Gratis Bijvoegsel van Haarlem s Dagblad
Prijsraadsel.
Letterkundig Weekblad voor Jong en Oud.
öe SCaapsche H^cax,
Het dier dat op de plaat is afgebeeld
is de Kaapsche liyrax, in den volksmond
rotskonijn geheeten. In Europa ziet
inen het zelden en dan nog maar al
leen 'in dierentuinen. Op het eerste
gezicht ziet het dier er uit als een mar-
mot, doch de ruige huid is muiskleu-
lig. Uit een natuurlijk historisch
oogpunt beschouwd, is düt dier merk
waardig, omdat het den overgang j
vormt tusschen den tapir en den rhino-
corns. Het bezit geen staart en het
geraamte lijkt sprekend op dat van
een miniatuur rhinoceros, terwijl ook
de maaltanten op dezelfde wijze zijn
gevormd als die van de dikhuid. Een
knaagdier is dit konijn" dus niet. De
voorpootsn bezitten vier teenen, die
hoeivormige nagels dragen, terwijl de
aehterpooten slecht® drie teenen heb
ben, waarvan de binnenste voorzien
is van een klauwvormigen nagel.
ningeu, ieder mjot 1, 2 of 4 gezinnen
en maakt met haar aardige huisjes een
zeer gezeïligen en vriendelijken in
druk.
Op de platen ziet men voorts afbeel
dingen van Villa Hügel" hef woonhuis
van Friedrich Krupp, waar hij gestod-
ven is, en het onaanzienlijke huisje,
waarin zijn vader* de stichter van het
reusachtige etablissement, is geboren
en waarin liet stoffelijk overschot van
Friedrich Krupp boven aarde heeft ge
staan.
Wanneer wij iederen dag steeds meer
ons best doen een zonnetje voor on ze
huisgenooten te zijn, dan geloof :i, dat
wij daardoor niet alleen andj n m-
schen (gelukkig maken, maar -ok zelf
bete,r en reiner worden.
Sommige menschen werken zich jij na
een ongeluk en ontzeggen zich vele van
de kleine genoegens des levens in hun
ernstige pogingen om te slagen, en ma
ken. succes onmogelijk door hun owel
levendheid en. onhandelbaarheid.
Tn een gezelschap kan alleen dan een
aangename toon heerschen, wanneer
men als regel aanneemt, dat ieder per
soonlijk verplicht is tot de gezelligh-.id
en vroolijkheid bij té dragen, zooviïl he:
in zijn vermogen is.
Maak van uw leven wat er van te ma
ken is, op lichamelijk en 'geestelijk ge
bied: een zegen voor u zelf en een bron
van heil voor anderen.
Kinderen zijn de poëzie des levens, zij
zijn zonnestralen, bronnen van liefde,
frissche bloemen op ons levenspad.
De vrouw moet het gewone leven niet
versmaden, zij moet er niet buiten of bo
ven willen staan, maar zij moet dat juist
verhoogen, veredelen, dan wordt het van
zelf minder plat en prozaïsch.
Onverstandige, overdreven milddadig
heid verarmt den gever en verrijkt den
beweldadigde niet; welbestuurde mensch-
lievendheid vergroot de uitgaven niet
zoozeer, als zij den zegen vermeerdert.
Om iemands karakter te leeren ken
nen is een liefdevol .gemoed noodig, dat
ons behoedt voor overijlde veroordeeling;
maar bovenal een fijn gevoel, dat ons
waarschuwt de juiste beteekenis te hech
ten ook aan in scherts gesproken woor
den.
Een weddenschap in vroeger
tijd.
Men klaagt tegenwoordig erg in En
geland over het toenemen van wedden
schappen en spelen onder de lagere krin
gen, vooral onder de arbeiders. Een com
missie is benoemd om in deze aangele
genheid onderzoek te doen; het is de
vraag of dit tot eenige resultaten zal lei
den. Bij de hoogere kringen zal men
het zeker maar niet eens probeeren!
In den goeden ouden tijd, ongeveer
eene eeuw geleden, werd alleen onder
de hoogste leringen gewed. Ongelooflijk
hooge sommen werden gewonnen en ver
loren.
Een der grootste wedders was overste
Mellish, die tusschen 1801 en 1805 de
paardenrennen bezocht, nooit onder 500
pond wedde en in een paar jaar zichzelf
en al zijn vrienden ruineerde. In 1805
werd bij de races voor meer dan een
millioen pond sterling gewed. Mellish
had niets meer. De door rennen geruï
neerde sportman werd in het leger ge
plaatst en streed als overste onder Wel
lington in Spanje. Ook daar verliet, de
speelzucht hem niet. Hij moest wedden,
waar hij ook was. Eens reed hij 's mor
gens vroeg uit het leger op een ellen
dig paard, waarvan een ander officier
gezegd: had, dat het geen 5 pond f
waard was.
Ik wed met u om twee ponnies, riep
de overste, dat ik er 45 pond 450) voor
krijg.
De weddenschap werd aangenomen, de
overste gaf het dier de sporen en reed
in vollen galop naar de Fransche linie.
De vijandelijke voorposten gaven dade
lijk vuur, maar de overste reed zoolang,
tot het paard onder hem getroffen werd
en neerviel. Toen liep hij, met het za
del op den arm en door een regen van
kogels naar het Britsche leger terug,
waar hem de bepaalde schadevergoeding
van 45 p. st. voor elk paard, dat door
den vijand gedood was, werd betaald.
Hoeveel kreeg hij nu voor het ellendige
paard? Precies 95 pd. Van de regeering
45 en van den officier 50, want een pon-
ny was 25 pd. waard. Natuurlijk werd
het gem weer besteed om te
zulk een inborst, zulk een heldhaftig
heid, maar een man met zulk een neus.
In de „Berl. Klinische Wochenschrift"
schrijft een chirurg over de operaties,
die hij gedaan heeft om neuzen te ver
kleinen. Een jonge man, wiens neus
verbazend veel leek op een eendensnavel,
de tot een kolf verdikte neus van een
jonge dame, de neus van een luitenant
die sterk geleek op een zwijnensnuit,
neuzen met knobbels en andere abnorma
liteiten, heeft deze operateur vervormd
tot rechte, niet te lange, normale, keu
rige neuzen.
En bij de meeste geopereerden was
niet jjdelheid de reden, dat zij zich aan
de kunstbewerking onderwierpen, maar
meer de wensch als gewoon mensch.
zonder lastig gevallen of aangekeken te
door ondergeschikten bespot te worden,
te kunnen rondloopen. Een 38jarige da
me kwam den dokter na de operatie be
danken en zeide met stralende oogen:
Dokter, ik kan u niet anders zeg
gen, dan dat niemand mij heeft aangeke
ken.
Als die chirurg onder Lodewijk XIII
had. geleefd, 'hadden wij nu geen Cyra
no de Bergerac" gehad.
Normale neuzen.
Een Cyrano is tegenwoordig onbestaan
baar. WIJ bedoelen niet een man van
Botervervalsching 'gestraft.
Reeds in oude tijden is het voorgeko
men, dat boterhandelaars het publiek
heben trachten te bedriegen in gewicht
en goede waar.
Streng en zonderling waren de straf
fen, die zij daarvoor soms moesten on
dergaan.
Zoo had men te Kamerrijk (Frankrijk)
een soort van stoel, die op de openbare
markt werd geplaatst en waarop men
den op heeterdaad betrapten bedrieger
noodzaakte zich neer te zetten. Vervol
gens werden hem de handen en voeten
aan den stoel gebonden en werd hij met
een beugel om den hals aan den rug
van den stoel vastgemaakt. Daarna hoop
te men al de te lichte of vervalschte bo
ter op het hoofd van den schuldige, De
heeto middagzon deed dan de rest. De
smeltende boter droop den bedrieger
langs aangezicht en hals, terwijl hij geen
hand vrij had om ze af te vegen endaar-
bij nog Sen spot moest verduren van de
talrijke nieuwsgierigen, die hem aanhou
dend met straatvuil en steen en wierpen
Over het geheel brachten onze voorou
ders meer verscheidenheid in hun straf
fen dan tegenwoordig. En zij dienden
tevens min of meer als volksvermakelijk
heden.
Zoo werd den 27en April 1521 ergens
een boterboerin, die bedrog met hare
waar had gepleegd, in een mand over
het water gehangen en werd haar de
keuze gelaten zoo te blijven hangen, of
het touw, waaraan de mand hing, door
te snijden en in het water te storten.
Duizenden menschen verdrongen zich
om den afloop van dit tooneel te zien.
Geen uitkomst ziende, sneed de be
driegster ten langen laatste het touw
door en stortte onder het oorverdoovend
gejuich der toeschouwers te water, waar
uit men zich niet. al te zeer haastte haar
te redden.
Telephonische correspon
dentie tusschen Engeland en
liet vast land.
In Engeland zijn proeven genomen ter
verkrijging van telephonische correspon
dentie tusschen het noordelijk gedeelte
van dat land en het vasteland, voorna
melijk met het doel de provinciesteden
in directe gemeenschap te brengen met
voorname Europeesche steden.
Het Post-office, dat de proeven leidde,
verkreeg goede gemeenschap tusschen
Leeds en Boulogne sur Mer, een afstand
van 300 mijlen. Gelijke proeven werden
genomen te Liverpool. Van uit die stad
bleek het mogelijk te correspondeeren
met Parijs (pl. m. 500 mijlen), doch toen
men de onderzoekingen voortzette tot
plaatsen bezuiden Parijs, was de ge
meenschap alleen mogelijk onder zeer
gunstige omstandigheden. Intusschen
zouden gunstige resultaten te bereiken
zijn met dikker geleidingen, daar de af
stand waarover de telephonische corres
pondentie mogelijk is, grootendeels af
hangt van den geleider en men langs
dikke koperdraden reeds over grooter af
standen dan de hier bedoelde, getele-
phoneerd heeft.
Bonte steentjes.
Velen wordt het tot een ongeluk, dat
alj het geluk te vroeg leerden kennen
Beleefdheid is een kapitaal onder 't
bereik van ierier, en dat de meeste
rente afwerpt.
Een verachtelijk lachje kwetst soms
meer,
Dan t scherpe woord, of de scherpe
speer.
Menschen, die enkel geleende boe
ken lezen, zou men gedachtenbedelaars
kunneix noemen.
Geef aan een goede tijding duizend
tongen, en laat slechte hun eigen weg
zoeken.
Met de uitvoering van een ernstig
genomen besluit moet niet getalmd,
ook de beste kan bij uitsel beginnen
te wankelen.
De Duitsche marine werd geboren
in 1848. Zij telt nu 194 schepen, waar
onder 10 slagscnepen. De loting voegt
jaarlijks 360.000 man bij het Duitsche
leger.
Evenals een geheim vergift, knaagt
o.n vreet die bestendige elugen, de
kunstmatige gedwongenheid, aan de
edelste krachten van 'ons bestaan en
met ziekelijk welbehagen voeden wij
den worm, ciie ons verteert.
De grootste pomp ter wereld bevindt
zich in een tinmijn van Fieldensville
in Noord am erika. Zij heft in de mi
nuut 80.000, in éen dag dus 120 mil
lioen liter water en verbruikt in het
uur iets meer dan 1000 kilogram steen-
kelen.
Onder de inzenders op onze prijsvraag
wie liet aardigste versje kon maken op
't -Si Nieolaasfeest, vonden wij dat van
den heer CLIFFORD, Damstraat Srood,
het beste.
Wij laten liet hier volgen:
SINT NICOLAAS.
lil deze week zal Sinter Klaas
Zijn intocht weder doen,
En meniig kind vindt schatten da»
In kousje of in schoen.
Aj zijn zij stout op school geweest,
En erger nog in huis,
Zij krijgen allen wat dien dag
En 't is een feest in huis.
Maar, ach! hoe velen zijn er niet
In achterbuurt of steeg,
Die ook hun klompje zetten neer,
Doch 't weder vinden leêg.
Die arme kleine zien toch ook,
Bij 't doorgaan van de stad,
De winkels vol van heerlijkheid
In al hun praal en pracht.
Maar achl die arme kleinen toch,
Zij weten al te goed,
Dat het voor hen geen feest zal zij»,
Al waren zij ook zoet.
En daarom rijke kindertjes,
Geef van uw overvloed,
Denk aan die arme kinderschaar,
't Gedeelde toch smaakt zoet.
En als ge nu als kind'ren reeds,
Een deel aan d'ar men geeft,
Ziet God van uit de Hemel steeds,
Met liefde op u neer.
Ons nieuwe prijsraadsel luidt thans:
Mijn geheel bestaat uit negen letters
en is de naam van een der grootst» ste
den in ons land.
1, 2, 3 en 3, 2, 1 zijn beide dieren en
hun namen het omgekeerde van elkaar.
Een 7, 8 9 legt men over de rivier.
Aan ellc schip vindt men een 6, 2, 5, 1.
3 gelijk 4.
Als prijs loven wij uit:
EEN WANDVERSIERING.
Nu. 118.
Zaterdag S December
1902
DJ MÏEEBiMSIB
Meestgelezen Dagblad in Haarlem en Omstreken.
Bij wijze van proef heb-
ben wij het formaat van
»rte Zaterdagavondverkleind,
waardoor dit blad in plaats van
vier. voortaan acht bladzijden
beslaat.
Wanneer dit in de smaak valt
wat wij wel veronderstellen
dan zullen wy dit formaat be
houden.
Iets over de molens aan
de Zaan.
(ontleend aan G. J. Honig: „Korte
geschiedenis van Zaanlandsch Nij
verheid'", met enkele toevoegin
gen uit eigen bron).
Het is vrij algemeen bekend, dalt
het zagen van 't hout door middel
van windmolens uitgevonden werd
doo,r Cornelis Corneliszoon van Uit
geest. Een Zaandammer bracht de
uitvinding in de plaats zijner inwo
ning in praktijk. Deze eerste zaagmo
len, ,,'t Juffertje" geheeten, stond op
een vlot, waardoor de wieken naar
alle windstreken gedraaid konden
worden.
In de Zaanlandsche Oudheidkamer
hangt een bord; op de eene zijde is
deze molen geschilderd, de keerzijde
draagt de volgende inscriptie:
..lek was de eerste die 't houdt
Met saeghen stucken saegde
Dat menigh wonder was
En wonderwel behaegde
Waardoor ''t gekomen is
Ten nutten aen den dagh
Hoe dat ment houdt, op 't best
En spoedigh saeghen magh
Doe men schreef Ao. 1592 stout
Is dese molen ,,'t Juffertje geboult
Door Cornelis Cornelisz. van Uitgeest
Die d'eerste uytvinder is geweest.
1727.
Spoedig werden de noodige verbe
teringen aangebracht en ontstond de
vorm van zaagmolens, Paltrokken
geheelten. De moil en ,,De Grauwe
Beer" voor een tiental jaren gesloopt,
wordt genoemd als de tweede zaag
molen te Zaandam, zijnde gezet door
Dirk Sybrants in den zomer van
1604. Deze molen is later vervangen
door een met beweegbaren kap (boven
kruiers).
De korenmolen ,,de Zwarte Ruyter"
te Westzaandam, die of liever wiens
voorvader, reeds bij vergunning van
Gravin Margaretha van Bourgondië
d.d. 15 Juni 1439 gebouwd werd, en
die helt volgende rijm droeg:
De ruiter in 't veld rijdt om de buit
tq halen,
En ik ben hier gesteld om tarw
en rog te malen,
Gelijk een ruiter waagt voor 't
Vaderland zijn lijf
Zoo ben ik hier gesteld den burger
'tot gerijf.
zal met verschillende watermolentjes
wel de oudste melen geweest zijn.
Over het stellen der oliemolens in
de Zaanstreek gaat men niet zeker,
nóch van oliemolens door paarden
omgeltrokken, nóch van die, welke
door wind werden gedreven.
Het schijnt echter na 1604 in Noord-
Holland te zijn toegenomen. De be
kende Jan Adriaansz. Leeghwater
nojemt als hunne standplaatsen de
Rijp, Wormer, Jisp, Wormervee#;,
Saandijk (waar de Coog wel onder
begrepen zal zijn) maar vooral Saar-
dam.
De oliemolens waren aan de Zaan,
het meest talrijk n& de houtzaagmo
lens, die vooral te West-Zaandam en
ook te Westzaan gevonden werden. In
het jaar 1731, den 28en Juli werd o.a.
nog te Westzaan een onderling
brandassurantie-contract opgericht,
waaraan werd deelgenomen door 23
molens, gedreven door evenveel per
sonen. De oliemolens vond men zoo
wel in de Banne van Oostzaan, als
van Westzaan en te Wormer en .Tisp.
Dq eerste papiermolen aan de Zaan
werd te West-Zaandam gebouwd, het
was ,.de Kauwer" een vierkante wip
molen. De windbrief, want men
moert vroeger het recht van den wind
pachten, is 18 Februari 1616 get'ee-
kend. In de geheele Zaanstreek
werden er papiermolens bijgebouwd,
welke echteir niet anders dan grauwe
of blauwe soorten maakten. Het is
vooral te Zaandijk geweest, dat zich
de' papiejrtf abri c at ie geconcentreerd
heeft, 'en reeds vroeg o.a. in 1647, vin
den wij een der bewoners met den
naam van dit vak aangeduid. Den
8en December van dat jaar werd n.l.
aan Cornelis Jansz. „pampiermae-
cker" wonende op ,,te Saendijk" een
huis verkocht. Hij is dezelfde als de
stamvader der familie Honig(h) welk
geslacht, tot in dezen tijd Itoe, vele
papierfabrikanten heeft opgeleverd.
Deze Cornelis Jansz. Hoonick, zoo
als hij zich in 1660 teelcende, was pa
piermaker met den molen ..de Ver
gulde Bijenkorf' 1) staande te Wor
mer. maar in 1668 overgebracht naar
Zaandijk aan het Gulspad. Hij had
4 zonen, waarschijnlijk allen papier
makers. De twee jongst,en. Jacob en
A dm aan, volgden hem hij zijn overlij
den. dat. ook tn 1668 plaats had, in
zijne zaken op. Behalve met ge
noemden molen fabriceerden ze ook
met, de molens .,de Grauwe Gans" te
Zaandijk en „da Bijkorf' of „De Bel"
te Wormerveer, deze twee molens
werden echter in reoderij of in aan-
deetem gedreven. Het waren deze ge
broeders, die op aanraden van Ve-
luwsche papiermakers, in 1672 voor
de Fransche krijgslieden, naar Hol-
Een reis naar Zuid-Afrika.
Mevrouw Brdtlauniu heeft sedert
eenigen lijd nieuwe voeren voor haar
h el uivormig hoofddeksel, waarop de
reeds aanwezige veeren de koteniön
vonrslelion. De nieuwe voeren wiillen
echter maar niet goed blijven zitten
<p haar helm: het zijn de Zuidafri
kaan scha veeren, sedert Juni 11. haar
eigendom. Al dien tijd reeds prutst
zij tevergeefs om de veeren te plooier,
en te zetten naai- haar wil. De Zuia-
afrikaarioihe veeren blijven weerbar-,
stiff. I
Dan moet de groom, Joe Chamber
lain. er maar op uil. Too is een handi
ge jongen, die a! heel wat lastige kar-
wijijes voor zijn méést eras heeft op
geknapt. loe zal nu naar baas Milner
in Zuid-Afrika gaan on; to zien. wat
hij aan do veerengeschiedenis kan
doen. En mevrouw Rrittannia zegt
vol vertrouwen tot haar beproefden
dienaar
Ilier Joe, breng deze doos naar
Milner cn zorg er voor. dat. de nieuwe
veeren secuur in mijn helm worden
gezet.
land uitgeweken, op de molen „da
Vergulde Bijenkorf' de witte papier
soorten begonnen, te maken. Tegelij
kertijd ving Pi eter Gerritsz van der
Ley, behoorende tot een Purmeren-
der familie, als directeur eener Ven
nootschap, hiermede aan mejt den
blauwpapiermolen „de. Wever" welke
den 11 en Januari 1674 gekocht werd
van Corns. Jansz. Honigh, ook een
der zonen van Corns. Jansz. bovenge
noemd. Het Hollandsch papier kreeg
een goeden naam, ook in 't buitenland
en verdrong de Itot heden gebruikte
Fransche em Italiaansche fabrikaten.
Van de pelmolens wordt gezegd,
dat de eerst» gebouwd werd omtrent
I
1660 op de Coogh tegenover de Poel,
eerst bekend als „de Oude Molen",
later „de Pellikaan" genoemd. De
familie van dan eersten peller dien
men genoemd vindt onder den naam
van Pleiter van Zomeren, heeft den
naam ontvangen van Pel. Het schijnt
nog eenige jaren geduurd te hebben,
vóór deze tak van bestaan eenigszins
bloeiend is geworden.
De zoon van den oprichter, Adriaan
Pel was echter een vermogend man.
AANTAL MOLENS.
Hoe groot hot aantal molens is ge
weest in de Zaanstreek is niet met
