Haarlems Qagolaq
VIERDE BLAD
Zaterdag 25 April 1914
Een
Provinciaal-Electri-
Giteitsbedrtjf.
Wel yen-anderen de tijden! De wet
gever, die het „Koninkrijk der Neder
landen" van zijn eerste grondweiten
voorzag, was er op 4111, oni alle zelf
standig leven aan de gewesten lo ont
nemen. De decentralisatie, zooals die
tijdens de oude Republiek bestond
had dan ook kwaad genoog gebrou
wen en do patriotten, die in Frank
rijk kennis gemaakt hadden met de
leer van Rousseau: dat men geen
schakel dulden moest tusschen hot
volk en het centrale gezagsorgaan: de
Regoering, hebben wel zooveel invloed
nog kunnen uitoefenen op den gang
van zaken, dat na 1S13 het provincia
lisme van het gemcenebest niet w
om opleefde, integendeel werden, de
provinciale besturen zuiver admini
stratieve lichamen.
Wel mag men nu de tijden veran
derd oordeelen, ais men kennis neemt
van de voordracht van Gedeputeerde
Staten van Noord-IIoIland, om zich in
die mate in het aandeelenkapitaal
eener Éleclrischa Centrale te interes
seer en dat deze inrichting het karak
ter krijgt van een Provinciaal bedrijf.
Behalve de beide krankzinnigenge
stichten in Noord-Holland de oud
ste vorm in ons geweest van Provin
ciaal overheidsbedrijf komt de pro
vincie in het bezit van een Eloctrisclie
Centrale, tenminste als de Staten van
Noord-Holland do voordracht von Ge
deputeerden op 5 Mei in de buitenge
wone vergadering, die daaivoor be
legd is, goedkeuren.
Het loven van de provincie, dat se
dert het begin van deze eeuw zicht
baar naar meer zelfstandigheid streeft
treedt hiermede een nieuwe en be
langwekkende periode in. daar het,
kan zijn, al zal het niet licht ge
beuren dat dit die eerste stap is,
waarop er gewoonlijk meer plegen te
volgen.
Want. als men den grond nagaat
waarop deze voordracht van Gedepu
teerde Staten van Noord-Holland
wordt gebaseerd, nl op de wenschelijk
beid, dat het openbaar gezag rege
lend en handelend optreedt, om te be
vorderen, dat de voorziening van
electrischen stroom niet in de eerste
plaats van de ii,zichten der onderne
mers in het bijzonder belang der on
derneming zal afhangen, maar dat dit
zal treschieden op de wijze, zoo als het
openbaai- gezag hel nuttig en noodig
oordeelt in het algemeen belang
als men dit naigaat, kan men datzelfde
motiéf voor alle andere bedrijven
waarvoor concessie gegeven wordt,
b.v. gasfabrieken, trams enz. bezigen.
Men leze maar in,plaats „electrische
stroom", in de aangehaalde zinsnede
't woord: „gas', oi train' en men zal
zien, dat het precies klopt.
Misschien zouden op deze manier
vele met deze bedrijven sukkelende
dorpen en kleine steden op afdoende
wijze geholpen kunnen worden en zou
men zoo vermijden het onoordeelkun
dig stichten van allerlei bedrijven en
bedrijfjes, die nu. tot schade van bet
algemeen belang, soms bedrijven van
gelijken aard in hun normale ont
wikkeling belemmeren.
Als deze periode van de oprichting van
Provinciaal bedrijven aanbreekt, zal
het interessant kunnen zijn, om waar
to nemen, of en in hoever de gemeen
telijke autonomie, die in de laatste ja
ren al vaak door het Rijksgezag be
fo&gd wordt, door het Provinciaal
gezag zal worden ingeperkt.
Doch dat is nog alles maar toekomst:
voorshands vraagt nog alleen maar
de Provinciale Electrische Centrale de
aandacht.
Noord-Holland is niet de eerste pro
vincie, die zich met dcz.e zaak be'zig
houdt: Groningen heeft een Provin
ciale Electrische Centrale en Nooixl-
Brabanl stichtte een naamlooze ven
nootschap, wier aandcelen-kapilaal
bijna geheel in honden van de pro
vincie is. Jn Noord-llolland verkeert,
men in andere omstandigheden. Hier
vindt men vier centrales, die door de
Rijksregeling gebieden hebben gekre
gen, welke de geheele jirovinrie om
vatten.
De centrales te Hilversum, Amster
dam, Haarlem en Bloememlaal Hum
nen dus Noord-Holi!,and geheel van
electrischen stroom voorzien. De op
richting eener nieuwe Provinciale
Centrale zou derhalve geen zin heb
ben.
Uit den aard der zaak kon do Pro
vincie niet de hand leggen op de ge
meentelijke Centrales to Amsterdam
en Haarlem.
Bleven dus over de particuliei-e be
drijven te Hilversum en Bloem endaal.
De laatste, de Kennemer Electrici-
töltsmaatechappij is verreweg de be
langrijkste, omdat zij, behalve de con
cessies voor stroomlevering voor Bloe-
mendaal, Zandvoort en Velsen, die zij
reeds bezat, onlangs van de Regee
ring als concessiegebied heeft gekre
gen het geheele Noord-IIollaud, )>e-
noorden het Noord-Zeekanaal, zij het
dan ook, dat de Amsteidamsche Cen
trale het recht heeft gekregen in dit
concessiegebied te werken.
Zonder er verder op in te gaan,
merken Gedep. Staten in een tusscoen-
zinnetje op, dat de aan de K. E. M.
verstrekte Rijksooncessie op geen en
kel wettelijk voorschrift steunt, als
wilden zij terloops hun twijfel aan
rechtsgeldigheid dezer concessie te
kennen geven.
Hoe dit zij de K. E. M. heeft met
bekwamen spoed het nieuwe conces
siegebied bewerkt en als ft me hot on
langs uitgebrachte verslag van aan
deelhouders goed herinner, don heeft
men van een 50 gemeentebesturen of
reeds concessie verkregen, of is i
er mee in zulk een stadium van
de-handeling, dat de kans op slagen
zeer groot is
Geen wonder, dat Gedeputeerde Sta
ten het oog ol) de K. E. M. lieten val
len. Immers wil men electrischen
stroom zoo verstrekken, dat niet in
de eerste plaats h"et belang der onder
neming. doch wel het algemeen be
lang wondt bevorderd, dan behoeft
men dat algemeen belang niet te zoe
ken in de groote sleden, waar het
groot aantal licht- en krachtgebrui
kers een electrisch bedrijf rendabel
njakem Wil, wat in het belaDg der af
nemers is de provincie helpen,
dan moet zij dat doen op het platta-
land, in de dorpen en kleine steden,
waar men anders misschien van elec
trischen stroom zou verstoken blijven.
.Waarschijnlijk is dit wei de reden
geweest, dat de onderhandelingen met
de K. E. M. zijn geopend.
Gelijk gemold, leverden die onder
handelingen een gunstig resultaat:
Een der grooteete aanklocJlioudete.ï,
de firma Gebr. Stork te Hengelo,
is bereid gevonden aan de Provincie
voor f 750.000 aandeel en aan te bie
den tegen een bedrag van 849.750.
De aandeelhoudster maakt bij -leze
transactie een winst van f 75000, al
thans f 75.000 boven hel nominale Le-
drag van dc ter overneming aangebo
den aandeelen. De rost van het var-
schil tusschen f 849.750 en f 750.000 is
berekend als vergoeding van do rente-
derving, daar de Provincie natuurlijk
als de transactie vóór 1 Juli tot stand
komt. ook recht heeft om het dividend
óver het reeds verstreken deel van
1914 in ontvangst te nemen.
Die rentevergoeding is gesteld op
6 pCt, (over 1913 werd G 3i2 pCt. divi
dend uitgekeerd).
Voorts willen Gedeputeerden de ove
rige aandeelhouders uitkoopen tegen
koers van 103 1/2 pCt. (aan dc
Gebroeders Stork wordt, volgens do
plannen, 110 pCt. gegeven).
De in. het uitzicht gestelde uitbrei
ding van het gebied dor maatschappij,
maakt het noodig, dat de inrichtin
gen en netton worden vergroot. Dit
zal In do periode 1914—1918 de som
van twee-en-een-half millioen guldon
vorderen, waardoor in het laatste ge
noemde jaar het kapitaal dei- JL E.
M. van ruim één millioen tot onge
veer vier millioen gulden zal zijn ge
stegen.
Over de verdere wijze van exploita
tie van het bedrijf der Kennemer
vordt niet veel bepaalds gezegd, Voor
de hand ligt, dat de uiterlijke vorm
van het bedrijf, nl. dc naamlooze ven
nootschap zat behouden blijven en
wellicht de 5 n wen da go organisatie
ook; maar in wezen zal er toch wel
het een en onder veranderen. Immers
de K. E. M. zal niet langer oen par
ticuliere onderneming zijn.
ft Wordt een onderneming van 'n pu
bliek lichaam en als zoodanig en
dit is ook het doel met den opkoop
der aandeelen zal de centrale con
bedrijfzijn. dienstig aan het alge
meen belang, waardoor nog andere
factoren in de bedrijfsleiding mee
gaan doen, dan het zuivere lemnm.ar.-:
schap der particuliere onderneming.
Als 'k hieraan denk, vestig ik de
aandacht op de kwestie van het al of
niet maken van winst: een veel be
sproken kwestie, waai' het publieke
bedrijven geldt.
In theorie schijnen Ge lep. Staten de
meening te zijn toegedaan, dat een
dergelijk Provinciaal bedrijf geen
winst zou behoeven te make ff. Gede
puteerden schrijven toch, na opge
merkt te hebben, dot men een particu
liere maatschappij die tevens het pro
vinciaal belang zou dienen; billijk
heidshalve een behoorlijke winst zou
moeten laten, vóór zij tot verlaging
harer tarieven of uitbreiding
haar afzetgebied zou genoodzaakt
kunnen worden, het volgende:
De Provincie daarentegen zou te
vreden kunnen zijn met een verg re
d;ng der kosten, rente en afsch—iiv'iig
inbegrepen, terwijl /ij. wanneer de
inkomsten een en ander overtreffen
en de omstandirghcden daartoe aan
leiding gaven terstond tot tariefsver
laging of uitbreiding zou kunoM over',
gaan".
Dus nis het belang, der provir
d. w. z. de inwoners dit vorderde, zal
men kunnen afzien vnn bet maken
van winst Dat men eoh'er n:rt in e'k
geval het denkbeeld van winst-maken
ven-werpt, volgt wel uit de opmerking,
door Gedeputeerden laten' in het
stuk gemaakt, dat het billijk is de
overige aandeelhouders tegen 103 1/2
pCt. uit te koopen, omdat het „te
wachten is, dat door de inmenging
dor provincie de aan deel hou ders voort
aan niet meer do dividenden zullen
genieten, dio zij met eenig recht in de
toekomst konden verwachten".
Dus niet zulke dividenden, maar
toch nog wel lagere dividenden, zullen
er gemaakt wonden.
JAC. C. M. J
HTLLEGOM.
Dc honden.
Het bezwaar verbonden aan de te
genwoordige redactie van art. 27 der
Politieverordening, dat moeilijk het
bewijs is te leveren, dat men een hond
onbegeleid „lief' loopen, heeft B. en
W. er toe geleid, aan den raad voor
te stellen kortweg te verbieden, dat
een hond zich op den openbaren weg
bevindt, anders dan geleid nan ket
ting, koord, riem of ander middel tot
'asthouding.
Daarmee wil men vrijspraak op
grond van dit bezwaar voorkomen,
Havonverbeter ing.
Door B. en W. wordt voorgesteld
4000 uit te trekken voor de uitdie
ping van de Haven met wegneming
iaïi den daarin liggenden bocht Dit
College stelt voor een geldleening tot
dit bedrag aan te gaan tegen hoog
stens 5% rente.
SPAARNDAM.
Gemeenteraad.
De Raad vergadert, op Donderdag 30
April as, des namiddags om half
drie.
Onderwerpen ter behandeling zijn
1. Ingekomen stukken.
2. Behangen der Raadszaal mot
doek ad ƒ150, of behang 50.
3. Inrichting vuilnisdienst'met be
steding baggeren vaarten, ad 300.—
per jaar.
4. \terordening vergoeding gebruik
openbare werken, bezittingen en in
richtingen.
5. Plaatsing grenspalen omliggende
gemeenten ad pl m. 35.—.
G Commissie Reclames Plaatselijke
Belastingen.
7. Bergplaats van het kadaster en
liggen der wegen op Secretarie ad
Plm. ƒ35.-.
8 Verordening Motor- cn Rijwiel
wet (sluiting stegen).
9. Demping Gemeentekaart met wo
ningbouw.
10. Rekening Burgerlijk Armbe
stuur 1913.
11. Reclames Plaatselijke belastin
gen,
SANTPOORT.
A.s. Maandag zullen do oud-minis
ter do heer J. T. Cremer en mevrouw
Cremer van hunne Indische reis op
hun buiiengoed „Duin-en Kruidberg"
terugkeeren.
GREEPJES.
40.
PROTESTEN.
Het wordt nü te erg....
Ook w ij protesteeren!
Eerst hebben de linkschen fn Scho
ten geprotesteerd tegen een verkie
zing nu hebben eon paar ando
ren het gedaan, die ik niet de eer heb
te kennen, maar wier partijkleur wel
niet rood zal zijn. Want drie socialis
ten zijn de laatst—gekozenen.
Het gaat den verkeerden kant uitl
De bacil der protestomanie zetelt
zich in de hersenen aller Schotensche
kiezers, en ik vrees dal het zóó gaat
worden, dat als men in Schoten maar
hoort dat er iemand gekozen is, het
antwoord onmiddellijk zal luiden:
Wij protesteeren
Schotennren, denk" aan de gevolgen.
Het zal u raadsleden bij hoopjes kos
ten! We hebben nu een half jaar lang
acht inplaats van dertien zetels bezet
gezien, en de vergaderingen duurder,
er (gelukkig) niet korter om. Maar
waar moet het heen. ols er over een
jaar of vier, vijf nog maar vier of viif
zitten 1 Dc gansche bepaling, dat drie
uur na het begin der zitting geen
nieuwo punten meer in behandeling
mogen gebracht worden, zou on-
noodig wordenMaar één voor
deel zou zijn dat men eindelijk eens
de publieke tribune zou kunnen ver-
grooten, 't geen méér dan noodig is.
Als ik thans zie, hoe voor de Raads
leden plus de pers tweemaal zooveel
ruimte beschikbaar is als voor het
dubbel-zoo-groole publiek, dan
schaam ik mij voor onze bevoorrechte
positie aan 't perstafellje.
Kan de burgemeester niet, gezien
de hangende nieuwste protesten, al
vast het hekje wat verzetten? Op die
manier zullen de kiezers, al protestee-
rende, steeds makkelijker komen te
zitten, totdat....
Ik ril, als ik de lugubere voorstel
ling zie, die Ko Doncker onder dit
Greepje geschetst heeft Dit (zei hij
me, en zijn anders vriendelijke blik
werd duister): Dit zal het einde
van Schoten's Raad zijn
Brrrrrr!:
ERPAY.
Uit de Omstreken
HALFWEG.
Plaatselijke keuze.
Voor Plaatselijke Keuze zijn alhier
cn in het aangrenzend deel van Haar
lemmermeer 959 handteekeningen
verzameld. In verhouding tot het aan
tal ingezetenen is dit een belangrijk
getal.
Haarlemmer Halletjes
EEN ZA fERD AG AVONDPRAATJE.
We hadden 'n gezellig pvondje, bij
neef Wouter aan huis.
Jk ken mets ergere.
Voor mij zijn die avondjes een voor
beeld van ongezelligheid. Tante Koos-
je, die een. goede vrouw is, waarmee
het evenwel ophoudt, klaagt bij 't be
gin van den avond over haar oudste
dienstbode, in ft midden over het
tweede-meisje en aan ft eind over de
hit. Het merkwaardige harer klach
ten is. dat alleen de laatste gediensti
ge geest zich op de gezellige avondjes
pleegt te vertoonen. De beide andere
hebben wij nog niet ontwaard, en me
mevrouw Ilopma zojt dat ze niet be
staan. en dat tante Roosje last van
„struggle for high life" heeft.
Als dat zoo is, moet neef Wouter in
ido kwaal deelen, want hij spreekt z'n
vrouw nooit tegen als ze aan die on
derwerpen bezig is, en toont zich jias
weer in zijn ware gedaanfo als een
der anderen een stokpaardje berijdt...
dat hij c^an op geniaal-sarcastisclic
wijze tracht te vernietigen.
De oude heer, die hem nogal pleegt
Aan te kunnen, was er niet, en neefs
argumenten vierden hoogtij. Hopma,
die dol op visschen is en gaarne wat
opsnijdt over de lengte en omvang
van de heelemaal cn bijna door
hem gevangen snoeken en waterbaar
zen en pietermannen, had hij tot
stomheid geslagen door te beweren
dat hij met z'n handen een jongen
baai liad gevangen, toen bij over de
IJmuidensche pieren liep... 't geen
volgens mijn geachteu neef be
wees, dat visschcat een klein kunst
je is. Mevrouw Hu pst ra's plan om
over haai' nieuwe tango-kleurige robe
te beginnen liad hij in de geboorte ge
smoord door, schijnbaar mevrouw
Hupstra's Kleed ij niet opmerkende, te
gaan verbalen hoe-afschuwelijk hij
do tango-kleur vond, en hoe belacht
lijk de tango-manie.
Van de stilte d:e hierop volgde wil
de Hojima, die een groot liefhebber
van tuinieron is, gebruik maken om
over z'n tuin te beginnen, toen, juist
op't moment dat zijn mond openging,
neef met geveinsd jolijt uitriep:
Kijk eens aan, Hopma gaat voor de
variatie iets over tuinieren vertellen.
Wedden om 'n fijne fiesch, dat het
daarover is, Hopma?
Meteen 6loeg hij zich op z'n knie,
en schaterde luidruchtig om z'n eigen
mop, zoodat Hopma nolens volens wel
moest meelachen, maar er natuurlijk
niet aan d&cht om nu op z'n geliefd
chapiter door te eaan.
Tante Koos je had inmiddels liet
tweede-medsje behandeld, en zou juist
aan de hit beginnen, toen neef opge
wekt vroog: En, Jantje, moet jij
nou van de week de Halletjes schrij
ven? Dat zal je niet glad zitten, jon
gen. llcb Je een onderwerp?...
Zoo, laat je je d'r niet over uit? Ver
standig van je. Ik weet andere wel
wal, waar je d'r 'es over schrijven
kan, en dat interessanter is dan jul
lie VTOgenbus, bijvoorbeeld. Wat kan
het. mij nou schelen, welk middel m'n
buurman moet toepassen als z'n kip
pen het snot hebben?
Dat antwoord is ook niet vocht u
bestemd, maar voor uw buurman.
Lees het dan liever niet, als het u zoo
hindert! zei ik nijdig, want hij be
gon me te irriteeren.
Nu is het altijd dom, om je tegen
over iemand als neef boos te maken.
Dan wint-ie 't altijd, of tenminste: hij
doet alsóf, 't geen veelal even erg is.
- Ha. ha, zei-d-ie nu. Die is goed.
Moeit ik 't niet leizen? Maar man! Jul
lie hebben je abonné's veel te graag
alle elfduizend zeshonderd en zóó
veel bij elkaar, om ze zulke onvrien
delijke adviezen te geven. Wat let
me. of ik bedank als abonné?
Hu pst ra en Hopma en hun dame®
grinnikten verblijd. Ze beleven in hun
vak toevallig allebei een slappen tijd
en dan is het altiid wel leuk om te
lachen over de zaken van iemand die
'n drukke nering aan den winkel
heeft.
Tante Iioosje boomde door over de
hit, en neef zei:
Maar ik zou je een onderwerpje
geven, al verdien Je ft niet. Kijk 'e.is,
onlangs heeft je vader over de to>
komst geschreven. Waarom schrijven
jullie niet liever over ft verleden? Niet
,ihot verleden" van teisteren, maar
dat van vijf kondei)» jaar terug, bij
voorbeeld..of wat later, of nog vroe
ger?
Ik noemde hem vier schrijvers van
geschiedenisboekjes en een levcnsbe-
richter van Jacoba van Beieren op.
en zei bescheiden dat het mij speel
vanwege 't origineele idéé, maar dat
deze heeren en nog enkele anderen
ons vóór geweest waren.
Hij liet niet af.
Die lui hebben niet of, weinig,
over de dingen geschreven waarover
we ons tegenwoordig cLruik maken,, en
die zich meest toch in vorige eeuwen
ook hebben voorgedaan. L'histodre se
réuète, toujours...
Als je maar rondkijkt in de histo
rie, dan vind-je niets dan anaJogiën.
Ieder zou oen brochure waard zijn,
en minstens een artikel. Hier heb Je
alvast wat titels van me:
„Kenau Simonsz Hasselaar, Jeanne
d'Arc en de internationale vrouwen
beweging".
„Alva s Tiende Penning eu de be
lasting op publieke vermakelijkheden
in de gemeente Watergraafsmeer
(ad 10 pCL)"
„De verhooging der poortgelden
(anno zeventienhonderd-zooveel) en
het Amsterdamsche Poort-vraagstuk".
„liet eerste fonteinplan voor 't eind
van de Dreef (anno 1344) en het laat
ste (anno 1913)'.
„Het eerste plan om een nieuwe
Raadzaal te bouwen (anno 100 v. Chr.j
en het laatste (toevallig nog hetzelfde;
anno 1914).
„Twee grooteu van daad en naam:
Lourens Coster omstreeks 1450 ou N.
V. Loureais Coster omstreeks 1914".
(Is dat vriendelijk van me. of niet?)
„De Romemsche i>lebisctta en local
option".
De landing van Willem I in 1813 en
de landangen van 50 Willem l'en in
1913".
„De aanleg van wegen door do Ro
meinen in liet jaar I en door den hoer
Jobs. de Breuk in het jaar .1914".
„Karei de Kale (anno 870) en de fi
nanciën der Nederlandsche gemeen
ten (anno 1914)".
„De Hunnen als verniel ere van
kunstwerken (444 v. Chr.) en de dief
stal van suikerstrooiers uit een mu
seum (1914)".
Neef beweerde, dat er nog minstens
tienduizend dergelijke historische ge
lijkenissen in artikelen te verwerken
zijn. Als hij het maar niet hoeft te
doenl lk slug me bij deze opinie aan,
en mag niet onvermeld laten dat het
;ezellig avondje om elf uur, toen tan
te Roosje over de hit was uitgeklaagd,
ook nog afliep.
Het eerste eind naar huis praatten
wo over 't dienstboden-gezeur van
tante Roosje en de boosaardigheid van
neef Wouter. Toen de Hopma's ver
trokken waren, samen ongetwijfeld
babbelend over de leelijke japon van
mevrouw llupstra, zei deze dame dat
Hopma een goeie sul maar
allersaaiste kerel was. en z'n
vrouw een vinnig mensch. Tenslotte
bleef ik alleen, want ik woon het
verst, en terwijl de Hupstra's buiten
kwestie er over spraken dat ik toch
zoo'n verwaande type ben, dacht ik
vriendelijk aan allen terug, eu deed
een schietgebedje dat vóór den vol
genden gezclligen avond Fidelio Sr.
terug zal mogen zijn. Ik kom dan nietl
JAN FIDELIO
