NIEUWS- EN ADVERTENTIEBLAD.
Meestgelezen Dagblad in Haarlem en Omstreken.
20e Jaargang
Donderdag 18 December 1902.
No. 5974
HAARLEMS DAGBLAD
ABONNEMENTSPRIJS
Voor Haarlem per 3 maanden1.20
Voor de dorpen in den omtrek waar een Agent gevestigd is (kom der gemeente),
per 3 maanden1.30
Franco door liet geheele Rijk, per 3 maanden. 1.65
Afzonderlijke nummers. 0.02^
Geïllustreerd Zondagsblad, voor Haarlem, per 3 maanden0.37
de omstreken en franco per post 0.45
ADVERTENTIËN
Van 15 regel» 50 Ota.; iedere regel meer 10 Ots. Buiten het Arrondissement Haarlem
ia de prijs der Adrertentiën van 15 regels 0.75, elke regel meer 0.15.
Groote letters naar plaatsruimte. Bij Abonnement aanzienlijk rabat.
Reclames 30 Cent per regel.
Bureaux: Getxraw Het Spaarne, ïuitler Buitens,jaarüe Nu 6.
Telefoonnummer der Redactie 600. fóieroonuuriimer der Administratie
Intercommunale aansluiting.
Uitgave der Vennootschap Lourens Coster. Directeur: J. C. PEEREBOOM.
Abonnementen en Advertemtiëa worden aangenomen door onze Agenten en door alle Boekbandelaren en Courantiers. Met uitzondering van bet Arrondissement Haarlem is het uitsluitend recht tot plaatsing van Advertentiën
en Reclames betreffende Handel, Nijverheid en Geldwezen, opgedragen aan het Algemeen Advertentie-Bureau A, DE LA MAR Azn. te Amsterdam.
Dit blad verschijnt dagelijks» behalve op Zon- en Feestdagen,
Bwfdagenten voor het Buitenland: C&nypGgme Générale de Publicité Etrangère Li DAUBE Co. JOHN F. JONEBy Bucc., Parijs 31w* Faubourg Monmartm
OU aammer toestaat wit
zes bladzijden»
ttuarioni's Dagblad van 18 Dec.
bevat o. a.
Stead over Chamberlain, Kamer,
overzicht, Ned. handelshoogescliool
Staatspensioneering.
Buitenlandsch Nieuws
Engeland.
In .dó Review of Reviews" van deze
miaanid schrijft Stead op verrassende
manier over Chamberlain; ongeveer all-
dus:
In het begin van zijn ministerschap
was Chamberlain bet werktuig van Rho
des, later van Milner en het legerbe
stuur. Toen Chamberlain aan bet be
wind kwam was hij een vijand van Rho
des en diens politiek. Maar toen hij,
Rhodes miskennende, meende te zien,
dat Rhodes gemeene zaak zou maken
met de Afrikaander,s en Zuid-Afrika van
het Britsche Rijk losscheuren, gaf hij
zich gewonnen. Vervolgens maakte hij
zich nog meer tot werktuig van Rhodes,
toen hij na Jameson's inval de waar
heid niet durfde zeggen. Voor de bedrei
ging, dat de beruchte achtergehouden
telegrammen openbaar gemaakt zouden
worden Stead gelooft, dat zij nog wel
eens het licht zuilen zien en zijn me
deplichtigheid aan het komplot dan blij
ken zou, bukte Chamberlain. Hij moest
voortaan de politiek van Rhodes verde
digen uit vrees, dat men openbaren
zou, dat waar was wat hij, Chamberlain,
steeds geloochend had.
Hierdoor zijn de pogingen, die Cham
berlain inderdaad gedaan heeft om den
oorlog te vermijden, verijdeld. Want het
is niet waar, dat hij dien oorlog gewild
en er op aan gestuurd heeft. Hij wilde
alleen die Transvaaische regeering door
diplomatie klein krijgen. Hij voorzag
niet welk gevaarlijk spel hij dreef. Hij
geloofde vast en stellig dat het nooit tot
een oorlog zou komen.
Maar als hij geen oorlog verlangde,
waarom heeft hij hem dan niet tegen
gehouden? Omdat hij het werktuig was
geworden van Milner. Milner ging naar
Zuid-Afrika vooreerst om zich op de
hoogte te stesllen van de militaire po
sitie van Engeland in Zuid-Afrika en
vervolgens om een oorlog te voorkomen.
Maar hij veranderde in Zuid-Afrika van
meening, en ging regelrecht voor oor
log werken. En dat deed hij zoo goed,
dat in Engeland de oorlog populair
werd, en toen Chamberlain dat inzag
ging hij met Milner mee om aldus den
oorlog, dien hij eerst gevreesd en ver
afschuwd had, tot zijn eigen roem te
laten strekken.
Toen de oorlog eenmaal aan den gang
was, verloor Chamberlain, ten derden
male het bewind van zaken, en het le
gerbestuur ging den oorlog voeren op
een wijze, die Chamberlain het zij tot
zijn eere gezegd van heeler harte ver
afschuwde. Men mag zeggen, dat Mil-
tier aansprakelijk is voor het eerste
jaar van den oorlog, maar het legerbe
stuur voor het vervolg. Chamberlain
kon. de methods of barbarism" niet te
gengaan en kon ze in het openbaar niet
wraken maar zijn ergernis, zegt men,
sprak hij in partikuliere gesprekken
openlijk uit.
Nu voor het eerst zal Chamberlain ge
heel vrij man zijn. Hij had in zijn na
deel, dat de mannen die hem tot een
politiek drongen die de zijne niet was,
op de plaats zelf waren en uit eigen aan
schouwing konden oordeelen. Nu zal hij
zelf zien hoe 't in. Zuid-Afrika geschapen
staat. En Stead verwacht het beste van
de uitkomst.
Merkwaardig is ook wat Stead van de
Boeren zegt,. Het beste wat het jaar 1902
aan het Britsche Rijk gebracht heeft,
zegt hij, is dat het met de Boeren er zoo
uitnemende burgers in gebracht heeft.
Voor den oorlog leken land en goudmij
nen den oorlog waard, maar nu weten
de Eng else hen, dat de Boeren als ne-
deburgers gewonnen te hebben, 'ie kos
telijkste buit is. Het is wel hard voor de
Boeren, dat zij gedwongen zijn om in
te gaan, maar het is een troost, dat de
Proboers in hen sterke bondgenooten
hebben gekregen om het jingodom te
bestrijden. De Afrikaanders zullen voor
taan. Zuid-Afrika regeeren; en bij hun
vrienden in Engeland zullen zij krach-
tigen steun vindien om Rhodes' ideaal,
nl. den imperiaJistischen factor uit Z.
Afrika te verwijderen gelijk hij uit Ca
nada en Australië verdwenen is, te ver
wezenlijken. De Boeren kunnen bet
Britsche Rijk nog redden. Met hun hulp
willen wij zegt Stead het Britsche
Rijk de Boeren waard te maken.
Aldus Stead, die ten slotte nog vuriger
Brit en bewonderaar van Rhodes blijkt,
dan Boerenvriend. Wij voor ons vinden
het meer Steadiaansch-oorspronkedijk
dan aannemelijk, dat de Boeren er op
uit zouden zijn het ideaal te verwezen
lijken van Rhodes, in wien men en
Stead niet het minst ons toch geleerd
heeft vóór alles den groot en imperialist,
te zien. En dan, dat de Boeren hun best
zouden doen om het Britsche Rijk te ver-
beiterenl De vurigste Engelsche Proboer
is toch maar een slecht Boerenkenner.
Duitscislaiid.
De Keizer van Duitschland is aan
het belooningen uit J ee.'en gegaan nu
het toltarief er eindelijk gekomen is;
graaf von Bulow vinden wij nog niet
genoemd onder de begiftigden, maar
de Keizer schonk den staatssecretaris
van Binnenlandsche Zaken, graaf Von
Posadowsky, het grootkruis in de Or
de van den Rooden Adelaar, den staats
secretaris van finantiën Von Thielmann
de orde van den Rooden Adelaar le
klasse en zijn collega van buitenland-
sche zaken Von Richthofen, de Kon.
Kroonorde le klasse.
De Koning van'Saksen zond een te
legram van den volgenden inhoud aan
den rijkskanselier Graaf von Bulow
„Ik wensch Uw Excellentie hartelijk
geluk met het aanneemen van het tol-
tai*iefwetsontwerp en met. het succes,
door U hiermede behaald."
In liaar laatst verschenen nummer
neemt de „Vorwarts" in zijn geheel
op het schrijven van den procureur-
generaal, behelzende de mededeeling,
dat de. naar aanleiding van zijn in
November verschenen artikel „Krupp
auf Capri", tegen het blad ingestelde
vervolging wordt ingetrokken. Als
commentaar op dit schrijven zegt de
Vorwarts, deze beslissing te hebben
verwacht, als zijnde' de eenig mogelijke
oplossing. Het blad deelt de gevoelens
der weduwe Krupp en beschouwt het
„persoonlijke" geval van Alfred Krupp
als afgedaan, doch het „politieke" ge
val Krupp als thans aan te vangen.
De „Vorwarts" zal zijn vervolging te
gen paragraaf 175 van het Burgerlijk
Wetboek met kracht doorzetten.
Venezuela.
In het Hoogerhuis zeide lord Lans-
downe, minister van buitenl. zaken,
dat ingeval het in beslag nemen van de
Venezolaanscha kanonneerbooten niet
het gewenschte effect had, verdere
dwangmaatregelen noodig zouden zijn.
De Britsche Regeering had overleg ge
pleegd met de Duitsche en er was be
sloten over te gaan tot de blokkade
van de Venezolaansclie havens, waar
van sommige zouden geblokkeerd wor
den door Britsche en sommige doojr
Duitsche oorlogsschepen. Het lag niet
in het voornemen, Britsche troepen
aan land te zetten, en nog minder om
Venezolaansch grondgebied te bezet
ten.
De Italiaanschei gezant heeft formeel
kennis gegeven aan den staatssecreta-
ris ITay, dat Italië zich aansluit bij de
Anglo-Duitsche operatièn tegen Vene^
zuela, en heeft gevraagd of Bowen de
italiaansche belangen mocht beharti
gen. Hay stemde daarin toe.
Daar hij nog niets gehoord bad uit
Europa betiv.ffende het arbitragevoor-
stel, seinde de staatssecretaris heden
naar de gezanten te Londen. Berlijn,
Rome. om opnieuw de aandacht
der respectieve regeeringtn te vesti
gen op de zaak. teneeinde een spoedig
antwoord te verkrijgen.
Nit Parijs wordt aan de Petit Bleu
gemeld
In de Venezolaansche kolonie te Pa
rijs loopen geruchten, dat er in Vene
zuela spoedig een Nederlandscli eska
der ten tooneele zal verschijnen. Ne
derland, door Curasao een nabuur van
Venezuela, heeft meer belangen te
verdedigen in Venezuela en belangrij
ker eischcn te stellen dan Italië.
Stadsnieuws.
Haarlem, 17 Dec. 1902.
Drankbestrijding.
Vanwege het HaaUemsch Comité
voor Drankbestrijding werd Dinsdag
avond in het gebouw „Weten en Wer
ken" een vergadering gehouden, waar
in als spreekster optrad freule F. W.
Crommeiin en als spreker de weleerw.
pater Alb. Wevers, beiden van Utrecht..
Beider voordracht was gericht tegen
d'e matigheid, de grootste vijandin Ier
eheelonthoudingen was getiteld
Onze verantwoordelijkheid tegenover
het opkomend geslacht".
Fieule Crornmielin wees op d'e heer
lijk dankbare taak, om voor het welzijn
der kinderen en tevens daardoor in
het belang der Maatschappij te wer.
ken. De jeugd, die nog niet in de
verleiding is geweest, meet voor het
grootje Ikwaad bewaard blijven dat het
alcoholgebruik meebrengt. Op de kin
deren, wier gemoed zeer ontvankelijk
is kan groot® invloed worden uitge1-
oefend om hen voor de drankellende
te besparui. En daarom is het de
dure plicht van ouders en ouderen
cm niet alleen door woorden, maar
ook cloor daden de jeugd een goed
oorbeeld te geven.
Met een krachtige opwekking aan
allen, om zich ter wille van het jonge
Nederland geheel te onthouden van
net gebruik van alcohol, eindigde spr.
haar met applaus begroete voordracht.
De weleerw. heer Weijers. hierna 't
woord nemende, sprak meer in 't. bij
zonder over ..Volksopvoeding" daarbij
krachtig te veide trekkende tegen de
matigheid.
„Alom wordt verkondigd, zeide spr.,
Matigheid is een deugcl. Eén glas kan
geen kwaad. Maar wacht u voor de
onmatigheid, dat groote kwaad, dat
u gelijk maakt aan het dier."
Onder die beschouwingen hebben wij
ons ontwikkeld, is ons volk opge
groeid. Maar hebben wij succes ge
had met ouze opvoeding Is ons volk
goed en edel geworden?
Ziet slechts de groote ellende overal,
de hittere armoede die er lieerscht
denkt aan de groote paleizen voor de
krankzinnigen en drankzuchtigen, en
het antwoord op genoemede vraag zal
beslist ontkennend luiden.
Rampzalig zijn de gevolgen van het
alcoholgebruik. De alcohol heeft aan
ons volk de frischheid ontstolen, bij
onze vaderen is zij haar sloopingswerk
reeds begonnen. En bet gevolg is ge
weest, dat. thans honderden gebrek
hebben, palende lijden geeri ruime,
gezonde woningen bezitten, kortom
geen aanspraak kunnen maken op een
menschwaardig bestaan
In zedelijkheid is ons volk eveneens
achteruitgegaan, omdat het opgevoed
is in matigheid.
En daarom durft spr. allen, die dit
systeem hebben verdedigd, naar het
bool'd te slingeren deze krachtige woor
den J'accuse(Ik beschuldig).
Zij hebben gemaakt, dat het volk
niet zoo hoig meer staat, als het kon
staan, het de kracht ontnomen
Het matig gebruik van alcohol kan
leiden tot physiek en moreel kwaad.
En daarom moet in het gezin en in de
school gewezen worden op dit grooite
kwaad, opdat de jeugd er een afschuw
van krijgt.
Dan eerst zal men weder een ander
volk worden.
I-lelpt allen daaraan mede, verkon
digt niet langer de bovengenoemde,
verderfelijke principes, dat is U allen
een plicht.
Ook aan het eind van deze rede klonk
een luid applaus.
Na afloop hiervau deelde éen der
aanwezigen mede, dat het hem be
vreemde. dat zoovele dronkaards goed
werk konden krijgen, en anderen niet.
En om dit te bewijzen, noodigde hij
den weleerw. spreker uit. met hem eens
verschillende werkplaatsen te gaan be
zoeken.
De heer Schouten wees er op, dat de
sociale toestanden het alcohol-gebruik
bevorderen, omdat door den ellendigen
maatschappelijken toestand de arbei
ders dikwijls naar de kroeg worden ge
dreven om hun leed te verdrinken.
Eerst wanneer in deze misstanden
verbetering komt, zal z.i. ook het al
cohol-gebruik afnemen.
Na dupliek van de inleiders werd de
vergadering gesloten.
De goederen der Nederland-
sche sectie van de eerste Internationale
Tentoonstelling voor decoratieve Kunst
te Turijn, werden aldaar door de (goede
zorgen van den heer A. Verkerk, die zich
als medewerker van het Nederlanidsch
oomité welwillend daarmede heeft be
last, verpakt en geëxpedieerd, zoodat
heeren exposanten, zoowel van de af-
deeling Kunstnijverheid als van de af-
deeling fotografieën het door hen ge-
exposeerde weldra kunnen terug ver
wachten.
Deze verzameling, die op de tentoon
stelling van moderne decoratieve kunst
té Turijn was tentoongesteld, is zeer
Volledig en omvat de voornaamste wer
ken, die tot 1902 door dezen kunstenaar
wenden vervaardigd.
- Een twintigtal kisten werden uit Tu
rijn verzonden, terwijl de tentoonstelling
een vijftal zalen van het Museum zal
vullen.
Onmiddellijk na afloop dezer tentoon-
stelling zullen de werken naar Londen
verzonden worden.
De soldaat G. van het batal
jon infanterie, alhier in garnizoen, is
wegens desertie door den krijgsraad al
hier veroordeeld tot drie maanden mi
litaire detentie.
De le luitenant O. Bueno de
Mesquita van den staf der genie alhier,
is overgeplaatst naar Assen.
voorzeker geen betoog. Maar dat het
ook een probaat middel is om de kies
gerechtigden hun kiesplicht te doen
vervullen, bleek wel uit het groote
aanltal kiezers, dat aan den strijd
had deelgenomen. Van de 586 kie
zers waren n.l. 487 opgekomen, be
paald een buitengewoon groot aan
tal.
Maar voorzeker heeft ook dé ge
dachte aan het feit, dat er kans was
een zetel te verliezen, en derhalve
krachtig moest gewerkt worden om
dezen te behouden, de Roomsch-Ka-
tholieke kiezers in zulk een groot
aantal naar de stembus gedreven.
Daar staat tegenover, dat ook de
Vrijzinnigen niets onbeproefd hebben
gelaten, waar hun de gelegenheid
schoon toescheen, hun partij met een
bekwaam man te vermeerderen. Geen
wonder, dus, dat beide partijen den
geheelen dag druk in de weer zijn
Gebrek aan aardappelen. Aan
de werklieden der Genitrale Werkplaats
der H. IJ. S. M. alhier, is bekend ge
maakt, dat vanaf heden geen aardappe
len meer te verkrijgen zijn. Zij, die bons
hebben, kunnen deze voor het gestorte
geld inwisselen.
Controle. Bij d'en ingang der Gen-
tnaüe Werkplaats der H. IJ. S. M. is een
lijst opgehangen, waarop de namen
staan van de personen, die door ziekte
veihinderd zijn te werk te komen. Dit
mag een goeden maatregel genoemd
worden, daar het meermalen voorgeko
men, niet ziek waren, doch hetzij werk
man is, dat personen, die zich ziek medd-
zaamheden bij deze of gene verrichtten
hetzij de stad uitgingen.
Een ieder weet nu, wie of ziek gemeld
is en kan dus controleeren of de bedoel
de personen werkelijk door ongesteld
heid verhinderd zijn te werk te komen.
Nieuwe Raadszaal. De Staten
zaal aan 't Prinsenhof, waarin heden
de Raaid als proef vergadert, is geheel
onveranderd gebleven. Alleen zijn die
plaatsen anders geschikt dan bij de Sta
ten, waar dan ook meer dan tweemaal
zooveel leden zijn. De pers heeft acht
plaatsen op de verhooging en 't publiek
kan in de drie vaste banken gaan zitten.
Geheel zooals wij het reeds weken ge
leden meedeelden.
De zaal van 't Leesmuseum is wacht
kamer voor de Raadsleden, het tweede
portaal aan die Zuidzijde, die ook voor
doorloop naar de Stads-Bibllotheek
dient, is de ietwat gebrekkige wachtka
mer voor pers en publiek.
Tn het Brongebouw wordt a.s.
Zondagavond een buitengewone specia
liteiten-voorstelling gehouden met ver-
tooning der electro-biograph.
Dinsdagavond is in een alge
meen» vergadering der Neutrale Xies-
vereendging „Burgerplicht" met alge-
meene stemmen candidaat gesteld voor
den gemeenteraad (vacature—v. Thiel)
de heer J. L. E. I. Kleijnenberg.
De opening van het café-
restaurant de Kroon is thans definitief
bepaald op 24 December.
Een eigenlijk gezegd» feestelijke ope
ning zal het niet zijn.
Alleen aan de verslaggevers der pers
is een uitnoodiging gezonden om Maan
dag a.s. de inrichting te komen zien.
Uit de Omatreken.
De R.-K. Kiesvereeniging had haar
stembureau gekozen in het hotel van
ouds het Raadjiuis, de Vrijzinnige
Kiesvereeniging had haar kamp op
geslagen in het daartegenover liggend
café en van daar regelden beide par
tijen hunne plannen, gingen zij op
verkenning uit, namen bij tusschen-
poozen den stand op, en bestookten
elkander voortdurend door het aan
brengen van nieuwe hulptroepen.
Het was een eigenaardige strijd,
die daar in heit anders zoo rustige
Bloemendaal op politiek gebied werd
gevoerd. Om 5 uur was zij geëindigd
en legden pairtijen de wapens neer.
Wie zou hebben gezegevierd?
Niemand' wist het. Beide partijen
waren vol goeden moed, beide hoop
ten op de overwinning.
In grooten getale begaven de. strij
ders der beide partijen zich naar het
terrein van den sihrijd, in dezen de
Raadlsvergaderzaal, waar voor elen
drietal vroede vaderein op een groene
tafel de stembus prijkte.
Ja, dat eenvoudige ding, die groene
bus. Wat heeft zij ons reeds dikwijls
verrassingen bezorgd, teleurstellingen
gebracht aan de ©ene zijde, vreugde
aan den anderen kant.
Ook nu weder verborg zij in haar
binnenisjte een groot geheim.
De strijd toch was afgeloopen, maar
de uitslag nog onzeker. Met groote
belangstelling en in volle spanning
volgden de leden der beide partijen
het oplezen der stembriefjes.
Nu eens was de heer Rijnierse voor,
dan weder had de keer Koolhoven
eenige stemmen mieer; meermalen
waren beiden gelijk, totdalt op het
einde het stemmen-aanrtal op den heer
Koolhoven steejds toenam en tenslot
te de condidaat der Vrijzinnige Kies
vereeniging met 244 sitemmen zege
vierend uit den verkiezingsstrijd t®
voorschijn kwam.
Een luid hoera steeg nu in het
kamp der vrijzinnigen op. Een: lang
zal hij leven! hieven de overwinnaars
aan. De aanhangers der andere par
tij trokken langzaam af. Maar wan
neer ooit van een strijd kan gezegd
worden ..De nederlaag was even
roemrijk als de overwinning", dan is
dit hier hejt geval.
De R.-K. candidaat toch verkreetg
229 stemmen, dug maar 15 minder
dan de gekozene.
Nog 14 stemmen waren ongeldig,
omdat de kiezers hoe onbegrijpe
lijk ook de stembriefjes verkeerd
hadden ingevuld.
Onder die 14 stemmen waren enke
len voor den heer Koolhoven, eenige
Sloten.
Tot lid van den gemeenteraad is bij
herstemming gekozen de heer C. van
Beem.
Binnenland.
Bloemeudaal
Wij herinnieren ons niet dat in de
laatste jaren ooit zulk een hevigen !'Voor den heer Rijnierse, terwijl ook
strijd is gestreden voor een Raadszetel no?r een ]<iein aantal geheel oninge-
als Dinsdag het geval was, toen de yypj was,
In het Museum van Kunstnij
verheid te Haarlem zal de Tentoonstel
ling van de werken van WaJter Crane
in de eerste helft van Januari geopend
worden.
Vrijzinnige Kiesvereeniging en de R.
K. Kiesvereeniging elkaar bekamp-
ten om aan hunne respectievelijke
camdidaten, de heeren A. Koolhoven
en P. Rijnierse de overwinning te be
zorgen.
Door beide partijen is buitenge
woon hard gewerkt. Een rijtuigdienst
was door beide vereenigingen inge
steld en gratis werden de kiezers in
de gelegenheid gesteld een rij toertje
naar het Raadhuis te maken.
Dat hiervan met. dit slechte weder
een druk gebruik is gemaakt, behoeft
Onmiddellijk nadat de uitslag be
kend was, hebben wij deze per bulle-
'tin medegedeeld, dat nagenoeg huis
■aan huis in de gemeente bezorgd werd.
Spaarndam.
Op het Noordzeekanaal hebben de bin-
nien-stoombooten en Rijkspontveeren de
diensten hervait.
Rijnlands stoomgemalen zijn in wer
king gesteld.
Kameroverzicht.
Met de rede van den heer Ter Laan.
waarvan de inhoud onzen lezers be
kend is, vingen gisteren de debatten
aan, waarna de heer Brummelkamp
wees op de ongunstige resultaten van
het examen der onderwijzers wat be
treft Ned. Taal en Geschiedenis. Ove
rigens maakte hij eenige opmerkingen
over de spelling, terwijj deze spreker
de taal vrij wil laten. Als de voor
standers der eenvoudige spelling het
winnen, zal spr. het betreuren doch
overigens niet tegengaan. De heer
Passtooirs verdedigde het katho
liek onderwijs legen den aanval van
den heer Ter Laan. Dit onderwijs is
voldoende, er wordt veel zorg aan be
steed en het draagt goede vruchten.
Billijk achtte hij 't dat ook de bizon-
dere onderwijzers voor ouderdom en
invaliditeit door de gemeenschap wor
den beschermd. Het Rijk kan hier
zonder al te zware offers helpen.
Ook de heer Bijleveld kwam tegen
des heeren Ter Laans eenzijdige voor
stelling op. Of ons lager onderwijs
voldoet aan ïedelijke eïschen. hangt af
van de vraag, hoe men 't beschouwt,
als middel, dan wel als doel. Men
scheert alle lager onderwijs over éen
kam. wat verkeerd is. En daarom
juicht spr. het toe dat een commissie
de zaak eens au fond zal ter hand ne
men. Den ministei dankende voor de
beloofde pensionneering der onderwij
zers bij 't bijzonder onderwijs, vraagt
spreker eerst de salaris-regeling op
dat zij de premiën kunnen betalen. De
Minister regele verder de verhouding
tusschen de hoofden en klasseonder
wijzers bij 't openbaar onderwijs, die
slecht is. En, onder het geroep van
de linkerzijde van aha I verklaart spr.
wat het bijzonder onderwijs aangaat,
dat zullen wij wel onder elkaar in or
de brengen. Daarvoor hebben we ge
noeg rechtszekerheid. Noch het toe
zicht van de districtsschoolopzieners,
noch het herhalmgsonderwijs acht
spr. goed! geregeld. Nadat hij nog
eenige opmerkingen ten beste had ge
geven over de verschillende examen-
eischen. kwam de heer Pompe van
Meerdervoort op de werking der Leer
plichtwet terug, niet op 't beginsel,
maar op de praktijk. Van het onder
zoek ten deze hij vreest voor het
groepeeren van cijfers verwacht spr.
niett veel. De toepassing der wet is
zeer verschillend, in het constateeren
van schoolverzuim en het opleggen
van straffen heerscht de grootste onre
gelmatigheid. Dat ondermijnt het ge
zag. en spreker acht dan ook de wet
in haar toepassing veroordeeld.
De Min. late van Mei tot November
veldarbeid, van kinderen boven 11 ja
ren toe.
De heer Dolk, die een lans brak voor
bet onderwijs voor achterlijke en
spraakgebrekkige kinderen, wijzende
op hetgeen daarvoor in Duitschland
wordt gedaan, verlangde geen specia
le Rijksscholen, maar zou door subsi
die de scholen voor achtei'lijke kinde
ren willen steunen.
De heer Troelstra, eenige opmerkin
gen makende over het bizonder onder
wijs, wees daarbij op de onvoldoende
schoollokalen en leermiddelen, zich be
roepende op toestanden te Amsterdam.
De rechtstoestand der bizondere on
derwijzers aan de vrienden van dat
onderwijs over te laten, gaat niet. Er
wordt niet voor gezorgd. De salaris
sen laten veel te wenschen over en de
Rijkssubsidies daarvoor gegeven, wor
den ook niet ten volle er voor aange
wend. Spreker betoogde dat de Min.
aan Staatsinmenging niet ontkomen
kan, waar hij pensioen wil geven, want
dit pensioen moet gewaarborgd wor
den. Dat er gelijkstelling voor de bei
de takken van lager onderwijs zal ko
men, acht spreker billijk en wensche-
lijk, omdat hij ook hoopt op de oplos
sing der schoolkwestie. Wil men tot
die oplossing komen, dan moet men
van starre eischen, van privilegiën
boven het openbaar onderwijs afzien.
Ook ten opzichte van schoolvoeding en
Meeding houde men niet te zeer aan
het starre beginsel van weleer vast.
Ten slotte beantdoordde hij den heer
Passtoors. het wandelend optimisme,
en den heer Pompe van Meerdervoort,
wiens standpunt ten opzichte van de
Leerplichtwet hij reactionair uit phi-
lantropie noemt.
De lieer Smeenge, het herhalmgson
derwijs voordon landbouwenden stand
noodzakelijk achtend verheugde zich
vooral over de pensioenregeling voor
