Tweede Blad,
Teijler van der Huist.
bekoorende bij
„Ifsartem's Hoefblad"5
van
Maandag 22 Sept. 1902.
mg. 5899
Haarlemsche Han deli
ver een i gin g.
goef3cel hij kon. besluit van
12 nov. no. 22. 1899.
De Haarlemsche Handelsvereenüging
hier ter stede, opgericht 10 Mei 1892
heeft in den loop van den tijd wel
haar recht van bestaan bewezen, in
zeer veel gevallen, zaken van verschil
lenden aard betreffende, is zij opge
treden en dikwijls met groot succes.
Jammer echter, dat men algemeen
niet meer blijk geeft, dit te waar
deeren door als lid der vereen'igmg
toe te treden. Er zijn wel meer
dan 600 leden, maar dat is niet vol
doende. Elk handelaar, ieder nering
doende. ja zelfs particulieren moesten
lid worden, om ten minste te laten ge
voelen, dat men het werk op prijs
stelt, dat de Haarlemische liandelsver-
eenièjing steeds opneemt als doende,
wat'hare hand vindt orn te doen.
De voordeelen. die de Vereeniging
buiten hare bemoeiingen van verschil-
lenlen aard haren leden aanb'iedt, zijn
zeer vele. en zeer groot tegenover de
geringe jaar lij ksche contributie van
f2.50, die gevraagd wordt.
De Haarlemsche Handelsvereeniging
bemoeit zich in de eerste plaats er
mede de belangen van hare leden te
bevorderen door onwillige betalers
voor hun tot betaling aan te manen,
en informailliën voor hen in te winnen.
Bovendien hebben de leden het recht
het hun gratis te verstrekken advies
van de rechtsgeleerde adviseurs der
Vereeniging te vragen, die ook in pro-
ceduren en faillissementen gratis voor
hen optreden, natuurlijk alleen voor
zaken betreffende den handel en het
bedrijf der leden.
Rechtsgeleerde adviseurs der Ver
eeniging zijn de heeren Mrs. Th. de
Haan Hugenhol'tz en H. Ph de Kanter
ter. Spaarne 94, alhier.
Bankiers der Vereeniging zijn de
Heeren Laane en van Bemrnel, Kruis
straat 51.
Het bureau der Vereeniging is ge
vestigd Lange Begijnstraat 22.
Voor incasso's door bemiddeling der
Vereeniging wordt een vast recht van
2 pCt. der vordering, voor incasso's,
door bemiddeling der advocaten een
vast recht van 5 pCt. der vordering
berekend. Bovendien moet 10 c. voor
porto steeds worden bijgevoegd, bij in
zending van vorderingen door bemid
deling der advocaten te innen.
De kosten van informatiën naar bui
ten de stad woonachtige personen be
dragen 60 ct. per informatie plus 5 ct.
porto vergoeding. Informatiën naar
binnen de stad wonende personen wor
den gratis verstrekt.
Pretentiën op buiten de stad wonen
de personen worden n'iet behandeld,
wanneer niet 10 ct. voor portovergoe-
ding is bijgevoegd.
Ruim 1450 informaties en rechtskun
dige adviezen werden in het afgeloo
pen jaar gegeven.
In de maanden Mui en Juni a. c.
zijn 66 vorderingen tot een bedrag van
f2248.36 behaald. 15 vorderingen wor
den afbetaald, en 18 vorderingen zijn
uitgesteld.
Volgens art. 7 dient het geheim der
lijsten van wanbetalers ongeschonden
bewaard te blijven.
Alle brieven, aanvragen, reclames,
of wat dan ook, moeten worden ge
adresseerd aan het bureau, dat ge
opend is dagelijks van 'smorgens 9
tot 1 uur, en 'sxiamiddags van 2 tot
4 uur, waar dan ook verdere inlich
tingen zijn te bekomen-
Men wordt geraden alvorens te le
veren aan Kops. Donkere Begijnhof
8rood. Johannes Rang. Haarlemmer-
li'edestraat 2, Nicolaas Rang, Haarlem-
merliedestraat 2 boven, zich om
inlichtingen te vervoegen aan liet Bu
reau.
HET BESTUUR.
In de dezer dagen verschenen stam
boom van de familie Teijler wordt, door
mij voor verschillende biografische en
historische mededeelingen van dit ge
slacht verwezen naar de inleiding van
de door mij geraadpleegde stamboom
van Maria van Geleyn en naar een arti
kel in .Eigen Haard" van 1885 van de
hand van den heer Ds. J. Craandijk.
Ik meende dit kortheidshalve te moe
ten doen, te meer daar het mij voor
kwam dat deze mededeelingen niet van
bijzonder belang konden worden geacht
voor de belanghebbenden.
Het blijkt echter dat ik mij vergist heb,
want van verschillende zijden ontving
ik het verzoek deze alsnog mede te dee-
len in dit blad, waaraan ik gaarne vol
doe, zoo althans de redactie hiervoor
eenige ruimte wil afstaan.
In het gemelde voorbericht lezen wij:
„Thomas Teyler, van een Adelyk Ge
slacht, wiens Vader een Edelman was,
in 't Westen van Engeland, dewelke ver
scheiden Zoonen had, waarvan. Thomas
de jongste was, resolveerde met nog
eenige Engelse Heeren, om de Belydenis
van het Geloof, te vluchten naar Hol
land, hebbende niets koranen mede nee-
men ais een weinig geld en een Byber: eir
zynde nagejaagd, en ontdekt van een
van zyne Broeders, zo koos hy liever te
sterven als wederom te keeren, waar op
zyn Broeder, ziende zyn resolutie, nem
aan den Heere beveelde. Tn Holland ge
komen zynde Ao. 1580, oud 18 Jaaren,
en na eenige Jaaren aldaar gewoout te
hebben, is hij komen te trouwen, .net,
Pryntje van de Kerkhoven, welke mede
om de Belydenis van, haar Geloof, uit,
Vlaanderen gevlucht was, Aotot
Haarlem of Bloemendaal, en heeft zich
gevoegt bij de Gemeinte van de Doops*
gezinden, genaamt de Vlaamse, tot Haar
lem, en van God gezegent zynde met
tydelyke goederen, heeft hy nagelaten 6
Kinderen, en is oud geworden over de
93 Jaaren, en gestorven Ao. 1655, in
Haarlem, en begraven in de Nieuwe
Kerk, zyn eigen Graft, welk Graft noch
toebehoort aan de Erven van Jan Tho-
masz. Teyler, die kleinzoon was van
Thomas Teyler, den Engelsman".
De 18-jarige Engelsclmiaii van adellij
ken huize kwam alhier dus in 1580 aan.
in het bezit van een weinig geld en een
bijbel, terwijl hij in Trijntje van ae
Kerkhoven, een Vlaarnsche van geboorte
en eveneens uitgeweken om des geloofs
wille eene levensgezellin vond.
Ondernemend en voorspoedig aldus
verhaalt Ds. Craandijk won hij als
fabrikant een aanzienlijk vermogen, en
van de Vlaarnsche Doopsgezinde Ge
meente te Haarlem was hij een ijverig
lid.
Pieter Teyler van der Hulst was (le
achterkleinzoon van Thomas' tweeden
zoon Izaak. Zijne moeder was Maria
van der Hulst. Hij werd in 1702 te Haar
lem geboren, hoewel een en ander door
verschillende „erfgenamen" wordt be
twijfeld. Wat mijne meening in deze
aangaat, moet ik zeggen dat ik daar
geen bepaald oordeel over kan velren.
Tot nog toe bleek mij niet uit eenig
authentiek stuk, dat hij wel te Haariern
is geboren, alleen is een en ander op te
maken uit de huwelijksakte met Helena
Wijnanda. Verschaaven te Amsterdam,
alwaar in wordt vermeld dat hij is ko
mende van en wonende te Haarlem.
Door m- zou hierop niet de aandacht
zijn gevestigd, ware het niet een punt
van onderzoek van velen, en mogelijk
is er onder de lezers wel iemand, die het
tegendeel kan bewijzen.
Gedurende vele jaren diende Pieter
Teijler van der Hulst de Doopsgezinde
Gemeente alhier als diaken. Hij was zeer
rijk, en zijn vermogen hem door erfenis
toegevallen, werd nog vergroot door
eene bloeiende fabriek. Doch zelf leefde
hij eenvoudig, ja men beschuldigde Hem
zelfs van karig te zijn. Doch h1J moge
zelf hoogst ingetogen geleefd hebben,
voor anderen was hij niet gierig. Op
het Klein Heiligland bouwde bil m 1729
een aanzienlijk hofje, dat in 1786 ten ge
schenke werd gegeven aan de. Regenten
van het Vrouwe en St. Anitobi e Gasthuis,
bij gelegenheid dat het nieuwe gesticht
op den Koudenhora gereed was. En een
bewijs dat hij niet eng van opvatting
was, is wel dat deze inrichting niet uit
sluitend open staat voor vrouwelijke le
den der Doopsgezinde Gemeente alleen,
doch voor vrouwen van alle godsdien
stige gezindten.
Zijn vrouw en beide kinderen verloor
hij door den dood, en daardoor was zijn
huiselijk geluk verwoest, doch niette
min bleef hij levendig belang stellen in
de behandeling van onderwerpen en
vraagstukken op het, gebied van gocls
dienst, godgeleerdheid, wijsbegeerte, ge
schiedenis, letteren, kunst, natuurkunde
enz. En de kostelijke erfenis die hij ons
heeft, nagelaten Teijler's Stichting
bewijst zulks volkomen. Ook zijn tes
tament, waarvan voor eenige dagen
een extract werd medegedeeld in dit
blad toont ons dit meer dan vol
doende aan.
Ik meen thans aan het verlangen, om
eenige historische gegevens meae w.
deelen. te hebben voldaan.
Gaarne erken ik geen nieuwe bijzon
derheden openbaar te hebben gemaakt,
maar boe bekend ze ook mogen zijn,
toch is het mij gebleken dat ze voor velen
wederom nieuw zijn.
Moge de Teijler's quaestie spoedig tot
het verleden behooren! Zeker zullen er
dan ettelijken in den lande zijn, die een
meer gerust en. tevreden leven leiden, et
telijken zullen er dan zjjn die niet meer
gekweld worden door m. i. dwaze tllu-
siën, en ook zullen er velen zijn, die
hun veelal met moeite verdiende pen
ningen in den zak zullen houden.
Het tot dusver aan deze zaak verknoei
de geld, zal waarschijnlijk reeds meer
bedragen dan het gedeelte der erfenis
't, welk zou moeten verdeeld!
W. P. J. OVERMEER.
C) Weet iemand mij ook mede te dee
len, waarom hij alleen Teijler van
der Hul st wordt genaamd! Zijn bei
de zusters heetten alleen T e ij 1 e r.
Stadsnieuws.
Toonkunst. Onze Haarlemsche
afdeeling van Toonkunst heeft voor
hare eerste uitvoering Mendelssohn's
Oratorium „Eliasi" gekozefn, zooals
uit achterstaande advertentie blijkt.
Als solisten zijn reeds geëngageerd1
onze beroemde baszanger Joh. M.
Messchaert en mejuffrouw Elisabeth
Wilhelmy uit Wiesbaden, een jeugdi
ge en uitnemende sopraanzangeres,
dochter van mevouw Maria Wilhel
my, die hare medewerking tot ons
laatste groote* driedaagsch muziek
feest en de uitvoering van Messias in
de Groote Kerk verleende. Mejuffr.
Elisabeth Wilhelmy zong met groot
succes re.cds het vorige jaar in vele
groote steden van Duitschland.
Wij gelooven diat het Afdeelings-
Bestuur, zoowel wa;t de keus van het
werk als van solisten betreft, bij voor
baat den dank der leden van Toon
kunst verdient.
Uit de Omstreken.
Beniaebroeli.
Het inschrijvingsregister der Nat.
Militie, lichting 19U3 met d'e daaruit op
gemaakte alphabetische naamlijst is
voor een ieder van 18 tot en met 27
September ter inzage op het Raadhuis.
Tot deelname aan het herliali'ngson-
derwijs hebben zich slechts 5 manne
lijke personen aangemeld', waarvan er
nog 2 buiten de gemeente wonen, voor
waar een treurig verschijnsel in een
tijd waarin men zooveel voor het on
derwijs doet.
De begrooting dezer gemeente voor
het jaar 19U3 bedraagt in ontvangst en
uitgaven f 9151.68 1/2. De post voor on
voorziene uitgaven is groot f 292.81.
binnenland.
Interviews met iNederlandsche
staatslieden.
De medewerker van de Temps" heeft
nu den heer Talma, lid der Tweede Ka
mer voor Tietjerksteradeel, naar zijn
meening gevraagd over een verbond of
samengaan van Nederland met een an
dere mogendheid.
De heer Talma begon met te zeggen
dat de houding der groote mogendheden
in den laatsten tijd (Armenië, Finland,
Zuid-Afrika) bij de kleine natiën de over
tuiging heeft gewekt dat er noen gevoel
noch moraliteit bestaat ter zake van in
ternationale politiek. Bovendien bewees
die houding dat overwegingen van. oeeo-
nomischen aard de politiek der regeerin
gen beheerschen, wat Marx gelijk schijnt
te geven (hoewel de heer Talma de the
orie van Marx niet deelt).
Van Marx gesproken zoo viel de
heer Talma zichzelf in de rede of lie
ver, van de Marxisten gesproken, weet
u wel dat de politieke partij die bij ons
misschien het, minst afkeerig zou zijn
van het denkbeeld eener alliantie met
Duitschland, de Marxistische is? En dat
is. menschelijkerwijze gesproken, vrij
natuurlijk. ïn geen land van de oude of
nieuwe wereld is de sociaai-aemocrali-
sche partij numeriek zoo sterk en zoo
krachtig georganiseerd als in Duitsch
land. Het denkbeeld eener Internatio
nale samensmelting van hun partij, niet
met woorden alleen, maar jnderdaao.
heeft voor de Marxisten wel Iets verlei
delijks. Ik erken dat uit een strict, par
tij-oogpunt beschouwd, de zaak niets ab
surds heeft. Maar aangezien ik, wat mij
betreft, geen Marxist ben, en er in mijn
oogen nog heel wat andere beweegrede
nen zijn buiten den „oeconomischen
factor", die de evolutie der samenleving
beheerschen, voel ik niets voor een ver
hond met Duitschland. noch voor andere
verbonden, die vroeg of laat, op onze
inlijving zouden moeten uitloopen
De overgroote meerderheid van de Ne-
derlandsche natie wil, ook volgens den
heer Talma, van geen verbond en van
geen toenadering tot eetiige mogendheid
iets weten. Niet tot de Engelschen, „die
natie van piraten", niet tot de Fran-
schen, het. volk van de groote revolutie:
de sympathieën, van ons volt; met
Frankrijk zijn niet meer, gelijk vroeger,
van politieken aard.
Wat een verbond met Duitschland be
treft, dat zou een nationale zelfmoord
zijn. Wij zouden langzamerhand in het.
Duitsche rijk opgeslorpt, worden. In
oeconomisch opzicht zouden wij ten
gronde gaan. Fen douane-unie met het.
protectionistische Duitschland zou al
heel spoedig onze vaderlandsche nijver
heid ruïneer en.
Er is- zeide de heer Talma, nog een
overweging, hoogst belangrijk in mijn
oogen. die mij alle gedachten aan een
verbond of een staatkundige overeen
komst met Duitschland doet verwerpen
Ik ben een beslist tegenstander van de
staande legers, ik wensch voor het land
een burgerwacht, ongeveer zooals die in
Zwitserland bestaat,. In afwachting van
d evolkomen afschaffing van alle verde
dig! ngsstelsel als het eene voik het
andere niet meer wil aanvallen wil
ik niets van militaire kaste of van kazer
nes weten. Nu ligt het toch voor de
hand dat wij, ons met Duitschland ver
bindende. ons leger en onze verdedi
gingsmiddelen zouden moeren vei ster
ken. De militaristische geest, dien ik
zou willen vernietigen, en die overigens
vanzelf uitdooft bij ons te lande, zou on
vermijdelijk weer opleven. Daar wil ik
niet toe meewerken.
Gevraagd naar de mogelijkheid Qat 's
lands onafhankelijkheid gevaar liep, zei-
de "de heer Talma:
Om onze onafhankelijkheid te waar
borgen, kunnen wij eigenlijk maar iwee
dingen doen. Op internationaal politiek
gebied: de meest volstrekte onzijdigheid
in acht nemen, en deze zoo noodïg.
- de gewapende natie laten verdedi
gen. Op oeconomisch gebied: onzen
landbouw en onze nijverheid voortdu-
j id ontwikkelen en verbeteren.
Een hoefdenkwestie.
Onder het opschrift: ,,Een hoofden-
kwestie" schrijft het „Handelsblad'
Stel u gerust, lezer! We zullen u dit
maal niet lastig allen met een quaes
tie tussche-n hoofden en onderwijzers
ai speelt de historie ook aan een paar
scholen af.
Waart ge Dinsdagmiddag tegen den
tijd in dien omtrek van de Plantage
geweest, het zou u opgevallen zijn hoe
vele moeders, druk gcsticuleerende,
met haar respectieve spruiten zich in
dezelfde richting bewogen.
En haar verontwaardiging had re
den van bestaan.
Verbeeld1 u: de hoofden van een paar
openbare scholen hadden besloten dien
middag van het gewone werkprogram
af te wijken en de uren, bestemd tot
opleiding voor christelijke en maat
schappelijke deugden, te doen beste
den aan het knippen der haren van
de discipelen.
Een tweetal politie-agenten en een
4tal „scheerders" waren gerequireerd
en hadden post gevat in d'e lokalen,
waar slechts gewacht werd op de
slachtoffers,' die voor d,e operatie wa
ren bestemd.
Maar de moeders waakten. Krach
tige betoogen tegen zulk een ingrij
pen in de ouderlijke macht moesten de
onderwijzer# hooren een vader
schreef een „pootigen" brief met ver
zoek van zijn protest goed' nota te ne
men.
En het resultaat was... dat de on
derwijzers den verontwaardigden moe
ders konden mededeelen, dat zij dupe
waren van een grappenmaker, die veel
succes van zijn inval heeft gehad.
I)e Staatsloterij,
Iri „De Nieuwe Financier en Kapita
list" wordt onder den titel: „Adieu.
Staatsloterij?" een .lans gebroken voor
het blijven bestaan dier inrichtingen.
De schrijver meent, dat de argumen
ten voor en tegen de Staatsloterij zich
van zelf rangschikken en twee groe
pen, waarvan men do eene de moreele
of politieke, de andere de financieele
zou mogen noemen.
Het blad meent, d'at dë loterij, zoo
als die door den Ned'erlandschen Staat
geleid wordt een „onschadelijk kwaad"
is. Natuurlijk, zij behoudt den. aard
van dobbelspel, en dobbelspel, aldus
wordt geleerd, is verderfelijk. Maar
waar het een zoo zwak, bijna saai. dob
belspel geldt als dit., fs het kwaad bij
zonder gering, zoo het al werkelijk be
staat,. Van lieden die zich hebben gc-
mineerd wegens hoog spel in d©
Staatsloterij hoort men nooit iets.en zal
men ook nooit iets hooren zoolang de
kansen zoo klinkklaar tegen den spe
ler zijn als in hot spel met onzen Staat
het geval is .Ook verneemt men nooit,
iets van gevallen waarin „mindere
lui" hun gezin van behoeften versto
ken houden om een „twintigje" te kun
nen koopen. En gesteld al dat er wer
kelijk geld aan de briefjes wordt, be
steed dat met meer vrucht in voedsel,
kleeding, onderwijs of liefdadigheid
zou kunnen worden gestoken, het. zou
de toch nog m strijd, zijn met moderne
economisch-psychologische opvattin
gen te beweren dat dat geld verkwist
is. Duizenden in den lande hebben in
vuil voor liet geld dat zij volgens de
kansrekening moeten verliezen hoop
hoop op een prijs; en zij die niet weten
welke ruime plaats hoop op lotsverbe
tering bekleedt in de harten van het
groote volk, hoe die hoop liet steunt,
en schraagt, kennen de wereld niet,
en zijn derhalve aan de ministertafel'
niet, op hun plaats. De groote volks
massa hoopt en wil hopen: haar hoop
is haar leven.
En dan wordt er op gewezen, dat bii
afschaffing van de Staatsloterij een
veel grooter practised kwaad zou ont
staan, doordat, het wedden en dobbelen
op allerlei andere manieren zeer zou
toenemen.
Het eenige gevolg van den voorge
stelden stap zou dus zijn dat in plaats
eener eerlijk beheerde loterij met, matig
goede kansen, die jaarlijks een aardig
bedrag aan \s rijks schatkist toevoegt,
loterijen zullen komen over het beheer
waarvan men geen controle heeft, die
slechter kansen bieden, en waar het
land niet mede gebaat is. Voornamelijk
buitenlanders zullen van het ophouden
dei- Staatsloterij partij trekken. Even
als thabs in Engeland gebeurt zullen
vooral Duitsche „Lotterïeschwindler"
ons land met circulaires overstelpen;
en van de lieden die nu fatsoenlijk een
briefje spelen zullen duizenden een
ander „gokje" zoeken dat waarschijn
lijk van minder respectabelen aard zal
zi]'n.
Bekroningen tentoon stellig te
Turijn.
Ter aanvulling van de lijst der be
kroningen reeds in ons Avondblad
vermeld, volgt hier een meer uitvoe
rige opgaaf:
8 Eerediploma's: Amstelhoelt Am
sterdam (aardewerk), H. P. Berlage,
Amsterdam (arch, ontwerpen), A. Le-
comte, Delft (ontwerpen van aarde
werk), Joost Thooft en Labouchchère
Delft (aardewerk), G. W. Dijsselhof,
Amsterdam (medewerking aan meu
belen van Van Wiselingh Cie.), J.
Mendes da Costa, Amsterdam (deco
ratieve figuren in grës), Rozenburg,
's-Gravenhage (aardewerk en porse
lein), K. Sluyterman, Delft, (ontwer
pen va meubelen).
10 Gouden Medailles: „Het Binnen
huis", Amsterdam (geheel© kamer
inrichting). F. W. Braat,Delft (smeed
werk). J. Eisenlöffel, Overveen (me
talen voorwerpen), J. B. Hïllen, Am
sterdam (eetkamer), J. L. Schouten,
Delft, (geschilderde vensterglazen,
W. Stevens en Zoon, Rotterdam (ta
pijten), John. Th. Uiterwijk en Co.,
(arts and crafts), 's-Gravenhage, (ge
meubelde had), E. J. van Wisselingh
en Cie., Amsterdam, (meubelen), F.
Zwollo, Amsterdam (zilveren voor
werpen), en de collectieve inzending
van graphische kunst, bijeengebracht
door den heer Ph. Zilcken.
7 zilveren medailles: J. Altdorf, C.
J. Begeer, Utrecht (medailles, zilver
werk), W. G. Brouwer, Leiderdtorp
(aardewerk), Wm. Hoeker, Amster
dam (ontwerpen voor meubelen), J.
A. Pool Jz. Zalt-Bommel (slaapkamer)
Het Koloniaal Museum te Haarlem,
(dir. dr. Greshof), (batiks).
18 diploma's van verdienste: J. P.
van den Berg, Haarlem (binnen-ar-
chitectuur), Erven F. Bohn, Haar
lem, (boeken en boekbanden) H. J.
Bouheuys, Deventer (ontwerpen voor
tapijten), A. Falise, Wageningen (me
daille»), Haagsche Smyrna Tapijtfa-
briëk (tapijten), Hack, Amsterdam,
(modellen voor beeldhouwwerk),
John Jacobson, Parijs (decoratieve
stoffen. S. Jessurun de Mesquita, Am
sterdam, (gedrukte en gebatikte stof
fen). G. Kleinmann en Co., Haarlem
(boeken en boekversiering), A. L.Kos
ter, 's-Heerenberg (gravures). S.Lank-
hou't Co., 's-Gravenhage (affiches),
C. van Leer Co., Amsterdam, (af
fiches en illustraties), F. J. van Mans
veld, 's-Gravenhage. (decoratieve tee-'
keningen), George Rueter, (boekver
siering), J. B. Smits, Heemstede
(boekbanden), J. G. Veldheer Bergen
(teekeningen en houtsneden), Agatha
WegerifGravestein, Apeldoorn (ba
tiks), J. P. Wormser, Ams/terdam,
(teekeningen voor boekbanden.)
Er in geloopen.
Onlangs stond voor een perceel op
de Leidsche straat te Amsterdam, een
rijwiel even onbeheerd. Hiervan maak
te een jongmensch gebruik om dit weg
te nemen. Hij werd echter door eenige
voorbijgangers opgemerkt, die hem
ondier liet Bekende geroep van „hout-
tedief" achtervolgde. Ofschoon de jon
geman vrecselijk hard trapte, werd hij
in de Raadhuisstraat gegrepen en door
de politie naar het posthuis N.Z. Voor
burgwal geleid; aan het politie^bureel
Gymnasium werd tegen hem proces
verbaal opgemaakt.
De „redder" van de fiets, die, dank
zij het feit, dat zijn snelheid belang
rijk grooter was dan die des matig
dravenden paard-, de voldoening had)
den dief te achterhalen en aan te hou
den, beleefde bij deze gelegenheid een
zonderling avontuurtje. Tijdens de bij.
eenkomst ten politie-bureele van dief,
gestolen voorwerp, redder en bestole
ne, meende deze laatste in dien voor
laatste den dief te1 zien. Natuurlijk
werd deze on-Lombrosiaansche ver
sing spoedig gevolgd door een aan
doenlijke en berouwvolle amende ho
norable.
A an geran
Be landbouwer G. v. d. K. te Barne-
velcl heeft bij de politie aangifte ge
daan, dat hij door vier militairen uit
het schietkamp te Harskamp is aan
gerand en voor een bedrag van f 300
aan geld beroofd. Bij confrontatie met
de militairen uit het kamp, wist hij
de daders echter niet aan te wijzen.
Daar het later gebleken is dat v. d-
K. denzelfden avond ook nog een be
zoek gebracht heeft aan een verdacht
huis daar in de buurt, vermoedt men
dat hij zijn geld op eene andere wijze
is kwijtgeraakt.
Baldadige rekels.
Op 11 Juli maakten drie jongedames
een reisje per fiets naar Schiebroek.
Drie deugnieten, B. V. en De J.. zou
den dién dames eens den weg versper
ren. Dame no. 1 wist 't gevaar te ont
snappen, zoo ook mej. no. 2. maar de
laatste, mej. Maria Elisabeth van B„
werd omvergeworpen en kwam met
haar fiets in dë sloot terecht. De jon
gens deden niet de minste moeite om
hulp te verleencn. Een andere knaap
was galant r en haalde eerst de juf
frouw uit de sloot en daarna de fiets.
Zoowel het kostuum der juffrouw als
haar fiets zijn totaal bedorven. Drie
getuigen werden in deze zaak, die voor
den kantonrechter te Rotterdam dien
de, gehoord en het O. M. requfreerdë
tegen J. 15 en tegen de beide overigen
ieder 10 boete. Nadat het vonnis in
kracht van gewijsde zal zijn gegaan,
zal de juffrouw een civiele actie instel
len tegen de vaders der bengels.
Brieven uit Berlijn.
(Van onzen Correspondent).
TERUG IN HET WOELIGE BER-
LIJNSCHE LEVEN.
Berlijn, 18, IX, '02.
Volgens ouder gewoonte waren in
het begin van den zomer diverse kof
fers reismanden te voorschijn ge
haald voor de jaarlij ksche reis, hoe
wel er ditmaal eigenlijk geen aanlei
ding bestond, een benauwde, duffe
stad 'te ontvluchten. Feitelijk was
het er tengevolge van het koele, re
genachtige weer best uit te houden.
Maar er viel nu eenmaal niet aan te
veranderen. Wat zouden de bevrien
de families wel gezegd hebben, als
men geen aanstalten gemaakt had!
Zouden e niet dadelijk allerlei praat- i
je> geloopen hebben in den grooten
vriendenkring, dat men een klap mee
had gekregen in den grooten Bank-
krach! Neen. gereisd moest er wor-j
den. En weken lang hadden de mei
den het rijk alleen gehad in de groote
leege woning, waar haar Schatz nu
niet zooals anders alleen in de keu
ken te goed werd gedaan, terwijl de
families tengevolge van het druileri
ge regenweer veel meer dan in an
dere zomer= waren aangewezen op de
paar gehuurde kamers in de Sommer-
frische, op de bergen of aan het
strand.
Vroeger dan anders is men naar
stad teruggekeerd, nu op den koelen.
regenachtigen zomer een dito herfst
is gevolgd. In de eindelooze straten
van het Westen zijn overal de jalou-
zieën weer opgetrokken van de mo
numental© woonhuizen. Beneden, ge
lijkvloers, links en rechts van den
grootscheepschen hoofdingang, heb
ben de eigenaars van de kleine win
kels, waar men alle dagelijksche be-
noodigdheden kan inslaan, de „Herr-
schaften" van een-, twee-, en drie
trappen hoog met vreugde zien thuis
komen. De schrale zomermaanden
zijn gelukkig achter den rug. Nu zal
er weer geld in het laad je komen.
Achter de vensters van de verschillen
de verdiepingen worden de bewoners
zichtbaar, wien het ditmaal niet erg
veel moeite heeft gekost, van de Som-
merfrische afscheid te nemen en naar
Berlijn terug te keeren.
De natuur huiten moge nog zoo
heerlijk en de lucht nog zoo frisch
zijn, op den duur kan een echten Ber-
lijner niet buiten „Grossstadtluft".
Hij voelt zich pas weer in zijn ele
ment. als hij dë duizenderlei geluiden
hoort van de woelige straat rondom,
het. onafgebroken klik-klak der paar
denhoeven op het asphalt, het. rollen
der zware omnibussen, het klingelen
der trams, het luide zenuwachtige
bellen der voorbijhollende brandweer
wagens. het schrille fluiten van de
pijpers aan het hoofd van een troep
soldaten, gevolgd door een vroolïjke
marsch van de kapel, het. luidkeels
venten van briefkaarten, bloemen,
hondjes, klein speelgoed, etctra-bla
den aan den rand der trottoirs.
Slenterende *s avonds langs de
schitterend verlichte winkels in de
Leipzïger Strasse met, haar illumina
tie-perspectief van eindelooze reeksen
booglampen, hoog boven het midden
van de straat zwevende, voelt hij zich
lekker, to midden van de vroolijke
drukte, blij wper thuis te zijn. Schön
ist. doch in Berlin.
Op zijn eerste boemeltocht, door de
stad na de zomerreis constateert hij,
dat. er alweer heel wat veranderd is
en klaargekomen in dien tusschen-i
tijd, zoowel wat straten en openbare.
gebouwen betreft als particuliere on-
diernemingen. Op de nieuwe, breed e j
trottoirs van de veranderde Linden
is nu plaats genoeg voor de pantoffe-1
lende voorbijgangers; builen, aan j
gejne zijde van de Brandenburger
Poort heeft men den Königsplatz ge-
metamorphozeerd. zoodat van de Sie-
gessaule een vrij uitzicht is verkre
gen naar de vier hoofdrichtingen,aan
de eene zijde naar de Siegesallee, aan
de andere zijde naar de Spree met
het oude station van den spoorweg
op Hamburg in het verschiet, links
naar het geweldige Rijksdagsgebouw
met het groote Bismarck-standbeeld
er voor en rechts Kroll's Theater,
waarvoor binnenkort het Moltke-
standbeeld zal worden opgericht.
In de Leipziserstrasse is het nieuwe,
gebouw Eerste Kamer, vlak tegenover
het groote Waarenhaus Wertheim
zoo goed als gereed) waardoor deze
bazaar een voornamen huurman heeft
gekregen, die geen concurrentie aan-
doet. Aan de Kaiser-Wilhelm Ge-
dachtniskirrhO', waar alles rondom in
romaanschen stijl wordt opgetrokken1
tot de gecombineerde, op bisschops-'
staven gelijkende lantaarn- en electri-
sehe trampalen. en zekere discrete
huisjes toe, welke in de straten van
een groote stad niet mogen ontbreken
rondom deze kerk voor den „rijkdom"
is eindelijk de deftige rust weerge
keerd. nadat tengevolge van den aan
leg der Untergrundhalin maanden
lang de hier beginnende Hardenberg-
strasse opgebroken was geweest, en op
een woestenij geleek. Nu de tunnel
al bijna, tot de RerlineT Chaussee in
Chariot ten burg is doorgetrokken en
de vroeger vrij smalle Hardenberg-
strasse twee maal zoo breed is gewor
den door de naasting der groote voor
tuinen van de villa's aan den rand,
is het plein om de Gedachtniskirche
een middelpunt geworden, van waar-
Hit vier riante, breede boulevards
uitloopen naar tegenover liggende
richtingen.
Een eind verderop, waar de ver-
breede Hardenbergstrasse met het
dubbele tramspoor in het midden bo-
van de Untergrundbahn en de ruime
asphalt rijwegen en trottoirs links en
rechts, de Isachimstaler Strasse kruist
vlak bij het station Zoologischen Gar
ten, werd het nog eens zoo druk,
sinds de Untergrundhalin hier hene
den ook haar station hoeft aangelegd.
Donderend rijden de spoortreinen
van het Fernverkehr en van de Stadit-
bahn over het ijzeren viaduct, bene
den op straat glijden de electrisc.he
tranis en onder door en er langs, rij
tuigen en omnibussen rijden af en
j aan en in de beide openingen in den
grond vlak vóór het viaduct op de
plaaJjS, waar Vroeger een popujlaire
kapel in een biertuin speelde, ziet
men onophoudelijk menschenkoppen
verschijnen en verdwijnen
Aan den eenen kant „borrelen" van
heel vroeg tot diep in den nacht men-
schenmassa's uit de diepte op. Omge
keerd dalen aan den anderen kant
zonder ophouden gehaaste menschen-
massa's de trappen af, na aan het
yoorloopige ijzeren loketje een kaart
je te hebben genomen naar de rich
ting Potsdamer Platz of naar <j.e rich
ting Stralauer Thor in het uiterste
Oosten. De bewoners zelve zijn aan
het nieuwe vervoermiddel al volko
men gewend en maken er druk ge
bruik van. De trappen afdalende zien
ze heneden op het helder verlichte
perron onmiddellijk aan de transpa
rante verlichting van het station van
bestemming of hun trein aan de
beurt van vertrekken is, dan wel die
voor 'd:e andere richting. Zoodra de
trein in den donkeren gang ïg wegge
gleden. verdwijnt de verlichting in
dit gedeelte van het chassinet en komt
daarnaast de naam van het. andere
eindpunt in vurige letters t© voor
schijn. Tot in de kleinste bijzondei"
heden is de dienst practisch geregeld.
In volle vaart komt een trein het
station binnen stuiven. Met een ruk
staat hij plotseling stil, wacht hoog-
stens een halve minuut, en gaat dan
weer met dezelfde snelheid verder.
Het publiek moet. zich zelf helpen,
evenals in de treinen van de Stadt-
bahn. Wie niet bijtijds zorgt, vooraan
te staan in het middeldar van den
wagen, zoo dicht, mogelijk bij de
schuifdeur, kau wel eens kans loopen
een station te ver te worden meege
nomen. Dit zal den bewoners niet
licht overkomen, die geregeld gebruik
maken van de lijn en geen oog meer
hebben voor de wondere techniek van
het beroemd1© „Gleiédrefiak", ectrder
misschien den velen vreemdelingen,
die niet karig zijn met hun lof voor
het grootsche werk. Er valt voor hen
op het interessante traject zooveel
onderweg te zien, dat zij allicht hun
station voorzij zouden sporen, als de
meesten niet doorgaans een tochtje
ondernamen van het eene uiteinde
naar hef ander, die dus zonder agita
tie kunnen genieten van de aardige
kijkjes op een groot gedeelte van de
stad.
Een landgenoot, die lange jaren in
Parijs gewoond had. en kort geleden
een tiental dagen hier doorbracht,
was verbaasd over de drukte op straat
1-Iij had zich het Berlijnsche loven
niet zoo grootsteedsch voorgesteld en
maakte vanzelf vergelijkingen tus-
schen de beide steden, welke in veel
opzichten gunstig voor Berlijn uitvie
len. Wel waren gebouwen, huizen,
monumenten dikwijls zwaar, overla
den, pronkend, maar daarentegen
was hij niet uitgesproken over de
groote orde en. regelmaat, welke over
al heerschte. Nergens wanorde, veel
meer zindelijkheid op straat, in pu
blieke gebouwen, in treinen en trams,
dan daar ginds; een politie, welke
zich overal weet te doen gehoorza
men; punctialiteit. op elk gebied, bij
de spoorwegen, in de schouwburgen,
in de variété's, overal vertrek, aan
komst. of aanvang precies op^ dl© mi
nuut; een kolossale verscheidenheid
in restaurants van allerlei soort, van
de bierpaleizen tot de luerieus inge
richte „Wernlokale", waar voor be
trekkelijk weinig geld een ekquis di
ner geleverd wordt; prachtig samen
spel in de verschillende schouwbur
gen en last not least frisschc, veel
minder geschminkte vrouwen op
straat dan in Parijs.
Vooral voor iemand, die aan onze
Iiollandische' schouwburgen gewend'
is, waar de goede krachten doorgaans
door zeer middelmatige geassisteerd
worden, en waar dikwijls de noodige
eenheid ontbreekt, moet het zeer in
teressant. zijn, kennis te maken met
de Berlijnsche tooneelspeelkunst.
Waar men ook komt, in de ernsti
ge schouwburgen als Deufsches-, Bei-
liner-, Lessing-, Schiller-, Neues-The-
ater, waar gedeeltelijk de oude stuk
ken van het vorige seizoen op het pro-
