BE OÖELÖfl.
NIEUWS- en ADVERTENTIEBLAD.
Se toestand in Haarlem.
32e Jaargang No. 9585
Verschijnt dagelijks; behalve op Zon- en Feestdagen.
DONDERDAG 17 SEPTEMBER 1914 A
HAARLEM S DAGBLAD
ABONNEMENTEN AD VERTENTIËN:
PER DRIE maanden. Vm 1—5 regels 15 Cts.; iedere regel meer 16 Cis. Builen het Arrondissement
Voor Haarlem v; J Haarlem van 1—5 regels ƒ1—, elke regel meer ƒ0.20. Reclames 30 Cent per reeel
Voor de dorpen in den omtrek waar een Agent gevestigd is (kom der Bij Abonnement aanzienlijk rabat.
gemeente) ||9 AfJTvÊÊt Advertentiën van Vraag en Aanbod, hoogstens zes regels, 25 Cts. per plaatsing»
Franco per post door Nederland1.65 P 50 Cts. voor 3 plaatsingen a contant. 1 |,aiw,,«
Geïllustreerd Zondagsblad, voor Haarlem0.37H Redactie en Administratie: Groote Houtstraat 53.
de omstreken en franco per post ,0.45 Intercommunaal Telefoonnummer der Redactie 600 en der Administratie 724.
Uitgave der Vennootschap Lourens Cosfer. Directeur J. C. PEEREBOOM.Drukkerij: Zuider Buifenspaarne 12. Telefoonnummer 122.
Tot de plaatsing van advertentiën en reclames van buiten het Arrondissement Haarlem in dit blad is uitsluitend geirachtipd het Algemeen Binnen- en Buitenlandsch Advertentie-Eureau D. V. ALT A
Warmoesstraat 76—78, Amsterdam. Telephoon interc. 6229. De Verzekering der (per vreek) geabonneerden wordt gewaarborgd door „The Oceazi" Rokin 151, Amsterdam.
DIT NUMMER BESTAAT UIT
ACHT BLADZIJDEN.
EERSTE BLAD.
AGENDA
VRIJDAG 18 SEPTEMBER.
Apollo-Theater: Biosc. voorstelling.
Biosc. Theater, G'r. Markt: Voor-
is telling.
OM ONS HEEN
SabetrachtliiB van den
Gemeenteraad.
Mejuffrouw Vrijer, onderwijzeres
te Haarlem, trad eenigen tijd geleden
in het huwelijk met dien lieer Dik,
onderwijzer alhier en wanneer hun
huwelijk te Haarlem gesloten is,
heeft zich het eigenaardige geval
roorgedaan, dat het eene gemeente
lijke orgaan, de Burgerlijke Stand,
daartoe heeft meegewerkt, terwijl liet
andere, het College van Burgemees
ter en Wethouders, er zijn goedkeu
ring niet aan schenken kon. Hieruit
kan blijken, tot welk een belangrijke
hoogte onze gemeente-Instellingen
zijn gedecentraliseerd.
Weliswaar stelt do Burgerlijke
Stand aan de trouwlustigen, andere
voorwaarden, dan in dit geval het
dagelijksch bestuur, want terwijl de
eerste zich om de maatschappelijke
bezigheid van de jongelui in 't geheel
niet bekommert, is die lxij B. en W.
juist een steen des aanstoots ge
weest. „Mevrouw", zoo moet het Col
lege ongeveer aan de jonggetrouwde
hebben geschreven. :,u is gehuwd en
onderwijzeres gebleven: mogen wij u
uitnoodigen, uw eervol ontslag nis
onderwijzeres aan to vragen?"'
Hierop heeft de geadresseerde onge
veer laten weten, dat zij er niet aan
dacht, waarop B. en W. zelf, zooals
dat in Stadhuistaal heet, het ini
tiatief niamem 4ot een voorstel
aan den Raad, om mevrouw Dik—
Vrijer wegens huwelijk eervol ont
slag te verleenen. Ik wijs er op, dat
wel nimmer een werkgever een zij
ner ambtenaren zulk een zonderling
huwelijkscadeau heeft thuis gestuurd.
Het spreekt van zelf, dat aangezien
de Raad oen officieel College is en
het hiöt' bovendien een onderwijs
zaak gold. hot geval aanleiding gaf
tot o n 11 e d 'i n. g, namelijk in een
wettelijk en een maatschappelijk ge
deelte. „Heeft", zoo was dan de eer
ste vraag, „liet gemeentebestuur hot
recht, om een onderwijzeres die trou
wen gaat daarom te ontslaan?"
Moest het antwoord ontkennend lui
den. dan behoefde, zooals van zelf
spreekt, de twieede vraag, die ik al
dus zou willen form u loeren: „is liet
gewenscht, dot een onderwijzeres ge
trouwd of wel een getrouwde vrouw-
onderwijzeres zij?" met beantwoord
te-worden. Helaas, do heer Noglzaam
hoewel zelf jaren bij het onderwijs
werkzaam geweest, kon zich niet
langs de strakke lijnen der ontleding
blijven bewegen en verklaarde in een
en denzelfden ac'em, dat Gedeputeer
de Stalen liet ontslag zeker niet zou
den goedkeuren en dat er niets tegen
kon zijn, wanneer een onderwijzeres
getrouwd ie. Vertrouwde h|j. mag
gevraagd worden, het wvetteüjke ar
gument niet al te best, dat hij er tot
meerdere zekerheid het maatschap
pelijke maar bij haalde? Iloe het zij,
merkwaardig is, dat de wettelijke
quaesti© in tien Raad uitsluitend door
niet-jurfsten is behandeld, terwijl de
rechtsgeleerden zich op een eerbie
digen afstand hielden. De schalken!
Zij wisten wel, dat Juist in de letter
kunde der wetten do dingen n;ct al
tijd zijn wat ze schijnen en dat alleen
desonkundigen zich den durf kunnen
aanmatigen, zoo maar, ronduit hun
oordeel over de beteekenis van een
wet uit te spreken. Noch Mr. Ribbius,
noch Mr. Andrea©, (Mr. Van Sty nam
was afwezig) mengde zich in 't debat
over do rechtsvraag; zeJfs Mr. Brucb,
d'ic als reserve-eerste luitenant bij de
grenadiers en jagers in een keurige
uniform verschenen was en dus
meer dan gewonen invloed had kun
nen. uitoefenen, kon het over zijn
hart verkrijgen om te zwijgen. De
eenige jurist, die het woord voerde,
Mr. Hecrkens Thijpseil, sprak over
den m a a tschapnel ijken kant van de
zaak en roerde de rechtsquacstie
niet aan.
Op het voetspoor van andere lee-
löeai in de rechtswetenschap, zooals
de voorzitter en de secretaria van de
afd. Haarlem van.den Bond., matig
ik mij dus de vrijheid aan, een mea
ning ie zeggen over de vraag van
recht of onrecht en wel deze: dat uit
de overgelegde of aangehaalde stuk
ken dat recht niet duidelijk geble
ken is. Artikel 30 c van de wet
op het lager onderwijs zegt wel,
dat (ontslag aan onderw ijzers aan
gemeentescholen verbonden, dooi
den gemeenteraad wordt verleend)
op vooi dracht van burgemeester en
wethouders of van den air. school
opziener, maar het zegt er niet hij,
dat zoodanig ontslag kan verleend
worden wanneer eenonder-
w ij z e r e s gaat trouwen.
Met art. 30 c alleen komen we eir
dus niet. Andere stukken zijn er noo-
dig: Welnu, die bestaan.
Den Sisten Maart 1909, drie dagen
na den aanvang van het kalender
voorjaar, „een nieuwe lente en een
nieuw geluid", besloot de Haarlem-
sclie gemeenteraad, bij de regeling
van de jaarwedden, te bepalen dat
de onderwijzeres diie in liet huwelijk
treedt, deswege, onder voorbehoud
van een daartoe door B. en W. of den
Arr. schoolopziener in te (Tienen
voordracht, zal worden ontslagen.
Ha! zegt de tegenstanders der ge
trouwde vrouw in de school. Maar
er valt mets te ha. en! De vraag is
immers of dit besluit op de wet
steunt. En daar nu het Ministerie-
Heemskerk, om het beginsel van we
ring der getrouwde vrouw in de
school vast te leggen, een aanvul
lingswetje beeft mecncn te moeten
maken, dat evenwel door het Minis
terie-Gort van der Linden weer inge
trokken if, zou ik durven veronder
stellen, dat het minst genomen zeer
onzeker is of Gedeputeerde Stalen
liet ontslag wel zullen bekrachtigen.
De •omstandigheid da t de uitlegging
der onderwijs-aangelegenheden in
dit college toevertrouwd is aan dein
lieer Ketelaar, -voorstander van het
behoud der gehuwde onderwijzeres
iü de school, maakt natuurlijk de
positie van mevrouw Dik-Vrïjer vei
liger.
Hiermee zou feitelijk deze beschou
wing kunnen eindigen, omdat wan
neer de wet dit ontslag niet sanctio
neert, maatschappelijke motieven
geen gewicht meer in de schaal leg
gen en dc nu ontslagen onderwijzeres
kalmpjes voor de klasse blijft. Maar
menigeen die het raadsverslag gele
zen heeft, zal wezuschen dat het te
genovergestelde van des lieeren Nagt-
zaam's betoog in het licht wordt ge
zet en den indruk hebben gekregen,
dat dit anders zoo klaar en helder
beloogende Raadslid diezen keer niet
gelukkig is geweest en zijn vergelij
kingen minder juist heeft gekozen.
Dat is niet de. schuld van den spre
ker, maar van zijn onderwerp. Wan-
r iemand betoogen wil, dat oen
getrouwde vrouw aeer goed onder
wijze, es kan blijven, dan moet hij
feitelijk aantoonen, dat het onderwijs
den geheelen mensch niet eischt en
dat voor de waardigheid van huls
vrouw (huismoeder) evenmin de gan-
sche persoonlijkheid wordt opgevor
derd. Terwijl in het dagelijksch lc-
ren iedereen zal toegeven, dat nie
mand twee dingen tegelijk goed kar,
doen, zou een uitzondering gemaakt
moeten worden voor de getrouwde
onderwijzeres!
Wat zou men zeggen van een huis
vrouw (huismoeder), die géén bezig
heden buitenshuis heeft en Zich er
aan gewende, cm 's morgens van 9
tot J2 en 's middags van 2 tot 4 niets
aan baar liuis on gezin te doen?
Men zou zeggen: dat kan nooit een
goede huismoeder zijn.
Maar als men aan onderwijzers
vraagt: .,kan iemand, die buiten de
school nooit aan hel onder wijs denkt,
op den duur een goede onderwijs
kracht wezen?" don zullen zij heen
zeggen. Er is studie en voorbereiding
noodig om op de hoogte eu frisch te
blijven.
Derhalve wordt van een getrouwde
onderwijzeres gecischt, dat zij, een
maal in haar gezin teruggekeerd,
vervuld blijft van de school, of zij,
voor de klasse etaaaide, vervuld is
van haar gezin, za! weinig buten, om
dat zij dan niet in het gezin verkeert.
Hoe kan iemand zulk een dubbel-
bestaan goed en energiek blijven le
ven, izonder te kort te doen aan het
eene of aan 't anderel
Beide plichten moeten daaronder
lijdon, ook bij de allerbekwaamste
persoonlijkheden, (waartoe gaarne
aangenomen wordt, dat mevrouw
DikVrijer behoort) en in weerwil
van allerlei pasklaar gemaakte rede-
nceringen, dat één mensch zeer wel
twee dingen te gelijk kan doen.
Staat de wet het ontslaan van de
gehuwde onderwijzeres niet toe, het
is goed dat de llaarlemsche Gemeen
teraad heeft uitgesproken, dat hij de
gehuwde onderwijzeres niet wil.
In t belang van 't onderwijs en
van de maatschappij beide. Want
deze samenvoeging van twee zoo
uiterst verschillend© taken komt, al
protesteert men daar ook tegen, neer
op minachting van beide. Iedereen
moet zijn levensdoel klaar en duide-
lijk voor zichzelf omschrijven en ai-
bakenen. Hij of zij kan het eene wil
len of het andere. Maar dan ook met
geheel© toewijding, zonder rechts te
zien of links. Wie dat niet doet, maar
mot de eene hand dit verrichten wil
en met d6 andere gausch wat anders,
bereikt in geen van beiden iets en zal
zich op den duur over dit dubbel le
vari beklagen, klaar dan 'is hij er veel
al in vastgegroeid cn kan er zich niet
meer van losscheuren.
J. G. P.,
Wij ontvangen een klacht over een
patroon alhier, d.ie personeel noodig
heeft cn dat wél aannemen wil, maar
2 a 3 cts. beneden het vastgestelde
loon.
Dit is ten zeerste af te keuren. Dc
arbeider is zijn loon waard en de pa
troon maakt een ongeoorloofd mis
bruik van het gebrek aan werk, wan
neer hij minder biedt.
Het Bloembollenbrood.
De te Valkenburg wonende brood-
bakkes-, d© heer v. d. Weerdt, die on
langs proeven heeft genomen met
brood van voor twee-deTd© meel, voor
één derde daarvoor bereide bloembol
len, heeft nu ook nog een jiroef ge
nomen met een andere, voarloopig nog
onbekende, althans geheim gehouden
bijvoeging, welke ten onderzoek, v«x>r
de vaststelling van de voedingswaar
de, is opgezonden, schrijft, het Leidech
Dagblad. Indien het resultaat van het
onderzoek gunstig is, zal de vervaar
diging van brood, op die wijze ge
schied, mogelijk maken, dat een tar
webrood ongeveer 2 cents per kilo
goedkoopcr zal kunnen geleverd
worden.
Hoewel, zooals gezegd, de lieer v.
d. Weerdt de samenstelling nog ge
heim houdt, evenals de wijze, waarop
hij de bloembollen droog genoeg
maakt om hun de vcreischte geschikt
heid te geven om te verwerken, was
hij er van overtuigd, dat wat voor de
laatste proef gebruikt was. steeds in
voldoende hoeveelheid en tegen ma
tigen prijs te koop zal zijn.
Bij het gebruik van bloembollen
wordt gerekend, dat de prijs niet
hooger is dan f 2.50 f 3 per 11.L., wat.
als men ui de bloembollenstreek wer
kelijk overging tot vernietiging van
één derde, nog een aardig bedrag zou
worden van wat anders waardeloos
zou zijn.
Bovendien is hel vroeger al meer
voorgekomen, dat, aJs sommige tul
pensoorten bijzondér goedkoop wa
ren, niet loonend te telen, deze voor
veel geringer prijs voor veevoeder wer
den gekocht en met succes gebruikt;
wat ook aanleiding gegeven heeft om
de bovengenoemde proeven ie nemen.
Daar de smakelijkheid van het brood
niets te weuschen oicrlaat en bloem
bollen met succes liet z.g.n. ,-ko'rt-
voer" bij veevoederij vervangen, doet
dit de beste verwachtingen koesteren.
Het Leidech Dagblad heeft zich tot
den directeur-scheikundige van den
Leidschen Keuringsdienst van eet- en
drinkwaren, dr. J. J. van Eek, ge
wend, aan wien het door den bakker
Van der W. gebakken brood (ook dit
laatste) ten onderzoek is gegeven.
Ons werd medegedeeld, dat alles,
wat omtrent de voedingswaarde als
anderszins over dit brood reeds werd
medegedeeld, voor het minst voorba
rig moet worden geacht.
1-Tct onderzoek duurt nog voort en
tot eenigerlei conclusie 1 reeft hel nog
niet geleid.
Wél zeide de heer Van Eek, dat
door hem liet malen der bloembollen
voor gebruik op e enigszins groote
schaal, nu reeds niet zonder bezwaar
werd geacht.
In „Het Nieuws van den Dag"
wordt, in verband niet de proeven om
bloembollen in brood te verbakken, er
op gewezen, dat niet alleen de schei
kundige samenstelling eener stof over
de voedingswaarde er van beslissend
is.
Langdurige voed ing£proeven zul
len daarover alleen een uitspraak
kunnen doen.
De llaarlemsche Bach-
v e r e c n i g i n g.
Naar wij vernemen, zullen de con-
certen van Bach dezen winter voort
gong hebben.
Het bestuur rekent er op, dat de
meeste buitenlandsche solisten zullen
kannen komen. Mocht er een enkele
ontbreken, dan zul wat meer orkest
muziek gegeven worden.
(Zie ook tweede pagina).
Uit de Omstreken
JJMUIÜEN.
MOLESTVERZEKER1NG VOOR
ZEEVISSCHERS VAARTUIGEN.
Men meldt ons uit Llmuiden:
Zooals we reeds berichtten laeeft
zich ter plaatse een connius-ie ge
vormd om le trachten tot de op.ucii-
ting te komen van een onderlinge
Oodogsrisic© Maatschappij (O. O. M.j
Nadut 'in een Algemeen© Vergade
ring van reccters en directeuren van
stoomvisscherijniaat:cha»ppljeai vol-
ndo sympathie vocht dit doel ge
bleken was, konden we heden ken
nis nemen van het concept der voor
waarden waarop deze verzekering
zal plaats Lebben
Vooraf kunnen we bereids mede-
deeleiii, dat het gemeentebestuur van
Velsen zich bereid verklaard heeft
5 pCt. van het liaico te dragen tot
een maximum van f 25.000 en boven
dien een waarborg aanbiedt van 25
pCt. der uit te betalen vergoedingen.
Uet doel van de O. O. M. is de le
den onderling te waarborgen tegen
de verliezen, welke deze lrun in eigen
dom t'cöbehoorezule visschersvaa rtu i-
geu lijden tengevolge van molest in
den zin van rut. Gi? al. 1 W. v. K.
De O. O. M. zal behce.-d worden
door een bestuur van 3 leden onder
toezicht van een commissie van min
stens 3 leden. Het bestuur wordt ge
kozen uit en door de lijden, de com
missie van toezicht uit de leden A,
uit do leden B. en uit de niet-leden.
IvCden A zijn de in Nederland ge
domicilieerde personen en alle aldaar
gevestigde vennootschappen, die het
xeevisscherij bed rijf uitoefenen.
Als leden B. kunnen toetreden allo
Ncderlanriscfc© rechtspersonen of
vennootschappen en alle in Neder
land gevestigde personen, die de Ne-
derlamlsche zeevissclterij wensclien
te steunen zulks tot een door hen in
overleg met het bestuur te bepalen
percentage van iedere schade en tot
een dooir henzelf te bepalen maximum
bedrag. Het stemrecht in de Alg©-
ne vergaderingen wordt aldus
uitgeoefend, dat de leden A voor elke
20.000 verzekerd kapitaal en de le
den B voor elke f 20.000 deelneming
één stem uitbrengen.
Do waaide der door de leden A. te
verzekeren vaartuigen wordt door
het bestuur vastgesteld overeenkom
stig do loopende Casco-verzekering,
als ware die waarde overeenkomstig
art 275 W. v. K gereiiunticeixl.
Schudeu worden omgeslagen over
de deelnemers A. en B. ïn verhouding
van ieders deelneming.
Schade, gevolg van kwade tio
wordt niet vergoed; Een deelnemer,
wiens schip verloren is gegaan, blijft
daarna nog gedurende (j maanden
aansprakelijk voor aüe risico dezer
verzekering, er zal hem daarom 30
pCt. van zij a vordering worden u.t-
gei..x-.-d, tei'W jji dc rest..-erende 20 pCt.
gereserveerd zuilen blijven voor even
tueel aan anderen int te betalen
schade. Verplichting tot premiebeta
ling houdt oji bij het vergaan van
hc-t schip.
Zoolang de kasmiddelen hel toela
ten, wordt alle schade zoo spoedig
mogelijk afgedaan, behoudens nade
re bepaling van het oiiislagpercen
tag© over de deelnemers. Zijn de kas
middelen niet toereikend, dan wordt
de afrekening uitgesteld tot na
loop van hei loopend semester echter
zonder renteberekening.
"Ter nadere verrekening op den
van ieder lid verschuldigdc-n omslag
wordt door alle leden A. uiterlijk op
den laatsten dag van iedere maand
gestort 2 pCt. van het door hen in
geschreven verzekerd bedrag. Wan
neer een ingeschreven, schip door bij
zondere omstandigheden gedurende
genjiraen tijd niet aan de visscherij
heeft kunnet deelnemen, kan het be
stuur uitstel van betaling van deze
storting verkenen.
Met toestemming van de n>"eider-
heid der commissie van toezicht kan
het bestuur ten hoogste 50 pCt. van
het te loopen risico herverzekeren.
Op de ho.si^vaii dit concept, waar-
var. we hie.- de voornaamste bepa
lingen aanhaalden, is bereids de toe
zegging tot deelneming ontvangen
van de directies van ruim 70 stoöni-
visscher iischepen, terwijl men zich
voorstelt behalve den steun der ge-
nveente ook medewerking te verkrij
gen van de rccoering en van bankin
stellingen.
Aanvaring.
De stoomtrawler Donald 1JM 103
is in de kleine schutsluis in aanva
ring geweest met de beneden sluisdeu
ren, doordien bij het verlaten van de
sluis de machine in plaats van voor
uit achteruitsloeg. Een der sluisdeu
ren werd vrij belangrijk beschadigd.
SCHOTEN.
Koninklijke goedkeuring.
Op de statuten van het Gemengd
Koor „Zang en Vriendschap"' te Scho
ten is de Koninklijke bewilliging ver
leend.
DE ELECTRICITE1T L\ DEN'
OORLOG.
In de Duitsclte „Technische Rund
schau", wekehjksch bijvoegsel van
het „Berliner Tageblatt schrijft de
Bcrlijnsche ingenieur R. Ziegciiberg
over „De electriciteit in den oorlog"
o. a. het volgende
In den thans ontbranden Europee-
selien oorlog zal men voor het eerst
ook de electriciteit, andere gemeenlijk
juist voor vredelievende doeleinden
benut, ruim zien toegepast. En zij zal
er in niet geringe mate toe kunnen
bijdragen, dal veldslagen en veld
tochten van anderen au rei zijn dan
men tol dusver gewoon was.
in een directe toepassing als middel
ter verwoesting komt de electriciteit
niet in aanmerkingmen heeft ten
minste vau de practische verwezenlij
king van een (voor eenige jaren door
Bitkeland uitgevonden) electrisch ka
non nooit iets gehoord. Ook de" met
electriciteit vuil hooge spanning ge
laden draadversperringen, bij welker
aanraking men onmiddellijk gedood
zou worden, brachten liet niet verder
dan tot de fautaisie van sommige
nienschen. Afgezien nog van liet ge
vaar. dat die dingen voor de man
schappen der oigcn partij zouden op
leveren, is er nog liet bezwaar, dat de
tegenpartij door een handig aange
bracht middel van kortsluiting ge
makkelijk de draadversperringen ge
vaarloos zou kunnen maken.
Overigens is d© aanwending van
electriciteit voor oorlogsdoeleinden
zeer veelzijdig van aard.
Vóóraan staat de berichtgeving door
middel van electriciteit. In de Duit
sche oorlogen tusschen de jaren 18&I
en 1871 speelde de electriciteit al een
gewichtige rol de telefoon en de
draadlooze telegrafie zijn er bij geko
men en hebben de berichtgeving door
electriciteit van groote, ©verheer-
schcnde beteekenis gemaakt. Na de
helaas succeslooze wisseling van
dépêches tusschen de diplomaten en
staatshoofden, traden bij de mobilisa
tie telegraaf en telefoon in andere,
koortsachtig-haastige werkzaamheid.
„In het veld" behoort een zeker cn
onel werkende electrische bericht
geving almede tot de eerste voor
waarden voor liet slagen van het veld-
tochtplan. Do reusachtige legers, ciio
thans op do been zijn en zich volstrekt
niet lot een enkel slagveld bepalen,
maar terreinen van honderden kilo
meters bezetten, eischen een geheel
ander© leiding, dan in den oorlog
van 70 gegeven werd. Door de directe
telegrafische verbindingen van hoofd
stad, hoofdkwartier en legerkwaï tie
ren komt het, dat men in Berlijn dik
wijls over dc vorderingen der troepen
eerder berichten krijgt, dan vele on
derdooien van het leger-zelf Van de
hoogste practische beteekenis is dus
de arbeid der technische manschap
pen, die tot taak hebbc-n de noodig©
telegraaf- en marconi-toestelien e
juister plaatse en in den kortst moge-
lijken iijd aan te brengen.
De wonderbare uitvinding der
draadlooze telegrafie heeft liet leger
bestuur zich in de ruimste mate ten
nutte gemaakt, en het beschikt daar
voor over verschillende inrichtingen
en speciale apparaten. Door middel
van kleine, gemakkelijk te transpor-
teeren en op te bouwen, stations kan
men te land op afstanden van 20 tot 30
K.M. zich met elkander in veibtnding
stellen. Grooterc stations kunnen
reeds afstanden van honderden kilo
meters „overbruggen". Zoo kau men
zich ook met de vloot in verbinding
stellen, welker onderdeelen eveneens
op deze eenvoudige wijze onderlinge
communicatie hebben. Tenslotte zijn
er de groote, met sterke electrische
machines arbeidende stations, die het
mogelijk maken om berichten te zen
den aan en te ontvangen v a n
stations op afstanden van duizenden
kilometers Wat deze mogelijkheid
voor de Duitsche koloniën beteekent,
welk© beteekenis het grootste Duit
sche telefoonstation Nauen in deze
bezit (in aanmerking nemende de
omstandigheid, dat het kabelnet der
garischo Aarde zich voor het grootste
deel in Engelsch eigendom of aiilians
ondc-r Engelschen invloed bevindt)
kar. zegt de schrijver van hei arti
kel jiie.i- slechts aangeduid worden.
Zoo is liet te begrijpen, dat tot d©
eerste daden der Engelschen lij hun
aanval op de Duitsche kolonie Togo
dc verwoesting van het marcoui-
station behoorde.
Een verder nuttig effect van dit
groote station bestaat daarin, dat de
Duitscliers inmiddels de marconi-
grammen hunner tegenstanders kun
nen opvangen, en dat men door do
krachtige golven van hc-t groote sta
tion het functioneeren der kloinere.
zwakkere mareoni-staiions van den
v Sjand in voorkomende gevallen kan
verhinderen. Hierop heelt de Fran-
sclie senator Humbert in zijn gerucht
makende rede in den Fransehen Se
naat, eenige maanden vóór het uit
breken van den oorlog, nog nadruk
kelijk gewezen.
Ook de luchtschepen staan door
draadlooze telegrafie in verbinding
met het leger. Voor vliegtuigen hooft
men het nog niet zoover kunnen bren
gen. maar de Zeppelin s zijn met het
legerbestuur in voortdurend contact.
Ook het electrisch licht behoort tot
de nieuwere hulpmiddelen van ds
kriigstechniek. De vervoerbare sta
tions en dynamo's spelen een rol i:i
den oorlog, en „lichtwagens" (bevat
tende elk een explosiemotor met direct
gckoppeldeu dynamo en de noodigo
regelings-apparaten) maken het mo
gelijk om sterke lichtbronnen, als
booglampen, halfwattlamp'-n. enz., te
gebruiken voor de verlichting van
spoedeischendc nachtelijke weg- en
bouwwerken.... óok voor net afzoeken
van liet slagveld.
Van nog grooter gevv klit is verder
de electrische schijnwerper, zoowel
bij de verdediging van vestingen (voor
liet afslaan van nachtelijke aanvallen)
als voor de oorlogsschepen (om omler-
zcesche- en torpedobooten to zoeken
en kusten te belichten.
üok het „kleine electrische licht" is
niet zonder belang. De kleine, han
dige zaklampen geven met behulp van
passend© reflectors uitstekend licht
voor patrouille-diensten cn andere
dingen bijv. het kaartlezen en
verschaffen ook den te velde liegc-n-
den soldaat een goede nood-verlich
ting, waarbij hij den brief van i n
meisje lezen en beantwoorden kan
In den vorm van motorische kracht
wordt de electriciteit te velde weinig
benut. Er is in den laatsten tijd meer
malen op gewezen, van hoeveel g:ou
ter belang de van-eeu-centrale-Giiaf-
hankelijke stoom-loeomo'.ieven voor
de mobilisatie geweest zijn dar. de
electrische sporen, die hunne ener
gie via een lange draadleiding 'te-
trekken moesten.
De elèctrische signaal-inrichtingen,
waardoor do commandant zijn he
velen naar de muchinekamer zendt cn
daarmee hel schip bestuurt, zijn van
liet grootste belang. De Duitsche ma-
wine beschikt ten deze over voorbeel
dige toesteller