NIEUWS- en ADVERTENTIEBLAD. OM ONS HEEN Jaiteiilandsch Overzicht 26e Jaargang. No. 7768 Verschijnt digafijk», behalve ep en Feaatdagen DONDERDAG 8 OOTOBKS 1968 A ABONNEMENTEN PBiR 0RBE MAANDBNl ^ooff Haarlem l^ö Voor de dorpen in den omtrek waar een Agent gevestigd is (kom deï gemeente) Ï.30 Franco per post door Nederland 1.65 Afzonderlijke nummers - t 0.02H Geïllustreerd Zondagsblad, voor Haarlem037 H de omstreken en franco per post 0.45 Uitgave der Vennootsdtap Lonsreas Coster. Dlrectesar I» 0. PEEREBOÖM» ADVERTENTiÊNi Van S—5 regels 50 Cis.; iedere regel mee? 10 Cts, Buiten hei .Arrondissement Haarlem van 1—5 regels /i—elke regel mee? ƒ0. tö Reclames 30 Cent per regel By Abonnement aanzienlijk rabat Advertentlën van Vraag en Aanbod, hoogstens zes regels, 25 Cis. per plaatsing j 50 Ct3, voor 3 plaatsingen k contant Redactie en Administraties Groote Houtstraat 55. Isf®rcommunaa3 Telefooaoummer der Redactie 600 en der Administratie 724 Drukkerijs Znider Bnitenspaarne 6. Teiefoonnummer 122. Tot de plaatsing van advertentiën en reclames van buiten het Arrondissement Haarlem In dit blad is uitsluitend gemachtigd het Algemeen Binnen- en Buitenlandsch Advertentie-Bureau D. Y. ALTA, Warmoesstraat 76—78, Amsterdam. Telephoon interc. 6229. DIT NUMMER BESTAAT UIT ZES BLADZIJDEN. EERSTE BLAD. No. 809. De Nachtarbeid in 't Bakkersbedrijf ui. Tönvijl ik naar de bijzonderheden van di't onderworp onderzoek deed, kwam ik in kennis met dem beer Geert de Jonge, directeur van de be kende Amsterdamsche broodfabriek, een man, die dus in de practijk van zijn vak doorkneed is en bovendien van de theories van de cijfers beter op de hoogte dan de meesten, omdat hij 23 jaar lang de redactie van de Nederlandsche Bakkerscourant ge voerd heeft. Uit zijn ervaring heeft de heer de Jonge mij tal van bijzon derheden verteld, die zeker ook aan anderen belang zullen inboezemen. ,,'t Is", zoo zei hij, „nu het vierde ontwerp, dat we voor ons zien tot af schaffing van den nachtarbeid, 't Eer ste was dat van Pijttersen, toen hij lid van de Tweede Kamer was', het tweede van Minister Lely, het derde van Minister Kuyper en dit is dan nu het vierde van Minister Talma. Dit laatste schijnt mij een poging om de ethiek te brengen in de industrie, 'ets waarmee een wetgever altijd •hoogst voorzichtig wezen moet, om dat hij, de ethische belangen van den ten bevorderend, licht schade toe brengt niet alleen aan de practischo haar "ook aan de ethische belangen /an een ander. Indertijd is door den Amsterdamschen gemeenteraad een tommissie benoemd, die een onder zoek zou instellen naar verschillende arbeidstoestanden te Amsterdam, daarin zaten o. a. ook Mr. Treub en Dr. C. W. Janssen, die heiden be kend staan als volksmannen en die jiettemin juist over de afschaffing van den nachtarbeid van de bakkers tot groote voorzichtigheid hebben ge laden. Het vak zedf is sedert het begin van Ie vorige eeuw enorm vooruitge gaan. Van dien tijd dateert de op richting van een gildefonds, waarvan de eigenaardigheid deze is, dat de namen der deelnemers bijna alle Duiische namen zijn. Weet u hoe dat kwam Omdat het vak niet in eere was, zoodat alleen de Duitschers, die met den groenen zak op den nek op net Damrak aankwamen, zich daarin, wilden verhuren. Overigens kwamen er alleen onbruikbaren in of gevange- len en lieden,, die wat op hun kerf stok hadden. De bakkerijtjes werden meest gevestigd in een hoekhuisje, een oven in eten kelder gezet. Vaak stonden daar de knechts met éen voet in 't water. Boven de bakkerij woon- ïlo de patroon, op den zolder, sliepen de gezellen en daar er in de huiska mer voor hen veelal geen ruimtewas, -.vai-en ze maar altijd aan 't werk, of gingen in een vrij uurtje naar de Kroegen, en dronken en hadden als rustverstoorders een slechte reputa tie. De nu overleden commissaris Stork placht te zeggen, dat van de tien meuschen, die hij vóór zich kreeg, vier bakkers- of slagersgezel- ten waren. In de 2de .helft van de vorige eeuw, nadat Dr. Sarphati de eerste broodfabriek had opgericht, ontstond een gezellen stand. Sedert dien tijd is de moraliteit van den bakkersgezel in alle opzichten zeer gestegen en 'van drankmisbruik is geen sprake meer. Daarvan komt voor een groot deel de eer toe aan de sociaal-demo- er aten, die altijd opnieuw herhaal den „geen drank, geen drank, geen drank 1" En meteen zijn door de op- richting van de broodfabrieken de toestanden in 't bedrijf ook wat de loon en, den arbeidsduur, de werk plaatsen betreft, zeer verbeterd. Welnu, is het dan niet verkeerd, 'kunstmatig in te grijpen in een vak, dat bezig is zichzelf zoo krachtig te ontwikkelen Vroeger werd zeer heit gebruik van oudbakken brood aanbevolen. Tegenwoordig hebben de hygiënis ten een heel andere meening. „Al wat de mond met graagte eet", zeg gen zij, „komt de maag het meest ten goede." Bij. versch, geurig brood be gint de speelselklier automatisch te werken en komt het brood behoorlijk met speeksel vermengd, in de maag. Dat gebeurt met oudbakken brood niet, de msnff-h&n noemen dsè lange tanden eten en het voordeel, dait het lichaam daarvan heeft, is dan ook veel geringer. Wanneer de regee ring dus de volksgezondheid bevorde ren wil, moet zij het gebruik van versch brood niet belemmeren, maar bevorderen. Wat is de reden, dat de gezondheidstoestand in de groote ste den van ons land zoo goed is Dat de menschen zooveel brood eten. De con sumptie van het artikel is daar in de laatste vijftig jaar verdubbeld. Er is nog iets anders. U kan niet gelooven, hoe gevoelig het brood ver bruik is voor allerlei invloeden. Wij makien in de fabriek de broodlij sten op met barometer en thermometer in de hand, houden daarbij rekening met feest en uitgaansdagen. Toen in 1895 de Zondagsarbeidvoor de bakkers werd afgeschaft, daalde de omzet van onze fabriek onmiddel lijk met 10 procent. Wat namen de menschen daarvoor in de plaats Snoeperij Drank We kunnen niet meer dan gissen. Maar de regeering moest weten, wat de menschen ge bruiken als zo minder brood eten. Voor de volksgezondheid is dat van het allergrootste belang. En nu zal dan bij aanneming van de nieuwe wet het broodgebruik stel lig weer verminderen, omdat de broodprijs stijgen zal. Of ik daarvan zeker ben? Ja, die verhooging kan, naar mijn overtuiging, niet uitblij ven, dat erkennen ook de gezellen. Hoeveel is nog niet te zeggen. Mij komt het niet onmogelijk voor, dat het 2 cent zal wezen, maar laat ons aannemen, dat dit overdreven is en dat de verhooging niet meer dan een halve cent zal bedragen. Ik heb berekend, dat het Neder landsche volk bij een prijsverhoo- ging van een halven cent minstens drie millioen gulden voor het brood meer te betalen zal hebben, het geza menlijk hroodverbruik in ons land schattende op zestig millioen gulden 'sjaars. Het aantal gezellen in de bakkerij kan op 20.000 geschat wor den. Daarvan werken velen 's nachts nooit, namelijk die op het platteland en van de overigen zijn er een groot aantal in de dagploegen van de fa brieken, zoodat ik geloof, dat het niet te gunstig geschat is, wanneer ik annmeom, dat de helft van het totaal cijfer, dus 10.000, nachtarbeid hebben. Om dezen een gedeeltelijke nachtrust to geven, zal het Nedex'lanidsche volk dus 3 millioeai moeiten betalen op zijn allerminst, dat is ƒ300 peir bakkers gezel. En zal bij de aanneming van de wet de gezel inderdaad op die nacht rust van 9 tot 5 uur kunnen reke nen? Ik" spreek niet van mogelijke ontduiking van de wet, want die keur ik af, maar van do mogelijkheid, dat aan den man ander nachtwerk zal Worden opgedragen, bijvoorbeeld het maken van beschuit. Dat is in de wet geheel en al weggelaten. Het spreekt vanzelf, dat de menschen, die nu ge steld zijn op een versch broodje bij het ontbijt, geen genoegen zullen ne men met oudbakken brood, omdat de rogeering vindt, dat zij daarmee maar genoegen moeten nemen. Die menschen zulten Iets anders voor ontbijt willen hebbengort of haver mout en als dat gebeurt gaat natuur lijk de broodconsumptie weer achter uit, waardoor de productiekosten over een geringere hoeveelheid zullen moeten worden verdeeld en het brood alweer duurder worden zaL Maar *t kan ook zijn, dat de men schen eenmaal gebakken beschuit, zoogenaamde bolders, gaan. eten en dan zullen da gezellen, die geen brood mcgen bakken, in de nachturen wel beschuit moeten maken? Dat is toch zeker al héél wonderlijk. Dit is nu alles niet zoo maar ver ondersteld of uit de lucht gegrepen. Weet u wel, dat het publiek drie vijf de van de geheele broodconsumptie gebruikt bij het ontbijt en maar twee vijfde op andere uren Maar deze wet brengt nog een an der bezwaar. De persoonlijke vrijheid van iedereen om in zijn huis te doen of -fè jflien, wat bij wil zal daarmee verdwijnen. De gezel zal 's nachts geen brood mogen maken, maar zijn patroon ook niet. Er zal dus op klei ne bakkers een scherp toezicht moe ten worden gehouden, dat zij de wet niet overtreden. Brandit er 's nachts licht in zijn huis, de inspectie zal ei- moeten binnenvallen en onderzoeken wat hij uitvoert. Tekst en uitleg zal hij er van moeten geven, dat zijn vrouw ongesteld is of een van zijn kinderen of dat hij zijn administra tie bijhoudt. Dat is een inperking van do persoonlijke vrijheid, die bijzon der hinderlijk zal wezen en boven dien nog niet eens doeltreffend, om dat toch niet lederen nac-ht op lede ren bakker zal kunnen worden toe gezien. De wet zal nog een ander kwaad veroorzaken, zij zal het vak weer ach teruit zetten. Meer dan nu zal de ge zel met het rondbrengen van 't brood worden belast, wat juist meer en meer wordt afgeschaft. Zaterdag en Maandag zullen tal van losse hulpen aan 't werk moeten worden gezet, voor wie op do vier andere dagen van de week geen werk zal zijn. Ook geen ethisch voordeel, zou ik denken. U ziet hieruit, hoe gevaarlijk het is, verbeteringen in een vak te willen brengen op grond van ethische over wegingen alleen. Dat Is de groote fout van dit wetsontwerp. Bn nu heeft de minister die alleen nog maar willen toepassen op een vak, dat geen bui- tenlandsehe concurrentie ondervindt. Gaat hij, wanneer deze eerste poging slaagt, diezelfde ethiek toepassen op andere industrieën, op meel- en sui kerfabrieken bijvoorbeeld, dan zul len deze den strijd tegen het buiten land onmiddellijk moeten opgeven." Ziehier de hoofdpunten van wat de heer de Jonge mij mededeelde. Zelfs wie het niet iin allen deele met hem eens mochten wezen, zullen erkennen dat hier iemand aan 't woord is met groote ervaring, die over het onder werp veel heeft nagedacht. Voor zijn inlichtingen breng ik hem dan ook gaarne mijn vriendelijken dank. J. C. P. DE CRISIS IN DEN BALKAN. Zoo is het dan een feit geworden Oostenrijk-Hongarije heeft de an nexatie van Bosnië en Herzegowina afgekondigd. Onverwacht is dit niet gekomen, wei ingelichte couranten hadden het nauwkeurig voorspeld, maar tochmen hoopte half, dat Franz Joseph de inpalmingsplannen nog wat zou uitstelten, om den toe stand in den Balkan niet ingewikkel der te maken. 't Is echter ij dele hoop geweest Het O.-H. rijk heeft juist van deze verwal-ring pax-tlj willen trekken, wat men nu wel heel leelijk kan noe men, maar toch.... een handige po'i- tieke zet is Laten we eerst eenige bijzonderhe den over BOSNIë EN HERZEGOWINA nodedeelen, opdat we straks, met meer kennis van zaken, over de be- teekenis van dien staatsgreep kunnen oordeelen. *t Zijn twee „landjes", die oorspronkelijk het onvervreemdbaar eigeixdom van Turkije waren. Na den oorlog met Rusland, zat de Turk zóó in de „misère", dat de mogendheden zich verplicht achtten om wat te hel- pen en bij het bekende, bewuste en beruchte verdrag van Berlijn werd in 1878 aan Oostenrijk-Hongarije de bevoegdheid toegekend, om de landen militair te bezetten, envoor den Sultan te regeeren Blijkens een (in 1895 gehouden) volkstelling bestond de bevolking uit anderhalf millioen zielen, zoodat dit getal nu wel de twee millioen zal naderen. Deze menschen leven voornamelijk van landbouw, veeteelt en mijnbouw, ook al ia geen dezer takken van nijverheid op een hooge ti*ap van ontwikkeling geko DE NIEUWE RAADSLEDEN. (Zie artikel 2ste blad). TIMMER. J. SCHREUDERS. men. Wat godsdienst betreft is de verdeeling 600.000 Mohammedanen. 700.000 Grieksch-ortkodoxe»,, ■400.000 Roomsch-Katholiekefi. 4.000 Protestanten. 9.000 Israëlieten. Natuurlijk heeft Oostenrijk een' me- tief voor de annexatie opgegeven. Ds proclamatie aan de bevolking eet uit een, dat toen de Oostenrijksche troepen voor dertig jaren in het land kwamen, de bevolking de verzeke ring ontving, dat sij als vrienden kwamen roet don vasten wil de rampen, waaronder de bevolking leed, weg te nemen. De belofte is vex-vuld. De regeering trachtte het land een gelukkige toekomst te gemoet te doen gaan, orde en veiligheid zijn hersteld, de handel bloeit, de beschaving ging voor uit. Het is thans plicht op dien weg "voort te gaan. Do monarch heeft daarom besloten aan het volk een „nieuw bewijs van ver trouwen te geven, door het in- voeren van conslifutioneele in stellingen", waarvoor de onaf wijsbare voorwaarde is, dat in balde landen een wettige toestand words ingevoerd. Om die reden en doordrongen van de herinne ring aan de banden, die in oude tijden bestonden tusschen zijne voorvaderen op den Hongaar- schen troon en deze landen, breidt de monarch zijn rechten van sou- vereiniteit en de erfopvolgings- wetten uit tót Bosnië en Herzego- wina. Wat is Franz Joseph tech goed Neen, niet omdat Oostenrijk-Honga rije bij de annexatie belang heeft niet omdat de grijze monarch het wel aardig vindt, op den avond zijna levens nog zijn gebied te vergrootea, als schadeloosstelling voor vroegere rampen niet daaromneen, enkel omdat de bewoners van Bosnië en Herzegowina er zoo wel bij zullen varen 1 Zullen de bewoners dit We herinneren one een adres van inwoners van doze randjes aan de j Haagsche '^^ecascoittereatte, waarin j met zooveel woorden stond, dat „do Oostenrijksche overheersching dui zend maal ondraaglijker ls dan de Turksche" Waar blijft nu Franz Joseph met dte mooie theorie de inwoners van Bosui* ïteraegowina zullen er wel var-en Het is begrijpelijk, dat deze inpal» mingsdaad van Oostenrijk-Hongarije van 't huls Habsburg. (het doet dien ken aan heb sburg kwaad bloed gezet heeft. Het moge waar zijn, dat Turkije toch al niets meer in Bosnië en Herzegowina te commandeeren had, maar tochhet had officieel nog rechten, en die worden nu ont nomen 1 Te meer heeft dit beteekenls, om dat Jong-Turkije belust bleek, óm te offeren aan de groote-mogendheden- kwaal, die men wel eens „landhon- ger" noemt, en behoefte gevoelde het gebied uit te breiden. Vandaar ook de beleediging, die Turkije aan BULGARIJE onlangs aandeed, door klaar en dui delijk te zeggen ge behoort aan ons als vazalstaat. Ongemerkt komen we hu tot de Bulgaarsche quaestie. Hierover is evenwel weinig nieuws te vertellen. De vier millioen Bulgaren en Roeme- liërs houden met hun Tsaar Ferdi nand feest, en.,., wachten of Turkije een oorlog zal beginnen. Ferdinand heeft zich uitgeroepen als Tsaax, Wat fteteekent ditkeizer 1 koning Er is den Bulgaren naar gevraagd,, iaaar het definitieve ant woord i# uitgebleven, hoewel te ver- jsiaao te gegevendathet zoowat tunêdien beiden i-n is. Gewoon „ko ning" was Vorst Ferdinand dien kleinen Napoleon, wat eer- en roem zucht betx-eftniet mooi genoeg Dat is echter te zeggen, voor Euro pa is hij nog altijd „vorst" Ferdinand do dienaar van den Turksehen Sul tan. Hij wordt eerst koning als de mogendheden hem officieel erkennen, endaarmee zal nog wel een dagje gemoeid zijn I Maar voor zijn volk is Ferdinand „Tsaar" geworden „Tsaar aller Bulgaren" Nu komen wc tot de hoofdvraag xal de Balkan-crisis nog EEN OORLOG tengevolge hebben Nog Is geen defi nitief antwoord op deze vraag to ge ven de chaos van tegenstrijdige berichten is nog even groot als gis teren maar de kans wordt met den dag. met het uur, grooter, dat de ge schillen door de diplomatie geregeld zullen worden. Turkije moet ant woord geven op de vraag, of het al of niet den oorlog wil, ende Turken vreezen den krijg, 't Kan niet ailéén tegen Bulgarije optrekken, want het is meer dan duidelijk, dat Ferdinand en Franz Joseph een verbond (zoo geen samenzwering) gesloten hebben, om tegelijk den zieken man aan te vallen. Twee tegen één Het antwoord van Turkije is dan ook geen oorlogsverklaring geweest, wel een BEROEP OP DE MOGEND HEDEN. De nota aan de regeering bevat o. m. de volgende zinsneden De Ottomaansche regeering zou hare toevlucht kunnen nemen tut geweld, teneinde hare rechten te «oen eex-biedigen, maar geleid door den eerbied voor de vex-dra- gen, en overtuigd van de alge- meene behoefte aan vrede in Europa wil zij vermijden over te gaan tot dit uiterste middel. Zij stelt dus hare zaak in handen van &3 mogendheden, die deel genomen hebben aan het verdrag yan BfcrUjn axx zal het besluit af wachten, dat deze nemen. Maar tóch protesteert zij for meel tegen de Inbreuk op het ver drag en behoudt zij zich in alle opzichten alle rechten voor, die dit internationale verdrag haar toekent. Een bemoedigend antwoord. Toch Is uit het bovenstaande duidelijk op ta maken, dat de Turksche regeering van dit standpunt uitgaatlaten we het eerst zonder geweld probeeren en zien, wat de mogendheden er van te recht brengen. Gaat dit niet naar on zen zin..,„ welnu, dan komt 1 uiter ste middel, dan Komt de oorlog.... Nog valt een nieuwe staatsgreep te vermelden. De bewoners van het eiland KRETA hebben Turkije afgezworen en zich met Griekenland vereenigd. Over dit nieuwe incident zijn nog slechts wei nig bijzonderheden bekend, alleen weet elk, dat het een langgekoesterde wensch van do Kreta-bevolking is, om zich van Turkije af te scheiden en bij Griekenland aan te sluiten. Het eiland Kreta werd, na ruim vier eeuwen onder Venetiaansche heerschappij te hebben gestaan, in 1669 aan het Turksche gezag onder worpen. Behoudens een tijdperk van tien jaren, 183040. toen het onder gezag was geplaatst van den onder koning van Egypte, werd het gere geerd als een Turksch wilajet. Na meer dan 70 jaren van bijna voortdu- 68. 189698) kwamen de vier groote' mogendheden Engeland, Rusland, Frankrijk en Italië in 1898 tus- schenbeide. In dat jaar werd aarf Kreta autonomie verleend (onder be heer van een hoogen commissaris) on der suzereiniteit der Porte, zonder evenwel, zooals Bulgarije, schatplich tig te zijn. In 1906 werd door een besluit der vier mogendheden-voogdessen den Koning van Griekenland het recht toegekend den hoogen commissaris te benoemen. Tevens werd toen be sloten tot reorganisatie der gendar merie en oprichting eener militie, ter vervanging van de internationale troepen, terwijl aan Christenen eii Mohammedanen gelijke rechten wer den toegekend. Men zal zich wellicht herinneren, dat prins George, ontevreden met den nieuwen toestand, toen als hoog commissaris aftrad en vervangen werd door Zaïm's, oud-Grxeksch mi nister-president, die voor den tijd van vijf jaren benoemd werd. Het oogenblik van handelen is door de Kretensers wel zeer gelukkig ge kozen, want zelden zal Turkije zoo weinig tegen kunnen spartelen als nu. 't Is met Oostenrijk-Hongarije en Bulgarije aan handen en voeten ge bonden. Intusschen deze nieuwe staatsgx-ecp maakt de Balkan-crisis nóg ingewik kelder dan ze reeds was. 't Wordt nu een chaos om nóóit meer uit te ko men Reeds In ons vorig overzicht wezen we er op, dat de annexatie van Bos nië en Herzegowina bij enkele MOGENDHEDEN ONTSTEMMING gewekt heeft. Engeland is het meeste boos, daar is men „zoo kwaad als een stier". Men moet de felle artikelen in de pers lezen, om daar een indruk van te krijgen Waarom die ontstem ming Och, eerstens weet teder, dat Engeland in den laatsten tijd alles doet, om goede maatjes met Turkije te worden herinner u het telegram van Koning Edward aan den Sultan „het nageslacht zal uwe groote daden «eren"herinner u zooveel, zoo dat een kind in de staatkunde moet begrijpen, dat, als Engeland „quasi" boos is om de beleedigixig van Tur kije, dat in de oogen der Turken iets grootsch is Ook Frankrijk is boos, eerstens om dat Engeland (de trouwe makker) boos is, en ten tweede, omdat Oosten rijk wel andere mogendheden in de annexatieplannen heeft gekend, maar niet Frankrijk. Dat is een soort kleineering, die gestraft moet wor den Zoo komt er dan waarschijnlijk een CONFERENTIE der mogendheden, die het verdrag van Berlijn van 1878 hebben onclertee- kend. Frankrijk was ook al met dlf plaxx gekomen en dezer dagen worden ta Parijs geheimzinnige gesprekken en conferenties gehouden tusschen den daar vertoevenden Russischen minister van Buitenlandsche Zaken, den Franschen minister Pichon, en de gezanten van Italië en Servië. Morgen gaat Iswolski naar Enge land Zal zooki conferentie eenig succes hebben Ten opziclite van Oostenrijk-Honga rije o. i. al heel weinig. Men zal niet kunnen vaststellen, dat het 0.-H.' rijk Bosnië en Herzegowina weer moet ontx*uimen, want het heeft die landjes al 80 jaar In 't bezjt. De an nexatie ls voor 99 pot. een officieelé bestendiging van don werkelijken toestand. Tegenover Bulgarije eri. Roemelië is wel iets te doen, Dezè* landen zijn aan Turkije volgens hé£ Verdrag van 1878 schatplichtig, zoór! dat men hen nu zou kunnen verv ïende opstanden (iq 1821, 1858, ÏS66-—plichten, deze schatplichtigheid af W

Krantenviewer Noord-Hollands Archief

Haarlem's Dagblad | 1908 | | pagina 1