Verschijnt dagelijks,, bahalva op Zon- en Péstódagen
NIEUWS- en ADVERTENTIEBLAD.
.Ëulteiilandsdi Overzicht
Stadsnieuws
24e Jaargang.
No. 7147
ZATERDAG 13 OCTOBER 1906
HAARLEMS DAGBLAD
ABONNEMENTEN
PËiR ÖRSE MAANDEN?
Voor Haarlem 1.20
Voor de dorpen in den omtrek waar een Agent gevestigd is (kom der
gemeente) 1-30
Franco per post door Nederland L65
Afzonderlijke nummers i 0,02 H
Geïllustreerd Zondagsblad, voor Haarlem 0.37 H
„de omstreken en franco per post 0.45
Uitgave der Vennootschap Lonrens Coster. Directeur J. C. PEEREBOOM.
AD VERTENTIËN:
Van 1—5 regels 50 Cts.; iedere regel meer lO.Cts. Buiten het Arrondissement
Haarlem van 1—5 regels ƒ0.75, elke regel meer ƒ0.15. Reclames 30 Cent per regel.
Bij Abonnement aanzienlijk rabat.
Advertentiën van Vraag en Aanbod, hoogstens zes regels, 25 Cts. per plaatsing;
50 Cts. voor 3 plaatsingen a contant.
Redactie en Administratie: Groote Houtstraat 55.
Intercommunaal Telefoonnummer der Redactie 600 en der Administratie 724.
Drukkerij: Zuider Buitenspaarne 6. Telefoonnummer 122.
Abonnementen en Advertentiën worden aangenomen door onze Agenten en door alle Boekhandelaren en Gouranfiers. Met uitzondering van het Arrondissement Haarlem is het uitsluitend recht tot plaatsing van Adverteriïiëfi
en Reclames betreffende Handel, Nijverheid en Geldwezen, opgedragen aan het Algemeen Advertentie-Bureau A. DE LA MAR Azn. te Amsterdam.
Hoofdagenten voor het Buitenland: Compagnie Générale de Publicité Etrangère G. L. DAUBE Co., JOHN F. JONES, Sacc., Parijs, 31bis FaubourgMontmartre.
EERSTE BLAD.
AGENDA
ZATERDAG 13 OCTOBER.
Oafézajal Be Kroon: Wiener iDamen
prcbestre: Mulaiekuiitvo eringen des
niiiddags en idles avonds.
iSchou'wburlgizaai Die Kroon: Tire
Bioscoop-MaatschappijVoor
8 uur.
.Soe. „Vereeniging": The Electro
Royal American Bios cope Camp.:
KölorsteflMng, 8 uur.
iConeerftiziaal De Kroon: Goncert-
en Bos, 8 uur.
Ger. 'Weeshuis (KI. Heiligland): Ten
toonstelling ontwerpen van de prij's-
praag, 2—4 uur,
©M ONS HEEN
cccciv.-
AFSCHAFFING VAN iDE LOTING.
Eenigen tijld geleden heb ü!k in deze
criiltiefc uitgeoefend op een
door de Iheeren Mr. E. J. Kort
Altes en A. E. Dudok van Heel tot
H. 'M. de Koningin ige-ricJhit, om af
schaffing van de loting voor Idlê natio-
phlffiliffle.
Adressanten zenden iaan onze Re
thianls een repliek 'op mijn be
die ik (hier laat volgen:
Wij werden door 'U/Wen medewerker
P. aangespoord ©tm de bezwaren
Ihem geop/piend tegen (inlhould en
van bet door ons aan H. M.
Koningin iaiamlgéboldlen 'adres te we
derleggen en willen daarmede niet in
gebreke blijven.
■Als eerste bezwiaar noelmtt (Uw mede
werker dat bij afschaffing van de lo
ting een drievoudig aantal miliciens
onder de wapenen zou worden geroe
pen en driemaal 'zooveel zouden mio:e-
ten kosten, (terwijl de schrijver van
oordeel is, dat wij:, geen belangrijke
Verkorting van oiefenitij'd zouden ver
langen omdat daardoor ons doel: be
vordering van de .algemeen© weerbaar
heid! niielt izou worden gediend.
>Op die (gronden meent de schrijver,
dat onze stelling, dat door afschaffing
van de loting, de geldelijke kosten niet
noodwendig behoeven te stijgen, nog
wel eens nader becijferd mag worden.
(Zonder hier cijfers .te noemen, mee-
mén wij' met ide navolgende grove trek.
ken reeds voldoende te hebben aange
toond, dat 'inderdaad .stijging van gel
'delijfce lasten geen noodzakelijk ge-
Volg van de afschaffing der loting be
hoedt te zijn.
"Vooreerst aal de lichting niielt ver
drievoudigd worden, Wanlt bij een ver
scherpte keuring, die naar het oordeel
van de imeieste (deskundigen alleszins
gerechtvaardigd is, ook in vergelij
king met de eilstóhen dié in andere lan
den ten aanzien van de lichamelijke
gesteldheid van den milicien worden
gesteld, diaalt het aantal' Voor inlijving
beschikbare jongelieden reeds aan
merkelijk. In .Zwitserland o. a. worden
Slechts 50 dier anilitiepllchtigen voor
inlijving geschikt gevonden.
©ovendien (Zouden de kostwinners
ter wille van Wie jaarlijks groote be
dragen aan de schatkist worden ont
trokken, althans kunnen worden vrij
gesteld, en de gelden door dézen maat
regel vrijgevallen, beschikbaar ko
men.
Bovendien achten wij bij' (het hoofd-
wiapen die infanterie een tijdperk
van zes maanden voor eerste oefening
Vooral na behooiüijke voorbereiding
buiten het leger, voldoende. Doch 'oon
dien konteren oefeningstijld1 te kunnen
invoeren, behoort aan twee voorwaar-
Iden te worden voldaan, die met elkan
der nauw 'samenhangen.
In de eerste plaats mioet in bet leger
een behoorlijke scheiding worden ge
maakt tussOhen de militaire huis-
honding en de militaire oefe
ning. Hoewel reeds eenige stappen
ten [goede in die richting zijn gedaan,
(behoort het 'legerbestuur zich nog
meer te doordringen van dé gedachte
(dat men de miliciens 'alleen voor oe
fening mag gebruiken en niet voor
allerlei weikzaamiheden, die de huis
houding raken. Mien (beperke althans
de laatstbedoelde werkzaamheden tot
de allernoodzakelijkste en het gevolg
zal niet uitblijven, dait (het aantal oe-
feningsdaigen belangrijk toeneemt.
Maar ook bij het vol k behóórt een
landeren geest te Worden opgewekt.
Welft men twijfel /aan de verdedig
baarheid van ons 'land, gelijk Uw me
dewerker doet, dan wordt die volks
geest in een o. i. (geheel verkeerde
richting geleid.
Zeer izelcer bestaat er verschil van
inzicht tussdhen dé deskundigen; in
derdaad hebben de militaire specialis
ten in en buiten de Kamer over de
inrichting van de stelling Amsterdam
en van de (Niéuwe (Bollandsdhe Water
linie elkander vaak fel bestreden; niet
te ontkennen valt eindelijk, dat tegen
over die meening van een aantal offi
cieren, (dat evieuibedoelde stellingen
althans de .stelling Amsterdam moe
ten worden voltooid, de meening van
vele 'anderen staat, die in een weg
kruipen in een stelling geen heil zien
en uitgaande van de grondgedachte
dat handhaving (der neutraliteit de
voornaamste ta/a.k van het Nederland-
S'dhie leger zal moeten zijn, de stelling
onvoltooid wlillen laten en alle aan
dacht 'gevestigd hóuden op de inrich
ting en die oefening van ons veldle
ger'; doch dat geen enkel deskundige,
die vertrouwen verdient, den burgers
zou verzekerd hebben, dat Nederland
verdedigbaar is, betwisten wij ten
stelligste. Uw medewerker toont mót
deze voior ionize officieren weinig vlei
ende uitlating, niet voldoende op de
hoogte Ha izijn van de geschriften- en
uitlatingen op militair gebied.
In elk geval miskent (hij ten feenen-
imiale wat ons het beruchte jaar 1672
heeft geleerd, toen idlo'or een overmach-
tlgen vijand aangevallen, ons vader
land .aanvankelijk bijna geheel ver-
meesterd was totdat 'dé krijgskans
keerde en onder het (kloek beleid van
een begaafd kiajjgsoverstc iti lsorton
tijld' hét gansche land van vijanden
gezuiverd wais. Waarom zou wat ih
1672 gesdhied is, niet wederom kun-
Onder de tegenwoordige omstandig
heden, met een volksgeest, zoo-als die
èn tengevolge van het lotin.gsstelsel
èn dolor Uitlatingen in woord en ge
schrift <als die van Uwen' medewerker,
bestendigd1 blijft, valt 'aan de verde
digbaarheid van (Nederland zeer zeker
ernstig te twijfelen.
Uw medewerker deelt als leen niet
Voor betwisting vatbiare waarheid me
de, dat het leger hier naast de bur
germaatschappij staat..
Dat de toestand zoo geweest is,
wilton wij niet weerspreken, doch dat
hij thans niet meer bestaat en wij van
dien toestand dlag 'aan dag verder ver
wijderd naken, is niét' minder juist.
De invoering van den persoonlijken
dienstplicht, dié' ook in lagere rangen
van het leger jongelieden brengt uit
allerlei ©tanden van de mlaiatsdhappij,
de to'eiiating van den militieplichtlige
niét lalleen tót 'den gr.aad van korpo
raal en onderofficier, maar ook zelfs
tot den officiersrang, hebben er tow
medegewerkt om leger en burgermaa/t-
scbappiji nader tot elkander te bren
gen ieu de heilzame gevolgen van het
een en 'ander zullen zich op den duur
nog in (meerdere mate doen gevoelen
dan tot dusverre biet geval was.
Maar van ,eene ineensmedting van
leger en burgermaatschappij., ni. a. w.
de toltstandkomiing van éen volksle
ger in den schoonsten zin van het
Woord, kan eerst sprake zijn wanneer
elke .jongeling reeds als knaap aan
lidhdaimsoiefeningen deelneemt mét
het zeker vooruitzicht soldaat te móe
ten worden, tenzij een of adder liichia-
melijk gebrek hem' daartoe ongeschikt
mocht maken.
Dan zal het Nederlandsche volk dank
zij de opleiding der jeugd, krachtiger
iworden en doordrongen van dé ge-
fllac/hte, dat INederl'and in staat zal
zijn zijne neutraliteit' te handhaven,
ook al is twijfel mogelijk aan de ver
dedigbaarheid van den vaderland-
schen bodem óp dén langen duur te
gen den overmachtagen vijand.
Uw medéwerfcer scheukt in 't geheel
geen aandacht aan 'de handhaving der
neutraliteit die door velen zelfs ials de
gewiahtigste taak onzer weermacht
wordt beschouwd.
De natie, die hare neutraliteit niet
weet te hiamidbaven of althans niet in
staat is ©en krachtige poging daartoe
te doen, verdient haar zelfstandig be
staan niet langer.
Hebben de lessen uit de geschiede
nis voor uwen medewerker in 't gelheel
geen waarde meer? Hij leze nog eens
de geschiedenis (der tweede helft
van de achttiende en der eerste
twintig jaren van de negentiende
eeuw én .hij zal, naar wij ho
pen, tot de slotsom! komen, dat
nu de aigemeene vredestoestand een
ideaal is, dat ook* naar wij' van harte
hopen, 'eens verwezenlijkt moge wor
den, -doch dat thans nog in ©en onaf
zienbaar verschiet ligt in het bezit
van een leger en een vloot, een onmis
kenbare waarborg voor de handha
ving onzer onafhankelijkheid is gele
gen. Wat wij thans hebben is voor
een groot deel een leger voor den
schijn. En welk een dure schijn!
Zou die werkelijkheid ons wel niet
©ens nog veel duurder kunnen te
staan kómen dan de persoonlijke en
mitsdien .ook geldelijke offers, die wij
thans dn 'hét belang van het Neder
landsche volk noodig achten?
Mr. E. J. KORTHALS ALTES.
A. E. DUDOK VAN HEEL.
Amsterdam,
Huizien, October 1906.
Tot zoover 'dé repliek. Laat ik daar
op enkele kantiteekeningen maken.
'Ik betwijfel', of .de inzenders er in
geslaagd' zijn, duidelijk te miaken, da.t
■afschaffing van de loting niet een
groote vermeerdering van (kosten met
zich brengen zou. In elk geval .zal de
quantiteit va.n de miliciens stijgen, al
leggen inzenders ook (en van hun
standpunt terecht) den nadruk op de
qualited't. 'Zeker, men kan de kostwin
ners vrijlsféllen en daarmee een be
langrijke som besparen, maar daar
mee wordt toch ook het leger weer
van goede krachten beroofd. En zeer
stellig zou de daardoor verkregen be
zuiniging verre worden overtroffen
door de nieuwe uitgaven, die ontstaan
zullen, wanneer volgens het denk
beeld der inzenders, de miliciens hun
tijld meer aan oefeningen en minder
aan militair-huishoudelijke bezighe
den zullen besteden. Die bezigheden
moéten tóch verricht worden, ze zul
len dan door .anderen worden gedaan,
die an,en er ook voor betalen moet.
Evenwel d'e financieele quaesti©' is
de voornaamste niet. Als er voor
goed e dingen geld noodig is, dan
moet het er maar komen, hoe dan
ook. Het verschil tussdhen de heeren
Altes van Heel en mij ligt dan ook
juist daarin, dat zij een goede zaak
vinden wat ik afkeur. En nu moet ik
toch eens wijzen o.p het onjuiste van
een beroep op onze geschiedenis van
lang vervlogen eeuwen. Iedereen kan
toch weten, dat destijds de toestanden
igansch anders waren, de macht in
-Europa veel minder gecentraliseerd,
de manier van oorlogvoeren volkomen
verschillend van de tegenwoordige,
evenals da middelen van troepenver
voer, het persoonlijk initiatief van on
eindig grO'Oter betëekenis dan tegen-
wloordiig, nu de massa van menschen
en (kanonnen den doorslag geeft. Ik
wensch voor niemand' onder te doen
in eerbied vloor onze (historie, maar
men moet daaruit geen conclusies
trekken voor den afloop van een oor
log in onze dagen.
Wat de handhaving der neutraliteit
aangaat, ik ben overtuigd, dat een
invallende mogendheid die alleen dan
wat Imen noemt „eerbiedigen" zal,
wanneer wij hem' op een eerbiedigen
1 'afstand kunnen houden en dat laatste
zal niet mogelijk zijn, omdat wij veel
te zwak zijn. We mogen immers niet
vergeten, dat nooit een Meine mogend
heid, maiar wel een groote zich de
vrijheid zal veroorloven onze grenzen
te overschrijden.
tik heb beweerd en mieen dat nog,
dat het leger staat naast de burger
maatschappij, ik wil er aan toevoe
gen: vooral de (beroéps-soldgut, de offi
cieren en hét kader. Hébben de inzen
ders nooit .opgemerkt, dat ih die krin
gen geheel (andere begrippen heer-
sdhen, dan in onze- burgermaatschap
pij? Daaraan zal de persoonlijke
dienstplicht weinig of niets kunnen
veranderen, om de eenvoudige reden,
dat weinig miliciens naar den ser-
geantsrang en nog veel minder naar
den officiersrang streven.
Allicht komt ook dadruit het gebrek
dan aanraking tussdhen burgerij en
leger Voort. De officieren verkondigen
hunne mieeningen wel ih militaire
tijdschriften, als zé eenmaal uit het lé
ger zijn getreden ook wel eens in dag
bladen, maar van een algemeen, stel
selmatig pogen door dienstdoende offi
cieren om de burgerij door w.oord en
geschrift te doordringen van de ver
dedigbaarheid van ons land, is mij
nog nimmer gebleken.
De (hieeren Altes en Van Heel erken
nen (het ideaal van de wereldvrede,
maar 'aanschouwn het nog Slechts in
(©en onafzienbaar verschiet. Inder
daad is het nog niét zoo nabij als ik
wensdhen zou, maar dit is toch wel
zeker, dat iedere uitbreiding van een
leger dat idieaial nog weer verdér ach
teruit doet deinzen. Daarom is naar
mijn oordeel het adres van de heeren
.Altes en Van Héél een stap in de ver
keerde richting.
J. C. P.
ZAL STOLYPIN AFTREDEN?
De Russische bladen maken op
nieuw melding van het gerucht, dat
Stolyptn zal aftreden. Hij zou dan
worden vervangen door prins Vas-
siltsjikef. Minister van Landbouw of
door Gerhard, gouverneur-generaal
van Finland.
Er wordt verzéke'rd, dat Stólypin
onaangenaamheden 'heeft met den
Minister van Financiën, Kokoftsof,
die geweigerd moet hebben een be
langrijk bedrag tot zijn beschikking
te stellen voor de inmenging der re
geering in de Icoménde kiescam
pagne.
De Minister van Onderwijs, Kauf-
mann, zal eveneens zijn ontslag ne
men.
LIJDELIJK VERZET VERWORPEN.
Een motie van 'het centraal comité
der cadettenpartij op hext congres te
Helsingfors, waarin de onmogelijk
heid van hét lijdelijk verzet wordt in
het licht gesteld, is met 84 tegen 44
stemmen aangenomen.
Een amendement, waarbij de orga
nisatie van het lijdelijk verzet werd
aanbevolen, werd met 88 tegen 53
stemmen verworpen,
REACTIONAIR GEDOE.
Toen de president van den „Bond
van hét Russische volle", Dubrovin.
Dinsdag nit Odessa naar. Kief ver
trok, deed een groote schar© hem uit-
g' lei de en droeg hem onder gejuich,
vergezeld van dreigkreten tegen de
Joden en rebellen géricht, naar zijn
rijtuig.
De heer Dubrovin sprak d'e menigte
toe en beweerde onder ineer, dat de
vernietiging der rebellen de redding
was voor het Heilige Rusland. „Gij
weet, wie dat zijn", riep hij de me
nigte toe, „zuivert cle aarde van. hen.
Het Russische volle vraagt niet om
grondwet of parlement. I-Iet weet zijn
heil in orthodoxie en autocratie.
Dood aan de Joden en rebellen."
Die kreet herhaalde het volk, ter
wijl het naar de winkelstraten liep.
Al de winkels werden terstond geslo
ten en de bewoners ©loten .zich op in
hun huizen. De Joodsche bevolking
is door een panischen schrik bevan
gen. Verdere ongeregeldheden zijn
door de maatregelen van den gouver
neur voorkomen.
Hoe Dubrovin, de .president, door
de autoriteiten gevierd iwiordt, kan
uit het volgende blijken.
Toen hij' te Odessa aankwam werd
hij door generaal Kaulbars in per
soon verwelkomd, die een groot feest
maal had laten aanrichten. Zes lo
kalen zijn ter beschikking van den
Bond gesteld voor de propaganda en
overigens is van overheidsweg alle
gewensciite steun toegezegd.
Behalve Dubrovin schijnt zekere
Boelazel een groote onder de „ware"
Russische mannen te zijn.
DE KRIJGSRADEN.
De veldkrijgsraden in Ruslandwer
ken vlug; summier, zonder aanha
ling van wetsbepalingen of juridi-
schen omslag woreït .het vonnis,
uitgesproken. Dit vonnis moet dan
binnen 24 uur worden uitgevoerd.
Te Tsjentochau zijn dientengevolge
dan ook reeds zes menschen tegelijk
geheel onschuldig doodgeschoten. De
politie achtervolgde éen rooverbende,
die in het bosch was gevlucht. Toen
de ro overs daar menschen bezig za
gen met champignons zoeken, meng
den zij zich in hun midden. Het ge
volg was, dat de reavers met de on-
sebüldigan werden opgepakt en ter
dood veroordeeld. Telegrammen aan
Stólypin hielpen niet en de zesvoudi
ge gerechtelijke moord had plaats.
DE ENGELSCHE DEPUTATIE
NAAR RUSLAND.
De uitgestelde vergadering van de
leden van het comité voor eendepu
tatie naar de Doema werd Donder
dagavond te Londen gehouden; aaar
■werden de adviezen, gegeven door
het Engelsch-Russisch Vriendschaps
comité, rijpelijk overwogen en einde
lijk besloten met hét oog op verkeer
de voorstellingen of aanvallen, waar
aan de deputatie misschien zou
blootstaan, aan het Petersburgsche
comité te verzoeken te willen afzien
van elke betooging en om 'het adres
in kleinen kring te overhandigen.
Uit andere landen.
BULGARIJE EN TURKIJE.
De Porte gaf bevel 84 bataljons
redifs op ivo et van vrede terug te
brengen.
GRIEKENLAND EN BULGARIJE.
Een Grieksche bende heeft op vree-
selijke wijze in het dorpje Caza Ma-
rihavo in vilajet Monastir huisgehou
den, om zich te wreken over geweld
dadigheden der Bulgaren. Een vree-
selijk bloedbad hebben ze aangericht;
bijna alle mannen zijn vermoord. In
het geheel kwamen 200 Bulgaren om.
Turksche troepen die door de Bul
garen te hulp geroepen werden^ gin
gen een ander dorp in de buurt ver
woesten en doodden er tien mannen
en drie vrouwen.
CUBA EN DE VEREENIGDE
STATEN.
De heer Taft heeft op Cuba een
amnestie afgekondigd voor alle mis
drijven, die in verband staan met den
opstand. Daartoe wordt ook gere
kend de doodslag op het congreslid
Villuendas gepleegd. Men verwacht,
dat deze maatregel de taak van den
heer Magoon, die naar Havana kwam
om Tafts arbeid voort te zetten zeer
zal vergemakkelijken.
PRESIDENT CASTRO VAN
VENEZUELA.
Over den toestand van president
Castro ontvangt de „Mémorial Di-
plomatigue" uit Caracas de volgende
mededeelingen
Ofschoon alles in 'het werk wordt
gesteld om de ziekte van Cypriano
Castro geheim te houden, is het be
kend, dat de president ten gevolge
van een beroerte aan d'e eene zijde
zoo goed als verlamd is. Hij kan
slechts met moeite spreken en zijn
geestvermogens zijn zeer -verzwakt.
Zijn vrouw zou haren echtgenoot
gaarne in Europa laten verplegen,
doch de omgeving weet, dat met een
vertrek van den president alles voor
de partij van Castro iverloren is.
Wanneer Castro sterft, treedt Go
mez in functie, die waarschijnlijk op
de revolutionnairen zal bouwen om
tegen het. „Castrisme" en den verte
genwoordiger daarvan, generaal Al
cantara, te strijden.
DE SCHEIDINGSWET IN
FRANKRIJK.
Graaf Xavier de Cathelineau heeft
den volgenden open brief aan Clé-
mencoau gezonden
„Gij hebt in de Vendée de nage
dachtenis onzer vaderen belasterd,
welke gestorven zijn op het veld van
eer. martelaars van hun verknocht
heid aan God en aan den Koning.
Wacht u voor de rechtvaardigheid
van dien God. En aangezien gij b'er-
weert, dat er geen Chouans meer
zijn, geef ik u „rendez-vous" in een
'klein hoekje der Vendée, te Pin en
i Meauge. Neem vijfhonderd man van
uw partij en kom aan hun hoofd eens
pogen onze kerk te sluiten.
„Van mijn kant zal ik u afwachten
aan 't hoofd van vijfhonderd Ven-
déeërs. Wij zullen dan eens" zien of
er nog Chouans zijn in de Vendée en
of zij hun geloof weten te verdedi
gen".
HET UTRECHTSCHE TOONEEL-
GEZ'ELSCHAP.
A.s. Zaterdag 13 Oct. z.al in den
Schouwburg .aan den Jansweg boven
genoemd gezelschap een tooneelvoor-
stelling geven. Opgevoerd zal worden:
„De Tirannie der Vrouwen", blijspel
in 4 bedrijven van Rudolf Kneisel,
waarin zullen optreden die dames T.
Post, C/hr. Staas, B. van Berkel, van
Hees Aimsel. J. Kuiper en de heeren
D. v. Ollefen. 'G. v. Hees, G. J. Ar-
bous, M. de Vries, G. Pilger en D. v.
Ollefen Jr.
Vooraf zal Mevr. Aleida Roelof sen
verzen van Büderdijk voordragen, de
zelfde van de Bilderdijlkfeesten te Am
sterdam op j.'l. Dinsdag 2 October.
ORGELBESPELING
in de Groote of St. Baivokerk te Haar
lem op Dinsdag 16 October 1906, des
namiddags van 12 uur, door den
heer W. Ezerman.
1. Fantasie met Canon en Fuga, J.
Worp.
2. Prière en Fa, Guiilmant.
3. Sonate, Fink,
a. Allegro, moderato.
b. Andante.
c. Allegro risoluto.
4. Marche religieuse, Gizout.
5. Hallelujah, Handel.
Op het d riet .al.
Het kiescollege der Ned.. Herv. Ge
meente te 's-Gravedhage heeft, ter ver
vulling van de 14de predikantsplaats,
Donderdagavond het volgende drietal
opgemaakt: ds. A. J. Montijn, te Haar
lem ds. H. J. Rooseboom, te Delft;
en clr. A. J. de Sopper, te Velsen. (allen
eandidateu der kiesvereeniging Ge
loof en Liefde).
Materialisme.
In een idlruk bezochte bijeenkomst,
welke gehouden werd in 'het gebouw
der Qhr. Jongelingsvereoniging en uit
ging van de afd. Haarlem van den
Chr. Nat. Werkmansbond, hield Dr.
A. H. de Hartog, predikant te Heem
stede, Donderdagavond een redevoe
ring over het „Materialisme".
Nadat de heer J. W. Hilbrandleir..
voorzitter der afdeeling, de samen
komst op de gebruikelijke wijize had
geopend, ving Dr. De Hartog zijn be
langrijke rede aan mét de stelling:
,.,De wereld is een groot geheel, waar
in God de eenheid is." En ieder
mensdh' heeft zijn dagelijksdhen ar
beid te volbrengen om Gods wil te
stéllen tegenover de stellingen der
Materialistische leer, een levensop
vatting, die leert, diat alleen de stóf
wezenlijk bestaat en dat het geestelijk
leven sledhits een product dier stof ie.-.
(Spreker wilde zich hier niet met
„een stichtelijk praatje" van het Ma
terialisme afmaken; integendeel wil
de hij aantoonen, dat deze leer on
houdbaar is voor de Rechtbank der
Weteusclhap. In het vervolg zijner in
leiding stipte Dr. De Hartog aan, dat
het Materialisme eenizijidig en zinne
lijk is, n.l. dat het alleen let op wat
zintuiglijk kan worden waargeno
men. 'Eenzijdig, daar het bij ontle
ding der lichamen, alleen oog heeft
voor de atomen en combinatie der aito-
men tot levende lichamen als itoeval
beschouwt, waardoor het bomt tot de
stelling, dat doiode li'cbaimen en leven
de geen principieel verschil vertoo-
nen, hetgeen de spreker .aan de hand
van Haelvöl, Von Hartmann e. a. be
streed. ZinnelijQc als de materialisti
sch© werelidbesöhouiwing is, kwam zij
steeds na een inzinking van het den-
deen; zij is een eerste poging geweest
orn tot een levensbeschouwing te ko
men. Pftalto, Socrates e. a. verzetten
®ich reeds .tegen hetgeen door haar
■werd geleerd.
Hoewel het Materialisme reeds door
de wetenschap veroordeeld is, leeft het
voort in de hoeken van Bïichner, Mo-
lensahot en houdt zicih daardoor nog
onder .hiet volk staande.
Daaroïn (béhandeld'e spreker in het
volgend deel zijner toespraak de vijf
volgende wetenschappelijke bezwaren
tegen deze leer.
Ten eerste gaat de nieuwe weten
schap u'ilt van de m'eening, dat wat
stof genoemd wordt, niets is dan een
knaebtspunt; de stof lost ziöh op in
kracht, dus in geest
Ten tweede wordt de wereld, de stof
bdheersriht door orde, dus door een
begrip van geestelijken aard.
Ten derde cijfert hét materialisme
ten onrechte het bewustzijn in ons en
de beweging buiten ons, geheel en al
weg.
Ten vierde is de geestelijke wereld'
geen gevolg van de stof, maar oïnge-
keerd juist i© de stof een voorstel
ling van hét bewustzijn. Dit wordt o.a.,
'onderschreven .door den wijsgeer,
'Mach, die 'aantoont, dat wij van het
bestaan der dingen geen bewijs leve
ren kunnen dat men alleen door lo
gische redeneering daartoe kan ko
men.
Ten vijfde, ten slotte, houden de
'aanhangers van het Materialisme
geen rekening mét het „ik" der men
schen maast de stof, hetgeen in tegen
spraak is mét hetgeen Kant, I-Iegel en
"V"on Hartmann ons leeren.
Na de pauze zette Dr. De Hartog in
den bredd'e uiteen, hoe het microcos-
mos het leven in 't klein in ons,
een afschaduwing is van het macro-
cosmós (liet leven in 't gróót om
ons en hóe deze beide béheerscht wor
den door een gedachte in 't "geheel,
door de eenheid. De uiting dier een
heid is doel.
Die idéé waakt in onzen tijld weer
óp en die vooruitgang, het doel is
te constaJteeren, als we onzen tijd met'
dien van vóór eeuwen vergelijken.
Ten slotte betoogde de spreker, cteï
'die eenheid God is en do mensdh helt
einddoel der natuur, opdat de menseft
weer bewust tot God brengt, wat Hij
onbewust in de natuur heeft- neerge
legd.
De redevoering werd met zeer veel
a'andaïïht 'aangehoord. De héér Hïl-
bramder dankte den spreker voor zijn'
.bestrijding van het Materialisme en
spraJk den wensch uit, dat ook in een
nog grooter vergadering van werklie
den, op de gevaren van deze levensbe
schouwing zou gewezen worden waar
na de bijeenkomst met gebed geslo
ten werd.
