NIEUWS- en ADVERTENTIEBLAD. 26e Jaargang. No. 7633 Verschijnt degelijk», behalve op Zon- en Feestdagen. DONDï BDAG 14 MBI 1908 HAARLEM S DAGBLAD ABONNEMENTEN PER DRIB MAANDBNl ÏMK Haarlem 1.28 Voor de dorpen in den omtrek waar een Agent gevestigd is (kom der gemeente)130 Irtanco per post door Nederland1.65 Afzonderlijke nummers0.02 H (EeBlnstreerd Zondagsblad, voor Haarlem037K r, n de omstreken en franco per post 0.45 Bltgave der Vennootschap Lonrens Coster. Directeur J. PEEREBOOM, ADVERTENTIËN) Van 1—5 regels 50 Cts.: Iedere regel meer 10 Cts. Bulten het Arrondissement Haarlem van 1—5 regels ft—, elke regel meer/0.S0 Reclames 30 Cent per regel. Bij Abonnement aanzienlijk rabat. AdvertentiSn van Vraag en Aanbod, hoogstens zes regels, 25 Cts. per plaatsing i 50 Cts. voor 3 plaatsingen k contant Redactie eo Administratie; Groote Houtstraat 55. Intercommunaal Telefoonnummer der Redactie 600 en der Administratie 724 Drukkerij: Znlder Bultenspaarne 6. Teiefoonnnmmer 122. Tet de plaatsing van advertentiën en reclames vail buiten het Arrondissement Haarlem in dit blad is uitsluitend gemachtigd het Algemeen Binnen- en Buitenlandsch Advertentie-Bureau D Y ALTA Warmoesstraat 76—78, Amsterdam. Telephoon interc. 6229. DIT NUMMER BESTAAT UIT ZES BLADZIJDEN. EERSTE BLAD. AGENDA DONDERDAG 14 MEI. Groote Kerk: Orgelbespeling 2 J u. Schouwburg: Bioscoopvoorstell i ag, uur. OM ONS HEEN No. 739. Praatje over Bouwoffers Toen nu omstreeks zestien jaar gelegen bij het leggen van den eer sten steen van de Haarïemsclie Am bachtsschool een oorkonde mee werd ingemetseld, waarop die gebeurtenis wercl beschreven, zullen niet allen, die dat bijwoonden, hebben geweten, dat daarin een overblijfsel scliool van de overoude gewoonte om offers te brengen bij het stichten van een gebouw. Een gewoonte, die lang zoo onschuldig niet was, als bet inmetse len van een papier wel zou doen den- ken. In lang vervlogen eeuwen, toen de menschen nog meenden, dat zij omringd waren door geesten, aan wie alles wat zij wilden doen, moest worden afgedwongen of afgesmeekt, was ook de keus van een plek, waar een huis gebouwd zou worden, van groote beteekenis. En om de geesten, zoodra eenmaal de plaats was be> paald, daarvoor gunstig te stemmen, werden hun allerlei offers gebracht. Zoo wordt gemeld, dat de poorten van de steden der Phoeniciërs op lij ken zijn gebouwd. Zeifs Alexander de Groote moet, naar de overlevering wil, een stad hebben ingewijd met het levend begraven van een jonk vrouw. En dat inderdaad zulke din gen gewoonte waren, blijkt uit een Christelijk geschrift van zeer ouden datum, waarin de leden der gemeen ten, die zich daaraan schuldig ma ken, worden bedreigd met twaalf jaar kerkboete doen en driehonderd lichaamsbewegingen. „Neem liever", zoo wordt aan deze vermaning toe gevoegd, „een bok of een stier." Van den bouw van den Munster te Straatsburg gaat de sage, dat men daarbij op onderaardsche bronnen stiet, en dat de bouw pas gelukte, toen een jongeling zich vrijwillig ten offer had gegeven. Een tegenhanger daarvan is het verhaal van een groote dijkbreuk in bet jaar 1463. Alle pogingen om de overstrooming meester te worden mislukten, totdat men op' de gedach te kwam, een bedelaar dronken te maken en hem in dien toestand le vend te begraven. Het roerendste verhaal van dien aard betreft den bouw van het kas teel Liebenstein in Thuringen. Men had een landloopster baar kind af gekocht, gaf het daarna speelgoed in de hand en begon het in te metse len. Toen de steenen om bet meisje heen al hooger werden opgestapeld, riep het„och, moeder, ik zie u nog maar een heel klein beetje." Na een poosje smeekte het kind „toe, man, laat mij een heel klein kijkgaatje." De meester en zijn gezellen wei gerden toen verder te metselen, maar een leerling greep troffel en steen, zoodat weldra het meisje klaagde „och, moedertje, nu zie ik u in 't ge heel niet meer Nog in het jaar 1841 meende de domme massa, toen de Elisabeths- brug te Halle gebouwd werd, dat er noodzakelijk een kind bij ingemet seld worden moest. Later nog, omstreeks vijftig jaar geleden, werd Lord Leigh openlijk beschuldigd, dat hij een*menseh (anderen zeiden acht) onder de pijlers van een brug zou hebben begraven. Het is hier natuurlijk moeilijk, waarheid van sage te onderscheiden, maar volgens Dr. Adolf Heilbronn, aan wiens artikel ik deze bijzonder heden ontleen en die van de zaak een studie heeft gemaakt, staat het vast, dat aan al deze verhalen wel waar heid ten grondslag ligt. Meermalen zijn in de fundamenten van zeer oude kasteelen, stadsmuren en brug- genpljlers lijkkisten en ook wel en kele geraamten ontdekt. Toen in het jaar 1861 de muren van het oude raadhuis te Glarus, in Zwitserland, werden afgebroken, vond men daar èen goed gebleven kindergcraamte onder, evenals in 1879 bij het neer halen van een ouclc boerenwoning te Dierberg. Zulke dingen zijn, merkwaardig genoeg, door de heele wereld ver spreid. Niet overal wordt het noodig gevonden, bet geheele lichaam als bouwoffer te wijden, en stelt zich dikwijls tevreden met de edelste dee- len te begraven, het hoofd bijvoor beeld, of het oog, wat trouwens voor de arme slachtoffers weinig verschil maakt. In Midden-Afrika wórdt bij den bouw van een paleis voor den koning aait slaven het hoofd afgeslagen, in Polynesië begraaft men schedels, die als de zetel der hersenen in boog aanzien staan, of ook wel alleen oogen, in de fundamenten van den tempel. In Siam en Cambodja wor den tempels algemeen op menschen- beenderen opgetrokken. De Marovi- negers, ten westen van het Njassa- meer, vragen de goedkeuring van de geesten weer op andere wijze. Zij strooien eeni hoopje meel op de plek, waar zij willen bouwen. Hebben de gccoleii clcicirvau „gegoicn--, aan geldt dat als een blijk van toestem ming. De reiziger John Jackson zag op Fidji, hoe bij den bouw van het huis van een hoofdman slaven in de kuilen afdaalden. Indianen in het noordwesten van Amerika plachten een gevangene levend onder een nieuw gebouw te begraven. Op Tahiti werden vroeger de tempelzuilen op bet lijk van een verslagen vijand ge heid. Nog niet lang geleden boden in Japan bedelaars zich als vrijwillige bouwoffers bij het oprichten van nieu we muren aan. Het merkwaardige ligt vooral hier in, dat in een tijd, toen nog weinig of niet gereisd werd en het verkeer an de volkeren in verschillende we- relddeelen derhalve uog zeer gering was, dergelijke gebruiken in zoo ver van elkander verwijderde streken in zwang waren. Natuurlijk kunnen menschenoffers, behalve in de voor beschaving nog ontoegankelijke lan den, niet meer voorkomen, maar daarom zijn er nog wel gebruiken in denzelfden geest overgebleven. Wanneer een Zuid-Slavische boer op een helling een huis wil bouwen, laat hij een daarvoor speciaal rond- gebakken brood van deze helling af rollen. Komt het op den bovenkant te liggen, dan is hem dat een bewijs van de goedkeuring der geestenzoo niet, dan probeert hij het op een andere plek. In Saksen wordt de pink van een doodgeboren kind onder den drempel van een huis begraven. „Dat is een bescherming tegen den bliksem", mee- nen de bewoners. In vele streken in Duitschland gebeurt hetzelfde met den vinger of een deel van het ge beente van een armen zondaar. Dat geeft geluk in buis. Dikwijls wordt bij de leem of de kalk. waaruit de woning wordt opgericht, menschen- bloed gevoegd. Vroeger werd in het bijzonder aan bet bloed van veroor deelden gro.ote kracht toegekend. Dierlijke bouwoffers zijn nog heden ten dage in zwang. Dikwijls wordt een paarden schedel onder een bouw werk gelegd, zooals in Duitschland in het Oosten wordt het schaap vaak als bouwoffer gebruikt. Moltke ver telt in zijn Turksche Brieven, hoe bij den bouw van een brug tusschen Konstantinopel eu Galata schapen daartoe hebben gediend. In het graafschap Ruppin zijn honden katten-geraamten gemetseld gevon den in den muur. De Lilhauers mee- nen, dat vrede en eendracht in zulk een buis moeten wonen In Rusland gaan vader en moeder stilletjes met een haan naar de plaats, waar bun huis zal worden gc-bouwd, slaan daar het beest den kop af en begraven het op de plek, waar een van de hoek- steenen zal worden gelegd. Merkwaardig is het nu weer, dat bij de jongste opgravingen in Pom- peji meermalen schildpadden zijn' ge vonden, die in de muren van de hui zen waren ingemetseld. Ook andere dieren, die 'door hun bouw of le- \enswijze iets geheimzinnigs hadden, slangen en hagedissen, zijn meerma len als bouwoffers gebruikt. Naderhand werden ook planten of kleine voorwerpen mee bij de funda menten ingegraven. In verwijderd verband staat tot al deze gebruiken de ook In ons land nog veel verspreide meening, dat een op straat gevonden hoefijzer geluk aanbrengt. Menigeen heeft dat ter sluiks of half verborgen in zijn liuis opgehangen. Dit schijnt afkomstig van de beteekenis, die gehecht wordt aan de hoefijzers, die vroeger Wo- dan's paard verloor. Als bijzonderheid vermeldt Dr. Heilbronn, dat in het landhuis van den Russischen Czaar te Livadia, op den drempel van iedere kamer zulk een hoefijzer vastgespijkerd is. J. C..P. Buitenlandsch Overzicht RUSLAND. De Russische Israëlieten zullen waar- scliijnliik evenals de andere lands- ?SB8fc "stellen van Krupenski, om do joden- va,n den militairen dienst uit te slui ten. in de Maandag gehouden zitting der commissie voor landsverdediging verworpen, evenals de andere amen dementen op de recrutenwet. Hoe mooi DE GEVANGENISTOE STANDEN zijn, bleek wel uit de besprekingen bij de gevangeniSbegrooting. De gevan genis te Kief bijv., die plaats biedt voor 690 personen, herbergt er thans 2207. Te Odessa zijn 1610 in plaats van 804 gevangenen. Te Jekaterinos- law 942, hoewel het gebouw maar ruimte biedt voor 324 personen. De gevangenen houden zich dikwijls in de gangen op en moeten in zittende houding slapen. Natuurlijk is bij die overvulling van discipline geen spra ke, terwijl bovendien gevaar bestaat voor besmettelijke ziekten. Men zal dus wel willen toegeven, dat de toestanden der Russische ar restantenlokalen wel voor verbete ring vatbaar zijn. Ook met DE VLOOT-TOESTANDEN is het treurig gesteld. Een A'loot heeft Rusland nog" niet maar wel een groot aantal admi raals. In vergelijking niet Duitsch land, zoo deelt „Roess" mede, heeft Rusland fi maal zooveel admiraals en generaals als het Duitsche rijk, wanneer de overige omstandigheden gelijk waren, hebben zou. De staf en het aantal opper-officieren is in Rus land 3 maal grooter dan in Duitsch land. Het zeeën-belreerschende Enge land heeft 87 admiraals, Rusland zonder .vloot 110. In de Engelsche ma rine voeren 26 admiraals het bevel over schepen, in Rusland 7. Naar Engelschen maatstaf zou Rusland 16 admiraals moeten hebben, waarvan vijf bevel over een schip zouden moe ten voeren. Aan land zijn in Enge land werkzaam 9 admiraals, in Rus land 54. Bovendien heeft Rusland in de marine nog 49 generaals, die En geland zeifs niet kent. Een dergelijke wijze van geldver spilling aan hooge ambtenaren zon der werk gaat, naar „Roess" uiteen zet, zelfs den beroemden generaais- overvloed der Zuid-Amerikaansche Republieken te boven. TURKIJE. Er dreigt weder EEN NIEUW GESCHIL tussclien Italië en Turkije. Toen on langs een ltaliaansch eskader gemo biliseerd werd om aan de eischen van Italië ten opzichte van het postwezen kracht bij te zetten en Turkije bak zeil moest halen, deed het eenige concessies o. m. werd beloofd, dat- de Turksche overheid geen moeilijk heden in den weg zou leggen aan Ita- liaansche onderdanen, die land wensebten te verwerven in Tripolis. En nu komt het bericht, dat de wali van Tripoli weigert den aankoop van eenige terreinen door de Bank van Rome goed te keuren. Italië beeft daarop door zijn gezant een vertoog doen richten tot de Porte. De uitzending van het eskader schijnt overigens vrij wat kwaad bloed in Turkije te hebben gezet. Het blad Vita deelt althans mede, dat de TurkSche pers uit wrok wegens het barsch optreden van Italië een bewe- ;iug op touw heeft gezet tot boycot an Italiaansche goederen. Het boycotten schijnt tegen won ("lig; in de lucht te zitten PORTUGAL. De Portugeesche regecring heeft be sloten koning Manuel EEN JAARGELD VAN f 876.000 toe te kennen. Hiervan wordt echter jaarlijks, op 's konings eigen initia tief, f 144.000 afgetrokken, teneinde de schuld van den overleden koning aan de staatskas terug te betalen. MAROKKO. De Engelschen te Mogadon hebben in een verklaring, welke het Engel sche consulaat openbaar maakt, ge protesteerd tegen het besluit der En gelsche regeering, om voorlaan GEEN LOSPRIJS MEER te betalen voor gevangen landgenoo- ten. Zij vragen tot wien zij zich dan nu om bescherming moeten wenden, en of het misschien de wensch was van Engeland, dat zij zich maar geheel uit Marokko zouden terugtrekken en hetgeen zij op handelsgebied hadden gepraesteerd, in den steek zouden la ten. Deze opvatting van de Engelsche Regeering tegenover haar onderda nen in Marokko is wel een heel mak kelijke maar is ze ook billijk BRITSCH-INDIë. Nadere berichten omtrent de „ANARCHISTENSCHOOL" TE bevestigen het vermoeden, dat er vol gens een bepaald leerplan gewerkt werd. Een der leden van -het instituut had in Frankrijk zijn opleiding ge noten en was geheel op de hoogte van de nieuwste bommen-constructie. Britsch-Indië werd verdeeld in dis tricten, waar telkens twee studenten de anarchistische leer moesten ver spreiden. Uit in beslag genomen do cumenten blijkt, dat er een ontzetten- revolutionnaire beweging op touw gezet werd. Men is er van over tuigd, dat nog slechts een klein ge deelte der samenzweerders onschade lijk gemaakt weid. De gevangenen beschouwen zichzelf als martelaren van een edele, heldhaftige zaak. Stadsnieuws Kiibriek voor Rechtsvragen V r a a g: Heeft een mevrouw het recht om wanneer de keukenmeid vertrekt, doch het tweede meisje blijft, de helft van het verval aan de noodhulp-keukenmeid te geven? Antwoord: Gewoonlijk wordt er bij de indiensttreding een af spraak gemaakt over het verval. Meestal wordt dat gedeeld, wat bil lijk is, omdat de extra moeite ge woonlijk ook op de beide dienstbo den neerkomt. Om die reden is 't ook volkomen billijk, wanneer de nood hulp-keukenmeid haar aandeel van 't verval ontvangt. Vraag: Wanneer wordt de lijn Rotterdam—DenHaag—Scheveningen geopend? Hoe is de naam der maat schappij? Waar zijn of worden de kantoren gevestigd? Antwoord: Het voornemen was, de lijn lo Juli te openen; wij hebben evenwel vernomen, dat dit nog niet zal kunnen geschieden. De naam is: Zuidholl. Electr. Spoorw. Maats., bet kantoor is gevestigd Heerengracht Den Haag. Vraag: Waar ligt het terrein van R.A.P. waar de beslissing om het kampioenschap van Nederland ge speeld wordt? Antwoord: Op oud-Roosen- burch, in Watergraafsmeer. Van bet station af neemt men de electrische tram naar de Linnaeusstraat; vol{ daarna de rails der stoomtram ong veer een kwartier gaans. De hoeve Oud-Roosenburch, waarnaast 't veld, ligt dan rechts van den weg. Onder de blinden, De blinden hebben Dinsdag in het Brongebouw vergaderd... Neen, we willen 't niet over die vergadering hebben, maar wel over de blinden I Blind!... Is er een gebrek, dat nog ellendi ger, nog vreese)ijker is?... Ze komen de zaal in, schuifelend aan den arm van den geleider ze weten niet waar ze gaan, niet waar m... Ze worden op een stoel ge zet en daar zitten ze... Gek toch, dat wij hen zien en zij ons niet... Als ik nu ook eens blind was... m'n oogen gesloten 'k zou niets zien... alles donker om me, al les nacht... Dit denkend, roept ge uit: maar dat zou ontzettend zijn, 'k was nog liever dood!... En dan weer die stum pers te zien, die dat leven moeten leven!... Daar staat een jong meisje... Twin tig is ze, niet ouder! Wat een lief ge zichtje, wat staat dat lichte japon netje haar aardig!... Ge komt dichter bij, ziet in die open blauwe oogen, die droomerig vooruitstaren, 't meis je is blind!... Ziet ge, dat oude moedertje onder de bescherming van haar dochter? Kommer en ellende teekenen dat blee- ke gelaat, dat niet lacht, ook al is 't menschje hier om feest te vieren Hoor ze haar kind vragen: wat is haar van den mooien grooten tuin, id: „willen we daar wat gaan wandelen?" „Ach zoo zucht 't moe dertje waarom, ik zie er immers toch niets vanl... Ziet gij daar dien grijsaard?... Ook Lij is blind... Eenzaam staat hij in n hoek der zaal, van allen afge- zcüderd. H vadertje, hoe maak je 't?. Wie is u?... (Deze vraag ken- iLikt den blinde). Een blindenvriend uit Haarlem. Zoo. Voel je je nu niet eenzaam?... Hoe lang ben je al blind?... Al meer dan 30 jaar. Vroeger was ik kleermaker, m'n oogen wer den al slechter, op het laatst zag ik niets meer... Waar leef je nu van?... Ik vlecht matten. Verdien je daar genoeg mee?... Ja, want 'k ben maar alleen op de wereld, m'n vrouw is al lang dood en m'n kinderen... kennen me niet meer... Ik kan ze niet meer zien, maar zij willen mij niet zien... Dan is je leven wel droef!... Ja, maar één dag in 't jaar is er vreugde, op den Bondsdag. Ik spaar 't heele jaar op voor de reis... Hier zijn we blinden onder elkaar, voelen ons gemis niet!... Middags begon 't feest de zang, de muziek... In een beschut hoekje van den tuin zat een groepje blinden, jongelui en grijsaards... Zacht neuriënd klonk hun gezang: Een vaste burg is onze God, Eeli toevlucht „voor de zijnen, Al dreigt het leed, al dreigt het lot, Hij doet zijn hulp verschijnen... Treffend dat gezang!... Eenige blinde musici waren aan spelen. Heerlijk-schoon klonk dat pi- Gouden bruiloft. Het echtpaar J. v. Liesbout, wo nende aan den Burgwal vierde heden zijn gouden bruiloft. Het ontbrak den oudjes niet aan belangstelling. Van de woningen dei buren wapperde de driekleur en zij hadden ook voor een groenversiering gezorgd. Bedenkt eens, welk een bovaumen- schelijke inspanning het een blinde gekost moet hebben, dat te leeren. Alles op gehoor en gevoel!... Maar ook welk een geluk moet het zijn in hun droef bestaan, hun leed vreugde in het klankenspel te kun nen klagen en jubelen... Ik boorde eens den blinden orga nist de Rijp, uit Amsterdam, zeggeni Als ik voor 't. klavier zit leef ik, merk ik niet, dat ik blind ben... telegram van hulde aan H. M. de Ko ningin een dankbetuiging was inge komen, Spontaan gejuich, en een uit volle borst gezongen: Wilhelmus van Nassau we Ben ik van Dietschen bloed... Toen zei de voorzitter: en nu gaan we eten, eet smakelijk!... Hoera! Meer dan een uur hebben we dien maaltijd aangekeken... 't Was zoo eigenaardig 'de blinden te zien eten... Zienden dienden op, sneden liet vleesch, gaven de vork en lepel in de hand en de blinde at... Smakelijk eten had de voorzitter gezegd, en er is smakelijk gegeten! Geen wonder, de meeste blinden leven in kommervolle omstandighe den, en een menu van soep, aardap pelen, groenten, vleesch en pudding, is dan om te watertanden... Een oud moedertje zei: La ik nu eens goed eten, 'k heb er al maan den op gevlast... Anders is 't droog brood, en nu... wat lekker!... Een algemeen verschijnsel is, dat blinden bang zijn... dat ze niet ge noeg krijgen!... Ze zien niet, zien niet den grooten voorraad, niet de bereid^ willige handen, die liever twee dan een portie opdienen... Er was .genoeg, meer dan genoeg! Velen moesten... „klieken". De maaltijd kostte 75 cent. Wei nig voor een goed diner, maar een schat voor een blinde, voor een ar- Een vrouwtje stond nog te wach ten, toen de anderen reeds aan tafel zaten. Iemand stond bij 't menschje em. vroeg: Moet je ook niet eten, moeder tje?... 'k Heb geen geld... 't Moedertje ging aan tafel, de por- temonnaie van den vrager was wat leeger geworden. Na het diner kregen de mannen" nog een sigaartje en onder dat ge noegen werd nog druk en veel ge praat over dien welgeslaagden Bonds en feest dag!... Buiten gekomen, zagen we Gode heerlijke natuur, 't nieuw ontluiken de leven... en voelden nog eens, wat die arme blinden missen... KEES. Een geschenk. Door jhr. van Sypesteyn te 's-Gra- venhage, is aan het Rijksmuseum te Amsterdam geschonken het zandstee- nen front van een tuinkoepel in den! stijl van Lodewijk XV, welke koepel dicht bij Haarlem aan het Spaarne ;estaan heeft. Het zandsteenwerk is opgesierd met sculptuur, die goed is uitgevoerd Het bestaat uit de omlijstingen van 3 ramen, benevens de muurbeklee- ding. Het geheel is eene goede bijdrage tot versiering van den tuin van het Rijksmuseum. Aan den schenker is de dank der Regeering betuigd. Militaire Zaken. De korporaal G. W. D. van het 10e regiment infanterie is door defi krijgsraad alhier veroordeeld tot drie maanden militaire detentie en terug stelling tot den stand van soldaat, wegens eerste desertie in tijd van vrede. Op 14 en '15 Mei e.k. zullen op bet fort bij IJmuiden schietoefeningen worden gehouden met oefeningska nonnen van 6 c.M. De generaal-majoor De Meester, commandant der le divisie, woonde beden de oefeningen bij van de twee compagnieën landweertroepen, die alhier zijn gekazerneerd. Om vijf uur klonk de bel voor 't eten! De tafel was gedekt en gereed de hongerigen te ontvangen. 240 personen, meest blinden, schaar den zich aan tafel. Eerst nam de voorzitter 't woord, om mee te deelen, dat op 't gezonden Hooger beroep is aangetee- kend door Abr. Wallach, te Haar- lem, die door de Rechtbank alhier wegens heling is veroordeeld tot 2 jaren gevangenisstraf. Mr. L. W. van Gigch te Amster dam zal als verdediger van den be klaagde optreden.

Krantenviewer Noord-Hollands Archief

Haarlem's Dagblad | 1908 | | pagina 1