HAARLEM'S DAGBLAD.
DERDE BLAD.
DONDERDAG 4 JANUARI 1013
OM ONS HEEN
Ho. 1480
Habstracbtlng van flen
Gemeenteraad.
Onts burgemeester blijft in de eer
ste Raadsvergadering van het nienwe
jaar aan den tradltioneelen geluk-
.wenseh voor de leden en him gezin
een beschouwing vastknoopen over
het jongste verleden en de naaste
toekomst in Haarlems administratie
ve geschiedenis weliswaar meer
over het verleden don over wat ko
men zal omdat zooals de heer Van
Styruni fijntjes opmerkto, het niet in
dos burgemeesters aard ligt, zich uit
te laten over andere dingen, dan die
volkomen rijp voor behandeling ge
worden zijn.
Een aardige gewoonte, zoo'n
Nieuwjaarsrede. Ze geeft den burge
meester gelegenheid to doen blijken
van zijn ontimlsme en, ook togenoveT
■do buitenwereld, aan Haarlem de oer
te gunnen, die het toekomt, namelijk
van te zijn een gemeente, waar wel
belasting moet worden betaald, doch
niet overmatig, waar wel dure nieu
wigheden worden bestudeerd en inge
voerd, maar met beleid. En ze is met
een het moment om ons te verheu
gen in een paar verrassingen, die
dit jaar waren het cadeau van 12000
van do Vereeniging Haerlem, om
'den toren opnieuw op 't Stadhuis" te
plaatsen, en de mededeeling, dat B.
en W. zullen voorstellen een proef te
nemen met asphalteering van den
Anegang.
Dat de Vereeniging Haerlem deze
belangrijke som voor dit doel heeft
kunnen bijeenkrijgen, is een geluk-
wonsch waard. En een tweede felici
tatie ga uit naar do Anegangers, die
dus zoowaar nog het eerst met
pholt zullen zijn verrijkt. Bij wijze
van proef w eliswaar, maar deze bij
voeging behoeft ons niet aan het
schrikken te brengen. Is er maar een
maal een begin gemaakt met het
moderne plaveisel, dan houdt nie
mand do uitbreiding daarvan meer
tegen en dat de Anegang het snufje
er van zal hebben en niet een gedeel
te van onzen hoofdverkeersweg tus-
schen Station—Groote Houtpoort, is
zeker wel hieraan too to schrijven,
dat de Anegang als korte en rechte
straat bovendien oen geheel vormt,
zich dus voer een proefneming bij
zonder leent.
Nog altijd ben ik niet zonder vrees,
dat de asphalteering van Kruisstraat
on Kruisweg, Barteljorisstraat en
Groote Houtstraat door hot vooraf
nanleggon van den tramweg bemoei
lijkt en dus uitgesteld zal worden.
Maar nu het eenmaal niet orders zal
en kan, nu einde Februari de rails
zuilen worden gelegd en er blijkbaar
voor deze straten van asphalt voor
eerst nog geen sprake is, doen wij wel
met het optimisme van onzen burge
meester over le nemen en, er het
beste van hopende, niettemin waak
zaam te blijven voor wat wij, voor
standers van asphalteering, beschou
wen als een Haarlcmsch belang.
Het eenige punt van beteekenis, dat
do Raad wist of te handelen, was het
rapport der duurte-commissie en, in
verband daarmee, hot voorstel van
iden heer Bregonje tot het verleenen
van een toeslag aan do gemeente
werklieden Zorgvuldig hadden B. en
W. die twee zaken gescheiden, im
mers bij de eerste, het rapport, kwam
de vraag te pas, of de gemeente als
overheid zou moeien voorzien in een
noodstand en bij het toeslag voorst el
viel alleen hierop te antwoorden, of
zij als werkgeefster een extra zou uit-
Kceren aan haar eigen werklieden.
Over het eerste punt waren allen,
uitgezonderd de heer Bregonje, het
eens, dat van een algemeenen nood-
stand geen sprake kan zijn. De gevoe
lens over den nijslag waren meer
verdeeld, doch ook deze werd afge-
Er kan niet gezegd worden, dat de
debatten over die twee punten mooi
of nieuw of leerzaam waren. Soms
leken ze wel wonderlijk, bijvoorbeeld
toen de heer Middelkoop een verbijs
terend betoog opzette over den land
eigendom in Hongarije, vandaar over
den landbouw in ons vaderland
kwam te spreken en betoogde, dat
niet verhooging van loonen, maar
verandering in de wijze van produc
tie den toestond zou verbeteren.
Alles in de wereld houdt verhand
met elkaar, maar dit koord, waarin
ook nog een uitnoodiging aan
W. was geweven, om do invoering
van Argentijnsch vleesch te bevorde
ren, zat wel wat al te losjes ineen.
Do eenige, die dat niet opmerkte, was
de spreker zelf althans hij ver
klaarde, na een verzoek van den
voorzitter om zich te beperken, dat
hij meende, dicht bij honk te zijn ge-
hieven
Al noemden B. en W. op de agenda
punt 4 rapport der duurte-commissie
en punt 8 het voorstel-Bregonje, do
Raad nam de scheiding niet zoo pre
cies in acht en de voorzitter liet,
wijselijk, maar door elkaar over do
gemeente als overheid en als werk
geefster praten.
Het betoog van den heer Bregonje
maakte geen sterken indruk. Wel:
waar was hij in ongunstige conditie,
omdat hij niet veel anders doen kon,
dan de areumeuten van do minder
heid der rapport-commissie herhalen,
maar do voordracht was ook ietwat
slap het scheen of de heer Bregonje
den uitslag voorzag en begreep, dat
zijn betoog toch vergeefs zou wezen.
ITij vond bovendien weinig steun.
Noch de heer Slingenberg, noch
heer Thiel gordden zich ten strijd de
laatste deed alleen, men zou haast
zeggen pour acquit do
conscience, de vraag, of al die
gemeenteraden en al die particulie
ren, die bijslag hadden gegeven, er
dan niets van wisten, en ging daarop
weer aan den kant van de arena zit
ten toekijken.
Daarop gaf do voorzitter van de
commissie. Dr. K ruseman, ant
woord. Van die gemeenten zijn er
verschillende, die veel lager loon
geven dan Haarleih en met particu
lieren moet een gemeente zich niet
vergelijken. Het fs inderdaad met die
vergelijkingen eigenaardig gesteld.
Soms wordt de gemeente aan parti
culieren ten voorbeeld gesteld, een
anderen keer moet de gemeente zich
aan de particulieren spiegelen, al
naar 'gelang van de omstandigheden.
Toch zou, dunkt mij, het bijslag-
voorstel van den heer Bregonje nog
wel kans van aanneming hebben ge
had, wanneer de gemeente niet juist
op dit oogenblik bezig was, een bij
slag te betaleD, namelijk de som, die
als terugwerking van de loonsverhoo-
ging over anderhalf jaar aan do ge
meente-werklieden verschuldigd is.
Het is een bedrag van f 24000, waar
van 12000 reeds is en waarvan do
andere helft zal worden uitbetaald.
De mededeeling van den heer Bre
gonje, dat over dezen hijslag wel
reeds beschikt was door de belang
hebbenden, kon tegen dit cijfer niet
cp. Men kon in de zaal voelen, dat
de gemeente-werklieden geen duurte-
bijslog zouden krijgen. En met 21
tegen 12 stemmen werd het voorstel
dan ook afgewezen.
De heer Bregonje is vol ijver, maar
practisch niet altoos. Hij kon wel
denkon, dat hem gevraagd zou wor
den, hoeveel zijn bij slag-voorstel kos
ten zoudaarop had hij het antwoord
gereed moeten hebben. Zijn opnicr-
king aan Dr. K ruseman, die hem met
de vraag in 't nauw dreef, dat deze
het hem (Bregonje) eerder had moe-
ton zeggen, was als grapje wel aar
dig, maar sneed geen hout. Niemand
kan in den Raad verwachten, dat
zijn tegenstander zijn sommen uit
rekent, dat moet hij zelf doen. En
verzuimt hij dat, dan krijgt de te
genstander een geducht wapen in de
hand, want niet licht is een meerder
heid te vinden voor een voorstel,
waarvan niemand de kosten kent.
De heer Weijland hield zijn eerste
rede, over een administratief onder
werp, dat hij krachtens zijn maat
schappelijke positie meester i3. Hij
spreekt eenvoudig, kort en begrijpe
lijk, wat lof verdient. Dat hij per
geluk tegen zijn eigen amendement
stemde mag liein, op grond van de
moeilijkheid om bij urenlange debat
ten altijd attent to blijven, niet zwaar
worden toegerekend; practisch deed
het geen kwaad, want het amende
ment kwam er toch.
En dat hij een paar maal den
voorzitter de juiste titulatuur -ont
hield, „ja voorzitter, neen pardon,
voorzitter" zei, moet wel een lap
sus linguae of een verkeerde
tongslag wezen.
J. C. P.
Duitenlandsch Overzicht
Ds oorlog fustcben Italië en TnrkUe
Naar aanleiding van in omloop
zijnde geruchten, schrijft de Petite
Republiquio over
EEN ONNOODIG BLOEDBAD
't volgende
„Men verwacht een beslissend go-
vecht voor Benghosi 20000 Turken
en Arabieren staan voor de stad ge
concentreerd, waarin de Italianen
voor den slag' gereed liggen, gesteund
door een geweldige artlileriemacht.
De uitslag vun den strijd schijnt
niet twijfelachtig en „in goed inge
lichte kringen" wacht men slechts, om
den vrede fe proclameeren, op de
bloedige r|iderlaag, die voor het le
ger van Turkije in het verschiet ligt
„Derhalve de oorlogvoerenden
koesteren thans het vaste voornemen
de vijandelijkheden niet voort te zet
ten maar blijkbaar brengt de eer der
beide volkeren mede, dat nogmaals
honderton slachtoffers met hun bloed
den reeds doorweekten bodem moeten
kleuren.
„Is dat geen wreedheid, die koel
bloedig voorbereide slachtpartij, ter
wijl de uitslag reeds verzekerd is, en
kan men rustig toazacni hij zulk een
opoffering van monschonlovens 7"
In de laatste dagen wordt er weer
meer over
VREDESKANSEN
gesprokeai. In Turksche kringen laat
men zich daarover aldus uit „Eerst
moet men afwachten, welke houding
de Kamer tegenover liet nieuwe kabi
net zal aannemen. Said pasja zou
wel geneigd zijn liet sluiten van den
vrede te helpen bespoedigen, maar
de vraag is, of voor de onderhande
lingen reeds een grondslag geronde a
is. De meeningen van de oorlogvoe
rende mogendheden zijn en blijven
zeer uiteenloopend en slechts met
moeite zal men een vergelijk kunnen
vinden."
DE ITALIAANSCHE CENSUUR
OVER JOURNALISTEN.
De Italiaansche re-geering heeft ook
don oorlogscorrespondent van de so
cialistische „AvonLi", Michele Vaina
s berichten over de mislukte
expeditie naar Brïtobraa thans dooi
de afzetting van den verantwoorde
lij keoi generaal zoo duidelijk beves
tigd worden uit Tripolis doem ver
bannen. Door hot verdwijnen van do
zen journalist, wiens berichten veelal
waardevolle correcties en aanvuilin-
Yan de officicelo Italiaansche te
legrammen brachten, wordt bet nog
moeilijker den gang der gebeurtenis
sen op het oorlogstooneeJ te volgen.
Voor Tripolis zijn reeds 120,000,U00
lire uitgegeven. De staatskas beschikt
nu nog over 4S0,000,000, zoodat een
oorlogsleeming voorloopig niet noodig
zal zijn.
ült TnrkUe.
DE MINISTERCRISIS
is nog niet geheel opgelost.
Talaad heeft do portefeuille van
binuenlandsche zaken geweigerd.
De minister van justitie neemt nu
tijdelijk het beheer van het departe
ment van binnenlandse he zaken
waar.
In de Kamer heeft Said pasja uit
naam van het nieuwe kabinet opnieuw
het wetsontwerp tot wijziging van
art. 35 der grondwet ingediend.
Do oppositie, die haar obstructie ge
staakt heelt, woonde de vergadering
bij.
Maar... aangenomen is 't voorstel
nog niet De Kamer stuut evenwel
voor de kous 't voorstel aannemen
of ontbonden te worden, t Zijn twee
kwade kansen 1
TURKEN EN BULGAREN.
Bij Koprulu is er een gevecht gele-
vord tusschen Turksche soldaten en
een bende Bulgaren. De Bulgaren
vluchtten, maai- lieten 5 do oden ach
ter. Aam Turkse hen kant zijn éen sol
daat gedood en twee gewond.
Uit en over PerzIS.
De werkzaamheid van de Russische
krijgsraden zal ook tot Resjl worden
uitgestrekt. Ook daar meent nl. de
Russische consul de aanstokers
de slachtingen te kunnen aamvijzen.
Behalve Perzen zullen zoo wordt
verzekerd ook verscheidene Russen
worden gevonnist. Men neemt o
dat de krijgsraden ongeveer twee
maanden in werking zullen Mij
ven. Hoeveel vonnissen zullen er dan
wol niet geveld worden
Naar de Russische gezant in Per-
ziè meldt, wil de regent van Perzie
om gezondheidsredenen Teheran
voor goed-verlaten.
Over
•T OPTREDEN DER RUSSEN
lieeft de Landraad van Tebriz aan t
Perzische consulaat te Woenen, het
volgende telegram gezonden
„Twee dagen geloden zijn de Rus
sen hier met geweld binnengedron
gen. Zij hebben een school bestormd
en de kinderen zonder genade neer
getrapt en geslagen. Rustige voorbij
gangers weiden geslagen of bescho
ten. Den volgenden dag kwam uit
Teheran het bericht, de vijandelijkhe
den te staken, hetgeen don Russen
evenwel niet verhinderde het bom
bardement voort te zetten. In de wijk
bij het Russische consulaat Baje Sjo-
mal drongen de Russen in de huizen
van de notabelen en roofden, wat
hun in handen viel. Verscheidene
aanzienlijke Perzen werden gevangen
genomen. Vrouwen en kinderen wer
den op straat neergeschoten. Ik ver
zoek deze gewelddaden ter kennis te
brengen van de beschaafde wereld."
Inderdaad e&n ernstige aanklacht 1
En.... Rusland beweert zich alleen
met de Perzische zaken bezig te hou
den, om rust en orde in dat lairad te
brengen i
Da opstand In China.
Uit Peking wordt geseind, dat de
staat van zaken allercritiekst is. Op
tal van plaateen zijn de revolutionai
ren weer aanvallend opgetreden, zoo
dat aan den wapenstilstand niet veel
waande gehecht kan worden.
Muitende troepen soldaten hebben
het station Sjanhaikwan bozet en
daarmede de verbinding tusschen
China en Mantsjoerije afgesneden.
Een Japaneche troeqjenafdeeling is
afgezonden om het verkeer te herstel
len.
Dat wordt een gevaarlijke inmen
ging 1
Een ander telegram uit Peking be
richt, dat
onvermijdelijk moet worden geacht.
Er zijn weer geruchten over oen
vlucht van de keizerlijke familie uil
Peking.
Pie minister-.president Yoean SJi
Kai deelde aan de gezantschappon
mede, dat hij voornemens was den
strijd op te nemen voor een consti-
tutioneele monarchie. Hij gaJ ie ken
nen, dat hij er op vertrouwde, het
geheele noorden hoven den Yangtse
in zijn macht te houden, en dat naar
zijn meening de beweging ten gunste
van een republiek in de zuidelijke
provinciën spoedig zou verloopcn.
KEN BANK DER REVOLU-
TIONNAIREN.
ten zij heeft daartoe een beroep ge
daan op de in het buitenland govas-
tigde rijke Chineezen. I>e aandoelen
bedragen 5 jon. Tot dusverre is reeds
voor «en bedrag van 5 millioen jan
geteekend. Do Chincezen in Tokio on
Yokohama liebben voor een bedrag
van 2 millioen jein geteekend.
Allerlei.
De verliezen dor Spanjaarden in de
gevochten aan de Kert moeten, vol
gens de laatste berichten, bedragen
hebben aan dooden 12 officieren en
83 soldaten aan gewonden 21 offi
cieren en 257 soldaten. De verliezen
der Marokkanen worden op 500 doo
den en 1200 gewonden geschat.
Dinsdagavond is er weer gevochten.
De Marokkanen vielen de Spaansche
stellingen te Sanmar aan. Zij wer
don evenwel spoedig afgeslagen.
A.an de zijde der Spanjaarden wer
den 1 kolonel en 3 soldaten liclit ge
wond.
President Taft heeft te verstaan
gegeven, dat hij niet voornemens is
zich in den wedloop der presidents
verkiezing (en gunste van Roosevelt
terug te trekken. li ij voegde daaraan
toe Niets dan de dood zal mij nu uit
het gevecht kunnen houden.
We krijgen dus wellicht een strijd
tusschen Roosevelt e.n Taft. de vroe
gere vrienden. Dat kan interessant
wonden 3
De Grieksche Kamer heeft besloten
tot vergrooting van 't leger (4 In
ula a ts van 3 drvis'es) en tot verster
king der vloot. Alleen voor de vl-oot
zijn 46 millioen toegestaan.
UIT DE DUITSCHE POLITIEK.
De Vorwarts, 't hoofdblad der Duit
se!» sociaal-democraten, schrijft over
de verkiezingsleuze van den Rijks
kanselier o. a., dat dece er slechts
toe kan bijdragen, om de stemming
voor de sociaal-democraten te verbe
tenen, daar de regeering openlijk be
kent verhooging van de uitgaven voor
leger an vloot te verlangen.
Stadsnieuws
Ook do revolutionnaire regeering J
hooft besloten een bank op to rich-1
NUT8-SPAARBANK TE HAARLEM.
Vergelijkend overzicht over Decem
ber 1Ó11 en 1910:
Aantal bezoekers 756, (1910: 396)
Aantal inlagen 481, 1910: 228).
Aantal terugbetalingen 275, (1910:
168).
Ingeteerd: f 30273.12. 1910: f 10258.03 1/2
Terugbetaald: f 18394.01 1/2, 1910:
f 18596.17 1/2.
Meer ingelegd f 11879.10 1/2, 1910:
minder ingelegd f 8338.14.
Aantal nieuwe boekjes 53, 1910: 22.
In bewaring genomen boekjes 7.
GEMEENTELIJKE ARBEIDSBEURS
Nieuwe Gracht S. Telefoon 1170.
Ingeschreven: 20 timmerlieden,
1 machinale houtbewerker, wa
genmaker, 4 meubelmakers, 1 me.
dalmaker, 11 metselaars, 8 opper
lieden, 6 stucadoors, 5 witters, 8
machinebankwerkers, 1 monteur,
6 grofbankwerker9, 2 metaaldraaier
2 vuurwerkers, l ketelmaker, 4
burgersmeden, 3 machinisten, 7Bto-
kers, 1 electricians, 1 instrument
makers, 1 koperbankwerker, 1 ko
perslager, 2 loodgieters, 2 schoen
makers, zadelmaker, 2 kleerma
kers, 61 Bchilders, 3 behangers, 2
stoffes rders, 8 bloemisten, 6 tuin
lieden, 17 grondworkars, 2 bakkers-
1 banketbakker, l slager, 2 krui
deniersbedienden, 4 kellners, 18 ma
gazijnknechts, 18 loopknechts, 4 huis
knechts, 1 sigarenmaker, 8 kantoor
bedienden, 2 boekdrukkers 1 letier-
zeitar, 1 lithograaf, 2 binders, 82
losse werklieden 1 dienstboden,
14 werksters, 2 naaisters, 1 kook
sters, 8 huishoudsters, 6 vrou
welijke kantoorbedienden, adspi-
rant bouwk. opz., steentiouweri-
voegers, 8 Koetsiers en voerlieden
1 boerenknecht.
Onze Lachhoek
VRIENDSCHAP.
Wat is zij mooi, zei oen Jo'ng-
monsch, net eon schilderij.
Ja, ar.twoorddo oen jong meisje,
met oen blik op haar vriendin en
met de hand geschilderd ook!
Twee vrie'ndan zitten 's avonds aan
do stamtafel. Be den zwijgen langen
tijd bedrukt: ten slotte zegt de een:
Zeg eens, Smit, wat zeg je tegen Je
vYouw, als je zoo laat thuis komt?
Ik zeg alieeo „goeien avond De
rC3l zegt mijn vrouw dab allemaal.
Ik voel me heetemaaJ piet lelt*
kor, dokter, mijn memorie is zoo goed
uls weg.
Zoo, ja, dat weet ik eigenlijk al,
want twee jaar geleden iieb ik je dat
rekeningetje gestuurd van je vorige
ziekte en ik hoo'ixle er sedert niets
moer van.
KON. RUT. FABRIEK.
Door de Kon. Rijiuigfabriek van de
Firma Beiines zijn aau de H. IJ. S.
M, een zestal fraaie gemengde (le en
2e klasse) spoorrijtuigen afgeleverd,
bestaande uit: 8 coupê's, 2 zijgangen
en voorzien van W. C.
Tot correspondent in het correspon
dentschap Haarlem Centr. Werkplaats
van de Coöperatieve Vereeniging
„Voor Allen", der H. IJ. S. M. is be
noemd de heer D. Pigge, ass.-opzich-
ler aan de werkplaats.
GEVONDEN VOORWERPEN.
Terug to bekomen bij;
L. de Krieger, Spaan aclie va art 4,
Schoten, een dameshandschoen.
A. Schaap, Kamperstraat 13, een
abonnement E. S. M.
P. Kuiper, Z. Polderstraat 84, een
hondje.
W. Govers, Tuinstraat 1, een eau de
colognefleschje.
Agent v. Politie Huiberts. Lange
lieeranstraat 5 rood. een rijwieipomp.
H. Boeland, Gen. de Wetstraat b6,
een rozenkrans.
F. v. Hagen, Lindschotenstraal 2e,
een dameslaschje niet iuhoud.
Bureau van Politie, een huissleutel.
K. Visser, Kruisweg 15, een hond.
VEREENIGING WELDADIGHEID
NAAR VERMOGEN.
Maandelijksch Overzicht van de ver
eeniging Weldadigheid naar vermo
gen. Boekjaar: 1 November 1911—31
October 1912. Voor bchoeftigen werd
toegestaan;
Brood en levensmiddelen November
1911: f 223,41 1/2; December 1911 f 273.3G
Brandstoffen. November 1911:
f 18.60; December 1911: f 106.56.
Ligging en kleedingstukken, No-
ber 1911: f 13.25; December 1911: f 1 90
In geld, November 1911 f 3-83.10;
December 1911: f 557.70.
Totaal toegestaan November 1911:
f 638.36 1/2; December 1911: f 939.52.
Totaal over het boekjaar 1 Novem
ber—31 December 1911: f 1577.88 1,-2.
MUSEUM VAN KUNSTNIJVERHEID
HAARLEM.
Het Museum van Kunstnijverheid
te Haarlem werd gedurende het jaar
1911 bezocht door 7202 belangstellen
den.
Uit de aan het Museum verbonden
Boekerij werden 2515 beek- cn plaat
werken naar verschillende plaatsen
van ons land in bruikleen verzonden.
De lessen der aan het Museum ver
bonden School voor Kunstnijverheid
weiden over 1911 door 235 vrouwelij
ke en mannelijke leerlingen bijge
woond.
De cursus voor het emailleereu is
3 Januari hervat
De afdeoling der praktische werk
plaatsen zal weldra weder moeten
worden uitgebreid.
Bloembollen.
Door het zachte winterweder ont
wikkelen de bloembollen in Haar
lems omstreken zich zóó vroeg, dat
Aan de hyacintenveklen hier en daar
reeds iets van de dikke bedekking
moest worden afgenomen.
De kweekers zien du met leedwezen
wijl nu de vreee bestaat, dat de jaar
lij ksche zich herhalende voorjaars
nachtvorsten groote schade kunnen
toebrengen aan de teere spruiten,
welke door te vroegen groei tegen die
koude niet bestand zijn, zoo schrijft
t N. v. d. D.
Yan Kunst un Kunstenaars.
XXXI.
Gust. v. d. Wall Perné, do vioe-voor
zitbër van de schilders-confrerio St
Lu is, overleed in de laatste dagen
van het afgeloopen jaar, op oven 34-
jarigen leeftijd. Zijn vele vrienden
hebben bij zijn uitvaart getuigd
de groote verwachtingen die men ten
zijnen opzichte koesterde. Plotseling
tii diop droevig werd een leven afge
sneden dat voor veten de kiemen
zich droeg voor een komend oeuv
van groote beteekenis. Het is thans,
helaas, niet meer van noode, die
gelijkheid onder de oogoü te zien. Uit
wat deze jonge kunsten.-, tr tot nu toe
leverde, en wij mogen hier alleen
spreken naar aanleiding van hetgeen
op openbare tentoonstellingen vaïi
zijn werk tot ons kwam bleek een
zoor sterk streven naar verandering
van kunstinzicht, een opwerken tegen
don stroom Aan liet impressionistisch
schilderen, in de wel wat Verwaterde
manier der goede Haagsoha school, en
een zoeken naar herleving van oen,
in dat impressionisme wel wat ver
waarloosd element, dat der door de
schilderkunst uitgesproken ideologie
in ons geestes- en zielsleven. Nu is
het lang niet gemakkelijk dat streven
op zijn juiste waarde te schatten
daar liet al vooropgezet onjuist lijkt
zich in kunstopgaven naa'r eon be
paald programma te richten, toch is
dat streven al vain belang omdat het
op oen kentering wijst, die zich
hoe weet men nog niet in onze
kunst voltrekken moet, om deze niet
geheel te doen verdwijnen. Dat ook
Van de Wall Perné, zooaüs velen dier
zookers, dichter bij het decoratief aan
gevoelde. dan bij liet om de kleur in
hoofdzaak ondervonden©, terecht
kwam, blijkt uit zijn jongste inzen
ding op de thans geopende St Lucas
tentoonstelling, waar hij eene ver
beelding geeft van de verdrijving van
de'n nacht door den dag. De impressio
nist bsclie schilders plachten dit te ge
ven door hun schildering van eon
stuk natuur in ochtendglo'nen en
trachtten het begrip: „wijken van
nacht voor dag" alleen door de sim
pele schildering vam wat zij op dal
moment gezien hadden, aan ons mede
te doelen.
Bij Van de Waül Peïné is hekselfde
begrip in oen speciaal beeld omgezet
on hij tracht nu, doo'r zijne voorstel
ling van dat beeld, een zwarten
arend, die door een witten arend ach
tervolgd en voortgejaagd wordt,
zijn emotie van een morgenstond voor
ons helder te maken. Geheel en al
versmaadt hij echter hot impressio
nisme niet. Wa'nt diep onder zijne
arenden st'rekt zich een weldsch land
schap uit in eerste zonnegloren en
liet naakte mansfiguurtje dat zich
daarin vertoont., als in aanbidding
van liet al sterker wordende zonne
licht, ontneemt aan dut landschap
het principieel impressionistisch door
voelde niet Hier raakt men 'nu de
loz&p ueüfjOM p ut uu.uuuaa 'ot^sounb
sympathieke st revers dikwijls de "rede
zijn moet. Er 1» eon strijd in hot werk
zelf, tusschen herinner, ng en anders
willen, er is geen eenheid. Er is geen
impressionisme meer, noch 13 het als
geheel zuivere voorstelling van ge
dachten, door een beold uitgedrukt.
Dat velen dozer zoekers dikwijls inte
ressante dingen doen op decoratief
gebied heeft ook v. <t Wall Perné be
wezen. Men moet echter eens aan
kunstenaars als Redoh denken om te
kunnen constateoren in hoeveel men
nog van een zuivere verbeeldingskunst
af is.
Het streven, waarvan Van de Wall
Perné een ctór ij vurigste aanhangers
was geworden, werd aanleiding tot de
oprichting van oen nieuwe kunate-
naarscombïnatie, die zich zelf doopte
met den naam van „Kunstenaars dor
Idee" en dte ©enigen tijd geleden in
do Salons van den Larenschoh kunst
handel te Amsterdam haar eerste ten
toonstelling hield. Ilier vcu.v.waren
de bewijzen voor het grijpen van wat
in. L als cone vergissing beschouwd
moet worden, dat men n.l. een speci
ale ideeënkuust zou geven door b.v.
in een overigens impressionistisch ge
zien en geschilderd landschap een
hertje op don voorgrond te schilderen
en dan het Avcrk met b.v. „Waak
zaamheid" te betitelen.
Daar „l'histoire se répéte" is ock
hierin echter alweer niets nieuws en
doet ze aan den Sar Peladon van vijf
tien Jaar geleden denken. Deze Pa'nj-
sche kunstenaar was de in het loven
roeper eoner vrij uitgebreide bewe
ging voor wat zij teen ..te mystiek
noemden Hij was zelfs voorzitter van
oen soort verbond, een Ligue de ia
Rose et Croix. Eene roos en een kruis
je vond meu op vete hunner werken,
in de zonderlingste hoeken verdwaald.
En hij Avas het ook die aan oen eer
zaam Hollandsch landschapsschilder
van die dagen den raad moet gegeven
hebben: „als jo nu in de sehaduAV
van dat boompje daar, een doodskop
schildert, is je werk mystiek". Dit
laatste is een on-dit, een verhaaltje
dat in schilderskringen de ronde deed,
doch het typeert, al is het overdreven,
de vergissing waarvan ook vclcu dior
kunstenaren der Idee van thans
slachtoffer zijn.
Het hier besproken werk van v. d.
Wall Perné was op de Lucas-tentoou-
stelling met een rouwversiering be
hangen als een laatste buide aan oen
jong idealist.
Wij kunnen niet zeggen dat er.qp
deze expositie overigens veel was,
dat voor een tneor verwijderd publiek
cn in een kort overzicht als dit, uit
voerig© bespreking vordert. Men leert
er wel Van der Hern als éen der han
digste, bekwaamste, technisch zeer
onderlegde onder de jongeren waar-
deeren ,kau er ook een teekenlng van
Jan SJuyters „Kinderportret" met
onvermengde gevoelens van eerbied
voor de knapheid van dezen schilder
bekijken, verder voor Leo Gestel's
proeven on een gebied, waarop Kees
van Dongen eeuigszms als gids ge
diend zcu kunnen liebben, de ver
schuldigde belangstelling wijden om
dan ten slotte met do aquarel van
Martin Monnlckendom „Czardas" te
besluiten die, naar ons inzicht, tot
net allerbelangrijkste wat St. Lucas
ditmaal biedt, behoort.
Martin Monnicke-ndam (er zijn twee
schilders van dien naam en do dub
belganger heeft toevallig ook de M.
ais voorletter) is nu misschien een
twaalftal jaren werkzaam onder
groeiende belangstelling van Avie voor
schilderkunst voelt.
En toch heeft hij het publiek, de
massa noe niet veroverd. Er biijft,
schreef naar aanleiding vfcm <leze
tentoonstelling de referent Aan het
Uundelsblad. altijd in zijn werk
nog iets te wenschen over. W at dat
iets is, is moeilijk precies te zeggen,
men voelt het als iets onvolkomen s
en men voelt tegelijkertijd dat men,
wat men er zoo gaarne in vinden zou,
er eigenlijk nooit in verwachten kan.
Deze teekening heeft misschien voor
velen datzelfde, en toch lijkt het ons
zeker dat Monnickendam tot do meest
persoonlijke, sterkste figuren behoort,
die nog aau een nabloei der kunst
van heden kunnen medewerkt 11.
Dit inzicht liebben wij al bh zijn
eerste openhaar optreden, op andere
plaats uitcesproken, ces er zit zekere
voldoening in te bemerken dat de be
langstelling die hij v erdient hem
meer en meer gewordt. De Czardas.
Het werk ps typisch van compositie.
Links zitten de Hone orsriio muzi
kanten, ï#:ir,s is het geheele deel ge
vuld met nloemen, kleurige chrysan
ten cn andere, alles wat bont en kteu-
1 envoi, terwijl ook in de wij zo van
behandeling der rechtsche figuren een
zekere ovenadenhoid van zware kleur
opvalt. Men kan dezen schilder geen
smakeloosheid verwijten en toch is er
iets dat doet neigen naar dat verwijt.
Do quuosti© is dat zijn smuak oen ge
heel eigene is, tot een bepaald type
behoort. Dit eigene na te speuren,
kan, bij eon overzicht van wat hij in
do laatste tien jaar maakte, later een
opgaaf znn voor een interessante
schilder-studie.
J. H. DE BOIS.
1 Jan. '12.
