'mm
eUJ .2.45
x^Vraagt%.
'van
De Stenografeermachine.
Het doel der stenografie is het ge
sproken woord zoodanig op te teekenen
dat men op grond van die teekens de
rede precies zoo kan weergeven. Voor
bijna alle voorname talen der be
schaafde wereld bestaan meerdere
soorten dezer kortschrift, die elkander
den voorrang betwisten; doch bij
elke manier staan aan het doel de
volgende hinderpalen in den weg; bij
het opschrijven aller woorden der
rede kan men den snelsprekenden
redenaar niet volgen of men moet
zoo vluchtig schrijven dat het weer
geven der rede onzeker wordt. Ziet
men van precies opschrijven af, laat
klanken weg en gebruikt zoogenaamde
logische afkortingen dan wordt de
onzekerheid nog grooter, ook zijn
afkortingen slechts doenlijk bij volle
dige beheersching der taal en van
het behandelde onderwerp. Verder is
bet lezen van een stenogram voor een
anderen stenograaf en na langeren
tijd ook voor den schrijver zelf moei
lijk, soms zelfs onmogelijk.
De zegetocht der schrijfmachine
verhoogde niet slechts de behoefte
aan stenografen en het aantal hunner
op onverwachte wijze, doch bracht
ook menig genieusen uitvinder aan
het verzinnen van eene machanische
inrichting om te stenografeeren. Zoo
ontstonden de zoogenaamde snel-
schrijfmachines, waarbij men met
meerdere vingers tegelijk op toetsen
drukt en zoodoende afdrukken van
meerdere letters gelijktijdig voort
brengt. De behandeling dezer machine
is echter zeer moeilijk te leeren, boven
dien zijn zij kostbaar en hun klappe
ren stoort de redenaar. Daarna wer
den machines uitgevonden die niet
de letters van het alfabet doch een
voudige teekens volgens de bij het
jelegrafeeren gevolgde manier op het
dapier brachten. Combinaties dezer
teekens waren voldoende om de letters
en de meest voorkomende uiteinden
van woorden weer te geven.
Van deze soort machines is tot dus
verre geen enkele populair geworden,
zij waren öf te ingewikkeld en duur,
öf veroorzaakten zij geruisch óf haar
alfabet berustte op moeilijk te leeren
combinaties.
De hieronder beschreven stenogra-
feermachine van Lafaurie, waarover
wij onlangs berichtten, heeft blijkbaar
al deze moeilijkheden overwonnen.
De machine wordt in den handel ge
bracht door de firma Sténodactyle
Lafaurie, te Parijs, 29rue J. J. Rousseau.
De machine is zoodanig geconstru
eerd dat de benedenarmen van den
„schrijver" zoodanig op de tafel rus
ten dat elk zijner tien vingers eene
toets der machine bedekt. Drukt men
een toets neder dan wikkelt zich een
22 mM. breede strook papier van een
rol af en wel zoover als een regel
hoog is; het met de toets door hef-
boomen verbonden cijfer neemt inkt
aan, drukt op de papierstrook af en
deze wikkelt zich op een trommel op.
Het opsteken van een nieuw papier
rolletje en de afname van het voren
genoemde vereischt slechts weinige
eenvoudige handgrepen.
De linkerhand schrijft in de volg
orde der vingers van links naar rechts,
dus van den pink af de cijfers
5 4 3 2 1
de rechter hand, van den duim afge
rekend, de cijfers
1 2 3 4 5
De papierstrook is zoo breed (22
m.M.) dat alle 10 cijfers naast elkaar
plaats vinden. De door den duim der
linkerhand geschreven 1 is ter onder
scheiding van de rechtsche 1 omge
keerd (x). Eene elfde toets in het mid
den schuift den papierband vooruit
zonder een afdruk voorttebrengen en
de daardoor ontstane onbedrukte
plaats dient ter bepaling van afschei
dingen na beëindigde alineas en hoofd
stukken.
De toetsen der linker hand beteeke-
nen medeklinkers, die der rechter
hand vocalen. Daar vijf cijfers 31
verschillende combinaties veroorloven,
kan men niet alleen voor alle een
voudige en samengestelde vocalen en
medeklinkers, doch ook voor de meest-
gebruikelijke begin- en eindklanken
bijzondere combinaties vaststellen. De
uitvinder heeft voor de fransche taal
het hieronder afgedrukte alfabet uitge
werkt, waarbij de meest voorkomende
letters en klanken de eenvoudigste en
gemakkelijkste combinaties kregen.
Het schrijven met de machine gaat
zoodanig dat elke afdruk, dus iedere
regel op de papierstrook, een letter
greep weergeeft, die met een mede
klinker begint en met een vocaal ein
digt. Men geeft daarbij alleen het
geluid weder zonder zich te storen
aan taalregelen of juistheid, schrijft
dU3 streng fonetisch. Blijft er aan het
einde van het woord een medeklinker
over, die niet bij de volgende letter-
greep kan worden getrokken, dan
MEDEKLINKERS (LINKERHAND)
Tongklanken
..32. r
....1 1
4.2.11 (y)
Neusklanken|
.43.. m
54... li
5.32. gn
Keelklanken
..321 k
.432. g"(dur)
543..
54.. 1
5.321
5432.
.4321
54321
54.21
543.1
.4.21
.43.1
54.2.
...21 p
...2. t
..3.1 b
..3.. d
.4..L f
.4... s
5...1 v
5z
5..21 pr
5..2. tr
5.3.1 br
5.3.. dr
krijgt die letter een regel apart. Men
behoeft bij deze wijze van schrijven
niet als bij de schrijfmachine eerst
de toetsen te zoeken, daar elke vinger
steeds op de zelfde toets drukt. De
machine-stenograaf kan dus, daar hij
niet behoeft op te letten of de regel
of het papier ten einde raken, zijn
oogen op den mond van den redenaar
richten, waardoor hij zijn gehoor te
hulp komt, in geval van nood kan
hij in het donker schrijven, ook voor
blinden is de machine bruikbaar.
Op den voor het fransche alfabet
gebruikten basis kan voor elke taal
een met hare eigenaardigheden over
eenstemmend alfabet worden saamge-
steld. Op het laatste internationale
stenografencongres te Luxemburg werd
de stenografeermachine Lafaurie gede
monstreerd en vond bij de vakgenooten
algemeene instemming. Prof. Dr.
Fuchs, directeur van het kon. steno
grafisch instituut te Dresden, werkt
voor de machine thans een duitsch
alfabet uit met inachtname der veel
voorkomende woorden en een derge
lijk werk wordt door uitstekende taal
geleerden voor andere talen voorbereid.
Het nevenstaand voorbeeld toont aan
hoe een op deze machine vervaar
digd fransch stenogram er uitziet.
De linker rij der kolom toont de
met het stenogram bedrukte papier
strook, de middelste de stenografische
lettergrepen op geluidgetrouwe schrijf
wijze en de rechterzij der kolom de
woorden in de gewone schrijftaal.
De economische beteekenis eener
goede stenografeermachine hangt af
van het aantal stenografen in de ver
schillende landen.
Aan het hoofd staat Duitschland
met meer dan 3000 stenografen-vereeni-
gingen die vóór vijf jaren reeds meer
dan 80000 leden telden. Het aantal
der niet tot eene vereeniging behoo-
rende stenografen zal nog wel grooter
zijn. Echter worden deze allen ver
deeld in aanhangers van tal van ver
schillende systemen, evenals dat ook
hier te lande het geval is. Ieder steno
graaf zweert bij het systeem dat hij
toevallig geleerd heeft en het resul
taat van deze oneenigheid is dat de
eene stenograaf meestal niet lezen
kan wat een ander geschreven heeft.
Een op de machine volgens algemeen
erkend alfabet geschreven stenogram
zal echter eene algemeen bruikbare
oorkonde zijn er kan bijvoorbeeld door
den letterzetter die het alfabet kent,
zonder overschrijving als copy worden
gebruikt. De getallencoinbinaties voor
de letters en uitgangen worden waar
schijnlijk op den duur even gemakke
lijk voor het oog als het gecompli
ceerde muzieknotenschrift.
Iu Engeland en zijne koloniën even
eens in Noord-Amerika is de Pitman'-
FRANSCH ALFABET.
Eenvoudige
vocalen
a 1
e .2...
i ..3..
o ...4.
11 5
.23..
.2.4.
en .2.. 5
on 45
La
machine
sténo-
graphier
permet
même a
un
auveugle
de
saisir
a
distance
pour
ainsi dire
VOCALEN (RECHTERHAND)
Neus-
vocalen.
12...
1.3..
1..4.
1...5
Dubbele
Uitgangen
vocalen
op r
ié 12.4.
ar .2345
ieu 235
er 1.-345
ien 1.3.5
ir 12.45
ion 1..45
or 123.5
oi ..34.
ur 1234.
oin 12345
eur 1.34.
ui ..3.5
onr 123..
euilj
oil- 12.. 5
Uitgangen
op 1
al .234.
el ..345
ll
43 1
543 3
54 1
23
54 4
5432 1
4 jl2 4
ll
4^4.
32 3
2x1 345
43 2 4
43 2 4
43 1
1
54 1
X 2 i
fe432x 2
3 2
4 2 4
12 45
1
3 3
2 12
4 2
2x123
I 3
4 3
3 3
32 4
T 4
(l,23
3 23
5 32x12 45
4 12
4 xl
2 3
432 2
12
32x1
32 1
2 1 345
4 xl
4 3
II
Xl2 45
11
2tl
32 4
12
3 1
54 4
32 1
2 1 34
32x 345
32x -
4 34
ll
32 1
2x 3
3 3
2 23
3 2
4 1 4
3 23
3x3
23
ll
ll
432 1 34
3 2
4 1 4
3 3
(4)
32x123
La
ma
chi
na
(s)té
no
gra
fié
la
fo
ri
per
mè
mè
ma
di(s)
tan
(1)
dé
krir
san
fa
ti
gue
en
ka
ra(k)
ter
fa
si
la
lir
la
pa
ro
le
dun
kei
ke
soi
la
ra
Pi
di
té
de
son
dé
bi
la
Ion
gueur
de
son
di
(s)
kour
au vol
et
d'écriré
sans
fatigue
caractères
faciles
a
lire
la
parole
d'un
orateur
quelle que
soit
la
rapidité
de
son débit
et
la
longueur
de
son
sche stenografie enorm verspreid. Het
daarvoor werkende tijdschrift „Phone
tic Journal" telde in het jaar 1896
niet minder dan 25000 abonnés en van
Isaac Pitman's Stenografie-leerboek
waren toen reeds meer dan 2 millioen
exemplaren verkc&ht.
In den franschen handelis de steno
grafie minder ingeburgerd dan in
Duitschland en Engeland, doch de
schrijfmachine wordt in den laatsten
tijd ook daar zoowel als in de ambte
lijke bureaux meer en meer ingevoerd.
In de laatste 2 jaren werden telkens
6000 schrijfmachines in Frankrijk
ingevoerd. Parlement- en gerechts
stenografie verkeert daar in hoogen
bloei. Eenige der voornaamste Parij -
eche parlements-stenografen en steno-
grafie-leeraren hebben de voordeelen
van Lafaurie's stenografeermachine
openlijk bevestigd en zijn tot eene
vereeniging toegetreden die zich de
verspreiding dezer machine ten doel
heeft gesteld.
Volgens medegedeelde ervaringen
kan men het met deze machine, zon
der bijzondere voorafgaande studie,
bij dagelijks gedurende een uur
oefenen, na vier maanden tot eene
snelheid van 160 woorden in de minuut
brengen, wat voldoende is om een
snelsprekend redenaar precies te vol
gen. De meeste handelsstenografen
kunnen zonder machine niet meer dan
100 woorden in de minuut stenogra
feeren, en hebben dus geen grooten
voorsprong boven vlugge machine
schrijvers, die tot 75 woorden per
minuut op het papier brengen.
De voornaamste stenografen van
Frankrijken Duitschland publiceerden
hunne opvatting dat de beroeps
stenografen de stenografeermachine
niets als concurrent en vijand doch
als een medehelper begroeten zullen,
die de productiviteit van hun stand
verhoogt en den strijd om het bestaan
vergemakkelijkt.
S§|De stenografeermachine Lafaurie is
eenvoudig geconstrueerd, weegt slech ts
1200 gram en kan dus voor een matigen
prijs worden vervaardigd. De ma
chine-stenografie zal evenals elke be
langrijke nieuwigheid niet zonder
strijd worden ingevoerd, doch hare
overwinning is na de met de schrijf
machine opgedane ondervinding wel
waarschijnlijk, en zal diegenen ten
goede komen die zich op de fabricage
toeleggen, zonder zich door de moei
lijkheden van het begin van den weg
te laten afbrengen.
Doch hoe lang zal het duren eer
wij zulk eene machine van Hollandsch
fabrikaat, werkend met een Hollandsch
alfabet zullen bezitten"?
Rechtzaken.
Eedsweigering.
Voor de vijfde kamer der rechtbank
te Amsterdam heeft zich Vrijdag een
geval van eedsweigering voorgedaan.
Een jeugdig koetsier stond terecht we
gens verstoring eener godsdienstoefe
ning van het ..Leger des Heils". Een
der officieren van het Leger, een 1J-
jarige jonge man. als getuige gedag
vaard, weigerde den voorgeschreven
eed af te le--en uit gemoedsbezwaar. I
Ofschoon de president baron Van Im-
hoff hem voorhield dat het Leger des
Heils op zich zelve de weigering der
eedsaflegging voor eene rechtbank niet
voorstaat en dat zelfs in een vorig
overeenkomstig geval een „officier" na
8 dao-en in gijzeling te hebben door
gebracht. verklaarde tot het afleggen
van den eed te willen overgaan, aan
gezien hij' door een zijner superieuren
in het „leger" overtuigd was geworden
dat hij daarmede geen kwaad deed,
de getuige bleef weigeren, in ernst be
lijdende dat ziin bijbel hem het zwe
ren onder welke omstandigheid ook
verbood, en zeegende dat de wil van
God zooals hii dien verstond voor hem
ook in dit geval boven een eisch van
menschen ging. Men kon het den
rechters aanzien dat het hun leed deed
zich verplicht te zien op requisitoir
van den officier te moeten beslissen
dat de jon^e man op grond van art.
192 Wetboek van Strafrecht en art. 166
Strafvorderin- wegens eedsweigering
in gijzeling zou worden gesteld
De jonge man bleef ernstig en kalm.
Een zijner kameraden, die echter zij
nerzijds geen bezwaar had gemaakt
tegen den getuige-eed, drukte hem na
de beslissing der rechtbank de hand.
De behandeling der zaak tegen den
koetsier werd uitgesteld tot 7 Novem
ber a.s.
Ingezonden Mededeelingcn. (30 Cent per regel).
NIEUWEN VORM.
,ih KEURIGE BL'KVESPAW^
Geschiedenis yau een inwoonster
van Almelo.
Het is gedurende den laatste reis in
Nederland dat ik het volgende vernomen
heb; en ik laat het woord aan mejuffrouw
Johanna Arends inwonende bij den heer
J. v. Dijk Sluitersveldt te Almelo.
Ik was zoo ving zij aan sedert een jaar
lijdende aan hevige maagpijnen gepaard
gaande met benauwdheid en van tijd tot
tijd brakinigen, de eetlust was niet noe
menswaard, het geringste voedsel dat ik
nam veroorzaakte maagkrampen en ste
ken in de zijde, ook had ik veel last van
schele hoofdpijn en oorsuizingen en daar
ik katoenweefster ben in een der grootste
weverijen hier ter stede kunt u wel be
grijpen, dat het leven in een weverij
mijn toestand niet verbeterde, het werd
zelfs zoo erg, dat alle lust tot werken
mij ontbrak. Op aanraden en tengevol
ge van het lezen der attesten die door
personen waren afgegeven, die evenzoo
leden als dat ik leed, ben ik tot het ge
bruik der Pink Pillen van Dr. Williams
overgegaan, en ik moet u werkelijk ver
klaren, dat al de ongemakken die ik u
opnoemde thans verdwenen zijn, ik ben
vroolijlc en opgeruimd, en verricht met
lust mijn werk. De tijd ontbrak haar om
mij nog verdere inlichtingen omtrent
haar geval te geven, alleen voegde zij
mij nog dat zij ten hoogste dankbaar
was over het bekomen resultaat. Eenige
oogenblikken later begaf zij zich naar
de weverij en was het werkelijk een plei-
zier voor mij te zien met welk een vroo-
lijke en opgeruimde tred zij naar haar
werk toeging, men koen de dankbaarheid
uit haar oogen lezen en alvorens de
werkplaats binnen te gaan keerden zij
zich verscheidene malen om, om mij met
een glimlach van dankbaarheid vaarwel
toe te roepen.
Door dit voorbeeld, waarvan men de
oprechtheid kan nagaan door zich tot
deze persoon te wenden zal men zich
rekenschap kunnen geven over de krach
tige werking der Pink Pillen op de her
stelling van het bloed waarvan de ar
moede de oorzaak is van zoo vele ziek
ten, gelijk bloedarmoede, bleekzucht,
reumatiek en algemeene zwakte welke
aan de behandeling met de Pink Pillen
geen weerstand kunnen bieden.
Wij kunnen er echter niet genoeg op
aandringen, dat men wel acht geve de
echte Pink Pillen van Dr. Williams te
bekomen, want gelijk alle goede produk-
ten worden ook de Pink Pillen reeds op
een grove manier nagemaaki, zelfs zoo
danig dat zij uiterlijk den schijn hebben
van de echte te zijn, doch de heilzame
en genezende bestanddeelen bezitten ze
in geene deele. Koopt ze slechts bij de
depothouders die onder de attesten zijn
aangegeven of zoo gij maar eenige twij
fel mocht hebben, laat ze rechtstreeksch
van den Hoofd-depothouder komen, de
heer Snabilié.
Prijs f 1.75 de doos f 9 per 6 doozen.
Verkrijgbaar bij Snabilié, Steiger 27, Rot
terdam, hoofd-depothouder voor Neder
land en Apotheken. Franco toezending
'--gen postwissel.
k echt verkrijgbaar voor Haarlemen
Omstreken bij Wed. W. PLAATZER v.
d. HULL, Drogerijen, Jansstraat 28.
aJusk.,
Brieven uit Berli jn.
(Van onzen Correspondent).
TWEE NIEUWE INTERESSANTE
GASTEN.
Berlijn, 30, X, 1902.
Nauwelijks tien dagen zijn verloo-
pen sinds het gedenkwaardig bezoek
der Boeren-generaals aan Berlijn, of
de stad heeft alweer illusttre gasten
binnen haar muren, ditmaal een prins
van den bloede en een prinses van
het theater.
Men zal vragen, waarom hiervan
speciaal melding maken. Prinsen en
prinsessen met meerder of minder
percentage aan koninklijk bloed, rol
lende door hunne en hare aderen,
verschijnen jaarlijks toch bij dozij
nen plotseling in Berlijn om even
spoedig weer te verdwijnen, dat ils
toch. niets bijzonders! Zeer juist.
Maar in het onderhavige geval is het
wel de moeite waard bij de doorluch
tige gasten stil te staan.
Allereerst bij den prinselijken gast
in die persoon van den Kroonprins
van Denemarken. Ofschoon over het
algemeen niet weel waarde mag wor
den gehecM aan bezoeken van vorste
lijke personen, komende uit landen
met een .streng constitutioneele mo-
narchalen regeeringsvorm, waarvan
hot ministerie hoofdzakelijk de poli
tieke richting bepaalt, moet met hét
bezoek van den Deenschen Kroon
prins wel degelijk een uitzondering
gemaakt worden.
Na de geweldige aderlating, waar
aan Denemarken in 1864 blootstond,
in den ongelijken oorlog tegen Prui
sen en Oostenrijk, en het verlies, der
hertogdommen Sleeswijk en Holstein
aan Pruisen, moest het kleine ko
ninkrijk machteloos toezien, hoe de
gehate Pruisen zich huiselijk inricht
te* in het veroverde gebied en daar
met „zachten drang'' het loyaal ge
bleven Deensche gedeelte der bevol
king trachtte te germaniseeren.
Jaren lang waren alle betrekkingen
tus9chen het Deensche en het Pruisi
sche hof afgesneden. De „schoon
moeder van Europa", die oude konin
gin Louise van Denemarken, schoon
moeder van den toenmaligen Prins
van Wales, van Czaar Alexander III,
on van -dien hertog van Cumberland',
den zoon van den verdreven blinden
koning van Hannover, welke laatste
eveneens alle reden had, vijandelijk
gezind te zijn tegen -het Pruisische
hof, werd algemeen beschouwd als de
ziel van de tegen Duitschland gekan
te combinaties.
Wel werden door het Berlijnsche
Hof pogingen aangewend om. tot een
betera verstandhouding te geraken,
op zijn terugreis uit Zweden maakte
o.a. de latere Keizer Frederik een on
verwacht uitstapje naar Kopenhagen
om aan het Deensche hof en bezoek
td briengqn, maar de verhouding
bleef vrijwel op het vriespunt-.
Na den dood van koningin Louise
Bch-nt men zich in Denemarken lang
zamerhand in het onvermijdelijke te
schikken en in te zien, dat in een on
gelijken 9trijd de zwakke steed's aan
het kortste eind trekt.
Voor het eerst sinds 1864 brengt
een Deensch vorst, en nog wel de toe
komstige koning, de „zwager van
Europa", een officieel bezoek aan
Berlijn. Het bezoek geldt uitsluitend
het Duüüsche hof en niet het volk.
Vandaar dat aan den Prins ook wei
nig notitie wordt genomen door de
bevolking. Toevallig zag ik den
Prins, een goede veertiger, eergiste
ren, komende uit de Gedachtniskir-
che, in zijn rijtuig stappen. In zijn
gevolg bevonden zich twee Deensche
officieren, waarvan de eene, een man
op leeftijd, een klein, heimelsblauw
poliltiemutsje heel scheef op het hoofd
droeg, wat hem vrij zot stond.
Of tot het bezoek van Deensche
dan wel van Duitsche zijde het eerste
initiatief is genomen? Vermoedelijk
van Duitsche. De Keizer is er steeds
op uilt, door het bewijzen van aller
lei beleefdheden, een toenadering
voor te bereiden of tot stand te bren
gen met staten, waarmee zijn rijk op
gespannen voet heeft gestaan. Hij
heeft een wijden blik en slech/ts één
doel voor oogen, den voorspoed en
de welvaart van zijn land en volk tei
bevorderen. Aan dat doel wordt al
les dienstbaar gemaakt.
Gisterenavond was de gast gezeten
tu-sschen den Keizer en Keizerin in
de galavoorstelling van de schitterend
gemonteerde opera Carmen. Tot op
zekere hoogte is de Keizerin evenzeer
het slachtoffer van den oorlog van
1864 als haar gast de Kroonprins van
Denemarken. Haar vader, erfhertog
Friedrich van Augu stenburgSon-
dlerburg— Glücksburg, tetr wiens be
hoeve Pruisen en Oostenrijk schijn
baar den oorlog met Denemarken
waren begonnen om hem aan het
hoofd te plaatsen van de van Dene
marken vrijgemaakte hertogdommen
Sleeswijk-Ilolstein, werd na afloop
van den oorlog eenvoudig aan den
dijk gezet, toen hij Bismarck's ei-
schen, dat leger en vloot, post en te
legraaf onder Pruisisch bestuur zou
den komen, en verder, dat een dbrook
land aan Pruisen zou worden afge
staan voor een Noord-Oostzee-kanaal
niet wilde inwilligen.
Zijn weigering kwam Bismarck
zeer gelegen, die dan ook korte met
ten met hem maakte. Zonder verder
■potiifcijei te nemen van Hertog Frie-
drich's proltest, werd tot annexatie
van Sleeswijk-Holstein overgegaan,
welke hertogdommen als een nieuwe
provincie bij Pruisen, werden inge
lijfd. De hertog zonder land trok
zich op zijn klein landgoed Primke-
nau in Silezië terug, waar hij als een
eenvoudig landedelman met zijn ge
zin loefde.
Do hittere pil der onttroning wist
Bismarck, die met zijn verzienden
staaltsmansblik in 1864 al een Noord-
Oostzee-kanaal voor het Rijk nood
zakelijk had geacht, te vergulden,
door Friedrtch's oudste dochter, Au
gusta Victoria, tot vrouw te bestem
men van prins Wilhelm, den oudsten
zoon van Kroonprins Friedrich, die
toen nog volmaakt gezond was.
Zelfs Bismarck zal in die dagen
niet hebben kunnen vermoeden, dat
voor de eenvoudige prinses Augusta
van Augustenburgj- Sonderburg-
Glücksburg zoo spoedig de schitte-
rende rol van Duitsche Keizerin zou
zijn weggelegd.
De tweede illuistre gast binnen de
muren van Berlijn is de beroemde
Sarah Bernhardt, die melt haar
Fransch ensemble gastvoorsteJlingen
geeft in het Koninklijke Schauspiel-
haus. Behalve Shakespeare's Hamlet
staan op haar repertoire natuurlijk
de stukken, waarin alle tragedien
nes van minder of meerderen naam
optredenLa dame aux camélias,
Fédora, La Tosca, Heimat. Het spreekt
van zelf, d alt alle plaatsen van te vo
ren reed's uitverkocht waren. Het
Berlijnsche publiek, dat altijd geneigd
is, minder eischen te stellen aan kun
stenaars uit den vreemde dan van
eigen bodem, was natuurlijk benieuwd
de kunstenares te zien, die tot dusver
steeds geweigerd had in Duitschland
op te treden. Booze tongen beweren,
dat zij na den Fransch-Duitschen oor
log zou hebben verklaard nimmer naar
Berlijn te willen komen, zoolang El-
sass-Lotharingen niet aan Frankrijk
teruggegeven was.
Waaraan moeten wo het toeschrij
ven, dat zij haar eens gegeven wo'ord
is ontrouw geworden, en toch d'e Prus-
siens van haar kunst laat genieten, zij
het ook op zeer rijpen leeftijd Óver
het algemeen oordeelt de alles behalve
gemakkelijke Berlijnsche kritiek gun
stig over haar spel. En waarlijk, voor
haar energie, werkkracht en kunstge
voel moet men eerbied hebben. Men
zou het deze vrouw, die zich geheel en
al aan haa rol geeft, niet aanzeggen,
dat zij de zestig reeds lang gepasseerd
is. Met een geweldige energie, trot
seert zij de jaren. De reactie na de
voorstelling zal des te grooter zijn. Ik
herinner me, dat ik haar juist lu p.
geleden in Zurich zag optreden in Sar-
dou La Tosca. Op het tooneei was zij
de jonge, betooverende Tosca, een
meisje van nauwelijks 20 jaar. Na de
voorstelling zag ik haar moe en afge
mat de trappen van den schouwburg
afdalen naar het gereedstaande rij
tuig, aan beide zijden ondersteund
door heeren, en nog hoor ik haar g
broken stem murmelen „encore une?
encore une Hare1 voeten konden
haar nauwelijks meer dragen.
Voor de kunstenares, die zich altijd
voor een volbloed Frangaise heeft uitge
geven, wier bart steeds blaakte voor haar
Fransche vaderland (van daar de gloei
ende haat tegeai al wat Duitsch was, wel
ke kans steeds werd toegedicht), moet de
onthulling d'er anti-semitische Staats
burger Zeitung allesbehalve aangenaam
zijn. Dit blad bracht gisterenavond in
een uitvoerig hoofdartikel aan het licht,
dat de wieg van Sarah Bernhardt niet
op Franschen. maar op Pruisischen
bodem heeft gestaan en wel in Frankfurt
a/Oder, waar haar vader, Feibel Bern
hardt, een handel dreef in Droschken
paarden. Dat dit scherpe partijblad zich
kostelijk over deze ontdekking amuseert,
laat zich begrijpen. K.
Burger lij ke Stand.
HEEMSTEDE.
Getrouwd: J. J. van der Weiden en W.
M. Roozen.
Bevallen: H. A. H. van Odijk—-Mathot
z.; G. van Steenbergen—de Vries d. P. v,
der Klashorstde Haas, d.
Overleden: M. J. L. Landweer, 73 jaar;
J. H. van Taak Tra Kranen Harting, 74
jaar, A. C. Bongers, 70 jaar.
VELSEN.
Ondertrouwd: A. Esties en A. I-I. Dob
belaar, N. I-landgraaf en A. M. van den
Waarsenburg. F. J. W. van der Kolk e
H. C. van der Plas. W. Metz en A. E. Bre
merkamp. B. Duijn en A. M. Hoevenaars.
Getrouwd: J. Scheeres en J. C. M. Rik-
kert, A. Demmers en H. Snellenberg. H.
Alders en P. Esser. A. S. Hoogendijk en'
J. Boon, P. P. van Stralen en N. van der
Wiele.
Bevallen.: W. BroezeMeijer z. .T. van
der Plas—van der Kuil d. A. S chef f er—
Ziekman z. G. van Dijke—Heiligenberg,,
d. C. E. Smolenaars—van den Bos d. G.
Kat—Kit d. E. Clots—Stam d. M. C. van
Bakel—Nijssen d. W. E. Jonker— Paans
d. J. Stolkvan der Hoeve, z.
Overleden: C. M. Bakker, 11 j., T.
Kroon, 66 j. L. Petrouk, 25 j.
SCHOTEN.
Bevallen A. van AndëlDijkstra z.;
D. van der Outten—Smal z., L. Kedde
Plat; z.
