijs der Advertentiën van 1—5 regels 0.75, elke regel meer 0.15.
Groote letters naar plaatsruimte. Bij Abonnement aanzienlijk rabat.
Reclames 30 Cent per regeL
Bureaux: Gebouw Het Spaame, Kampersingel 70, vlak bij de Turfmarkt.
Telefoonnummer der Redactie 600. Telefoonnummer der Administratie 122
Intercommunale aansluiting.
Uitgave der Vennootschap Lourens Coster. Directeur: J. C. PEEREBOOM.
Abonnementen en AdTertentiën worden aangenomen door onze Agenten en door alle Boekhandelaren en Courantiers. Met uitzondering van bet Arrondissement Haarlem is het uitsluitend recht tot plaatsing van Advertenti
en Reclames betreffende Handel, Nijverheid en Geldwezen, opgedragen aan het Algemeen Advertentie-Bureau A. DE LA MAR Azn. te Amsterdam.
Dit blad verschijnt dagelijks, behalve op Zon- en Feestdagen
Hoofdagenten voor het Buitenland: Compagnie Générale de Publicité Etrangèrö L. DAUBE Co. JOHN F. JONESj Succ., Parijs 3P>ü Faubourg Montmcgtre.
Dit nummer bestaat uit
ze3 bladzijden.
Haarlem's Dagblad Tan 28 Aug.
bevat o.a.:
Eeu Boerensucces, Protesten van
Steijn, Botha en de Wet tegen
Kitchener's proclamatie, Een be
rncht 9tuk, De Czaar in Frankrijk,
De nieuwe leider der S. D. A. P.
Zomerdag, Hidden in Borneo.
Politiek Overzicht.
Tot onze vreuexJa kunnen! wij
weer eens meldlinig maken van een
Boeren-succes.
In een telegram- van dien 25en
dezer uit Pretori'a metkhb Kitchemeir
dat 3 officieren en 65 man, dito van
Ladybrand (in d'en O. V. S.) uit
marcheerden aan d'en -rechtectounlt
van kolonel Elliot's colonrue. in den
morgen van den 22en dtezer op een
ongunstig terrein omsingeld! en- ge
vangen genomen zijn door eene
veel sterkere Boerenmaoht. Br sneu
velde één man, e-n vier werden ge
wend!. De gevangenen w-eaidlem in-
midideils weer in vrijheid gesteld,
Kitchener is bezig onderzoek te
doen
De gevolgen van dat onderzoek
zullen- we'l ";\n dab -een paar off.iei-e-
re-n gestraft worden, voor -eien fout,
waaraan ze - art -noch deel hebben),
maar die all'een -het gevolg is van
de gab-rekk-Lop organisatie in hiet
B-riitsehe leger, w.aar mien ni-et het
onvenstand'i'ge van het met kLeimjei
troepjes uitrukken- tegenover een
vijand als de- Boeren schijnt -te kun
nen inzien. Intusschen hebb-en deze
laabs-ten weer een goeden slag ge
slagen en za-1 de bij deze gelegen
heid natuurlijk buitgemaakte am-
nuniti-e hun w-eil te 9tade komen.
De protesten tegen Ki-tchene-r's
proclamatie komen nu los. De E-m
gels-che bevelhebber seint tlegelijt-
kertijd met bovenstaand telegram
uit Pretoria, dat hij een langen
brief van President Steyn heeft
ontvangen, waarin deze een bere
deneerd1 overzicht geeft van de zaak
deu" Boeren en verklaart dat zij den
strijd zullen volhoudien.
Van De Wet ontving Kitdheinieir
een brief van soortgelijken- inhoud,
en Botha, de ontvangst erkennen
de van Kitchener's proclamatie,
verklaarde tegen deze te protestee-
re-n en eveneens van plan, te zijn
den strijd voort te zetten.
Aan den anderen kant staat, dat
in den laatsten tijd het aantal der-
genen die zich overgeven, aanmer
kelijk toeneemt.
Om deze laatste opmerking naar
waarde te kunnen schatten, zie men
onder het artikel,,Een berucht
stuk", in dit nummer van ons blad.
Ook heeft Kitchener weer een
wïnstlijst overgeseind. Volgens hem
hadden de Rritsohe colonnes sedert
den 19en de volgende resultaten l
32 Boeren gesneuveld-, 24 gewond.
139 gevangen gemaakt, 185 in on-
dea*werping gebracht; verder 245
wagens, 286 paarden en 6615 stuks
vee genomen.
Verder behelst het telegram nog
de volgende mededeelimgep
„Generaal Blood's colonnes zijn
van het noordien uit Middelburg
binnengekomen, na slechts lichten
tegenstand ontmoet te hebben.
De kolonels ALlenby en Kekewdch.
vegen nog altb'dO) de districten- ten
N. van den Magaliesberg schoon,
waar het meerendeel van de over
gaven geschied iso. a. heeft Kru-
ger. een neef van den gewezen pre
sident, zich overgegeven.
De colonnes onder generaal Knox
vermoeien de Transvalere en Krit-
zinger's manschappen, maar d!at is
alles.
Op het oogenblik verschuilen zich
benden van d'en vijand' en rebellen-
in de Kaapkolonie, en mijden- on
ze troepen met eenig succes
(Die uitdrukking „eenig succes"
is -goud' waard'. Red.)
De colonne van generaal Beateon
drijft Scheepers in noordelijke rich
ting."
Oudtshoorn sohijint dlus voor 't
oogenblik gered, tot natu-urliijk
Scheepers plotseling weer in 't zui
den oipdhikt achter den rug van
den niets kwaad vermoedenden ge
neraal om.
Alles te zanten genomen is er
voor de Britten,1 weinig reden oim
den toestand optimistisch in te zien,.
Buitenlandsch Nieuws.
Do vergoedingscommissio.
In de Maandag gehouden verga
dering der Engelsche commissie
voor de schadeloosstellingen heeft
Ardagh- zich verzet tegen de vorder
ring van een Pruis. Nol-ken, die
door naturalisatie Amerikaan ge
worden is. De voorzitter verwees
naar ,een schrijven van dien eisober,
waarui-t bleek d'ait hij zich had aan
gesloten bij de Boeren, ten einde
bezittingen te helpen verdedigen
wielike -de Boeren verme-esterd' had
den, met het gevolg dat N.elken, zelf
door d'e handelwijze dier Boeren
zijn bezit verloren had. Naar aaiv
leiding hiervan verklaarde da voor-
zitber dat de commissie r-eedte in
een soortgelijk geval uitspraak heefb
gedaan, en niet in sftaat is schade
loosstelling aan te bevelen voor
wien ook, die tegen Engeland ge
vochten heeft.
Frankrijk en Turkije.
Naar thans (26 Aug.) uit Konstan-
timopel geseind! word, heeft d!e
Fransche ambassadeur Gonstans
volledige voldoening ontvangen in
zake de aangelegenheid der Kariiem-
maatsohappii-. Er wordt thans ech
ter nog onderhandeld over een paar
particulieren eischen. Bij dezen I
stand van zaken heeft4 Constans de
tijdelijke waarneming van het ge
zantschap overgelaten aan Bapst
en. is Maandag vergezeld van zij-nie
echtgenoote, met verlof heengegaan.
Zij zijn- vertrokken met den Orientr
express.
Uit Parijs wordt dd. 26 Aug. ge
seind
Havas heefb geen- bevestiging,
noch tegenspraak kunnen verkrij
gen van het Reuber-beric-hb over heb
verbrak van den Franschen gezant
Gonstans uit Konstanti-nopel.
Venezuela en Columbië.
Wat zullen de Arnierikanen; het
land krijgen aan- President Castro
van Venezuela. Hij is er maar niet
boe te bewegen, Oolumbië aan te
vall'en-.
De secretaris van den president
heeft het volgende telegram naar
Washington gezonden
„De Colum-bi-aamsohe regeering
h'eeft gae-n voldoende ophelder in
gegeven van de laatst,© invallen in
Venezo-laanisch gebied, maar het
vertrek van den Columbi-aanscbeu
gezant uit Caracas stelt de houding
v-an de Columbiaamscbe re-geeri-ng
in een ongunstig licht. Venezuela
is niet van plan, Columbië binnen
te vallen, omdat zij dat land als- -een
zusbomatio- beschouwt. Ons Pleger
dient enkel tot verdediging. Dei Co
lli mbiaansche opstand breidt zich
eiken d'ag uit, ein hij zal ten slotte
zegevi-eren. I-ntusschen blijven Wij-
met -geweier op schouder."
Alsjemeene berichten.
DE OORLOG IN ZUID-AFRIKA.
Naar gemeld wordt waren Steyn
en De W-et Zaterdag dicht bij de
oostelijke grens van de Kaapkolo
nie aan d'e Viscbrivier.
Do Boeren n de Midlands zijn-
thans gesplitst in kleiner afdeelin-
gen dan tot nog toe. Zn trekken
meer dan ooi-t bij nacht, en het is
dientengevolge moeilijker ben op
te sporen. Zij vinden gemakkelij
ker voedsel en fourages omdat zij
in kleiner aantal komen.
De Boeren kriwen nog steeds op
geheimzinnige wijze paarden.
Twee groote commando's, die te
samen- orngev. 700 man bellen, zijn
verhinderd' -een poging uit te voe
ren om over de Oranje-rivier in de
Kaapkolonie te vallen.
Naar gemeld wordt is een Hotten
tot, die d'oor de Engelschen als
scout gebruikt werd', d'oor de Boe
ren gefusilleerd- nadat de procla
matie te-gen het doodschieten- van
inboorlingen was uitgevaardigd.
Lobber zond, toen men de procla
matie was toegezonden, daarop een
antwoord- dat niet weer te geven- is.
(Waarom niet?)
Laf fan seint uit Kaapstad, dat de
Boeren voortdurend de telegraaflij
nen en spoorwegverbindingen af
snijden n Natal en in de Kaapko
lonie.
De Wet is te Zaston (in het dis
trict Rouxville in den Vrijstaat) be
zig een troepenmacht bij elkaar te
brengen.
„Central News" meldb, dat Kit
chener met de Basuto-konngin Mar
chene-r met de Basuto-koniingin Ma
were- aansluiting bij d'e Britsche
troepen,.
De „Daily Telegaph" erkent, dat
Kitchener's proclamatie in de afge-
loopen week het aantal Boeren dat
zich overgaf niet deed toenemen.
De legerinspeoteure hebben 117
ton vleesch afgekeurd die uit Lon
den in Zuid-Afrika werden inge
voerd.
De corespondent dier „Daily Mail"
te Brussel verneemt, d'a/t Botha aan
de commandanten last gegeven
heeft, niet langer de Bitsche gevan
genen1 los te laten, maar hen, indien
Kitchener zijn bedreiging ten uit
voer legt, te gijzelen.
Bennet Burleigh heeft de volgen
de telegram-men aan- de „Daily Te
legraph" gezonden
Norvalspon/b, 16 Aug. (Vertraagd1).
Drie commando's, tezamen onge
veer 400 man, vertrokken vanoch
tend varu Buitfonbetin. zuidwaarts
trekkende. Men meldt dat de la Rey
van plan is zich bij hien te voegen.
Onze colonnes rukken op hen aan.
Kolonel Gorringer en een andere
aanvoerder kwamen in aanraking
meb Kriizinger's achterhoede ter
wijl hij ten. westen van Beithniile
naar den O. V. S. overstak. Een
gewapende brein uit Springfontein
kwam hen vroeg in dien ochtend
voor. De Boeren waren 262 man
sterk en verscheidene droegen kha
ki 150 hunner, o. w. Kritzinger,
staken den s Doorweg over, maar de
trein dieef die rest met wagens en
karren terug.
De Engelschen maakten 20 paan
den on een- aantal geweren en za
dels bu-it.
De Boeren voerden vijf van hun
gewonden mee. Gisterenavond is
eien afdeeling Boeren, 14 K. M. ten
O. van Norvalspont overgestoken.
Bloemfontein 23Aug. Gisteravond
trachtten- 2 afd. Boeren uit den.
spoo-rwe-gdiriehoek tear Z.vanSpring-
fontein. Be.tlmlie en Norvalspont te
breken. Zij werden teruggedreven.
Donderdagavond vuurden emi-
ge tirailleurs op een trein ten zui
den van Colesberg-junctie. Ee-n- pas
sagier gedood en een gewond.
Volgens een bericht uit Middel
burg (K. K.). zijn. die Boeren roerig
geweest in het district Dordrecht
en heeft men kleine afdeeli-ngenj op
de stad zien lostrekken.
Uit Engelsche bron wordt gemeld,
dat in het gevecht ten zuiden van
Uruiondale (40 K.M. van. de zuid
kust van Kaapland1), waarin, het 10e
huzaren zoo zwaar heeft geleden,
aan Bóeren-kant ..commandbnt"
van der Merwe en ..veldk-or.nlet" du
Plessis gekwetst zijn. Interessanter
zou het z;:n te vernemen hoe heti
beloop en d'e afloop ran dit ge
vecht zijn o-eweest, maar daarover
bewaart men wijselijk 't zwijgen.
De verliezen!ijst wijst uit dat 10
huzaren die bij dit gevecht op 19
dezer zijn gevangen gemaakt, nog
net zijn losgelaten. Er zijn vier man
van de geregelds troepen gesneu
veld en acht gewond bij den- Heen-
en-weerekoo bij Fauresmith op 21
Augustus.
Te Melbourne zijn 130 Viotoria-
ruen die vroeger in Zuid-Afrika had
den gediend, daarheen- weer scheep
gegaan.
Reuter seint uit Cradock did. 22
Augustus
De commando's onder Loiter en
Botha zijn van de Rheuosterbergen;
verdreven. Groot gebrek hebbende
aan fourage, zijn zij geweken naar
het hoogste Dunt van den Achters-
nieuwberg, waar het gras nog goed
is. Scobal en Kavanagh zaten hen
d'ic-ht achterna in d'e bergen, waar
thans het d'oor brand ver
nield is.
Naar gemeld' wordt, is een com
mando den spoorweg overgestoken
bij Cypress Grove, ten noorden van-
Cradock.
In Haasbroek's kamp .is een brief
van Sbeyn in beslag genomen, waar
in Haasbroek's verzoek om meer
munitie en dynamiet dloo-r Steyn
beantwoord wordt met de miededlee-
Ling -dat. hij twee 'kisten van het ge
vraagde verzonden had, ondier bij--
voeging echte-r dat dii-t het laatste
was van zijn voorraad.
CHINA.
We-genis den toestand- in het Ver
re Oosten heeft de Fransche minis
ter van marine, in overeenstem
ming met zijne collega's van bui-
tenlandsche zaken en koloniën, be
sloten opnieuw eene vermindering
te brengen in het effectief der troe
pen dat Frankrijk op die bee-n houdt
in China.
Men is te Berlijn natuurlijk ver
rast dloor het bericht d'at prins
Tsjoen (de Chineesche boetgezant)
te Bazel zijne reis heeft moeten af
breken.
Wanneer de prins te Potsdam zal
aankomen, weet men thans niet.
Velschillende avondbladen protes-
teeren er tegen dat er i-n Duitsclv
Land: 2500 veel ophef wordt gemaakt
van den Chineescheai boetgezant.
De bekendte Von Hanneken. die ja
ren lang inChineeschen staatsdienst
is geweest, vertelt in de „Tagliche
„Rundschau" dat een Duitsche on
dernemer hem reeds verzocht heeft
met prins Tsjoen onderhandelingen,
aan te knoopen over het oprichten
van groote nijye-rheidsonderneniiiv
gen te Sjanghai. Hanneken waar
schuwt er tegen om thans prins
Tsjoen, gelijk indertijd Li Hun-g
Tsjang, te bestormen met aarnbie-
dingen en voorstelten, hetgeen
slechts ten nadeele v:|n- een geheel
volk zou kunnen strekken.
Het Russische ministerie van ma
riale heeft last gegeven om het wes-
bel ijk gedeelte van de haven van
Port Arthu-r zoover uit te diepen
dat pan tserechapen en. groote oor
logsschepen d'aar gemakkelijk kun
nen binnemloope-n. Verder zal en
een kanaal gegraven worden aJia
rechts treeksche verbinding1 tus
schen Port Arthur en de zee en
dwars door hei. Tijger-schiereti'liajnxl.
Op het oogenblik is de haven niet
geschikt voor de oorlogsvloot, om
dat zij te ondiep is en blootgèstelcjl
aan- alle stormen.
i Uii't Washington wordt gemeld
d'at de onderhandelingen over den.'
verkoop van de Deensche Antillen
goed vlotten-. Ze hebben echter nog
niet haar beslag gekregen, omd'aitl
Amerika niet gezind is meer dan
de 3.700.000 dollars die hot geboden
heefb, te betalen.
Er is een plan ini bewerking, om
van Dover een- handelshaven te- ma
ken-, met gelegenheid voor deTrans-
atlantische stoomiers om er binne-h
te Loopen.
Een berncht stnk.
Wij toeken kunnen wel doorrede-
necren over do aangelegenheden van
don oorlog in Zuid-Afrika en ons lang
zamerhand uit de feiten een oordeel
vormen. Toch heeft de meening van
een autoriteit op dit gebied altijd bij
zonder gewicht. Zoo is het daarom
zeer belangrijk eens te vernemen- wat
kolonel C. do Wit in zijn „militaire
beschouwingen" in de ..N. R. CL"
schrijft over Kitchener's jongste pro
clamatie:
..Dat do proclamatie van Kitchener
eenige uitwerking zal hebben in liet
belang van den wede", aldus kolonel
de Wit, „zooals de Engelschen dien
gaarne zouden zien 'tot stand komen,
zal wel niemand verwachten.
Zoo monigmalen heeft het reeds ge
klonken „de oorlog is uit", maar
steeds toonden de verlieslijsten aan,
dat de Boonen evenzoo bleven hande
len alsof de oorlog nog in vollen gang
was, on zoo zal het ook nu gaan, al
wordt die banvloek uitgesproken over
allen, die na 15 September weigerach
tig blijven om aan de Britsche heer
schappij de voorkeur te geven boven
een onafhankelijk volksbestaan. Het
is zeer de vraag of de Engelsche opper
bevelhebber zelf veel heil venvacht van
de door hem uitgevaardigde procla
matie. Vooreerst is het volstrekt niet
zeker dat zij bekend wordt bij allen
van die ...enkele stroopende benden",
'li'- "v*r nagenoeg het geheele grond
gebied. gelegen tusschen de Limpopo
en den Indischen Oceaan, den Brit
dwingen zich in versterkte plaatsen,
steden en blokhuizen op te sluiten.
In den laatsten tijd is in ons land
een gelukkige terugkeer van belang
stelling niet alleen in onze overzee-
sche bezittingen merkbaar, maar de
energie, de durf die de mannen van
de ..Kompagnie" over de zeeën dreef
komt er weer in.
De Regeering toont zich bereidwil
lig om expedities als die van dr. Van
Cappelle en anderen in Suriname te
steunen, en ook voor Borneo,
dat tot dusver slechts in naam
aan Nederland behoorde, begint
de belangstelling wakker te worden.
Men begint zich af te vragen wat be
zitten wij eigenlijk, wat is er te vin
den ep te verrichten daar op het uit
gestrekte gebied, wel is waar in kaart
gebracht met Nederlandsche kleuren,
maar nog door geen Nederlander be
treden. Vooral Borneo was een zwarte
vlek, hier en daar was men van de
kust af een beetje naar binnengedron
gen, of met een stoombarkasje de ri
vieren opgevaren,maar doorgedrongen
in het groote land1 was men nof nim
mer. En zij die van lieverlede mede-
hielpen om de bezittingen van Neder
land tusschen de tropen bekend te
maken waren vreemdelingen. Vooral
George Muller heeft zich hiermede een
welbekenden naam verworven.
Zooals wij zeiden: de tijden zijn
gelukkig veranderd, en met trotsch
mogen wij opzien op hetgeen een land
genoot, di-. Nieuwenhuis, voor dit doel
heeft gedaan.
Dr. Nieuwenhuis werd den 21sten
Mei 1864 te Papendrecht geboren. Hij
was anderhalf jaar toen hij naar De
venter kwamv waar hij zijn jeugd
doorbracht. Na de H. B. S. te heb
ben afgeloopen, vertron hij naar de
universiteit te Leiden, waar hij in de
medicijnen studeerde en vervolgens te
Freiburg promoveerde. De jonge dok
ter had een buitengewone voorliefde
voor de ethnographie en zijn vurig-
sten wensch werd vervuld, toen hij in
1894 als dokter en ethnograaf werd
toegevoegd aan de expeditie, die werd
uitgerust door het Genootschap van
Land- en Volkenkunde, ter onderzoek
van Nederlandsch-Indië. Deze expedi
tie had ten doel Borneo dwars door
te steken en onbekend gebied te ont
sluiten. De controleur Veldhuijzen
was leider der expeditie; doch op het
ontvangen van berichten aangaande
de slechte gezindheid der inboorlin
gen zag deze van het volvoeren der
ondernomen taak af. Nieuwenhuis
keerde naar Batavia terug. Nog geen
twee dagen was hij daar of hij vertrok
naar Lombok, waar toen nog de oor
log woedde. Twee maanden maakte hij
den oorlog mede en 4 maanden na den
ooi-log verbleef hij op het eiland, dienst
doende als officier van gezondheid.
Nieuwenhuis kon het plan om Bor
neo te doorkruisen niet opgeven en ver
zocht den steun der Regeering voor
een nieuwe expeditie. Die steun werd
verleend en in '96 ging de geleerde
weer op weg, nu aan het hoofd eener
expeditie.
Twee jaar duurde de onderzoekings
tocht, die schitterende resultaten op
leverde. Van Pontianak vertrokken,
voer Nieuwenhuis de Kapoeas op en
trok de waterscheiding over. het moei
lijke punt. Na een aan wederwaar
digheden rijken tocht, zakte Nieuwen
huis de Mahakam af eu Gereikte einde
lijk Samarinda aan de westkust. Zijn
tocht had zoowel hooge wetenschap
pelijke als politieke waarde. Zes maan
den werd Nieuwenhuis toen aan den
Plantentuin te Buitenzorg gedeta
cheerd, waar hij in de gelegenheid
was, zijn hoogst merkwaardige aan-
teckeningen uit te werken.
De Regeering gaf hem in het voor
jaar van 1898 opdracht, nogmaals een
tocht door Borneo te ondernemen. En
ten blijke hoezeer zij op prijs stelde,
wat dr. Nieuwenhuis reeds had ge
daan, stelde thans de Regeering een
controleur en een aantal adsistenten
te zijner beschikking.
In Mei 1898 vertrok Nieuwenhuis en
op Oudejaarsavond 1900 keerde hij te
Batavia terug. Hij had thans een ex
peditie achter den rug, waarvan het
tweede gedeelte geheel van weten-
schappelijken aard was. Hoofddoel
was geweest het bezoeken van het land
der Ivenja's. Deze volksstam had nog
nooit een blanke gezien. De inboor
lingen loopen geheel naakt en zoo
idyllisch is het er nog, dat de wilde
herten er vreedzaam zonder angst of
vrees voor den mensch rondloopen.
Dr. Nieuwenhuis verzamelde er tal van
voor de wetenschap hoogst belang
rijke merkwaardigheden en aanteeke-
ningen.
Prof. B. L. van Hasselt doet in het
Augustus-nummer van „Onze Eeuw"
merkwaardige mededeelingen over de
avontuurlijke tochten.
Nieuwenhuis, die aan de weten
schappelijke expeditie naar Centraal-
Borneo in 1894 had deelgenomen als
arts (de controleur van Boven-Kapoeas
had de leiding) had tot wachtwoord:
geduld oefenen; het welslagen der on
derneming is voor een groot deel aan
dat geduld te danken.
Langs Loenca. voorbij de monding
van de Kréhau, Long Hakat en Long
Mensikai bereikten de vaartuigen der
expeditie de Goeroeng Delajian, de
acht watervallen, het eerste ernstige
beletsel in de rivier, waar de Kapoeas
over een lengte van 6 k 700 meters in
de klem raakt tusschen zeer rotsach
tige oevers, waarop het water vruchte
loos zijn erodeerend vermogen had
beproefd. Al de goederen moesten
over de rotsen aan den oever tot bo
ven de vallen gedragen en de booten
met rotanlijnen tegen den stroom op
getrokken worden.
Bij den mond van de Bongan ver
liet de vloot de Kapoeas. voer de zij
rivier in tot het reeds genoemde punt
Goeroeng Babang, waar opnieuw wa
tervallen overgetrokken moesten wor
den en volgde daarna de Boelit, die
in de Bongan valt.
Nu werd overlegd of langs de Ho-
wong dan wel langs de Penanei naar
de Mahabam zou gereisd worden. De
zoogenaamde landtocht ving aan en
eerst te water, daarna over land. een
stuk van de Boelit afsnijdende, maar
meestal liep het pad in of langs de
bedding van het riviertje, totdat een
andere, de Katé, werd bereikt, dat tot
weg diende naar den bergrug aanwelks
andere zijde de Banjoe stroomt. Van
dien 30 meter hoogen bergrug was de
reusachtige Terata te zien, die zijn
naakte wanden uit 't alles bedekken
de oerwoud meer dan 1000 meter in de
hoogte steekt (1467 volgens de opne
ming.)
De waterscheiding tusschen de twee
hoofdstroomen van Oost- en West-
Borneo is een rug in noord-zuidelijke
richting tusschen twee hoogere gedeel
ten. de Nopin en de Apoon in het noor
den, die beide aan een vulkaan gren
zen, de Terata en de Leboedjan of
Batoe Betong (1190 M.) Deze laatste
werd beklommen en men berouwde
het zich niet, want het uitzicht viel
niet tegen, daar vooral in westelijke
richting ver het Kapoeas-gebied te zien
was. Naar het noorden stuitte de blik
togen het Boven-Kapoeas-ketengeberg-
te; aan zijn voet stroomt in een diep
dal de Bongan met hare bijrivieren,
waarin de reizigers zoovele weken
voortgekropen waren. Uit dit dal re
zen in noord-oostelijke richting de
eene keten na de andere achter elkan
der op, voortdurend stijgende en in
't noorden de hoogste toppen van die
