Tweede Blad,
Iets over het Bewaaischsoi-
wezen c. 3. te Amsterdam.
Behooreiide bij
„riaarlem'a dagblad"
van
Dinsdag 7 April 1903
Mr. 6065
De Toevluchtsoorden van
het Leger des Heils te
Amsterdam.
Speciale correspondentie van
F eerebootn s algemeenen dienst)
voor Haarlem's Dagblad.
Er is tweeërlei soort armoede; zij ver
gezelt vaak de eeuwen door een en
hetzelfde geslacht, zoodat men aan haar
gewoon raakt, haar aanvaardt zooals
men zich moet neerleggen bij een erfe
lijke kwaal; maar ook treedt ze plotse
ling en onverwacht op bij een of meer
leden van familiën, waarin mem baar
vroeger slechts bij naam kende.
De armen-van-geboorte als ik ze zoo
noemen mag, verzetten zich dan ook het
dapperst en met het meeste succes tegen
den ouden erf-vijand van hun geslacht.
De jaren-lange oorlog heeft hen ver
trouwd gemaakt met zijn listen en lagen,
en zelden wordt een hunner zijn weer
loos slachtoffer. Maar de armem-vanhet-
oogenblik worden tAiupns weer door de
armoede hesprongen en overrompeld.
Die kwelduivel schijnt zich nooit ge
noeg te kunnen verzadigen aan het ge
zicht van hun angst, aan hun ellende.
Meenen zij het eene oogenblik, dat zij
nu toch wel het zwaarste hebben door
staan, het volgende moment komen zij
tot de bittere ervaring dat alles wat zij
tot dusver leden, nog niets was bij het
laatste l..ed. En zij zinken al dieper! Zij
zinken al dieper en zij zouden ver
zinken, vooral in cene groote stad als
Amsterdam, waar men zich minder om
het lot van zijn naasten bekommert dan
op kleinere plaatsen, wanneer niet het
Leger des Heils de helpende hand uit
stak, den zwakken broeder steunde, hem
laafde en spijzigde, en langzaam terug
voert op den weg van fatsoenlijk menscte
zijn. Wij willen hiermede nu niet zeg
gen dat de andere weldadigheidspogin
gen van minder waarde zijn, maar ze
ker zijn ze van minder uitgebreidheid,
minder krachtig georganiseerd over de
geheele wereld.
Dezer dagen brachten wij te Amster
dam een bezoek aan verschillende stich-
tingen van het Leger des Heils, alle val
lende onder het zoogenaamde Maat
schappelijk werk. Wij willen daar iets
van vertellen.
Het Hoofdkwartier voor Nederland en
België is gevestigd in het groote win
kelhuis, Damstraat 20, te Amsterdam.
Daar werkt de geestelijke motor der or
ganisatie, kommandanit Estill en zijn
staf, die het Bestuur voeren over 6 toe-
vluchteu voor dakïuozen, 6 werkplaat
sen, 1 papiersortecring, 1 volksgaarkeu
ken en logement, 1 landkolonie, 6 barm-
hartigh -idsposten, 3 reddingshuizen en
1 kinderhuis dit alleen wat Nederland
betreft. En misschien krijgt men nog
beter blik op de uitbreiding va n het werk
wanneer wij mededeelen dat van 1 Octo
ber 1901 tot 1 October 1902 in Nederland
werden verstrekt: 100556 'nachtverblij
ven en 475587 maaltijden, terwijl 30S71
bijeenkomsten werden gehouden en
103847 uur aan huisbezoek besteed wer
den. Over de geheele wereld telt het
Leger thans: 7358 ltorpseh en buitenpos
ten, 15311 officieven en employés (d. w.
z. personen die al hun tijd wijden aan
den arbeid van het Leger), 616 maat
schappelijke inrichtingen, waarin 33000
personen opname vinden. In de geza
menlijke reddmgshuizea voor gevallen
vrouwen is plaats voor 5000 personen,
in de gezamenlijke Tehuizen voor ont
slagen gevangenen voor 1500 personen.
Maar keeren wij terug tot het Hoofd
kwartier voor Nederland en België, in de
Damstraat te Amsterdam.
Wij melden ons aan bij den portier,
die in zijn loge de typewriter bedient,
voor de telephoon en de aansluitingen
zorgt, bezoekers ontvangt enz
Hij brengt ons daar de comman
dant op reis is bij den chef-secretaris,
den heer P. D. van Rossum, den hoog-
sten functionaris na den commandant,
Ons verzoek het maatschappelijk werk
van het Lager to Amsterdam, van meer
nabij te mogen zien, komt niet zeer ge
legen. 'i Is Zaterdagmiddag en alle offi
cieren hebben hun tijd wel noodig.
De begrippen bewaarschool en be
waarplaats zijn nog slecht begrensd,
zoodat eenzelfde inrichting zonder
veel moeite gerekend kan worden tot
beide categorieën: er wordt iets ge.
leerd. dus het is een bewaarschool;
het leeren heeft zoo weinig om het
lijf. dat de inrichting niet hooger ge
taxeerd kan worden dan als een be
waarplaats. Tegenover de ondeskun
dige ouders zijn het alle bewaarscho
len. tegenover een wel deskundigen
eigen bezoeker noemt men het be
scheiden een bewaarplaats. Een recht
vaardige scheiding valt niet te ma
ken in het rapport zijn ze dan ook
in één afdeeling besproken en hoe
treurig het in deze hybridische inrich
tingen soms gestéld is. kan uit de vol
gende staaltjes blijken:
1 een bewaarplaats werd aange
troffen in een winkelhuis in een zij-
Uit het Rapport over de kleine
kinderbewaarplaatsen, bewaarscholen
en voorbereidende klassen aan de la
gere scholen te Amsterdam, uitgege
ven door die afd. Amsterdam van de
vereeniging .Volksonderwijs".
Want de geestelijk-; ?.rbe.d van :i Le-,
ger is Zondags zeer groot, dan is alles
in touw, en daarom wordt de Zaterdag
meer als „vrijen" dag beschouwd, om
allerlei noodzakelijke dingen te doen.
Want men begrijpt dat een werkelijk
vrije dag voor den Heilsoldaat niet be
staat. Waar echte<r belangstelling wordt
getoond in den arbeid van bet Leger,
kan altijd gelegenheid en tijd worden
gevonden, en aan stafkapitein M. A.
Visser wordt dan ook verzocht zich ge
reed te maken. Hij zal onze gids zijn
In zjjh korten tijd van voorbereiding
soldaten moeten altijd klaar staan, voor-
ai in oorlogstijd onderhoudt de chef
secretaris zich vriendelijk en onderhou
dend met ons, niettegenstaande den sta
pel werk die hem nog wacht en het her
haald geklop op de deur.
Speciaal wijst hij ons op het Heii's
werk onder de diepst gevallenen. Want
het gebouw „de Metropool" in de War
moesstraat is meer logement en volks
gaarkeuken de hongerenden en nacht
verblijf-zoekenden betalen daar, zij
het dan ook weinig. Zij gaan vrijelijk in
en uit, en de band tusschen hen en het
Lager is zeer zwak. De werkelijk onbe
huisd en, zij die over geen cent meer te
beschikken hebben door maandenlange
werkeloosheid, vinden een toevluchts
oord ia de Haarlemmerhouttuinen. Zij
worden gevoed en gehuisvest, er wordt
gezorgd voor bewasschinig en een zak
duitjemaar ze moeten er voor
werken. De toevlucht in de Haarlem
merhouttuinen is er geen voor luiaards.
Niemand behoeft te hongeren, zelfs niet
zij die nimmer een vak hebben geleerd.
Het Leger zet ze aan den eenvoudigsten
arbeid. Maar ze moeten de handen
uit de mouwen steken.
Echter zeide de chef-secretaris
maken wij van ons Toevluchtsoord geen
Tehuis voor altijd. Ons doel is de ellen-
digen „les misérables" weer op gang te
helpen. Daarom mogen zij niet langer
dan zes maanden in het Toevluchtsoord
blijven in dien tijd moeten ze werk
zoeken. Hebben zij dat dan nag niet ge
vonden, dan hebben zij aan den com
mandant een verzoekschrift te richten,
en hun tijd wordt met 3 maanden ver
lengd. Zelfs kan het een jaar worden,
maar langer ook al niet. Want ze moe
ten in de maatschappij terug het Le
ger beoogt geen ziekelijke weldadigheid,
maar oprichting van gevallenen. Is er
een jaar verstreken dan mogen de ver
pleegden een Jaar lang in geen der toe
vluchtsoorden meer worden opgenomen
zonder toestemming van den comman
dant.
Stafkapitein Visser meldde zich nu
aan, en geleidde ons dadelijk naar het
gebouw „de Metropool", het logement én
de volksgaarkeuken in de Warmoes-
straat. Dit huis is in twee afdeelingen
verdeeld, een minder en een beter ge
deelte streng van elkaar gescheiden.
Want ook hier is onderscheid! Men
vindt er kamertjes van 25, 35 en 40 cent,
[voor een of meer personen. „Kostgan
gers' kunnen er eigen kamertjes krij
gen van 4.50—/ 5 per week, waarvoor
zij dan krijgen driemaal per dag brood
niet kaas en worst, enz., voorts thee,
geheel-outhoudersbier e. a., een middag
maal en eenmaal per week een bad. Men
ziet het de gasten betalen den loge
menthouder hier het Leger voor
alles wat zij gebruiken. Het karakter
van logement komt dus hier het zuiver
ste uit. En als bewijs dat het logement
goed ;s en het verblijf er aangenaam,
moge dienen dat vele kostgangers er
ook d«n Zondag doorbrengen.
Na 12 uur 's nachts wordt niemand
meer binnengelaten.
Nu een paar cijfers. In het duurste ge
deelte kost een diner van groenten,
aardappelen, vleesch en soep 30 cent,
bestaat het vleesch uit biefstuk dan
stijgt do prijs tot 50 cent. Een broodje
met kaas kost cent, koffie c-n thee 5
een:, waterchocolade 6 cent. De kamer
tjes er zijn er acht voor plus minus
50 personen zien er zindelijk en vroo-
hjlc uit, de ligging is er goed. Die van
de kostgangers worden afgesloten wan
neer de bewoners naar htm werk zijn.
Maar nu komen wij in het guedkoo-
pere gedeelte gelegen aan de Damrak-
zijde. Hier kost het nachtverblijf slechts
één dubbeltje, en de prijzen der ver-
bruiksar.;kelen zijn daaraan geëvenre-
digd. Koffie met geboterd brood 2 plus
2JL gelijk 4J cent, thee 3 cent, melk idem,
snee brood met kaas en boter 3 cent,
ponie aardappelen 5 cent, capuoijners
5 cent, erwtensoep 5 cent, groenten 5
cent, gestoofde pot idem, spek idem,
spek-diner ^aardappelen groenten en
spekj 5 cent, een gewoon diner aard-
straat van een onzer nieuwe wijkeu.
Op de vroegere winkelruit stond met
sierletters: ..Bewaar- en Godsdienst
school" ofschoon de directeur zelf
sprak van zijn bewaarplaats. Daar het
gordijn was neergelaten, kon van bui
ten ai' geeïi blik naar binnen .worden
geworpen. Do deur was op s'lot, een
bel ontbrak. Na eenig gestommel werd
open gedaan waarbij de geur als van
een lompenpakhuis den bezoeker te
gemoet kwam.
Toch waren er op dit oogenblik kin
deren noch banken aanwezig. De laat
ste waren ten behoeve van de eersten
naaa- buiten gebracht, achter het huis.
De kinderen zaten daar niet in de
i schaduw, maar in de felle Juni-zon,
de directeur zelf liep in hemdsmou
wen rond. ging daarna met den bezoe
ker naar binnen, de zorg van de 38
kinderen over latende aan een veer
tienjarig helpstertje, daar de vrouw
bezig was in de keuken; hij zelf gaf
's avonds godsdienstonderwijs. Tijdens
het bezoek waren er weinig leerün-1
gen. gewoonlijk bedroeg het gel al
tusschen 40 en 50. I-Iet eenige privaat
voor de 50 kinderen was in de keu
ken. De speelplaats, thans zonnig,
was bij de minste regenbui drassig en
dan gedurende een naar dagen niet
bruikbaar. Alle kinderen bleven hier
van 9 tot 4 1/2 uur om bezig ge
houden tevvorden met bet leeren der
tijdsverdeeling. der eerste tafels van
vermenigvuldiging en het leeren van
appelen, vleesch en groenten) 25 cent
enz. Middageten wordt verstrri.; van 12
uur 's middags tot zoolang de voorraad
strekt, 's Avonds om half nogen gaat
het logement Zondags open; in de week
's avonds om 11 uur. Om 7 uur 's mor
gens moet de slaapzaal ontruimd wor
den.
De slaapzaal! Hoevelen zullen er in
hebben geslapen één wanhopigen nacht,
hoevelen dag aan dag, tot alle gevoel
voor de hoogte van den maatschappe-
lijken val verstompt was. 't Is een hoo-
ge, kille ruimte kil althans voor ons
die juist in de lentezwoelte hadden ge
wandeld. 't Riekt er naar carbol. Dat
is noodig, natuurlijk, voor de zindelijk
heid. Want dat is hier een voorname
zaak. Wie al te vuil is wordt afgewezen,
maar als 't er nog eenigszins mee door
kan weigert het Heilsleger niet, en de
binnenkomende kan zich uitstrekken op
de leeren matrassen die links en rechts
langs de muren der zaal liggen, in dub
bele kribben. Er zijn namelijk twee krib
ben boven elkaar gemaakt. Men tracht
aan zoovelen mogelijk onderkomen te
verschaffen. En de leeren matrassen
hebbeai dit voor, dat ze 's morgens met
petroleum kunnen worden gereinigd.
Men begrijpt waarom!
Maar dan zeker, begrijpt men ook welk
een opofferende en dienende liefde er
noodig is, om als Heilsslodaat onder
deze menschep, die nog niet eens da
laagstgezonkenen zijn, te kunnen wer
ken. De kwade geest is nu wat getemd.
Die hier komen, nu al jaar en dag, heb
ben ten slotte begrepen, dat het hun
eigenbelang is den arbeid niet onmoge
lijk te maken. Toch moeten de Heils
soldaten nog veel ruwheid verduren,
vooral aan de goederen van het gebouw.
Elk oogenblik worden de looden pijpen
afgesneden, de koperen gaskraantjes
gemoerd, de muren beschadigd, de uri
noirs verstoptEn dat alles vertelde
men ons met lachend gezlchtl
Plus minus 100 personen kunnen in dit
gedeelte van „de Metropool" slapen.
Wekelijks logeeren er in de geheele
inrichting 500 a 600 personen, terwijl er
10.000 porties voedsel worden verstrekt.
Ons tweede bezoek gold „de papier-
sur teer derij" van het Leger des Heils
aan de-Jacob Catskade, waar 25 perso
nen geregeld werk vinden. Wekelijks
wordt er 20 000 kilo oud papier gesor
teerd, geperst en klaargemaakt voor de
fabrieken, waarmede gecontracteerd is.
De grondstof wordt door de eigen wa
gens van het Leger eiken dag in de stad
opgehaald. Velen, ook uit andere plaat
sen, zenden het uit eigen beweging En
ook de andere plaatsen waar het Leger
gevestigd is, verzamelen papier voorde
sortcerderij te Amsterdam.
Men begrijpt dat voor dit werk niet
iedereen kan gebruikt worden. Voor het
sorteeren is nauwkeurigheid en eenig
fijn gevoel noodig, voor het bedienen
der pers lichaamskracht eigenschap-
Pen die bij deze maatschappelijke bal
lingen vaak gedeeltelijk en geheel ver
dwenen zijn. De zwaksten en minst vlug
gen worden dan ook uitsluitend gebruikt
voor het houtjeshakken en binden, in
de Toevlucht voor Onbehuisden. Die bos
jes worden ook alweer door het Leger
rondgevent.
Een paar heerachtige types waren
hier aan het werk zwijgend en stil.
De lorgnetten die twee hunner droegen
waren wellicht de eenige herinneringen
aan een beteren tijd. De magere, vuile
handen grabbelden onverpoosd in het
stoffige papier, en sorteerden het
haast op t gevoel geel bij geel, wit
bij wit. blauw bij blauw, schrijfpapier bij
schrijfpapier enz. En een gevoel van
diep medelijden bekroop ons, medelij
den maar ook eerbied voor het Leger.
De eigenlijke „Toevlucht voor Onbe
huisden" waar ook de papiersorteerders
thuis behooren, slaat zooals gezegd
in de Haarlemmer Houttuinen. Ze is
gevestigd in een ouderwetsch. pakhuis
achtig gebouw, maar blijkt voor het.
doel zeer geschikt, 's Morgens vroeg
kunnen zij die wenschen opgenomen te
worden, zich aanmelden. Niet 's avonds.
Want ieder moet eerst zijn nachtverblijf
en voeding verdiend hebben. Kwam
het door de Zaterdagmiddag-voorbereid
selen, die stapeltjes schoon waschgoed,
die dampende etenspot, die nat-geboen-
de vloeren, die geur van koffie, die reuk
van broed! Wij weten het niet. Maar de
Toevlucht maakte een aangenamer in
druk op ons dan het goedkoope loge
ment in de Warmoesstraat.
Hier zijn wij in een. gebouw van het
I.e.ger! d. w. z alle opgenomenen
moeten zich onderwerpen aan de wet
ten van het huis, moeten de godsdienst
oefeningen bijwonen, maar er wordt
liedjes. Aan fröbelen werd niet ge
daan. ..want dan zou het een school
zijn geweest". De vunzige lucht in het
lokaal was niet zeldzaam, de opgever,
van het adres had er reeds^op gewe
zen. Voor elk kind werd 25 et. per
week betaald, wie geen melk bij zijn
boterham meebrengt krijgt wel eens
koffie of thee, al naar de liuisgenooten
zelf drinken.
2. Een bewaarschool werd opge
spoord in een vuile nieuwe straat,
opgespoord want niets verried
de aanwezigheid. De deur zoowel als
de geheele pui was vuil en verveloos.
Het eenige lokaal ontstaan door het
wegbreken van een tusschenmuur
maakte een allertreurigsten. armoedi-
gen. somberen indruk; hoos-geplaatste
kleir ramen en vuile muren. Voor de
45 leerlingen waren banken zonder
leuningen toevertrouwd aan twee on
gediplomeerde helpsters. De directrice,
die deze school reeds 14 jaar had,
komt een paar maal per week kijken,
daar zij aan het andere eind der stad
wonende, haar sukkelende moeder
niet zoo vaak alleen kan laten. In een
hoek van het lokaal was het privaat en
hingen de kleeren Een klein plaatsje
met vuil zand tusschen andere vuile
huizen diende tot speelplaats. De werk
dag werd begonnen met gebed; men
leerde den kleinen werktuigelijk tek
sten. psalmen en bijbelsche geschiede
nis. hield vertellingen bij een prent;
(plaat) en fröbelde, maar daartoe was
ook geheel voor hen igezorgd. Dat moe
ten we doen zei stafkapitein Visser
ons omdat vrij ceze menschep weer
geheel moeten opbouwen, wij mogen
niet toestaan dat zij hun eigen weg
gaan, hun eigen gewoonten volgen, zoo
lang zij in het huls zijn.
En het is verwonderlijk wat het Leger
weer van hen maakt. Dat zien we voor
namelijk in de huishoudelijke voorwer
pen die door de verpleegden worden
vervaardigd.
Ze zien er netjes afgewerkt en
hoogst sollede uit maar worden niet
beneden den prijs verkocht. Het Leger
wil het handwerk niet benadeelen, de
markt niet bederven.
En hiermede willen wij onze wande
ling eindigen. Wij zouden nog vele cij
fers kunnen noemen. Bijvoorbeeld dat
dat in de laatste 3 maanden in de Toe
vlucht gemiddeld 50 personen opgeno
men werden, terwijl gemiddeld 40 per
sonen weer vertrokken. Dat in dezelfde
3 maanden deze inrichting geregeld voor
65 a 70 personen te zorgen had. Maar
onze wandeling zou te groot worden.
En waar wij misschien nu reeds te veel
van de aandacht onzer lezers hebben
gevergd, daar vinden wij in het schoone
doel van het Leger des Heils eene ver
ontschuldiging.
Binnenland.
Tweede Kamer.
{Reeds geieeltelijk in ons vorig num
mer opgenomen
Na de pauze spreekt de heer Lohman
ter motiveering van zijn stem. Spreker
vereenigt zich met de woorden van de
heeren Kolkman en Talma, maar voor-
ai met de schoone redevoering van
Prof. Van der Viugt, Wat hem het meest
in de wetsontwerpen aantrekt is de straf
tegen dienstweigering. Spreker voelt
weinig voor het principe, „als mijn
machtige arm het wil, staat ganseh het
raderwerk stil". Dat is als hij 't kind, dat
het keurig mechanisme van een horloge
opeens vernielt. (Teekenen van instem
ming). De vakvereenigingen zijn in ons
land een caricatuur der ware vakbewe
ging. De grieven maken alleen grooten
indruk door hun bijeenvoeging. Elk af
zonderlijk bezien, verliezen die veel van
hun scherpte en beteekenis. De indie
ning der ontwerpen heeft rust gegeven
in alle kringen. Ook onder ordelievende
arbeiders. Straf op dienstweigering is
wel degelijk uitvoerbaar. Publiekrech
telijke regeling van de positie van het
spoorwegpersoneel, nu reeds bestaande,
stelt die arbeiders reeds boven anderen,
dus aan dat bijzonder voorrecht moeten
bijzondere plichten zich paren. Ook het
eerste artikel juicht spreker toe, het is
een ongehoorde onwaarheid, dat daar
door de vrijheid der arbeiders wordt be.
lemmerd. Spreker zou geneigd zijn ook
wettelijk te regelen de vrijheid van con-
tracteeren. Hij eerbiedigt de oppositie
en verdeelt de kamer niet in een partij
van wanorde en van orde, doch altijd
is er een tusschenpartij hier. die te
voorschijn komt om teerhartig de orde-
verst'"«orders te vergoelijken, en de hou
ding van het gezag af te keuren. Dat
slappe betreurt spreker.
Spreker verklaart, dat de wijziging
niet het werk is der linkerzijde en hoopt
dat de ganse he Kamer zich met deze
wet zal vereenigen, daar zij de sympa
thie der gansche natie heeft. De heer
Nolens acht de discussie tot weinig nut,
als men het over de hoofdbegrippen
zoo weinig eens is als hier gebleken
is. Spreker toont het onbestaanbare der
neutrale vakvereenigingen aan. Overi
gens zal spreker zich niet in beschou
wingen begeven. Hoofdzaak is, dat het
land spoedig gerake uit den toestand
van onzekerheid, die onberekenbare
schade berokkent. Daarna is het woord
aan Minister Kuvper, die kort bescheid
wiï geven op de oppositie tegen de al
gemeens strekking van het wetsontwerp.
Het is spreker niet om parlementair
steekspel doch om de zaak zelve te
doen. Nog is er een dreigende toestand,
heersebt hinderlijke spanning. Spreker
brengt dank en steun aan de rechterzij
de zoowel als aan de linkerzijde.
De geschiedschrijver zal oordeelen wie
het mees: aan de wijziging heeft toege
bracht, de linker- of de rechterzijde.
De regeering was de rechterzijde zelfs
nog voor in de overweging van een
maatregel van bestuur. Gelach). In de
Kamer was de oppositie der liberalen
heuscher dan daarbuiten, die trouwens
niet veel indruk maakte.
De regeering van 187S gaf het voor
geen enkel leermiddel aanwezig. Eeni
ge kinderen lagen op de banken ie sla
pen en werden ruw gewekt om mee
te gaan spelen op het plaatsje, waar
een oud telraam verdwaald was. De
kinderen werden hier opgenomen voor
15 of 20 et per week of voor 25 ct.,
zoo zij tusschen de schooltijden over
bleven.
3. Een derde bewaarplaats stond
onder directie van een directeur en
een directrice, maar de eerste gaf el
ders godsdienstonderwijs, de tweede
was op bezoek naar een weggebleven
leerling en de oudste helpster had
vrijaf voor het bijwonen van een par
tijtje. Zoo bleven voor de 150 leerlin
gen twee helpsters over. Omdat het
Zondag was werd een der twee loka
len in bruikleen afgestaan aan een
anderen godsdienstonderwijzer De
school was gevestigd op den eersten
zolder van een hoog pakhuis, te be
reiken langs een hoogen stoep. De lo
kalen waren veel te diep om goed ver
licht te zijn. Lanes er>^ hooge trap
kwam men op een speelplaats tusschen
vier hooge muren, waardoor ze nooit
door de zon beschenen of gedroogd kan
worden. In een nauw donker gangetje
waren een paar afschuwelijk stinken
de privaten. De leerlingen bleven hier
van 9 tot 5 uur. Men leerde ze versjes
en liedjes en deed ook wat aan fröbe
len. maar daarvan kon niets getoond
worden. On het puibord stond bewaar
school. bij de politie was de inrichting
beeld toen zij zich niet stoorde aan de
petitie van 700.000 ingezetenen (gelach).
De algemeene maatregel van bestuur zal
Dinsdag waa.schiinlijk in het Staatsblad
komen. Spreker zal zich over den in
houd heden niet uitlaten. Spreker nam
met leedwezen kennis van het advies
van. Prof. Drucker. De regeering kwam
na herhaalde aarzeling tot overtuiging,
dat zij niet kan buiten strafbepalingen.
Van sommige leden, die hier beweerd
hebben dat er geen terrorisme bestaat,
vreest de minister dat zij het intimida
tie-systeem goedkeuren.
Het strafbaarstellen van kleine feite
lijkheden, zal grovere mishandeling
voorkomen. Organiseeren van arbeiders
in één vak in één organisatie is onmo-
lijk door de begrippen van recht en,
zedelijkheid bij de socialisten en anar
chisten. Hun kleine groep staat abnor
maal buiten de groote massa van het
Nederlandse he volk. De arbeiders die
buiten die groep staaa zijn de meest
bewuste ai erkent de sociaal democrati
sche hoogmoedswaanzin dit niet. De
Minister gaat nog eens ter rechtvaardi
ging van het wetsontwerp het karakter
der spoorwegstaking na en van de agi
tatie daarna, die de macht wilde bren
gen in revoiutionnaire handen.
Indien handel en industrie ver
lamd worden, egi Amsterdam ver
armt, dan zal de bevolking vloeken
lieu die dien boozen raad den arbei
ders gaven. Het gevaar is niet ver
minderd. Het plan voor een nieuwe
staking is beraamd, tot in détails
geregeld; \feers1anidskassen zijn
verstrekt. Wat thans te Amsterdam
geschiedt is weer misbruik van de
vakvereeniging. De- Minister hoopt
op voortdu renden steun der Staten-
Generaal, tot handhaving van de
orde. Bravo's. gefluit der sociaal-de
mocraten). Sommige leden toomeyi
zich zeer verontwaardigd. Groote be
weging.
Dinsdag te 10 uur is de Minister
van Justitie aan liet wooi'd.
Brieven uit Engeland.
4 April 1903.
Borrowash, (Derbyshire).
HET TOONEEL.
Vallen in Holland de rnelo- en bij
de minder gegoeden de sensatiedra
ma's het meest in den smaak, in En
geland dragen de „Musical comedies"
de hoogste goedkeuring weg.
Als de zaken afgedaan zijn, moet
men lachen, niet gaan huilen, tot uit
spanning.
En deze „musical comedies" zijn be
lachelijk, grappig, vol goede zetten,
en dramatisch tevens.
Stukken als de „Geisha" en San-
toy" (naar ik meen ook in Holland
opgevoerd), gaan wonderlijkdrie-,
vierhonderd opvoeringen beleven ze.
om een Hollandsclien schouwburgdi
recteur te doen watertanden.
Zoo beleefde A Chinese honeymoon.
(Chineesche wittebroodsweken) een
enorm aantal 'opvoeringen en dat al
leen in Londen. Het heeft nog niet
eens in de country" gecirculeerd.
Wat de Engelschman het liefstej
ziet. wat hij driemalen geniet en-.zij
telkens weer over geniet, dat zijn de
..Pantomimes'.
Bij het hooren van dat woord den
ken wij in Holland dadelijk aan eeu1
stuk ..van houten poppen, zonder
spreken."
Wie nu verkeerd is in het gebruik
van hei woord pantomime, wij of de
Engelschen. iK weet het niet, en ben
het ook niet te weten kunnen komen
Hier verstaat men er echter onder een
soort van revue, iets als dc Doofpot
of Luilekkerland met Pietje Puck.
't Is echter op geheel anderen leest
geschoeid.
Pantomimes worden alleen opge
voerd in de maanden December, Ja
nuari en Februari (half).
Een sprookje dient als basis, uit
..Moeder de Gans' of Duizend en éen
Nacht", waarna ze dan ook heeten.
Ik zag er twee, „Sindbad, de zee
man" en ,,De gelaarsde kat."
Men maakt hierin dan de allerzotste
combinaties. De hoofdpersonen zijn
meisjesb.v. is Sindbad een mooi
gebouwde vrouw, zooook de prins in
Do gelaarsde kat.
Het begin van dit laatste is aller
zotst. Men ziet een dakenrij in de
verte staat, licht en helder, de voile
maan met een joVialen grijnsdoor
een dakraampje schijnt licht. Een
oude vrouw zet krullen. Dan klinkt
zacht verliefd, het miauwen van een
kat. In de verte schijnt een ander
poesje te antwoorden. Miauw..auw.
Plotseling verrijst, glurend langa
een schoorsteen, een kattenkop ovei
het dak, twee groote pooten, een kat
ten figuur springt lenig op een afdak-
je boven het verlichte raam.
ingeschreven als bewaarplaats --Alles
was vuil. de banken war. n onvoldoen
de en een derde deel der kinderen lag
met gesloten oogen of zat met geopen
de oogen te slapen. Ook hier bedroeg
het schoolgeld 25 cent per kind en
per week.
4. Een andere bewaarplaats was in
één jaar in de vierde hand; de naam
van dc vorige bestuurster stond nog
in het raam boven de deur. Bij het
bezoek werd de zaak door twee fir
manten gedreven, die eerst ongenegen
waren, eenige inlichting te verstrek
ken. maar later half walsende er toe
overgingen. Zij waren niet altijd zoo
vroolijk en eensgezind, want meerma
len kwam het tusschen beiden tot een
kijf- en vechtpartij, naar de buren
meedeelden. Er waren 45 leerlingen.
Wat klassificatie was., begrepen de
dames niet Nu waren ze nog bezig het
schoolgeld in ontvangst te nemen. 25
et. per kind en per week. waarbij zij
elkaar moesten oontröleeren; de leer
lingen waren zoolang aan hun lot
overgelaten, zittende op slechte ban
ken. om later to spelen, te zingen of
een matje te vlechten. De dames ble
ken niet het minste begrip van onder
wijzen en opvoeden te hebben.
Niet ver van een uitmuntende be
waarschool werd een bewaarplaats
aangetroffen in een onaanzienlijk
klein huis in een nauwe vuile, druk
ke straat. Geen uiterlijk kenteeken
duidt den voorbijganger de inrichting
Een man verkleed als kathij be
weegt zijn mond... en zacht begint
li ij zijn kattsnsolo, van achter de
schermen zingt een andere poes mee
miauw, miauw.
Dan springt hij inde goot en kijkt
het venster binnen, de vrouw schrikt
hevig, opent het venster en gooit met
een oude schoen doet dan 't raam
weer toe.
De kat, eerst voorzichtig, met hoo*
gen rug naderkomend, ruikt eraan,
speelt er even mee, gooit het dan in
de richting der maan, die hij helaas;
juist raakt, zoodat hemel en maan
erg schermachtig schudden, de maan
grijnst echter nog altijd even prettig.
Enfin, de kat begaat in het stuk
de dwaaste dingen: drinkt whisky,
is soms heel grappig, d&n weer me
lancholiek, en schreit.
Goede zetten worden gegeven, op
politiek gebied vooral. ook in Sind
bad cte zeeman.
Daar visscben bijv. zeeróovers een
paai- oude schoenen op en een zee
kwal.
Wat is dht...? (de kwal).
Een oogglas... gooi weg... onge-
juk... van Chamberlain.
Groot gejuich op de tribunes en
galerij, ook eenig gefluit.
Schoenen van Chamberlain...
wie wil er in de schoenen van Cham
berlain staan? Ik niet!
Niemand gooi weg!
Weer gejuich en gefluit.
Zoo maakt men van het heele
sprookje één groote dwaasheid... en
dat amuseert het Engelsche publiek,
Ook voor opera's heeft het gevoel,
ook die hebben geregeld volle zalen
en d'e directeurs, die zeker nog of
veel moeilijker standpunt staan dar
on4e Hollandsche. hoeven hunne
koristen geen halve gage schuldig te
blijven.
Enorm/O salarissen worden dooi
goede tooneelspelers verdiend, al!
100 p.st. per week of f 1200.
De ster van een goed variéteiten
gezelschap ontvangt wekelijks 6(
pond, de mind'eite rangs spelers gere
geld nog tien. Eu dan heeft geen en
kele schouwburg rijks- of stedelijk'
toelage!
Wat het publiek betreft, heel be
leefd is het niet altijd tegenover di
spelers; vooral de goedkoopere ran
gen geven hunne goed- en afkeurin
gen dikwijls maar al te duidelijk t
kennen in den voym van gefluit ei
rotte sinaasappelen.
Ik hoorde een handigen tooneelia
dit zijne toehoorders eenmaal go ei
aan het verstand brengen.
Voortdurend werd er van bove
met sinaasappels gegooid. Midden oij
der hei spel., juist toen hij aan he
woord kwam. vertelde hij. alsof he
er bij hoorde:
..Verleden week was ik in den dij
ren tuin te Londen, en toen ik bij d
apenkooi kwam, schenen deze een bil
zondere aandacht in mij te hebben,
ze volgde me zoo ver hun mogoliji
was.. Maar ik wist niet dat ze ni
zelfs tot. Kier zouden volgen. er zij
er een paar hier boven op de galerij..
Waardeerend applaus uit de log»!
en stalles. eieren en fluit r. val
het ..schellinkie".
De bouwtrant der Engelsche schouv
burgen Ls aangenaam en makkelijk j
Kr zijn maar vier of acht gr-mte Ij
ges op de plaats waar onze koning!
loge is die ingericht zijn vo.or acj
personen, de prijs is per ..box" (logj
varieerend tusschen 15 en 45 gn!<te|
Het ..balcon' 'is eroot en broed
mooi versierd en ik durf ha -• zei
gen de beste plaats.
Daarachter heeft men de wantij
plaats" (zal ik het maar noemen
waar men op en neer drentelen k:|
op dik tapijt, midden onder hot sLuj
en waarvan vooral in Londen Al li a
bra,"' ..Oxford Music Hall" enz. v<
gebruik wordt gemaakt.
Het leven der groote acteurs en t
trices is hier ook zooveel aaugenau
dan in Holland.
Worden ze daar met den nek ac
gekeken in Engeland is een ieder
trotsch op een acteur in zijn huis
ontvangen... zij verkeeren in de hoi
ste kringen van den adel zelfs
on worden er bewierookt.
HENRI VAN' ERMESKERKE
SjH.r ld sVe.lsirijdei
Courses ie Woes (du in
De tweede cour gedag te Woestdj
had ondanks het minder gunst
weer toch wederom veel sportliefh
bers naar de prachtige renbaan
lokt. Het aantal mededingers v
cchter ditmaal niet zoo talrijk als a
leden week. Toch waren de mei
rennen en draverijen niet van sp
niiiü ontbloot.
Het verloop de»' courses was aid
1. Barendprijs. Handicap vo N
paarden met geen betor record
1.55, prijzen f250, f75, f25.
\:;.i Start verschonen Kim. 1<
Aan. De politie gaf verlof tot O]
ming van 24 kinderen, maar up
dag van het bezoek werden er 00 t
getroffen. Gewoonlijk werden twee
niertjes voor dit doel gebruikt, n
met het oog op de extra klantjes
nu ook de gang en de keuken in
bruik genomen. De directrice was e
afwezig, de zorg voor dit overgr
getal overlatende aan een enkele li
ster. Bij haar terugkomst vermot
zij reeds gevaar en beg >n met te
gen, dat zij een arme weduwe
en dus het medelijden van ..me
van de stad" inriep. De kleeren
kinderen ihoeden, enz.) werden i
de moeders mee naar huis genoi
anders raakten ze maar weg. Er
een klein plaatsje*achter het
waar niet eens allen op staan i
minder op spelen konden V, >r
kinderen waren ook geen zitplaat
de meesten zaten ioo op, den g:
tegen den muur. Zij bleven hier
8 tot 6 uur tegen betaling van 21
per week of 5 ct. per dag. Vac
bewijzen werden niet ongevra
.vandaag heb je ze. morgen
niet", De kinderen waren nog
lang binnen, toch was de lucht
grijpelijkerwijze reeds meer dan
zig en nergens kon frissche lucht
daan komen die was in den goh
omtrek niet Dat de eigenares
inrichting zelf niet hoogschatte,
wel. waar zij haar eigen kind
die goede naburige bewaarschool z
