Haarlem's Dusub
TWEEDE BLAD
Yrtjiag 20 September 1912.
OM ONS HEEN
No. 1589
Sastentoonstelllng
te Amsterdam.
Als het twintig graden vroor, zou de
bezoeker van de gustcntoonstelling te
'Amsterdam misschien, ik zeg mis
schien, een aangename gewaarwor
ding krijgen, wanneer de portier de
deu r voor hem openhoudt en li ij do
expositiezaal binnenstapt. Nu niet.
Want oen zware, dikke gashitte golft
hem tegemoet en schijnt door zijn
achteruit deinzenden neus naar zijn
hoofd te klimmen. Ik zog niet, dat het
onverklaarbaar is, want op een ten
toonstelling als deze is het alles gas
om te branden, koken, draaien,
schudden, drijven maar een scha
duwzijde van de tentoonstelling blijft
het en lieden met zwakke hoofden
moeten maar liever buiten dc poort
blijven. „Ik zou", zei een exposant,
wien den heelen dag twintig felle
hanglichten boven het hoofd bran
den, „ik zou bij de fontein in de zaal
wel eens een douche willen halen, als
ik daarbij maar geen natte voeten
kreeg".
Vlak bij den ingang wordt de cata
logus verkocht, die netjes is, maar
onpractisch gedrukt op zwaar kunst
drukpapier, wat te meer „weegt", om
dat tiet boek zoo breed is, dat jo het
in den wijdsten jaszak niet bergen
kunt en er dus voortdurend mee in
de hand moet Joopen ©en kleinig
heid als men wil, maar oen die even
goed in het oog gehouden als ver
waarloosd worden kan.
Een gezellig strijkje violiort er lus
tig op los, als teeken waarschijnlijk
van de vroolijkhëid, waarmee de gas-
labricage, in weerwil van den strijd
met haar electrische zuster, de toe
komst tegemoet gaat. Het vak staat
©r blijkbaar niet slecht voor. Heeft de
directeur van de Amst/erdamscbe ge
meente-gasfabrieken, van welke on
derneming dc tentoonstelling uitgaat,
niet zelf gezegd, dat het ideaal gas
in ieder huis, zoo goed als verwezen
lijkt is Dat is populariteit. Nu dient
de menigte doordrongen te raken van
het genot, om op gas te koken, met
gas de kamer te verwarmen en zoo
meer. Het zal wel lukken, maar niet
zoo snel. Vooreerst omdat de appara
ten nogal kostbaar zijn, en dan om
dat er veel gebrekkigs is in onderdoe
len, die juist zooveel invloed kunnen
hebben ten goede, of andersom.
„Kijk" zei de vertegenwoordiger van
de Haarlemsche firma Gebr. Morens,
toen ik klaagde over de niet te ver
drijven gaslucht van komforen, „dat
komt omdat het gummi verbindiugs
stuk goedkoop wezen moot."
„Waarom „Omdat het artikel
zoo goedkoop wordt omgezet." De fa
brikant kan hel niet helpen, die zou
wel een duurder (dus beter) artikel
willen maken, wanneer dc wederver-
kooper het maar betalen wouMaar
dat wil hij niet, omdat hij concurree-
icn moet met andere wederverkoo-
pers en daarom rieken onze gas
komforen 1 't Is fraai, maar niet in 't
belang van de gasindustrie. Want
juist de geur staat haar triomftocht
in den weg; de hinderlijke, brutale,
zich overal opdringende geur, die in
de ure des gevaars een prachtige
waarschuwing wezen mag, maar in
andere uren de verbruikers duchtig
Van Kunst en Kunstenaar?
XL1X.
De Septembermaand brengt in bel
Haagsche expositiewezen een even
geregelde als de laatste jaren al
thans eentonige verschijning met
zicli mede: do tentoonstelling der
Hollandsche reekenmaatschappij in
JPulchri. Het instituut beeft betere
jaren gekend... en dit kan men bet
aanzien. Doch ook deze opmerking
telken jaar te plaatsen... wordt ver
velend. Daarom niet don enkel© re
gels om ©enige aangename, daar op
gedane indrukken, in onze a ante e-
keningen vast te leggen. Er is wel
weer dit dient erkend poging
gedaan, nieuw bloed aan bet kwij
nend lichaam toe te voeren. Zoo de
buteert hier de Zweed Carl Larsson
als uieuw-benoemd medelid. Waar
dit gelijktijdig plaats vindt, met eene
door den Laronschen Kunsthandel te
Amsterdam dngidniohbo itentoonetel-
ling van diens werk heeft men dus
gelegenheid te over met den, in cen
tra als Parijs en Berlijn zoo hoogge-
waardeerden artist kennis te ma
ken. Het blijft Inderdaad een aan-
genaam-voelend kunstenoar, een be
minnelijk mensch, zooals wij hem
reeds leerden kennen en in deze ru
briek voorstelden toen wij het aar
dige Duitsclie prentenboek: „Das
iiaus in uer Söone" (dat geheel door
reproducties naar zijn werken ge
ïllustreerd werd) bespraken. Doch
diepere emoties, die tot meer waar
devolle qualificaties ons zouden kun
nen voeren, gaf. ons althans, het
vervoert, Waar blijft, ospeurend* uil-'
vinders, het reukelooze gas T
Als het niet gauw bereid wordt, zal
dat aan de fabrikanten niet liggen
die doen voor de populariseering van
het gas wat zij kunnen. Zelfs als ze
aan 1 hoofd van gem een tefobr leken
staan, zijn z©, gelukkig, meer koop
man dan ambtenaar en vormen dus
een reclame voor gemeente-exploitatie
als beginsel. In den strijd tusschen
electricitcit en gas zijn zij een uiterst
werkzaam element.
Hoe staat het aan den gaskant met
die worsteling? Is daar veel nieuws?
Een deskundige heeft mij gezegd van
niet. Het hangende licht is de laatst©
troef van de gaszïjde, de electricitcit
antwoordde daarop met de getrokken
draad, die duurzamer moet wezen,
dan de tot dusver gebruikte. De beurt
is weer aan het gas.
Voor den leek is een van do aardig
ste inzendingen ©en simpele gasbuis,
waarop de branders zijn geplaatst
van de uitvinding van het lichtgas af
tot den dag van heden toe. Het begint
in 182G, met liet bescheiden vlamme
tje vun den eersten vleermuisbrander,
dat wel veel warmte, maar weinig
licht verspreiddedaarna groeien de
branders, totdat de groot© omwente
ling komt met 't gloeikousje van Auer
von Welsbach, sedert honderdmaal
gewijzigd en door veranderingen in
den brander practischdr en bruik
baarder gemaakt, maar in beginsel
hetzelfde gebleven. De historische
reeks eindigt met het hangende licht.
Maar wat een toepassingen heeft de
„vurige damp" in die zes-en-tachtig
jaar gekregen Vooreerst in ver
scheidenheid van Jicht-toesteilen wo
vinden op de tentoonstelling o. a. een
zeer smaakvolle expositie van kronen,
lampen, branders, ballons en andere
onderdcelen, aangericht door de fir
ma J. J. van Bork, te Amsterdam,
waarvun de heer J. J. van Bork Jr.,
te Heemstede, de ©enige firmant is.
Het gas gaf het aanzijn aan een be
langrijk onderdeel van een neven
industrie. de elastiek© slang. Het is
de Haarlemsche firma Gebr. Morens,
die hiervan een specialiteit maakte
en op haar stand als nieuwigheid
gasslang vertoont met er omheen ge-»
weven asbest, zoodat ze niet in brand
ralien kan zelfs kan een huismoe
der, die op oenheid gesteld is, gas
slang omweven krijgen in de kleur
van haar ameublement. Het zal nog
zoover komen, dat je in sommige fa
milies met eens meer blauw vuu kou
mag zien, als de meubels met rood
zijn gestoffeerd.
Maar koeren we tot de warme ex
positiezaal terug beter gezegd tot
de zalen. Gasverlichting en de appa
raten, waar gas aan te pas komt,
slaan meerendeels in de groote zaal
het orgel is bijna verscholen achter
gasmeters en heeft als overbuurman
een Bodega, met de gebruikelijk©
krukjes om de suggestieve vaten ge
schaard. De kleine zijzalen herbergen
allerlei installaties van groote afme
tingen en voor de motoren is een af
zonderlijke zaal gereserveerd, waar
de temperatuur, door het ontbreken
van al die duizende gasvlammen,
hoelwat redelijker is, dan in de hoofd
zaal. liet klinkt vreemd, maar is toch
waar do machinézaal is hier de aan
genaamste om in te verblijven.
In deze zaal heb ik hooi en vragen
„hebben gasmotoren nog reden van
bestaan, nu dc electro-motoren In ge
bruik gekomen zijn?"
Zulke opmerkingen geven aanlei
ding tot vergelijkingen. Onlangs, nog
geen week geleden, hebben do redac
ties der bladen een uitvoerig geschrift
gekregen over liet monopolie van de
Standard Oil Company en
de gevaren, waarmee dit de wereld
bedreigde.
origineel© sclulderwerk niet. Lars
son iiccft cone groote menigte, zeker
in onzen tijd zeer waardeerbare qua-
1.teilen: hij kan teekenen, kent zijn
métier, hoeft een fijnen kleurzin en
is van een allerbeminnelijkst© ge
aardheid maar... hij ontroert niet.
Hij geeft do intimiteit van zijn le
ven, zeker; waar hij doet het altijd
wat hevig, wat zoetelijk. Wilt ge
van hem en zijn allerliefste omgovng
meer weten, neem dan het meerge
noemde „Haus in der Sonne' of de
groote re Zweedsche uitgave er van
ter hand, of lees het met sympath.e
geschreven Elzevier-artikel van deze
maand over hem (door den heer Jan
J. Bruna geschreven) en ge kent
Larssoiu
Iemand, dien ge minder gemakke
lijk leert kennen is de Hollander
Tholen. Deze debuteert niet; hij is
reeds jaren lid, ik geloof zelfs mede
oprichter der Teekewnaatsciiapj>ij.
Daar zit ook een heel fijne intimiteit
achter zijn werk, maar liet ligt er
niet zoo bovenop als bij Larsson.
Een eenvoudige houtskoolteeke-
ning van zeilende schepen is ons
echter van deze geheele expositie als
fijnst© herinnering bijgebleven. In
die teekening was bet raadselachti
ge, het tezelden zich voordoende: het
ineeslccjjende. liet is zoo moeilijk pre
cies te zeggen waardoor dat eigen
aardig contact ontstaat; ge loopt
langs wanden vol schilderijen en in
ééns voelt ge soms bij het simpel
ste gegeven, zooals hier: schuiten,
lucht en water voelt ge, dat ach
ter dat ding aan den wand een
mensch staat, niet een meer of min
Wié denkt, zou men «eggen, nog'
aan petroleum, nog wel als monopo
lie, na de uitvinding van muntgas
meters en terwijl gas en electriciteit
om den voorrang vechten
Toch is petroleum nog een zeer be
langrijk artikel en met gasmotoren is
het niet anders. Het modernste past
niet overal en is ook niet algemeen te
krijgen.
En toch, in weerwil van dien voor
uitgang. is ons kunstlicht, ook het
modernste, in werkelijkheid nog
hoogst onbeholpen aangebracht.
Wij krijgen het daglicht door de
ruiten verspreid, niot als uitgaand©
van een lichtbron, waarin wij niet
kunnen kijken. Nauwelijks schijnt de
22011 op ons werk of gezicht, of we
gaan ergens anders zitten of trekken
een gordijn dicht.
Maar ons kunstlicht Dat hangt in
de kamer vlak vóór onzen neus, en
omdat het te fel is voor ons oog, han-
gen we ei- een kaj) om en verminde
ren de lichtsterkte. Toch moeten we
er zoo nu en dan wel rechtstreeks in
kijken, wat onaangenaam is en na-
deelig voor de oogen.
De verlichting van dc toekomst zal
indirect tot ons kotnen, bijvoorbeeld
door ©en glazen plant in de zoldering,
en wel zoo sterk verspreid, dat de ge
heel© kamer verlicht zal zijn, zonder
dat het oog in de felle lichtbron zelf
behoeft te staren.
Ziedaar een belangrijk probleem
van verlichting, waaraan de deskun
digen hun aandacht zullen moeten
wijden, omdat ap den duur het pu
bliek het eischen zaL
J. C. P.
Euitenlandsch Overzicht
De onlusten te Boedapest.
Naar aanleiding van den oproep
der sociaal-democratische organisatie
te Boedapest om te demonstreeren
tegen de politie en dc tooneelen in
het parlement, had de politie en de
militaire macht uitgebreide maatre
gelen getroffen.
De plaatselijke overheid had niet
alleen bevel gegeven, dat de wonin
gen en de café s om acht uur Woens
dagavond gesloten moesten zijn, maar
ook het dragen van vuurwapenen
verboden. Bovendien waren nog an
dere buitengewone maatregelen ge
nomen, zoodat men Boedapest in
staat van beleg kon wanen. De troe
pen en de gendarmerie waren geheel
gemobiliseerd.
Om half zes betrokken do militai
ren hun posten; 25 verschillende
plaatsen waren elk met vier compag
nieën versterkt. In het geheel waren
er ongeveer 5000 militairen, G00
gendarmen te voet en 200 te paard en
2000 politie-agenten te voet en te
paard. De gendarmerie trok in kleine
troepjes door de stad, speciaal door
de Boedapester fabriekswijk, waar
ook in liet voorjaar de bekende
bloedige demonstratie plaats vond, en
vervolgens door de Kossuth- en de
Itingstraat. Daar hccrschte reeds een
drukte van belang.
Een enorm aantal voetgangers,
meest nieuwsgierigen, circuleerde
door de straten, zonder door de poli
tie gehinderd to worden.
Tegen half acht kwam evenwel een
vast aaneengesloten groep arbeiders
naar raming 400 man sterk, uit de
arbeiderswijk naar de Kos6uthstraat.
Zij werden bij de kruising met de
Kingstraat door de politie en de gen
darmerie in dc zijstraten teruggedron
gen. Bij deze gelegenheid kwam het
tot handtastelijkheden. De werklieden
gooiden van enkele café's en een ei-
garenwinkel do ruiten in Daar de
electrische tramwagens, die het ver
keer in de Ringstiaat onderhouden,
ook met steenen gebombardeerd wer
den, besloot de tramdirectie den
dienst stop tc zetten.
Even na acht uur viel voor het ca
fé New-York tiet eerste revolverschot,
zonder evenwel iemand te wouden. Dc
poütie trok toen tiaar sabel en wilde
de menigte uit elkaar drijven, waar
door een paniek ontstond. Verschil
lende personen werden onder de
voet geloopen of door sabelhouwen
gewond, in de zijstraten werden alle
habiel schilder oi teekenaar of etser,
maar een mensch, en wel één van
hoogcr orde, die zijn denken en voe
len, onopzettelijk, van eigen natuur
uit, beheerscben, ontstemmen, regis-
treeren kan en uit eigen aandoening
nieuwe, emot.e-gevendo objecten
schept. Een artist, in één „woord.
Daar zijn er onder wier scherpst
geslepen denkvormogen hun senti
ment schijnbaar naar den achter
grond dringt Wier verstand vaak t©
zeer hun aanvoelen d«r dingen om
schrijft en dadelijk in rubrieken on
derbrengt en catalogiseert Ge zult
dit bij portretscmlders, die immers
vaak aan ujidrachten te voldoen, be
stellingen uit te voeren hebben, net
zelden vinden. En de scherpzinnig
ste onder hen, Jan Veth, is er niet
altijd vrij van. Voor den ruim-zien-
den toeschouwer kan dit echter aan
de belangrijkheid van zijn totaal
figuur niet schaden. Dat Veth eene
belangrijke figuur in de samenleving
van Holland geworden is, ook
buiten deze exposities der Teeken
maatschappij, waar hij méér beduidt
dan de Éénoog in het land der Min
den niemand zal het willen ont
kennen. En nu dezer dagen zijn
woord ln de Drucker-udtbouwquaes-
tie van het Rijksmuseum weer zoo
veel gewicht in de schaal legt, zijn
inzending op de Teek en ma atschap-
pij misschien de belangrijkste is, zou
ik de lezers dezer rubriek gaarne
eens willen wijzen op Veth's voor
lichtenden arbeid, in ruim twintig
jaren verricht en waarvan de voor
naamste resultaten in een vijftal
deeltjes vergaard zijn. Wie ven de
lantaarns stukgeslagen, toodat de
arbeiders in het donker hun demon
stratie moesten voortzetten, In weer
wil van deze gevaarlijke opstootjes
zoo seint de Tel.-correspondcnt
wandelden heel bedaard en kalm en
opgewekt een groot aantal toeschou
wers, die de nieuwsgierigheid huiten
dc deur had gedreven, door de win
kelstraten.
Om half negen werd de toestand
op den hoek van de Kossuth- en Hing-
straut gevaarlijk, daar plotseling een
groot aantal manifestanten, door de
politic opgejaagd, uit do zijstraten
cqidrongen en nu met luide stem pro
testeerden.
ln het begin beproefde de politie
niet zachtheid de steeds groeiende
menigte in de zijstraten weer
af te leiden, maar het volk
bleef stilstaan. Toen werden zes ii ze
ven revolverschoten uit liet publiek
zoo wordt tenminste beweerd op
de politie en de gendarmerie gelost.
Nu werd door de politie en gendar
merie mot geweld op de volksmassa
irgeslagen, waarbij één agent en een
meubelmaker zwaar gewond werden,
terwijl 30 personen mindere kwetsu
ren opliepen.
Voor het clubgebouw der onafhan
kelijkheidspartij vond een reusachtige
demonstratie plaats en werden op de
leden der oppositiepartij hoera roepen
uitgebracht. Dc samengeschoolde me
nigte zong opgewekt patriottische lie
deren. Er heerschtc een geweldige
geestdrift. Ook hier vielen dc politie
en gendarmen de betoogers aan,
waarop dezen hen met een hagel van
steenen en andere projectielen ont
vingen. Ouk uit de omliggende wonin
gen en van de daken werd met kan
nen, emmers, glazen, heet water en
dakpannen naar de politie geworpen.
Hierbij werden 28 personen zwaar ge
wond.
Nadat de Kossuthstraat door de po
litie op deze hardhandige wijze ont
ruimd was, trok het publiek naar de
zijstraten, achtervolgd door de rijden
de gendarmen.
liet is zeer eigenaardig, dat de ge
wonden incest allen tol den gbgoeden
stand behooren. Er bevinden zich
verschillende studenten onder.
ln het geheel heeft de politie 80
personen gevangen genomen. De de
monstranten, die den terugtocht naar
de buitenwijken aanvaardden, ver
nielden op hun weg alle gaslantaarns,
zoodat dc straten totaal in het duister
gehuld waren. Om half twaalf trok de
polite, die zeer vermoeid was, zich
terug. Ook de militairen keerden te
gen twaalf uur naar hun kazernes te
rug, zoodat de geheele veiligheids
dienst toen alleen door de gendarme
rie werd waargenomen Om 12 uur
hadden evenwel ook de demonstran
ten de straat verlaten, zoodat toen
de rust in de stad hersteld was.
Aan het Berliner Tageblalt wordt
nog uit Boedapest gemeld, dat dc po
litie op schromelijke wijze is opgetre
den togen het personeel van het „Un-
garisehe Theater", dat kalm rookend
voor den schouwburg stond, om ccn
luchtje te scheppen. De agenten sloe
gen met hun sabels woest op de mu
zikanten en de tooneelarbciders in,
zoodat dezen hals over kop in de zaal
vluchtten. Ónder de toe-schouwers ont
stond een paniek. De directeur van
het theater wist dc rust te herstellen
cn verklaarde, dat het publiek tot 12
uur in den schouwburg kon blijven,
totdat de rust op straat hersteld zou
zijn.
lieden (Vrijdag) zullen do leiders
der sociaal-dcmocratischo partij bij
eenkomen, om over de verdere hou
ding der partij en de te volgen tactiek
tc beraadslagen.
Dc oppositie gaat voort alles tegen
den Kamervoorzitter, graaf Tisza, te
doen, wat maar mogelijk is.
Bij dc kanselarij van de orde van
St. Stephanus is een schrijven inge
komen van tien politieke tegenstan
ders van Tisza, die verzoeken dat een
ecieraad bijeengeroepen zal worden,
waarvoor de president der Kamer
zich zal hebben te verantwoorden en
een gelijkluidende brief is gezonden
aan den kolonel van het 2de regi
ment huzaren, waarbij Tisza den rang
van ritmeester bekleedt.
De schrijvers verklaren in die brie
ven, dat Tisza verder onwaardig is de
uniform van officier te dragen, wijl
hij in do Kamer beleedigmgen heeft
moeten aanbooren, die een ritmeester
zich niet mag laten welgevallen.
in Marokko.
Dezer dagen heeft een 'hevig ge
vecht plaats gehad tusschen Rabat
Hollandsche kunstbeweging der laat
ste kwart-eeuw rich oen denkbeeld
vormen wil, moet Veth's kunsbliis-
torisch werk niot ongelezen laten.
Er is iets eigenaardigs in als wijt,
zooals hierboven gesch.edde, over de
iHollandscho Teekerunaatschappij
slechts weinig anders dan Veth's
eigen werk te releveeren vonden, en
wij slaan daarna eeno recensie over
diezelfde maatschappij door Jan
Veth in 1886 geschreven, dus 27 jaar
oud, op. Men krijgt dan dezelfde
klacht onder de oogen, die telkens
geuit wordt; nl. de besten blijven
weg, de Jongeren die er bij kernen,
zijn niet de bosten. „Gaat" schrijft
Veth in dat jaar „gaat do Ilolland-
sche Teekenmaatschap minder eer
bied voor zich zelf toonen, zoo mag
zij niet vreemd opzien als de eerbied
van de buitenwereld voor dit gezel
schap zou gaan afnemen".
Wat heeft een éénmaal bestaand
Instituut toch een taai leven, zouden
we willen zeggen, zoo we niet wisten
dat in dio 27 jaar wel degelijk respec
tabel© tentoonstellingen gegeven wa
ren.
Di ieder geval mag het Jan Veth
niot verweten worden, zoo zijne
woorden van '86 de laatste jaren tel
kens van toepassing zijn geweest.
Hij was en bleef present. Al had hij,
elf jaar laier, in een n et-uitgespro
ken rede. do heeron .nog eens om
hun 1 akst void onder handen geno
men, zijn sympathie voor de maat
schappij schijnt er niet op verflauwd.
Beide stukken vindt ge ln den bun
der „Hollandsche Teekónaars van de
zen Tijd". En naast karakterisU©-
ea Mequlncz. Dc laatste twee weken
doorkruiste kolonel Blondlat deze
streek, omdat de Zaërs niet te ver
trouwen bleken, nu hun gebied van
troepen was ontbloot, tengevolge van
de beweging tegen Marakesj.
De vijand deed zulk een verwoeden
aanval op het detachement, dat dc
Berbers tot op 50 meter van de Fran-I
sche infanterie doordrongen.
Toch moesten dc inlanders ten slot
te wijken met achterlating van talrij
ke dooden. Aan Franschc zijde sneu
velden 9 man ow. zes Europeanen,
en werden 30 man gewond.
Dc tekst wordt bekend gemaakt van
de verklaringen, door den Spaan-
schen minister gedaan aan den am
bassadeur van Frankrijk te Madrid
De Spaansche regeering deelde aan
Frankrijk mede, dat de consuls van
den koning in Marokko strikte orders
hebben ontvangen zich te onthouden
van elke politieke inmenging in de
zóne, die aan Frankrijk is toegewe
zen en te handelen in den geest van
loj ale vriendschap, die beide regee-
rirgen bezielt.
Om een bewijs tc geven van hare
vriendschappelijken gezindheid jegens
Frankrijk, stemt de Spaansche regee-
ring, zonder voor het oogenblik nog
de juistheid te erkennen van de fei
ten, waarvan de Spaansche consuls
te Mogador en Mazagan beschuldigd
zijn en terwijl zij zich de bevoegdheid
voorbehoudt een onderzoek in te stel
len naar de juistheid dier beschuldi
ging, erin toe de consuls Sostoa en
Villas terug te roepen.
De Fran.-che regeering heeft van dc
Spaansche dc verzekering ontvangen,
dat de genomen maatregelen in geen
geval weder ongedaan zouden wor
den gemaakt.
De crisis in den Balkan.
De Duitsclie pers publiceert een in
terview met den Turkschcn minister
van buitcnlaudsche zaken, waarin de- j
ze o.a. beweert, dat de vredespourpar-
lers in Zwitserland nog steeds voort
duren. Op alle punten, twee uitgezon
derd, is men tot overeenstemming
gekomen. Kan men voor die twee
laatste en voornaamste quaesties een
goede oplossing vinden, dan staat den
vrede niets meer in den weg. Maar
voorloopig is daarvoor nog geen ba
sis gevonden, zoodat de onderhande
lingen nog maanden kunnen duren.
De minister gelooft, dat de bom- en
de locale moordaanslagen aan de
grenzen van Turkije geheel zullen
ophouden. Blijven Bulgaarsche ben
den voortdurend invallen doen, dan is
de Turksche regeering van plan,
Turksche benden eenzelfde rol te la
ten spelen Volgens hem is het voor
stel van graaf Berchtold thans in 'n
nieuw en gunstiger stadium getreden.
Turkije begroet dit met groote vreug
de, daar het een nieuw bewijs is van
het buitengewone vertrouwen en de
sympathie voor den arbeid van het
tegenwoordige kabinet. De verhou
ding tot de triple entente noemt de
minister onverdeeld gunstig.
Aliirlei.
INTERPARLEMENTAIRE CON
FERENTIE.
Na bespreking van liet voorstel van
den Duitselien gedelegeerde Zoni om
trent verplichte internationale arbi
trage, nam de Interparlementaire
Unie te Gcnève een voorstel aan,
waarin deze verplichting in beginsel
wordt erkend
Dc- conferentie nam tevens een voor
stel aan omtrent beperking van las-
tcu voor leger cn vloot.
Binnenland
KAMERVERKIEZINGEN IN 1313.
Do ddstriotefederatie Doetinahem
van d© 6. D. A. P., heeft, naar Hot
Volk meldt, thans den ihecr L. M.
Hormons definitief candidcat ge
steld.
Tot condidoat van d© S. D. A. P.
in hot district Zudhorn is, na ge
houden referendum do heer P. lliem-
stra, t© Leeuwarden gekozen.
DE a.s. KAMERVERKIEZINGEN TE
AMSTERDAM.
't Hbld. meldt: We vernemen dat
overleg zal worden gepleegd tus
schen do drie vrijzinnig© fracties al-
lrier, mei 't oog op de verkiezingen
van 1913. Dit overleg is afhankelijk
van de onderhandelingen, welke
kon van velen der toen jongeren
naast bespreking van veel wat van
belang geweest is als uiting van
toen en wat ook nu nog onver
minderd© waarde bezit, vindt go in
dat boek velerlei, dat voor histori
sch© navorsching van anderen later
een grond kan blijken gelegd te heb
ben: zoo over den curieusen Hols-
wilder en de oudere steenteekenaara.
Veth heeft midden in het kunstle
ven van 't laatste kwart der vorige
eeuw gestaan, was voor het orgaan
der jongeren, Tak's Kroniek, langen
tijd een belangrijk steunsel en kwain
door een en ander met veel men-
schen en aüerhando gebeurtenissen,
di© voor den gang van zaken van
gewicht waren, in contact.
Zoo komt het, dat wij' in zijn bun
del Portretstudies en Silhouetten zoo
menig contcrfeitsel van binnen- en
huitenlandsche reputaties aantrof
fen, waarbij hij zich niet uitsluitend
tot hot gebied der schilderkunst be
perkt voelt. (Karakteristieken van J.
H. Marschhaupt en P. L. Tak o.a.)
Doch zijn waardevolste en baanbre
kendsto werk ligt in het modern-
kunsthistorische. dat hij gaf. Zijn
studies over do jeugd van Israels cn
Jacob Maris zijn voorbeelden voor
den beoefenaar eener moderne kunst-
geschiedschrijvlng. Zoo was de voor
geschiedenis der Haagsche school
nog niet geschreven en in later tij
den zal men Veth nog immer te citee-
ron hebbou.
Doch ook de 17© eeuw heeft haar_
(bekoring op den anthous ast. die
Veth bij al zijn wetenschappelijkheid
bleef, uitgeoefend. Zijn Rembrandt-
Onze Lachhoek
VERDACHT.
Onderwijzer (van sparen sprekc-nd).
Dus, Jantja, je vader verdient
per week 30 gulden; daarvan geeft
hij je moeder natuurlijk huishoud
geld, betaalt de huur en bestrijdt de
uitgaven voor andere behoeften. Wat
doet hij nu met het geld dat er over
blijft?
Jantje. Vader zeg, dat gaat geen
mensch wat aan.
OP DE HOOG rE.
Gehoord in een dorp, waar de op»
richting van eon gasfabriek aan do
orde is.
Boer. Juffrouw, geeft mien uvea
gloeikousjes veur mien vrouw in de
stove, ik heure, dat di© zoo best
bin.
ihans tusschen de hoofdbesturen def
dr.© vrijzinnig© fracties worden ge
voerd. Echter behoeft een eventueel
mislukken der onderhandelingen tus-
snhen d© hoofdbesturen niet nood
wendig te leiden tot een nlet-samcn-
gaan hier ter stade. Men acht iiet
namelijk niet onmogelijk, dat men
ook zonder een gemeenschappelijk
program toch kom? tot een gemeen
schappelijk© gedragslijn, wat Am
sterdam betreft.
EEN IJVERAAR VOOR DEN
VRIJHANDEL.
In dc Militiezaal te Amsterdam,
waar geloot wordt, heeft een der
schrijvers, blijkbaar een vurig voor
stander van den vrijhandel, nummer-
papiertjes, nadat hij ze had ingeschre
ven en geparafeerd, aan <len achter
kant mot een zegeltje beplakt met het
opschrift „Vrijhandel, Tegen d? Ta
riefwei". De lotelingen kreeen het al
dus beplakte prpiertje terug.
Bij onderzoek aan de Mildiezaal is
aan de redactie van „De Tijd" geble
ken. dat de a ir-bt e n a a r-vrijh a n d cla ar
vooraf aan d» lotelineen verlof heeft
gevraagd om dc vrijhandelszeeels op
hun biljet te plakken en dat hij het
naliet b:j hen, die hun nummertje on-
gezegéld terucverlangden. Echter is
hij sedert eenige dagen er mee opge
houden.
KIEZERS.
Volgens de kiezerslijsten van 191?
waren in ons land 891,273 kiezers voor
de Tweede Kamer, 888,515 kiezers voor
de Provinciale Staten en 831,675 kie
zers voor de Gemeenteraden, terwijl
30,383 kiezers hun kiesrecht in 1912
verloren, doordat zij het verschuldig
de ter zake van aanslag omschreven
bij art. 10 der Kieswet, niel op den
lslen Maart hadden voldaan. Uit doze
getallen blijkt, dat 61.02, 63.82 en 59 74
pCt. der manne van 25 jaar cn ouder
onderscheidenlijk kiezers zijn voor de
Tweede Kamer, de Provinciale Staten
en Gemeentereden.
Van de 891,279 kiezers voor de Twee
de Kamer waren 47.772 aanrtftckiczers
en 843.507 ambtshalve op do kiezers
lijsten gebracht,
Dit aantal kiezers is Sn de volgende
grocjven te onderscheiden: belasting-
kiezers 821,824, huurktezers 20,727,
loon- en persicenkiezors 37,211. sparr-
kiezeis 7408. examen kiezers 4103, cf ia
totaal 69,455 kiezers krachtens art. 1b.
Het geheel aantal kiezers voor de
Kamer is van 1911 op 1912 met 18,743
of 2.15 pCt. toegenomen.
ONDER DEN TREIN.
Op een overweg bij Schnesherg is
Franz Urbach, wonende te EygCls-
hoven, door een trein overreden en
gedood.
GASVERSTIKKING.
Toen een commensaal van de wedu
we Dekker, Javastraat te Amsterdam,
gisterenmiddag thuis kwam. oni kof-
lie te drinken, vond hij in de keuken
dor woning zijn hospita bewusteloos
op den grond liggen. In dc keuken
hing een verstikkende gaslucht. Raam
en deuren waren gesloten, terwijl alle
gaskraantjes open stonden, li ij waar
schuwde onmiddellijk de politie, die
do vrouw per auto naar hel gasthui?
liet brengen, waar pogingen werden
studies die in degelijKheid bij geen©
andere t«n achter stonden, do mees
te in artisticiteit overtroffen, be
zorgden hem in 1906 het eere-docto-
raat der Amsterdatnsch© Universi
teit. Ge vindt deze in zijn „Rem
brandt's Leven en Kunst" tot een
appetijtelijk geheel verwerkt en de
Commissie der toenmalige Rem-
brandtfeesten had geen betere volks-
gavo dan dit werk kunnen beden-
ken.
Andere studies ln vroegere kun6t
en meest Duitscho reisbrieven,
zijn ten slotte in den bundel Kunst
beschouwingen vereeniga.
Het spreekt vanzelf dat in een kro-
ntekje als dit, op Haarlem s Dagblad
feu Beton ruim te berekend, aan do
waarde van elk dezer bundels te kort
moest worden gedaan. Maar... een
uitvoerige essay over do figuur Jan
Veth te leveren was ook allerminst
do bedoeling; al mag dio opgaaf oen
hoogst aanlokkelijke schijnen.
Hier was het er slechts om te doen,
Sn vogelvlucht t© toonen wat de
schrijver Veth gepresteerd hoeft, en
heen to wijzen naar dc bronnen,
waar de in kunstbelangstellende van
onzen tijd zich een inzicht in don
groei van het onmiddellijk vooraf
gaande, en de wording van het te
genwoordige. putten kan. Er. ook hij
die zulk inzicht reeds meent te bezit
ten, zal wol doen door liet te toetsen
aan dat van den man. aan wien de
Hollandsche cultuur mijns inzien»
groot© verplichtingen heeft.
J. II. DE BOIS.
15 SepL '12.
