mm Gebrs- PALTHE, Almelo. Magazijn van Rijwielen. Cariol Maatschappij van Levensverzekering Safe deposit Van Veen's Thee D. P. QRAAFF, Zijlstraat 66. Pers-Overzicht Ais gij uw kind Gemengd Nieuws Advertentiën Kort Nieuws. Brandverzekering- Maatschappij. Naienrlijk m Oitegenzeggelijl Ned. Hijwlalfmst, Algemesne Noordhollandsche .G.deVleeshouwer^C? CROMMELIN BOUWMEESTER, DopötGroote Houtstraat 143, 1$ goedkoop omdat zt uitmuntend is't:1:11:,- Roem proef s,v.p. ?M ta&E"., HétuhS' Kruisstraat 84. i-: Telefoon 1548, Grafmonumenten. i\i.. Valckeuier Kips handelt ach tereenvolgens over stadsaanleg, tech nische verelschten voor doelmatigen stadsaanleg, de competentie van het gemeentebestuur* systematisch ver band der rechtsmiddelen, het stads plan, bouwverbod, herverdeeling van bouwterrein en onteigening. Behalve een drietal bijlagen Is een ontwerp van wet bij dit praeadvies gevoegd. De heer Telleg-en geeft eerst een stukje geschiedenis en daarna het antwoord op de vraag, voorts een tiental bijlagen. (N. R. CL) HET ATJEH-RAPPORT. „Het Volk" concludeert over het Mi litaire Atjeh-rapport ais volgt: Van degeneratie, van ontaarding, op Atjeh, zegt generaal Rost van Ton- ningen, is geen sprake. Iloe diep moet de moraal staan van een klasse, die in dit bedrijf zelfs geen ontaarding meer erkenti Wij verbazen oois over dit alles niet. De wraakzucht die de werktuigen on zer koloniale uitbuitingspolitiek ver vult bij den rassen-oorlog in de verre kolonie, zij is dezelfde, als die de Ne- derlandsche kapitalisten en htm knechten bezielt bij den klassen-oor log op Néderland's eigen bodem. De roovers en maraudeurs van Atjeh, het zijn de arbeiders die het spit afbijten in den klassenstrijd in Nederland; ook hun wordt de bete broods die zij in den mond steken, te nauwernood ge gund; ook zij worden verjaagd, ver volgd; liefst zouden de uitbuiters en hun handlangers ze verdelgen van 't aardrijk. En dezelfde bent, die den moord op den Atjeher goedpraat met ■het mooie woord pacificatierecht, oe fent hier te lande nog altijd wraak .op de slachtoffers van 1903, onder de leus: de harmonie der klassen! In „Land en Volk" bespreekt G. N. het rapport. Hij stipt daaruit aller eerst aan het verschil in oordeel tus- schen den Gouverneur-Generaal en den legercommandant. Voorts schrijft hij omtrent den paciiicatietoestand: De legercommandant zegt: in een toestand tusschen oorlog en vrede, een pacificatie-toestand, zijn ook ge bruiken aan te nemen, die tusschen oorlogsrecht en het gewone vredes- recht liggen; hij brengt die samen tot een pacificatierecht. Dit is te aanvaarden, ook in zijn, overigens minder gewenschte gevol gen, ja In zijn onvermijdelijke uit wassen. Hij formuleert dit scherp genoeg, om te doen voelen: Ik neem de verant woordelijkheid daarvan op mij, na dit rapport valle men Van Daalen niet meer aan; maar sta ik voor mijn op vatting, die at ij wel de zijne dekt uitzonderingen daargelaten. Afge scheiden van alles, waarover men met generaal Rost van Tonningen In zienswijze moge afwijken, zal men hem voor dit kordaat stelling nemen hulde moeten brengen. Geen oorlogstoestand, geen vredes toestand, maar pacificatie toestand. Geen recht naar oorlogsgebruiken. Goed! maar dan ook geen strijders naar oorlogsopvatting, en geen roo vers en maraudeurs volgens vredes- begrippen, maar pacificatie-tegenstan ders. Ware dit consequent doorge voerd, het antwoord zou anders ge luid hebben, dan 't nu geformuleerd ls: „Daar waar de oorlog beëindigd Is, zijn er ook geen strijders, maar.is er wel een verzetpartij" juist, maar men lette nu op „juist die in hare daden het kenmerk draagt van roo- verbenden, evenals die in nog ande re, zelfs in cultuurstaten gevonden worden." Gold het slechts een naam, dan ware deze quaestie reeds niet zonder beieekenis, men moet ook zijn tegen stander weten te eeren m netgeen eerbiedwaardig ln zijn tegenstand is, maar het komt mij voor, dat de be- teekenls dieper doordringt; de tot ze kere hoogte wettige grondslag, dien Van Heutsz voor de waardige elemen ten zou willen erkennen, wordt nu voor allen geloochend. Overigens merkt de schrijver op, dat de in het rapport vervatte stof nauwgezette overweging vraagt, met een warm hart en een koel hoofd, om zonder vooroordeel tot een eerlijk eindoordeel te komen. INGEZONDEN MEDEDEELINGEN 30 Cts. per regel. OP ONDERZOEK. Eenige inwoners van Den Haag kunnen u zeggen, waar het te vinden is. Indien gij lijdt aan de een of an dere jeuking der huid, aan prikkelen den huiduitslag of droge aambeien, dan zoekt gij natuurlijk naar ver lichting. Een aantal inwoners* van Den Haag hebben een geneesmiddel gevonden om huidziekten van ouden datum, te genezen. Zij spreken er over. Leest dit Van Mejuffrouw K. L. Bovet, Zuid- buitensingel 24 te 's-Gravenhage, ver namen wij „Ruim een jaar heb ik zeer veel gesukkeld en veel last ge had van uitslag op verschillende ge deelten van het lichaam, vooral in den hals en op de armen. Ik heb er meerdere middelen tegen aangewend zonder baat te kunnen vindenreden waarom ik hiermede tot mijn groot genoegen de verklaring kan geven, dat Foster's Zalf mij voor deze kwaal van groot nut ie geweest. Na het gebruik der zalf was de ziekte ih korten tijd geheel verdwenen." „Nog steeds ondervind ik de goede uitwerking van uw zalf", zoo meldt ons mejuffrouw Bovet een half jaar .later. „De jeuking heeft geheel opge houden en de uitslag blijft weg." (w. g.) K. L. Bovet. Ziet toe, da-t men u de échte Fos ter's Zalf geeft, dezelfde soort, die me juffrouw Bovet gehad heeft. Ze is te Haarlem verkrijgbaar bij de lleeren J. van Gulik, Zijlstraat 98; J. J Göp- pinger, Groote Houtstraat 147a; en K .van Eden, Spaarne 38. Toezending geschiedt franco na ontvangst van postwissel 1.75 voor één- of 10. voor zes doozen. gezond, vroolijk en frisch van geest wilt zien opgroeien, geeft het dan Dr. HOMMEL's Haema- togen. Laat U echter geene der vele namaaksels aanpratenl ZWAAR ONWEER. Zaterdagmiddag heeft boven de Hongaarsche stad Szegedin een zwaar onweer gewoed. Dakpannen werden van de daken geslingerd, schoorstee- nen stortten in. Vele tuinen in de omgeving der stad zijn vernield. We meldden reeds in 't kort, dat er tenge volge van den storm een groot onge luk gebeurd is. Een hooge schoorsteen van de hennepspinnerij van Falzman stortte in en kwam terecht op het ma chinehuis, dat in puin viel. Op dat oogenblik bevonden zich in dat ma chinehuis vele arbeiders, die wegens den regen hun schafttijd daar hielden in plaats van, zooals gewoonlijk, in de open lucht. Verscheidene arbeiders werden onder de puinhoopen hegra ven. 2 arbeiders werden gedood, ter wijl 17 zwaar gewond en 6 licht ge wond. De storm heeft ook elders in de fabriek groote schade aangericht, zoodat het bedrijf eenigen tijd zal moeten stop gezet worden. Er zullen dan 800 arbeiders werkeloos worden. De schade beloopt 30.000 kronen. VERWOESTINGEN. Sinds jaren is het Ertsgebergte niet zoo geteisterd door zwaar weder als in de jongste dag3n. Menschenlevens zijn er gelukkig niet te betreuren, maar de geheele streek biedt een ake lig beeld van verwoesting. Tengevol ge van de wolkbreuken zwollen de kleinste riviertjes aan tot woeste stroomen, waarin zich bergen van boomstammen, aangespoeld uit de wouden en de slijperijen, opstapel den. Dientengevolge moest het water zich een anderen weg zoeken en sloeg het vuilbruine nat over de velden, waarin hier en daar gaten werden ge slagen van meer dan een meter diep te .De bruggen werden verwoest, de pijlers braken. Het plaatsje Carlsfeld vooral werd zwaar getroffen. Daar stroomde de Wilz, in gewone tijden een klein kalm heekje, met woesie vaart het dorp in, al wat zich in ha ren weg bevoncl medesleurend. De spoorwegdijken zijn hier en daar over een lengte van 30 M. op zijde ge- drukt. Op het traject WilzschhausI Carlsfeld is het verkeer voor zes da- gen gestremd. Steinhach staat geheel en al onder water. Te Wildenthal moesten een aantal huizen wegens gevaar voor instorting ontruimd wor den. In het Fransche dorp Saint-Laurent zijn een paai- nachten geleden lichte aardschokken waargenomen. In de vijvers om het kasteel Cos- tembach en in de talrijke beken ondeir Voerendaal (L.) werden verleden week 100-000 levende visschen, ais karpers, baarzen, zalmen on forellen, losgelaten. (N. Ct.) ShaKespeare's geboortedag wordt den 23sten April van 't volgende jaar in Amerika luisterrijk gevierd. Meer en meer wint het vermoeden veld, dat de brand van Donaueschin- gen is toe te schrijven aan kwaadwil ligheid. De verdenking rust op twee misdadigers, die onlangs uit de ge vangenis aldaar waren ontslagen. De Russische grootvorst Nicolaas Nico j ale wits j heeft zijn ontslag geno men als voorzitter van den Raad van Nationale Verdediging, maar hij zal commandant van de garde en van het militaire district Petersburg blijven. Verschillende handelaars hebben Zaterdagavond te Madrid een verga dering belegd, om verzet aan te teeke nen tegen de sluiting van hun winkels op Zondag. Zondag is in de Sixtijmsche kapel te Rome op plechtige wijze de ver jaardag van de kroning des Pausen gevierd. Volgens Lokal Anzeiger zal de Itali- aansche premar Tittoni te Karlsbad een onderhoud hebben met Isvolski en Clémenceau en te Marienbad met ko ning Edward. Dp jongste aardschokken te Con stantino worden in verband gebracht met de in de laatste dagen in sterker mate waargenomen werking van den Vesuvius en den Etna. Aan boord van de trans-Atlantische mailboot Cedric moest een dame van appendicitis geopereerd worden. Ge durende drie uur werd de vaart ge staakt, om de operatie te vergemak kelijken. Te Branchville, in de Ver. Staten, is een bende Italiaansche valsche munters ontdekt. Men is bezig de Engelsche regee ring voor de groote tentoonstelling van Brussel warm te maken. Men hoopt, dat zij een subsidie van 10.000 pd. st. voor de Engelsche inzending zal geven. DE HAARLEMSCHE Opgericht in 1840. Kantoor ta H-a-a riem. c i verzekert tegen vaste en billijke pre- miën alle Onroerende en Roerende Goederen binnen het Koninkrijk der Nederlanden, tegen schade, ontstaan door brand, door het Inslaan van den bliksem en het ontploffen van gas, ook al heeft dit Inslaan of dit ont ploffen geen brand tengevolge gehad. la het een feit dat er in de thans nog rijwielen met dege lijke garantie worden verkocht voor ODgekend lage prijzen Deze, afkomstig uit een faillissement, worden zoo spoedig mogelijk opgeruimd, wie dus wil profifceeren haaste zich naar de KLII1E tf»yTSTfSa 16, tegeno 'er Balaatlogkantooff. VEU ENTHEE. Gevestigd te HAARLEM. Mt n.ooif! SPAARNE 48, Commisaarisseni M. N. BEETS, Notaris te Haarlem. F, M, Baron VAN LDNDEN, Lid van den Gemeenteraad te Haarlem* Jhr, Mr. E. H. E. TBDING VAN BERKHOUT, Burgemeester van Haarlemmerliede en Spaar nwoude te Halfweg. Direoteureni R. BAAS Azn. JOH. DE JONGH. De Maatsohappij verzekert uitkeeringen van kapitaal overlijden eb. leven, dadelijk ingaande en uitgestelde lijfrente, spaarver- zekeringen, kinderverzorging, kapitaal en renteveraakoring, alles in den meeat nitgebre den sin, terwijl de tarieven volgens de laatste' gegevens zjjn berekend en Koninklijk goedgekeurd. )WraagtZichuendjnqTeljW3t ten Kantore van Kassiers en GenuolssleBai» ta fiffeeten, Asaaraaüëfl ea Hypotheken. SÉ'AÏËH BOLWfcSK 8. Valm/eam 283. LOKETTEN TE HUUR van 2.— per maand af, of 10 per jaar. ONDERPANDEN van gegeven pro- longatiën kunnen geborgen worden in een loket of op Naam van den geld gever ten kantore van de Associatie- Cassa of de Kasvereeniging te Am sterdam. EepOtreste mat Ma da, s,lag ging i t'l, TELEFOOW I4BS. i wee maal per week HEEN- en TERUGZENDING. De Goederen worden afgehaald tevens terugbezorgd. Aanbevelend i 0. D. F. E. V, d. BERG Seis zeer goedkoop solide Meisjes» en een JfongensirUwIel. Steenhouwerij sn Marmerwerken. HAARLEM. Y. H, J. TROUPIN, N. GRACHT TELEFOON £64. over de Infanterie-Kazerne. TELEFOON 664. Vestigt bijzonder uwe aandacht op zyne rijke Collectie Uitgebreide sorteering. - Nieuwste genres. - Billijke prijzen. - Nette afwerking^ van HAARLEM naar: 2e kl, 2e kl. HEEMSTEDE 15 Cents 121 Cents. BENNEBROEK..,.., 20 174 HILLEGOM, LISSE, ËASSENHÈIM, ÖEGSf- GBE8T ot LEIDEN m m 80 25 Couponboekjes verkrijgbaar gesteld bij de Goederenagenten geven voor korte afstanden veel besparing. is eene antiseptische vloeistof, van hoogst aangenamen smaak, die de eigensohap boat om, op den Tandborstel gedruppeld, Mond ea Tanden rein te houden. Daar het geen Siypmiddel bevat, is het 't aangewezen preparaat voor het dagelijksch gebruik. Verkrijgbaar b(j Apothekeie. Drogisten en Parfumeurs A 00 et. p„ fL&OOn De Fi iesche dichierGysbertJapiks Friesland viert heden feest ter eere van de nagedachtenis van Gysbart Ja- piks, dichter van beteekenis, die in de eerste helft van de 17e eeuw heeft ge zongen uit hartedrang, ln de Friesche laai, door hem, naar dr. Justus Hal- bertsma het uitgedrukt heeft, „als een arme verschoveling van de straat opgenomen." Gysbert Japiks is geboren in 1603, te Bolsward, „op de Wipstraat, vlak over de Koemarkt". Na de Latijnsche school te hebben bezocht, werd hij schoolmeester. Merkwaardig genoeg is eerst eenige jaren geleden uitgëvischt, door den heer J. van Loon, dat hij van 1625 tot 1635 schoolmeester is ge weest te Witmar8um. In October 1637 werd bij schoolmeester en voorzanger ln zijn vaderstad. Waar hij tusschen 1635 en 1637, in welken tijd hij is ge huwd, met Sijke Solves,, verblijf ge houden heeft, is tot heden onbekend gebleven; naar vermoed wordt, op grond van sommige woorden, die hij ln zijn werk heeft gebezigd, ergens in den Zuidwesthoek van Friesland. Er is ons uit zijn leven weinig be kend, maar hieruit mag niet worden opgemaakt, dat zijn verdiensten bij lijn tijdgenooten geheel onopgemerkt zouden zijn gebleven. Voor menig Bolawarder burger moge hij enkel ge weest zijn „master Gysbert, die rijmp jes maakte," «r wanen geletterds man nen, die zijn werk, voor zoover zij H onder de oogen hadden gekregen, boo gelijk hebben gewaardeerd. En de En gelsche taalgeleerde Franciscus Juni us is naai* Bolsward getogen, om bij Gysbert Japiks voorlichting te zoeken bij zijn Friesche taalstudie. Zoo zijn er enkele stukken van den Frieschen dichter beland in de bibliotheek te Oxford. Even voor Gysbert Japiks' tijd heet te het, dat men de Friesche taal niet ln letterteekens zóu kunnen uitbeel den. Gysbert Japiks erkende, „dat de Friezen eertijds wat ruwelijck ende wan-8chickelijck in 't stellen der let teren" waren geweest; maar hij heeft gezocht, zijn „grijze moeder- ja beste- moeder-tael in soodanige letterbeelden te hekleeden en beklemmen, dat &e een letterkundigen on-Frieze sal konnen lezen". Daarnaar heeft hij „geploeght ende gepooght als Icarus na 't wieck- wispelen ende Phaëton na t karre- mennen." In het stille schoolhuis te Witmar- sum zal hij als vrijgezel veel hebben gewerkt, uit tnnerlijken drang. Vol gens de volksoverlevering werd ook onder het schoolhouden de dichtgeest wel eens vaardig óver hem; dan pre velden zijn lippen, zijn handen be gonnen gebaren te maken, en de jongens stootten elkaar aan en zeiden: „Sjochl zjoch! master is wer gek!" Van de Ljeafde- en boartlycke Min- geldeuntsjes, die, in 't algemeen, heel klesch genoemd mogen worden ver geleken bij soortgelijk werk van en kele Hollandschc schrijvers uit dien tijd zou men se haast de kieschheid zelve mogen heeten wordt er één nog veel gezongen ta Friesland. H Ia van Wobbeikt: Myn hert dat trillet my, it is gjln roai! Myn ljeafste Wobbelke, Myn swietste Wobbelke, Myn weardste Wobbelke, Hwet biste moai! Ik fiel oan 1 kreaueljen, ljeaf, hwet my dert, Myn gouden Ingelke, Myn gouden Ingelke, Myn gouden Ingelke, Du biste yn't hert. 01 't hert ontfljucht my beyd' myn eagen troch, Ja, 't rint lit my yn dy, It tsjocht, üt my yn dy, It ljeapt lit my yn dy. As ik dy ejoch. Alle doen heeft tijd en beurt... Na den tijd dat Gysbert Japiks ljeafde- en boartlycke mingeldeuntsjes zong, zijn er jaren gekomen, waarin hij, na vele smartelijke ervaringen (vijf van zijn zes kinderen waren gestorven, en de overgebleven zoon, medicus van be roep, leidde een verkwistend leven) troost heeft gezocht in het berijmen van psalmen van David. Die Friesche psalmen van Gysbert Japiks er zijn er in H geheel 52 vormen met eenige andere ernstige liederen het Himmelsk Harplüd. Wie zich tot het lezen daarvan zet, zal herhaaldelijk worden getroffen doca- seer krachtige, klankvolle versregels. Hier volgen er enkele van den beken den 42eten psalm: t Hijgend bert de jacht ontkomen. As in hert wirdt toarst-hiet jachtge, Graeyt en kiexm't nei kleltme' en focht Allyck gêll't myn siel, forsmachtge Nei God, ut harts baerne-tocht Dér d'orgroun d'ofgroune' oan-güzet, Dér jou forse rein-geat stjealpt'j Dér it hol skom-wetter brüzet; Dêr elk weag' my d'holle' oer-gjealpt. De laatste vier regels zijn de berij ming van: De afgrond roept tot den afgrond, bij het gedruisch uwer water- goten; al uwe haren en uwe golven zijn over mij heengegaan. Men vergelijke eens met de Friesche, de Hollandsche berijming: jZucht daar kolk en afgrond loeit, Daar 't gedruis der waatren groeit, Daar uw golven, daar uw baren Mijn benauwde ziel vervaren. Gespierde dichtertaal naast armza lige rijmelarij... Voor een geloovigen Fries, met ee nige kennis van en gevoel voor zijn moedertaal, en voor wien het psalm- lezen iets anders dan Bleurwerk is, moet het wel een hoog genot zijn, zich te verdiepen in de psalmen van Gys bert Japiks. Ook in de petearen (samenspraken): Nijskierige Jolle en Hayts-yem; Rea mer en Sape; Egge, Wynering en Go- ad sfrjeon; SJolle Kreamar en Tetke, welke stukken ons vele bijzonderhe den doen kennen uit het leven in de 17de eeuw op het Friesche platteland, staat zeer veel moois. Wat een echt mensehkundige opmerkingen! Onge twijfeld dit xij gaarne toegegeven werkt hier ook de bekoring van het oude mee. Wie, na het overwinnen van eenige, door spelling en taal op geleverde moeilijkheden, in werk van twee en een halve eeuw oud treffen de, nimmer verouderende mensehkun dige opmerkingen Yindt, zal die al licht hooger aanslaan dan opmerkin gen van gelijk gehalte in heden- daagsch werk. Maar in hoeveel werk, oud en nieuw, wordt dat zuivere goud gemist! Verder geeft het Husmanne Petear soms ook fijne teekening, in een taal, die bij herhaalde lezing aldoor mooier schijnt te worden. Er Bta hier ook uit dit deel van de Rymlerije één korte aanhaling. Ze is uit Egge en Wyne ring. Egge en Wynering zijn boeren, öle samen naar de stad, ter markt gaan en onderweg de voordeelen van het le ven te plattelande en in de stad te genover elkaar stellen. Egge zou wel graag in de stad willen wonen, waar, onder meer, zooveel nieuws en moois is te zien. Maar Wynering houdt het ver met het platteland. Ja, zoo redeneert hij, in de stad kan men wel een schilderij zien, dat hon derd gulden kost. Zoo'n schilderij evenwel blijft, al bekijkt men het dui- zeMmaal, altijd hetzelfde. Maar bui ten. Hp het veld ziet men een „libbene w onder skilderij Hja 's altijd oars, sa fier as hein; Op 't fjild is nychheit sunder ein. Hjir ie in blomme én bléd smtaletten, Dèr is in griene leat utaketten, Hjir draeit in ljeap, (kievit) dér fljucht in dou (duif) Hjir rint in skiep, dêr giet in kou, Hjir buoht it noat (graan) as wetter- .weagen, Dêr bleak'ret us in mar (meer)-foar eagen, Hjir sjen jy H tsjuster, Jin&en (ginds)! klear; En undertwisken dreunt us ear Op 't swietst, dêr tuseaad kieltsjeü klinkje, Min mei gjln swieter lad betinkje: Geen wonder, dat de Friezen, die hechten aan hun moedertaal, Gysbert. Japiks in cere houden. En zoo zal men dan, hem ter eere, feest vieren. t Zal het tweede Gysbert Japiksfeest zijn. 't Eerste is gehouden ln Juli 1823, toen In de oude, mooie Martinikerk te Bolsward, met een rede van dr. Jus tus Halbertsma, «en marnieren borst beeld van den dichter is onthuld. Dat is toen een grootsch feest geweest, dat nieuwe belangstelling gewekt heeft voor de beoefening van de Friesche taal. De verbouwing van het huis, waar in Gysbert Japiks werd geboren, is dé eerste aanleiding tot het feest. Een eerwaardig burger van Bolat ward, de heer B. Bölger, stelde geld beschikbaar voor een gedenksteen in den nieuwen gevel, en daarop ia het plan gerijpt, bij de onthulling van dien steen een tweede Gysbert Japiks- feest te vieren.

Krantenviewer Noord-Hollands Archief

Haarlem's Dagblad | 1908 | | pagina 6