Di Kvirtjss-Ufiitntiëi
van HAARLEM'S DAGBLAD
kosteia een
zijn een gg"fcg.3t€g.<^:tta. -gaysa.EfeBvei.»
nog niet geheel tc willen laten rus
ten. Want de Russische minister
van builenIandsche zaken Sasonof is
thans te Parijs, blijkbaar om van
Frankrijk de toestemming te verkrij
gen voor het openstellen van de Dar-
tlanellen voor Russische schepen,
blijkbaar ook voor oorlogsecJiei>on in
oorlogstijd, want daar ls 't Rusland
toch op slot van zaken om te doen
Ook laat de Russische minister den
Russischen gezant in Engeland bij
zich komen, zeker om hem instructies
te geven om ook van Engeland toe
stemming te vragen. Maar... dit zal
niet zoo gemakkelijk gaan, wantdcor
de openstelling der Dardanellen wor
den do Engelsche belangen geschaad.
Italië til da sympathieën voor
Frankrijk,
De dolksteken, die de oorlogscorres
pondent van 't F ranse be blad de
Temps verleden week to Tripolis van
een Turk of Arabier ontving, zijn
aanleiding geworden tot een Franseh-
gezinde betooging in geheel Italië.
In bijna alle steden worden optoch
ten gehouden en huldigt men Frank
rijk voor zijn houding, zelfs wordt
daarbij de Marseillaise gezongen
De Temps publiceert het volgend te
legram van den Italiaanschen profes
sor Angelo da Gubernalls
„De laffe en woeste aanslag, waar
van uw medewerker, die op loyale
wijze strijdt voor de zaak der Lat ij n-
sclie beschaving tegen Muzelmanscho
barbnarschhoid, het slachtoffer is ge
weest, heeft de verontwaardiging op
gewekt van het goheele Italiaansche
volk. maar vooral van de Il iliaan-
sc!»e vredesvrienden, die. hoewel zij
veroveringsoorlogen verafschuwen, in
de I.atijnsche occupatie van de Tri-
poht.iansche kust het eenige middel
heblien gezien, «en emde te maken
aan de buitenlandsche begeerlijkheid
welke een algemeene brand in Euro
pa had kunnen tengevolge hebben,
die grooter verwoestingen zou heb
ben aangericht, dan d©z© oorlog, bin
nen enge grenzen beperkt, waarvan
Italië geheel alleen de zware verant
woordelijkheid op zieti heeft genomen,
uit naam van den vrede en der l>e-
echaving.
Wij zegenen onze machtige Latijn-
sclie zuster, dio vrijwel do eenige is
geweest. welk© ons begrepen en ge
steund heeft."'
Er is wel iets aan te merken op do
theorie, die deze Italiaansche v r e-
d e s-vrienden er op na houden
Ook zij nog opgemerkt, dat men in
Dmischland en Ooatenrijk-Hongarijc
niet blij zal zijn mot dozo Frnnsche
sympathie van den Italiaansche;.
bondgenoot.
Uit da Earopsssche politiek.
De socialisten in 't Oostcnnjkscho
Huis van Afgevaardigden hebben een
interpellatie ingediend over 't optre
den van den troonopvolger, waarin
•gezegd wordt „Voor de eerste maal
is officieus erkend, dat in Oostenrijk
een kleine doch machtige partij be
staat, die aanstuurt op eeu politiek,
welke ertoe leiden kan de min guu-
stigo verhouding, svelko helaas lus-
schen Italië en Oostenrijk-Hongarije
bestaat, te verscherpen en
waardoor gevaar' zou ontstaan voor
een oorlog tussclien Oosten» ij it-Hon-
g.irije cu Italië.
De demonstratieve wijze, waarop
aaitahertog Franz Ferdinand zijn
leedwezen openlijk heeft uitgedrukt
over het ontslag van den minister
van oorlog von Ilótzendorf, do ver
klaring, dat hij zich als soldaat moet
schikken in de besluiten van den koi-
zer, al is het met <vu bezwaard ge
moed, heeft publiek bevestigd het
geen reeds lang vermoed werd, dut
aan het hoofd van <ic oorlogspartij
de troonopvolger zelf staat. Het in
grijpen van don troonopvolger inde
Oostenrijkscbe politiek was reeds
lang bekend. Het is met mijn taak
de rechten van don Keizer te verdedi
gen tegen de inbreuk, die de troon
opvolger daarop maakt en tegen de
nianrieo, die geen geduld hebben om
de troonswisseling af to wachten.
Maar niet allon nadruk moeten wij
constateereu, dat de volken van Oos
tenrijk aan Oen Keizer rijkelijk ge
noeg liebben. Wij gevoelen geen be
hoefte dcor twee keizeis gelijktijdig
gelegeerd te worden. Hiermede is he
laas liet groote gevaar, dat uitgaat
van de troonopvolging, nog niet uit
den weg geruimd. Kan door de de
monstratie van den troonopvolger
niet in geheel Europa onrust gewekt
worden Wij beschouwen deze de
monstratie als een ernstig nadoel
voor alle natiën vaal liet rijk. Onder
deze omstandigheden moet de vraag
gesteld worden, of de Oostenrijksche
regeering den wil en de kracht be
zit oui zich te verzetten tegen dit drij
ven naar een agressieve politiek."
De minister-president graaf Stürghk
heeft verklaard zich ie moeion ver
zetten tegen deze interpellatie, die
leden van het regeeronde vorstenhuis
in het debat betrekt en de monarchis
tische cn dynastïsche gevoelens gevoe
lig kwetst.
Nop ecu rede van Coy.
Sir Edward Grey hoeft te Ply
mouth in ©on vergadering over bui
tenlandsche zaken gesproken. Hij
wilde uit de rede die hij in het La
gerhuis hoeft gehouden, liefst dut lier-
halen Als Frankrijk en Duitsch-
land, zooals wij gelooven, dat het ge
val is, hun geschil over Marokko
hebben bijgelegd, moet dat, gezien de
verplichtingen, die een verdrag ons
tegenover Frankrijk ten opzichte van
Marokko oplegt, van goeden invloed
zijii uiot alleen op de betrekkingen
tusschen Frankrijk en Duitschland,
maar ook op die tusschen Duitschland
en Engeland. (Toejuiching.)
Na den raad gegeven te hebben,
buitenlandsche zaken ©en tijdje to
laten rusten en niet telkens op den
politieken barometer te kloppen om
to zien of er beter vvoer kenut, toonde
do minister aan, dat in Engelands
buitenlandsche politiek in de laatste
25 jaar geen verscliil is geweest tus
schen regeerlngspartij en tegenpar
tij. Men heeft eon uitzondering ge
maakt voor Zuid-Afrika, maar wat
daar is gebeurd heeft men altijd
meer tot koloniale dan tot buitenland
sche polities gerekend. Do minister
waardeerde het dan ook zeer, dat er
nu uit de woorden van Bonar Law is
gebleken, dat. waar het de buiten
landsche politiek betreft, de resto
ring weer rekenen kan op den steun
van de oppositie. Dat zet Engeland's
slem in de wereld moer kracht bij.
In het Lagerhuis heeft de eerste
minister Asquith nog eens verklaard
dat tusschen Engeland en Frankrijk i
geen andere geheime overeenkomsten
bestaan, dan die, welke thans gepu
bliceerd zijn. ,,Er bestaan geen ge
heime overeenkomsten met eenige
buitenlandsche regeering. die ons
verplichtingen opleggen, maritieme of
militaire hulp aan ©enigen auderen
staat te verleenen, zoo zei de pre-
Engelanö en ós Fransch-SpaauscJie
Marokko onderhandelingen.
Uit Madrid wordt geseind, dat de
Engelsche gezant de eerste bespre
king tusschen don Franschen gezant
en den Spaansdien minister van bui
tenlandsche zaken bijwoonde, hetgeen
bewijst dat En geland kracht
dadig zal optreden b ij de
besprekingen.
De eerste samenkomst duurde 45
minuten de hoeren bepaalden zich
tot het uitspreken van algemeene
inoeniugen over de grondslagen der
yndoi'haiidcüijgon.
De indruk van de l>asproking is
lunslig. Do Fransche voorstellen zijn
olledig en zeer categorisch, dus wei
nig mogelijkheden biedend voor wij
ziging, maar wel gescliikt voor lang
durige besprekingen. De ontbinding
van het Fransch-Spaansclio coudonu- i
nium in Marokko zul op bevredigen
de wijze plaats hebben. Vermeden zal1
worden, dat te Fez twee residenten
worden gevestigd. Voor de quaestie
van den spoorwegaanleg tusschen
Tur.ger en Èl Ksar, hoopt men ©ven-
©ens een oplossing te vinden, die
practisch voor Frankrijk en niet on-
gonuam voor Spanje is.
Ui! en oyer Perzië.
In Perzie zelf is de toestand onver
anderd de stemming te Teheran is
zellT kalmer geworden. Men bepaalt
zich er toe, pi otesttelegrummen te
zenden naar alle richtingen, «n ver
gaderingen te houden, waarin men
tot gc-on resultaat komt.
De tram- en spoorwegmaatschappij
heeft in de afgoloopen week geen vijf
gilden ontvangen. De handel lijdt
grcote schade, daar de bazaar voort
durend gesloten blijft.
Te Wesnen is uit Teheran bericht
ontvangen, dat de Russische troepen
optrekken naar Kaswin.
Uit de verklaringen van de Russi
sche en Engelsche sozauteu bliikt,
dot da troepen te Kaswin zullen blij
ven, als ie Teheran de rust hersteld
wordt. Zoo dit niet geschiedt, zal do
opmarsch naur de hoofdstad pli.ats
hebben.
Eu dan
In den loop der beraadslagingen
over de Perzisch© aangelegenheden
in T Engelsche Hoogerhuis. zei minis
ter Morley, dut het doel der Russische
regeering normale en duurzamo
betrekkingen uict do Perzische regee
ring in hel leven te roepen on allo
aanleidingen tot gesclulicu uit den
wog te ruimen. Te dien eind© zal Rus
land nadore voorstellen aan Perzie
doen.
Lord Curzon viel den minister in,
de rede met de vraag ,,Is dat een
vei klaring van do Russische Regee
ring
Hierop antwooidde minister Mor
ley „I)at juist niet, liet is het plan
van do Russische regeering on wat ik
gezegd heb ls niet precies hetgeen zij
1 looft verklaard, maar toch toa naas
tebij. It u s I a n d b e o o g t geens
zins de integriteit van
Perzië aan totasten, het
verzekert dit ten stelligste en wenscht
er de aandacht op te vestigen, dat
do in Perzie genomen militair©
maatregelen slechts van voorloopi-
gen aard zijn en dat Rusland geen
plan hoeft inbreuk te maken op do
beginselen van de Engelsch-Russi-
scho overeenkomst I
EEN TURKSGH PROTEST.
Uit Konstantinopol wordt geseind,
dat de Porto door liaar gezanten bij
do mogondiiedou een nota indiende,
die het verzoek inhoudt, dat Rusland
geen stappen zal doen, waardoor de
integriteit van Perzië zal worden
aangetast.
Turkije baseert zijn nota op den
toestand in Perzië on do opwinding
onder de Mohammedanen, die zoo
groot is, <\j^t zij tot groote gevolgen
zal kunnen leiden.
Dc opstand In Cblna.
Te Hongkong zijn 200 man Fran
sche koloniale troeipen aangekomen
zij kunnen doorgaan naar Peking.
Trouwens, dagelijks komen er to Pe
king versterkingen aan voor de wach
ten der buitcnlandsclve legaties. D p
dit oogenblik zijn er te Pe
king reeds meer dan 2000
man buitenlandsche troe
pen aanwezig; en het aan
tal neemt gestadig toe.
Het leger der opstandelingen ie
Nanking, neg vol geestdrift over de
vermeestering dier stad, bereidt zich
voor op
Zoo'n „marsch naai' Peking" is na
tuurlijk volstrekt geen eenvoudige
zaak. De afstanden zijn reusachtig
en op de spoorwegverbindingen naar
het noorden valt weinig vertrouwen
te stellen.
Generaal Tsjang, die na Nan
king zoo langen tijd te hebben verde
digd uit do stad wist te ontkomen,
verzamelt wat er van zijn leger over
is te Ansoei.
Van do rcgcoriiig is een edict uitge
vaardigd, waarin.... 't afsnijden van
den staart wordt toegestaan. De Chi-
noozen zullen dus moderner worden!
Eon correspondent van ©en Duilsch
blad hoeft oen onderhoud gehad met
preside-.# 'l'aft
Doze vcr.klaardo overtuigd te zijn,
dat de arbitrage-verdragen d-oor don
Senaat aangenomen zouden worden.
IIii hecht or groote waarele aan, dat
ook Duitschland /.ou toetreden tot de
lauden, die scheidsgerechtelijke ver
dragen sluiteu mot do Vcroenigde Sta
ten hij hoopte en vertrouwde, dat
de landen /tie met de Veroenigde
Staten dergelijke voldragen sloten,
ook onder elkaar gelijksoortig© ovei-
eenkonn-ïten zouden treffen. Dan ban
een internationaal ge
rechtshof opgericht wor
den met de noodige macht
om aan do vonnissen bin
dend© kracht te geven. Zoo
lang de volkeren geen andore moge
lijkheid zien, om conflicten uit don
weg te ruimen, dan wapengeweld, za!
allerwege vloot en leger versterkt
moeten worden, liet internationale
Stadsnieuws
KUNST ZIJ ONS DOEL.
Naar geadverteerd wordt, zal d© Hor-
denkingstentoonstel ting 18211911
voor het Toekencollog© Kunst zij o'ns
Doel, op Zondag 10 Dec. voor het
laatst opongostekl zijm.
Vandaag zijn de zalen in liet ge
bouw Kruisstr. 4547 ooa 's avonds
toegankelijk, Zaterdag 9 en Zondag
10 Dec. zal de merkwaardig© collec
tie togen den lagen toegangsprijs van
10 cents te bezichtigen zijn.
Het bestuur vertrouwt dat kunst
vrienden en belangstellenden van ei
ken stand, i'n deze sluitingsdagen nog
een bezoek zullen komen brengen.
KON. NED. ROND VAN OUD-ONDER
OFFICIEREN.
Bovengenoemde Bond zal Zaterdag
avond voor de kinderen harer leden,
aspirantlodcn en donateurs, haar
jaarüjksch St. N icolaasfeest vieren In
het Brongebouw.
Gevallen.
De 77-jarlg© turfventer H. H. uit de
Leliestraat viel gistermiddag in de
Koksteeg en bezeerde zich zoo aan
beide boenen dat hij niet meer kon
ioopen. Op z'n turfwagen werd hij
door een politieagent naar hui's ge
bracht.
Diefstal?
Door een linnenmeid, in het St.
Elisabethsgasthuis. mej. F. M. M., is
bij do politie aangufte gedaan, dat de
zer dagen uit een gesloten koffer op
haar kamer, oen paar nieuwe dames
glacé handschoenen waren weggéno-
men.
Een aangifte.
Schipper J. G. B., gezagvoerder van
oen momenteel in het Noordtfr Bui-
tenspaarne liggende schuit, kwam bij
de politie vertellen, dat hij bestolen
was. Terwijl hij onder den invloed
was zou men uit een portefcu/dLo die
in den binnenzak van zijn olie jas
zat een bankbiljet van f 40, oen van
I 10, en bovendiiën nog f 5 aan zilver
geld hebben weggenomen. De schip-
por deed or ©on heel verhaal bij. Om
5 uur 's middags was hij bij een tap
per op het Spnarne geweest en had
daar een bankbiljet van f GO gewis
seld. Daar had hij e<en man en eon
vrouw gesprokeh, die ook bij hom op
de schuit zijn geweest maar aan
geraakt hadden z© hem me tl
P© recherche ging aan liet onder
zo. '-em word al dadelijk gewaar dat
schipper niet om 5 uur, maar al om
lialf two© hot bankbiljet was konion
wisselen. En ten slotte kwam de kla
ger vertellen dat hij het bankbriefje
van f 40 ergens tusschen wat rommel
in z'n schuit had teruggevonden. Wat
het overige gold betreft: hij moest nu
toch bekennen dat het wel kon dat
hij dat al uitgegeven had...
Zoo eindigde dit aangifte-geval: ©en
storm in eon glos wate'rl
'N AVONDWANDELING.
Om zoo'n paar maanden na afloop
van het badseizoen eons eon bezoek
aan Zandvoort te brengen is een
zoor betrekkelijk genoegen. En 'k go-
loof dan ook dat er weinig menschcn
zijn dio een uitstapje naar de tijde-
lijk-uitgestorven hadplaats voor hun
ploizier zullen gaan onderncmon. Do
bezoekers-van-buiton, die ©r dan ple
gen te komen, zijn monschen die er
toch eenmaal zijn moeten, hun werk
verrichten on dan een good heenko
men zoeken naar andere oorden....
't Gebeurde dezer dagen dat twee
llaarleinscho journalisten den avond
haddon doorgebracht in de vergade
ring van Zandvoort s vroedschap. En
toen de véle wijze dingen, dio daar
door de representanten der burgerij
werden gesproken, afgehandeld waren
toon do voorzitter met een forschen
hamerslag te kennen gaf dat de open
bare zitting ten einde was toen
was 't al over Ben uur. F.n do twee
persmenschen zagen geen kans meer
om de tram van 10 uur 18 te halen.
Nu is dat niet t ergste wat iemand
gebeuren aan. Zelfs in wlnter-Zand-
voort Ls 't immers nog mogelijk om
onderdak to vinden, als 't een killige,
unheimische avond is... Tenminste,
zoo dochten de twee vertegenwoordi
gers van de Koningin der Aarde. En
ze maakten 't plan om het uur dat
nog scheidde van 't tijdstip-van-ver-
trek der volgende tram gonoegelijk
met 'n partijtje biljart door te bren
gen. Groot was de décentie!
't Eerst© 't beste café, dat 't twee
tal in ZandvQort's stille en verlaten
siraton ontdekte, bleek hel verlicht.
Rumoer klonk naar buiten, in de stil
te waar de twee vreemdelingen-in-den
lande wachtten.
„Er is hier niet meer dan éen bil
jart", zei nr. éen, critisch de afmetin
gen van het estarninet beschouwend".
„Zeker en vost niet", beaamde nr.
twee.
„Zou 't bezet zijn? hoor jij stoo-
ten?"
,,'k Hoor niets we zullen maar'es
kijken".
Meteen trachtte oen der twee de
deur te openen. Onmogelijk. Die was
on bloof dicht. Blijkbaar was 't ge
bouw al gesloten, en dat om kwart
over tienen?... 't Kon niet.
Enfin, misschien was 't café-in-
casu te klein om langer open te blij
ven. Een grooter opzoeken! Spoedig
was or oen gevonden. Ook luier scheen
licht naar buiten, ook hier klonken
stemmen... en hier was zelfs de voor
deur wijd-open. De twee pers-
nienschen-uAt-Haarleni stapten, blij
nu toch voor goed uit-de-kou te ko
men, binnen....
Twoedo teleurstelling!
De koffiekamer hood, 'n onhuise-
lijken aanblik van opgestapelde stoe
len en tafeltjes, gehuld in oen stof
wolk die werd opgejaagd door 'n
kellner, getooid met een voorschoot
en opgest.reopte mouwen. Die veeg
de do zaal aan, en z'n chef stond er
in 't buffet naar ie kijken. Verder
was er niemand'. Hierop ontspon
zich 't volgende geestige gesprek:
„Ben jullie hier niet moer open?"
„Nee moneer, we moeten sluiten!"
maar
omdat de oplage van HAARLEïti'S DAGBLAD zoor groot Is en
steeds blijft stijgen.
Jaarlijks worden er
TIENDUIZENDEN geplaatst
„Om tien uur?"
„Om tien uur!"
„Maar dat is hier ©en voorhisiori-
sclie toestand. Is dat 's zomers ook
zoo?"
,,'s Zomers sluilen we om elf uur.
Maar nou om tien".
„Waar kunnen we dan nu nog
heen?"
..Nergens alleem naar 't tram
hokje".
Do tweo bezoekers voelden niets
voor ©en verblijf van 55 minuten in
hot zeer beknorde tramhuisje. Dios
ontvluchtten ze eerst des kei Ine rs
stofwolk, cm kwamen toen op straat
tot flo conclusie dat de zaak eeu
komische zijde had. Van wolk© zijde
men haar beschouwen moest.
Nu was 't vlak-voor St. Nicolaas-
avond. En 't is don persmenschen te
vergeven dat toen op hun verdere
wandeling liet verlichte raam van
een hanketbakkerftwinkel-met-1 u nch-
room voor hen opdoemde uit (loze
Zandvoortsche verlatenheid, de trek
ir appelbollen hnn to machtig
werd.
Dus stapten zo naar binnen. Ver
scheen een juffrouw, min-of-meer ver
baasd glimlachend.
„Is uw lunchroom al dicht?"
.,Ja, meneer, die hoeft verlof, we
móeten orn tien uur stuiten".
..Ook al! Kunt u ons niet met een
paar appelbollen er in zetten? We
mogon hier toch wel na tienen appel
bollen eten?"
,,"t Spijt me wel, maar bet mag
ook niet".
De Juffrouw bleek onvermurwbaar,
gehoorzaam aan de strenge letter der
Zandvoortscho plaatselijke wet, die
verbiedt dat men na tien uur appel
bollen in de lunchroom eet.
Journalisten „proefden copïe" in 't
geval. Wandeldén nuar de officieel©
autoriteit in doze ernstige zaak: de
politie. Verschoon ©en agent, of ©cn
hoofdagent in ieder geval een def
tig ordebewaker, mot een collega.
,Goeionavond". Volgde woder-
groot, Is 't waar dat ze hier oin tien
uur moeten sluiten?" „Wis en ze-
kor!" „De lunchroom ook?"
„Ookt" Wat moeten wo dan in dit
dorp uitvoeren?"
„Gaat u 'os naar 't strand. De ze©
is mooi". „Zoo, is die tegenwoor
dig nogal grappig?" „Heel grappig!"
't Was nu halfolf. De hoeren wan
delden verder, en kregen ©©n volle
dig overzicht van Zamdvoort-in-win-
tertoestand. 't Publiek op straat be
stond uit oen aangeschoten heer
schap. Verder niemand. Overal lan
ge, lveld er verlichte straten waarin
vele gesloten optrekjes, dichte zomer-
ihotels cn volstrekt geen pubhok.
'n Gezellige boel'. Al dat kostelijke
eloctrische licht werd daar tentoon
gespreid voor de twee wandelaars
die Zandvoort-bij-avond bezichtigden,
genietend liet licht waarvoor zij goon
cont lkilasting ooit hadden gegeven,
maar dio anderen dio anderen die
nergens te zien waren: d© inboorlin
gen van Zandvoort zoo vele gul
dens. En toen voelden zij liet wel als
©on soort van zoete wrak© hier gra
tis en alleen te profiteeren van den.
gemeentelijken schat des lichts,na den
gruwe deceptie die de „winterdienst",
de tien-uursluiting, hun had bereid...
Om elf uur 18 zaten m'n beide col
lega's in de tram die hen voerde naar
een plaats waar tenminste cwn tien
uur nog niet alles is ingeslapen. En
schreven daar nocr dc genoegens van
een winteravond-wandeling door
Zandvoort-Bad.
ORGELBESPELING
in de Groote- of St.-Bavo-kei k te
Haarlem, op Dinsdag 12 Dcc. 1911, des
n. van 1 tot 2 uur, door den heer
W. Ezerman.
Programma
1. Preludium en Fuga, G. F. Han
del.
2. Improvisation, J. Lemmens.
3. Sonate No. 2, MondeLssolin.
a. Grave, Adagio.
b. Allegro maestoso.
c. Fuga.
4. Agnus Dei uit 't Requiwfe, Mo
zart.
5. Aria „Und ob die Wolko", C.
M. v. Weber.
HARMONIE.
De Muziekvereen. „Harmonie" geeft'
Zondag 17 Dcc. a.s. een matinée voor
hare leden en begunstigers xnet me
dewerking van hot Mannenkoor
„Cresoondo-Caecilia". dir. de hoor
Otto W. de Nobel.
AFD. HAARLEM ALG. NED. CIIEM.
BOND.
Bovengenoemde afdocling hield
Woensdagavond ©en excursie naar de
suikerfabriek „Holland" te Halfweg.
Om 7 uur per electr. tram vertrok
ken, word mon aan do fabriek ont
vangen ©n door de verschillende lo
kaliteiten der groote onderneming
rondgeleid. De bewerkingen der sui-
fan Kunst en Kunstenaars.
XXIX.
Den 2ien November, in den vroegen
ochtend, werden de Münchenaars die
zich op straat bevonden door een aan
geplakt bulletin verrast, met de me-
dudeoling dat don voiigon avond, in
het sanatorium van Cunnstodt, de
hoofddirecteur der Beyersehe niusea,
Hugo von Tsohudi, overleden was.
Dut de dood van cn museumdirec
teur aanleiding tot bulletins geeft ls
een sprekend bow ijs voor diens po
pulariteit; gewoonlijk toch blijft de
meest verdienstelijke arbeid dezer hoe
ren voor het publiek moeilijk ter he-
oordceling toegankelijk. Doch zoo er
ooit voor algeineene deelneming in
een verlies, do kunstschatten van
Münclicn betreffende, reden kon zijn,
dan was dat zeker hier het geval.
Met Von Tschudi is cón figuur uit
de wereld der kunstbehecrdeis lieen-
gegaan, wiens evenknie gozocht moet
worden, wiens meerdere vooreerst
onvindbaar zal blijken. Zijn superio
riteit was duidelijk aan teder die met
hen» in aanraking kwam. en allen die
dat voorrecht hadden, kwamen tevens
onder de bekoring van zijn bijzonder
nobele persoonlijkheid. Zij hadden
slechts één roep over den goloerdcn
edelman die aan het hoofd stond der
Münchener museumbesturen, offi
cieel zelfs het hoofd aller lleyersche
musea. En die roep verbreidde zich
viva voce, hij overlevering, tot ver
over do grenzen yan Duitschland.
Want de reeks zijner schrifturen 's
klein en zijne gezamenlijke kunstop-
slellen leveren don lateien verzame
laar wellicht slechts één bundel. Doch
daarin vindt men zijne hoofdverdien
ste niet. Die ligt op ander, in hoofd
zaak op organisatorisch terrein.
Von Tschudi had niet alleen de
v o rinvo o rn a am head van eon edel heer,
hij was het van goboorto-woge. Uit
don oudsten Zwit-sersclien adel ont
sproten, studeerde hij te Weenen in
rechten ©n kunstwetenschap en gaf
zicli geheel aan do laatste. Daurna
doorliep hij eon auihtenaarscarrière
bij do museabesturen van Weenen en
Berlijn.
In dc laatste stad komt hij op den
voorgrond als directeur der National
Gallerie.
Daar ook ontstaan de botsingen tus
schen hem en de allerhoogste, offl-
cieele, kunstbescherniLng, dio welke
door don Keizer gesteund wordt. Zijn
optreden is de eerste schrede van ©en
nieuwe beweging, die adepten gekre
gen hoeft, en waaruit thans een par
tij gegroeid is, die voortdurend nog
den strijd met liet officieel© kunst
inzicht, het officioele kunstenaars
syndicaat, te voeren heeft.
Die strijd komt hierop neer. Waar
een man van de universeele ontwik
keling van een Tschudi royaahveg er
kende. dat de jongere Duitsche kunst,
hoofdzakelijk w ortelde op de Frausche
kunst der Barbizonsciiool en hare
tijdgenooten, en er daarom van die
Fransche kunst eon representatief
aantal in de National Gallerte be-
hoordo aanwezig te zijn. nam men
hom in nationalistische kringen dat
streven kwalijk en lasterde dat hij de
Duitsche kunst verwaarloosde ten
koste van die van 't buitenland. Hoe
wel uungetoond kan worden dat dit
onwaar is, en onder Tschudi's direc
tie evemgood en evenveel Duitsche
kuust werd aangekocht als Fransche,
hebben deze beschuldigingen en de
daarmee gepaard gaande intriges ten
slotte tot de breuk geleid. Het begrip
National Gallerie omvat voor Von
Tschudi niet: oen museurn van uit
sluitend nationale kunst, doch, oen
museum waar de Natie haar kunstge
voel in den breeds en met gevoel
voor verhoudingen ontwikkelen kon.
Do geheele National Gallerie werd
naar dat princiep gereorganiseerd,
cn, gesteund door vermogende vrien
den en gebruik makend van de hem
ter beschikking staande gelden, in die
richting tot ontwikkeling gebracht.
Maar de gezochte conflicten vermeer
derden en daar Von Tschudi wel
ambtenaar was. maar geen ambto-
naarsnutuur had, moest het misloo-
pen.
Li 1908 kroeg hij een jaar verlof en
is niet moer op zijn post weergekeerd,
dan om van de National Gallerie af
scheid te nemen. Nadat bij namelijk
zijn vei lof jaar gebruikt had om een
reis naar Japan te ondernemen, en
daar land en kunst met eigen oogen
te aanschouwen, gewerd hem bij zijn
terugkeer do benoeming to Münclion,
Berlijn's concurrent op kunstgebied,
die waarschijnlijk vei-wacht, gaarno
aanvaard werd. Tschudi keerde zijn
bedillere den rug toe en werd in de
schoono Isarstad Geheim rut en Ex
cellentie. Dat was najaar 1909.
Wij liebbem don Gelieómrat von
Tschudil in lApril 1910 to Münchon
mogen ontmoeten en hem in zijn een
voudig bureau in de Alte Pinakotlieek
aan het werk gezien en het voorrecht
gehad hem des middag's in zijn pri
vaat-woning te mogen bezooken. Een
hooge, slank© figuur, modern ©n cor
rect gekleed, het wusbleoko gezicht,
ondanks de overblijfselen der vreese-
lijke ziekte, waarvoor hij te Cann-
8tadt genezing ging zoeken, van eon
bijzondere innemendheid, de donke
re, doordringende oogon achter de ty
pisch Duitsche hoornen lorgnet. In
zijn bewegingen every inch a gentle
man, ging hij door zijn bureau op en
neer, nu e©ns telefoneercnd naar eon
museum-afdeoling dan weer met ©en
assistent oven een correspondentie
besprekend en onderwijl uit kasten
en laden prenten en teekoningon te
voorschijn halend om z© on9 te laten
zien. Het beheer van een complex als
de Münchener musea »s ©en ministe
rie gelijk. In rangen ingedeeld volgen
de custodes, de conservatoren, d© di-
rectorial-assiaten en de wetenschap
pelijke Hllfsarbeiter elkaar, na den
generalissimus op. En hoe waren al
deze hoeren, alleen bestudeerde man
non van goeden sinaak en goeJon
huizo met den nieuw en goheimrat in
genomen!
Do ondei'handen genomen reorga
nisatie der Alte Pinakoltheek, hooft,
als allo reorganisatie arbeid hier on
daar afkeuring en tegenwerking niet
ontloopen. Maar de Münchetischo
atmosplieei' was vrijer, zuiverder dan
het meestal door intriges omspannen
milieu in Berlijn. En het moot Von
Tschudi aangetrokken hebben weer
oen hooi nieuw arbeidsveld voor zioh
te zten.
Waren het in hoofdzaak zijn aan-
koopen der Daubigny, Corot, Troyon,
Géricault, der Franscho meesters van
1830—80, die hem te Berlijn zwaar
werden aangerekend, voor zijn privé-
giuiot was hij al jaren ©n jaren gele
den veel verder gegaan. Had hij, de
kenner vaai Italiaansche en oud-Duit-
sche meesters, in zijn museum beheer
de nog veelzijdige)- sympathieën ge
toomd, die hij aan don dag legde bij
zijn aankoopen en vondsten voor
eigen verzameling, men zou hem nog
veel eerder den voet hebben dwars-
gezet.
Waar mon zelfs zijn ijveren voor
boven genoemde Franschen niet tole
reerde. zou men hem zeker voor zijn
neiging voor b.v. Vincent van Gogh's
werk als doodszonde aangerekend
hebben. En toch en deze waren het
die hij mij vol trots en liefde in zijn
tijdftuke woning "s middags toonde
had hij reeds in de negentiger ja
ren, toen van Van Gogh-onobisme,
nog geen sprake was, van dezen
schilder zich oen vijftal wonderlijk
mooie werken verzekord, werken die
thans het twinligvoud waard zijn en
die, tot op zekere hoogte, zelfs, in den
handel niet moer vindbaar zijn.
In 1910 hadden wij van Van Gogli
echter al meer schilderijen gezien.
Onder eenige honderdtallen Ioopen
allicht inoeidcr© prachtexemplaren.
Een museumbehoerder als Tschudi,
van dc wereld, geleerde, en ar
tist op harmonische wijze vereenigd;
doze type was als verschijning een
zoo groote bijzonderheid, en oefende
zoo groote aantrekkingskracht uit,
dat dc indruk waaronder men iu den
omgang met hom kwam, voor goed
en diep gevestigd bleef.
Hugo van Tsehndi werd 60 jaar. Hij
zag er uit als iemand van 45. Lijder
aan de vrcesolijke lupus had hij te
Cannstadt vermindering van lijden
gevonden. Toen hij naar München
zou terugkeeren greep een nijdige
bronchitis hein aan en werd de oor
zaak, met een reels bestaande liarts-
zw-akte, van zijn droeve dood. Een
nolxfi© geest die voor veel lijden in
de kunst verzachting vond. en een die
tevens mild regeoren kon, is met hem
verdwenen. De deelneming door de
stad München is gerechtvaardigd. Hij
is midden uit het werk, voor Mün
chen begonnen, weggerukt en die hen
vervangen kunnen zijn niet overtal-
rijk.
J. H. DE BOTS.
5 Dee. '11.
