De Europeesche Oorlog.
TWEEDE BLAD.
HAARLEM'S DAGBLAD
ZATERDAG 3 OCTOBER 1914
De nog steeds voortdurende veldslag ln Noord-Frankrijk. Er kont bijna
geen verandering In de posities van de strijdende legers.
De aanval der Dnltsebers op Antwerpen. Zijn er forten door de Dnltscbers
Duizenden vluchtelingen alt Antwerpen.
Officieel nieuws over de gevechten op 't Oostelijk oorlogsfront.
De Russen verklaren, dat de Duitschers, die 50 K.M. op Russisch gebied
zijn, weer achteruitgedrongen worden.
Engeland gaat ook mijnen op zee leggen. Waarschuwingen aan de neutrale
scheepvaart.
Verhalen over gevechten.
Een zuster schrütt een eigenaardigen hrlet over haar broeder die als
soldaat in 't Belgischs leger vecht.
Op hei Westelijk
Oorlogsveld
in Frankrijk.
De 19de dag van den slag aan de
ilar 11e l
i'.ii nog geen beslissing.
De Fransch-Engelscho legermacht
heeft van den beginne af hu ar kracht
voomamdijk gericht tegen <len Duit
gelden rechtervleugel, en getracht
dien te omsingelen.
Sedert hebben de Duitscbars, om do
aanvallen der bondgenooteu op hun
rechtervleugel af to leiden, buitenge
woon hevige aanvallen gedaan op het
Fransch-Engelsche centrum.
.Maar de oorlogscorrespondent van
de .Daily News" zegt, dat de onivong-
rijke tmepenafdeelingen schijnen te
Fransche leger in siaat stollen hun
aanval te richten op do hartader van
de Duitsche stelling.
Dagelijks worden, van de Ai sue tot
voorbij Pél-ome, aanvallen geÖaiui
op do Duitsche posities. Steden en
dorpen wort!er. genomen on herno
men, en steeds wordt gepoogd de om
trekkende beweging van den Du.it-
ec.hen rechtervleugel voort to zetten.
De Duitschers verwetten zich krachtig
togen eiken aanval.
De „Times" zet do stellingen ais
liet noordelijk punt van de 1' ram
solid 1 miie is verplaatst van Péroniie
naar Albert, oen vlek aan dor weg
Amieas-—Douai.
De lijn looj>t dan met zeer grOote
bochten, omdat Cliaulncs m Duitecho
h.inden, Pioye weer xn die van do
bondgenooteu (doch de hoorton <n om
heen in die der Duitschers, volgens
een bericht uit Berlijn), Lassigny in
Duitsch on Kibecourt in Engefech'
Fiansch bezit is.
Langs dice lijn worden dag eniMChi
aanvallen gedaan.
Van Ribeconri tot Reims is de toe
stand wfcinm veranderd. Maar aan
«ten Duit-chen linker vleugel is rot
weer moeilijk de jiosities juist aan to
geven. Tusschen de Argonnen en de'
Maas gaan de Franse!leu langzaam
vooruit. De Fransche lijn loopt van
Verdun over em gedeelte der hoog
ten kings het Maasdal tot de Tromc
do Spado, waar zij de noordelijke
hoogten bezet hebben. St. Mih"el is
jii banden dei- Duitschers, Apremout
en Fevoal in die tier Franscheu.
De voortdoende bajonet-aanvallen
en de uitwerking van 't zwaar go-
schut der Franscheu en Engelschen
liebben niet veel veranderingen kuu-
jiou brengen in. «te versterkte posities
«lor Duitschers in het centrum. Van
de Duitsche stellingen geeft de Ho-
in omsche'„Secoio" een beschrijving:
„Waar de Duitsche troepen zich
maar evien ophielden hebben aij ver
sterkingen opgeworpen, d'io uien moet
gezien hebben om zich eu- een voor
stelling van to kunnen maken. Over
de gebede linie zijn zij in drie on
derdeden verdeeld. Het voorste deel
is bestemd voor do nachtelijke voor
posten; 200 meter verder liggen de
hoofdloopgraven, die gedeeltdlijk zijn
gecementeerd en overdekt, om de ver
kenning door aeroplanes te bemoei
lijken, en een schuilplaats te bieden;
«■li daarachter zijn groote, lan
ge holen, waarin de slaapplaatsen,
de keukens en do munitiemagazijnen
werden aangebracht. In deze holen
vindt men de geechutstander voor do
veldkanonnen, 011 achtei- deze dorcte
linie bendingen van beton, waarop
het groote veldgeschut is opgesteld-.
Het is een ouderaardsche stad met
Kruis- en dwarsgangen en verbln
diogswegen, die wel 10 K.M. diep is
en zicli langs do geheel© Aisne tot aan
het Argonnen woud uitstrekt, en
waarin een bevolking van duizenden,
soldaten volkomen verborgen ia".
Ook heden brengt "t Fransche com
muniqué weinig nieuws. 't Luidt:
„Op dc-ii Franscheu linkervleugel
wordt de slag met groote hevigheid
voortgezet, met name in- do omgeving
van Roye, waar de Duitschers belang
rijke troepen afdeclingen schijnen te
hebben samengetrokken. De actie
strekt zfich boe langer hoe meer naar
het noorden uit. Het geveehtsfront
komt nu al tot de streelc ten zuiden
.van Atrecht,
Aan de Maas hebben do Duitschers
getracht bij St. Miliicl een brug te
werpen, maar die is in den nacht
weer vernield.
In Wofivro schrijdt 't l'ransche of
fensief geleidelijk voort, niet name
in het gebied1 tusschen Apremout en
St. MiinieL
't Eigenaardige Ju dat men iu allo
hoofdkwartieren vol goeden moed is
over den afloop van den slag.
Uit Parijs luidt een telegram: Wij
zijn kalm en vol vertrouwen.
In Engeland huldigt men dezelfde
opvatting.
Maai- in Berlijn ook!
De Kreuz. Ztg. schrijft:
„Moge het in de afgeloope» periode
den Duilschen legerbevelhebbers zijn
voorgekomen, dat hun overwicht nog
onvoldoende was, om don lieslieen
den zet te beginnen ttuns schijnt
het oógenbhk te zijn aangebroken,
waarop zij de beslissing zullen trach
ten uit te lokken".
In België.
Over de Duitsch© actie tegen het
zuidfront yan de stelling van Antwer
pen sclirijft het „Antwerpsche Han
delsblad":
Onze gepantserde trein heeft bui
tengewoon goed werk verricht en aan
de Duitsche zware verliezen toege
bracht.
De eenige tegenslag, door dc Bel
gen ondervonden, Is de ontploffing
eener kleine kruitkamer op een dor
forten, ten gevolg© van een ongeval,
dioch de schade aan de verdedigings
werken 19 reeds hersteld.
Geen enkel fort is erg beschadigd,
of gedeeltelijk vernield.
Tevens moet gezegd worden en
dot weten, wij dtoor do 1 u ebt verken.-
njers dat deze. artillerie demon.-ti a-
tie. der Duitschers door geen© sterke
infanterie-maeiit is gesteund.
Hel groote doel dezer beschieting js
te beletten dat ouzo troepen nog uit
vallen zouden doen en de Duuscho
cbmmumcoUelij11 bedreigen; van be
leg van Antwerpen is geen sprake.
Onder bescherming van Lit vuur
der foilen, hebben de Belgische troe
pen dan ook Dinsdagnamiddag Me-
cl iele i. opnieuw bezet.
Kragen de Belgen directe hulp der
boi dgenooten?
Men leest in het „Journal do
Gand": Fransche troepen znn to
Doornik aangekomen. De Daitschei
die de stad nog bezet hielden, hebben
de vlucht genomen, met achterlating
van 47 krijgsgevangenen, die naai
Brugge «i Korttijk zijn geeondea.
Het gerucht ioopt te Antwiei pen,
dot Belgische troepen in Vlaanderen
gulegerd ieder oogenblik voeling
kunnen krijgen mei troepen der bond-
genooten, komende uit Flankrijk.
Eén berichtgever van 't Alp. Han
delsblad" seint uit Antwerpen
De eerste ernstige poging, die de
Duitschers de laatste dagen beproefd
hebben om de stelling Antwerpen
aan te val'len, moet ben wel overtuigd
hebben, dat er nog zeer veel moet ge
beuren, alvorens deze stelling in hun
harden valt; Niet, alleen dat zij tót
dusver nog zoo goed als niets gevor
derd zijn, maar bovendien hebben ze
op verschillende plaatsen gevoelige
verliezen, geleden. Zoo is te Hofstad©
een Duitsche batterij geheel buiten
govecht gesteld; twee van dc stuk
keu werden totaal verniebl, het der
de. nagenoeg en ook liet vierde was
niet meer te gebruiken.
Te Lier was het Dondeidag den
geheelen dag vrij kal-rn. Nu en dan
sprong een granaat boven de 6iad,
maar verdwaalde projectielen maak
ten geen indruk meer. Tot dusver zijn
te Lier slechts enkele huizen en liet
sedert ontruimde hospitaal door de
granaten geraakt. De beschieting ge
schiedde door 18 kanonnen, waar
van de Duitschers er 8 opgesteld had
den op de hoogten van Beersel en een
tiental in de nabijheid van Ileyst op
den Berg.
Te Wavre-St. Catherine beproefden
de Duitschers een infanterie-uanval
op de vooruitgeschoven loopgraven,
waar zó werden tot staan gebracht
door het vuren van de Belgische in
fanterie en mitrailleurs Een batte-
rij. die de Dnitsehers hadden opge
steld bij een kasteel tusschen do for
ten Wavre-St. Catherine en Wae'-
hem, moesten zij terugtrekken. De
Belgisch© Infanterie kon, zonder bij
deze operaties zelfs door de forten
gesteund te worden, de incest voor-
ui.tliggende loopgraven bezeilen.
Het dorpje Waelhem heeft zeer
vee! van het vuur dor Duitschers te
lijden gehad, maar het fort is ge
heel onbeschadigd gebleven.
Toen den geheelen Woensdagmid
dag het Duitsche geschutvuur door
dit fort niet meer beantwoord werd,
meenden dc aanvallers, dat liet fort
tot zwijgen was gebracht. In den
nacht van Woensdag op Donderdag
brachten zij daarop een batterij in de
nabijheid' van liet dorpje. Donderdag
warén de aanvallers, door 't opnieuw
vuieu van T fort, spoedig genood
zaakt de stukken weer terug te trek
ken.
Zoo g'ing het ook met de Duitsche
Infanterie, die tot Scheppcrshof was
genaderd.
Zoowel de Belgisch© infanterie als
artillerie trok voortdurend op. Met
ernstig? verliezen werden de Duit
schers ten slotte tot terugtrekken ge
noodzaakt.
De groote ballons-capUf, die de
Duitschers meestal gebruiken om zoo
spoedig mogelijk de opstelling van 't
vijandelijke geschut vast te stellen,
durfden zij -Donderdag door de he
vigheid van het Belgische vuur niet
te bezigen
Te Duffel is de klokkentoren van
bet dorpje, nadat de kerk reeds ge
durende eenige uren door hel vuur
geletterd was, mei donderend geraas
ineengestort.
In „La Métropole" wordt ook nog
medegedeeld', dat Boom gebombar
deerd is. De Duitschers zijn (aldus
de „Métropole") omstreeks 1 uur des
middags met het bombardement be
gonnen Honderden, bewoners verhe
ien het dorpje. Het was één groote
uittocht. Nochtans deed het vuur be
trekkelijk weinig schade.
De forten van Breedonck en Lizele,
geassisteerd door veldbouwitsers, 'be
antwoordden trouwens liet vuur der
Duilsehers zoo overstelpend, dat na
een uur het bombardement ophield.'
Een medewerker van 't Alg. Ham
delsblad heeft van Duitsche- zijde
vernomen, dat vier van de Autwarp-
sclie tei tun al" in Duitscho handen
zijn.
De berichten uit België zijn daar
mee in tegenspraak.
Uit Roosendaal wordt aan 't Alg,
Handelsblad geseind:
Duizenden en duizenden bewoners
van Antwerpen hebben de laatste da
gen de stad hunner inwoning verla
ten om elders een veiliger heenko
men te zoeken.
Vrijdag kwamen te Essvhen, uit
Antwerpen, drie lange treinen met
vluchtelingen aan. Gewoonlijk ging
do laatste dagen een groot gedeelte
valt die vluchtelingen naar Holland.
Waren do menschen zonder bestaans
middelen. dan zorgde do juffrouw
voor het stationswerk, tlians agente
van het comité voor Belgische vluch
telingen, dat zij verder konden. Hun
weid dan reisgelegenheid verstrekt
ou een kaartje met liet adres van hot
comité te Breda.
Vrijdag weid echter uit Breda
naar Esschen getelegrafeerd om dc
vluchtelingen aitliane voorloopig zoo
veel mogelijk in Esscben te houden.
Bet aantal vluchtelingen, dut dienten
gevolge m liet kleine Belgische grens
dorp Hssc-lien bijeen was, wordt ge
schat op 5000. Voor zoover do Dien
selven geen onderdak konden vinden,
worden zij gehuisviest in do groote
quarantaine, loodsen, die in gewone
gevallen dienst doen tor observatie
van het vee dat uit Holland Belgie
wordt binnen gevoerd. Getracht wordt
do vluchtelingen te bewegen weer naar
hiunn© haardsteden terug te koeren;
velen geven er echter de voorkeur aan
om zich 't zij in Engeland, 't zij in
Holland aan het oogenbhkkelijk ge
vaar te onttrekken.
Dat de vlucht niet altijd even kalm
en geregeld gaat, laat zicli donken.
Vole vaders en moeders komen in
Roosendaal nog inforinoeren of men
ook mts weet van hun kinderen,
broers, ouders enz. Aan het slation
is zelfs systeem gebracht in don op
sporingsdienst. Aan het station is een
g ivo to iij.it opgehangen van menschen
dio hun bloedverwanten zoeken en
«x-u andere lijst van vrouwen en kin
daren die op deze wijze kenbaar ma-
kon, dat zij terecht zijn en daar gn
daar te vinden.
In België zelf mengen zicli nog te
midden dier vluchtelingen de ando
ren, dtio niets meer van hun zoons
bobben gehoord die onder dienst zijn,
die moedeloos zoeken links en rechts.
Onder het opschrift: „Wat een moe
dor doet", geeft „La Métropele" van
con dier gevallen een treffend ver
baal.
Toen generaal Lehman bewusteloos
uit de puinhoopen van het fort de
Loucin word weggehaald, was hij nog
in gezelschap van twee ordonnansen
d'io hom vrijwaarden voor de vullen
de puinmassa's. Een van hen was
gewond, de ander siaagde er echter
niet behulp van derden in te vlucn-
ten. Het gelukte liom ten slotte ziijn
ouderlijk huis to bereikeu, maar hij
wilde weer weg, voort naar hot lort
om naast en met zijn kameraden to
strijden. Hij werd voorzien van bw-
gerkleeren en sedert hoorde men niets
moot' van hem; maar zijn moeder, een
vrouw, die met hard werken haar
brood verdient, wilde haar zoon weer
zien. Zij vertrok met een klem hand-
nctjo, voorzien van eenige provisie,
naar Visé en Maastricht en kwam
over Holland le Antwerpen aan.
Maar nu begon eerst recht do misère.
Eenige dagen loopt zij nu al van
dorp lot dorp, overal vragende naar
lm ar zoon. Vermoeid, vermagerd in
formeert zij naar haar kind....
Van 't Oostelijk
Oorlogstooneel
SAMENWERKING TUSSCHEN
DUITSCHERS EN OOSTEN
RIJKERS.
liet schijnt, dat in Duitschland
krachtige maatregelen worden geno
men, om Rusland het hoofd te bieden,
en om het prestige van het Oost en-
rijksche leger te herstellen. In Bolie-
men en Moravic zouden (volgens be
richten over Rome ontvangen) voort
durend troepen naar de Russische
grens worden gebracht. Dit zouden
dan troepen uit Zuid-Duitechland
moeten zijn, die over Bohemen en
Moravië naar Krakau of naar het zui
den van Sile/.ië worden gevoerd.
Een bericht uit Rome meldt ook,
dat de Duitsche generale staf het op
perbevel op zich nam voor de gelieele
campagne van Duitschland en Oosten
rijk tegen Rusland.
OFFICIEEL RUSSISCH NIEUWS.
liet communiqué van den Russi-
sclien gcneralen staf luidt
De Russische troepen blijven de
Duitschers van de grenzen der gou
vernementen Suwalki en Lowra te
rugdrijven. Teil westen van Simno
,50 K.M. van do Oostgrens van Oost-
i'iulsen, dus op Russisch gebied)
was do strijd buitengewoon hevig.
Do Duitsche troepen, die de ves
ting Ossowez (gelegen ten Zuiden van
Augustow) aanvielen, hebben zich
ijlings naar het noorden teruggetrok
ken.
Bij de beschieting van de vesting
Ossowez werden slechts particuliere
huizon en eenige telefoongeleidingen
beschadigd het garnizoen vond dek
king in talrijke schuilplaatsen van
beton.
Aanzienlijke Duitsche strijdmachten,
hoofdzakelijk uit het westen geko
men. zijn geconcentreerd in de dis
tricten ten westen van do gouverne
menten Petrokow en Kjelce (Zuiden
en Zuidwesten van Polen).
Do Russische cavalerie en de voor
hoeden doen stoutmoedig© verkennin
gen in die richting en trachten door
hevige aanvallen dc bewegingen van
do Duitschers te belemmeren.
Een Russische cavalerie-aanval bij
Andrejew op de Duitsche voorhoede,
die oprukt in de richting van Kjelce,
is uitnemend geslaagd. De Duitsche
infanterie werd overvallen eu moest
vluchten, achtervolgd door de Russi
sche cavalerie.
Het Russische offensief door de
-bpssclien van Augustow werd niet
gpciekt door artillerie. Vooral ten zui
den viln-do stad werd in gevechten
van man logen man verwoed gestre
den.
T«u sJotle deden do Russen een aan
val op de Duitsche achterhoede, die
steun vond achter talrijke defiles en
versterkte stellingen, bij welke bewe
ging do Russen krachtig geholpen
werden door hun zware artillerie,
welke groot© verwoestingen aanricht
te. De Duitschers werden uit hunne
stelling©)! verdreven en trokken zioli
al schietende terug.
Er werd gestreden over een breed
front. Do Duitschers namen eerst
stelling bij Marianopol en ten zuiden
van lohtschoutschino bij Wresoche.
Het geaccidenteerde terrein bemoei
lijkte ten zeerste de samenwerking der
tioepen. Do strijd loste zich ten slotle
op in talrijke partïeele gevechten,
waarbij de Russen overal terrein
De Russische legatie te 's-Graven-
hag© deelt over de krijgsverrichtingen
der Russisch© legers o. a. het volgen
de mede
Onder Augustow werd de beslissing
van den veldslag gebracht door een
omtrekkend© beweging van een Rus
sische colonne ten westen van de
slad. De Duitsche troepen, di© den
aanval hadden ondernomen van de
vesting vau Ossowez, trokken haastig
naar het noorden terug.
ln hun krijgsverrichtingen, op Rus
sisch grondgebied, zijn de Duitschers
aangewezen op het gebruik van de
groot© verbindingswegen, daar hun
geschut en hun trein zich niet kan
voortbewegen langs de talrijke, niet
verharde, wegen die voor do Russen
wel toegankelijk zijn. Verscheidene
Duitsche batterijen zijn op die wegen
in het gouvernement Kaliseh vastge
raakt, op hun eerste halteplaats.
HET OOSTENRIJKSCHE LEGER.
Uit het Oostcnrijksche oorlogspcrs-
kwartier wordt officieel het volgende
gemeld
„Do opperbevelhebber van het le
ger, aartshertog Friedrich, maakte
gebruik van do eenigen tijd aanhou
dend© stilte op het oorlogstooneel in
Galicie, om, vergezeld van aartsher
tog Kar! Franz Joseph, dagelijks hel
eene of ander© corps te bezoeken, Bij
di© bezoeken, welke hem met nage
noeg alle troepen van de Noordelijke
legers in aanraking brachten, kon de
aartshertog tot zijn bijzondere vreug
de don doorgaans van strijdlust be
zielden geest en de ondanks de on
gunstig© vveersgesteldlieid prachtige
houding der troepen constateeren. De
verzorging, aan welke d© opperbevel
hebber zijn bijzondere aandacht wijd
de, bleek overal overvloedig en uitste
kend te zijn. Oorlogsmateriaal van
allen aard, in het bijzonder munitie,
is ruimschoots voldoende aanwezig."
Op het Zuidelijk
Oorlogstooneel.
OOSTENRIJKSCHE TEGEN
SPRAAK.
Officieel wordt uit Ween en. het vol
gend© gemeld
„liet oppercommando van liet leger
doelt mode, dat in weerwil van het
lieslissendc succes in Servië d© Servi
sche pers in den laatsten tijd beproeft
door verspreiding van berichten over
verzonnen overwinningen en overdrij
ving van invallen van benden, stem
ming t© maken om het mislukken van
don tegenstand van het Servische le
ger, dat eon zekerheid is en door de
Serviërs zeiven erkend wordt, te mas-
keeren. Op alle onware voorstellingen
van d© buitenlandsdie pers over den
toestand op het oorlogstooneel in den
Balkan wordt kort en bondig geant
woord, dat de Oostenrijkers niet al
leen al'o veroverde stellingen ten oos
ten van de Drina in zeker bezit heh-
ben. maar ook voortdurend veld win-
Verspreid nieuws
van de oorlogsvelden
HOE DE DUITSCHERS IN AMIENS
KWAMEN EN GINGEN.
Een correspondent van de „Times"
verhaalt van de bezetting van Amicus
dour do Duitschers van 31 Augustus
tel 11 September. Veel is al bekend,
maar enkele bijzonderheden verdie
nen toch nog wel vermelding. Zoo
bijv. de mcdedeeling, dat de bezetting
van de stad door de Duitschers geheel
onverwacht kwam. Toen het eerste
bericht van de naderende uhlanen ont
vangen werd, meende de bevelvoeren
de Fransche generaal„Dwaasheid.
De Duitschers zouden hier komen.
Geloof het toch niet. Uhlanen. Enkele
lieden die verdwaald zijn en die onze
gendarmen wel zullen pakken
En de inwoners van Amiens gingen
rustig naar bed. Maar in den nacht
van 30 Augustus kwam telefonisch
bericht van een burgemeester iu een
plaatsje in de buurt, dat de Duit
schers naderden en den volgenden
morgen t© elf uur stonden de Duit
schers al voor de stad.
D© correspondent brengt groeten
lof aan den burgemeester van Amiens,
die de veiligheid van zijn stad en
hare bevolking wist te verzekeren,
maar do correspondent spreekt even
eens waardeerend over de hoffelijk
heid van den Duitschen bevelhebber,
een majoor, die echter, ondanks die
hoffelijkheid, op strikte levering van
de oorlogsschatting stond, welke ten
slotte gedeeltelijk in geld, gedeeltelijk
in natura werd geleverd. Daarop wer
den de gijzelaars vrijgelaten, en geen
enkele onbillijk© eisch werd vei vol
gens meer gesteld, de openbar© ge-
bouwïn geëerbiedigd en geen schade
aangericht.
Vermelding verdient nog de mcde
deeling, dat de Duitsche officieren
nimmer op straat gingen zonder ver
gezeld te zijn yan een paar gewapen
de soldaten, en dat de majoor bijv.
als hij zich Bet scheren, steeds twee
schildwachten met geladen geweer bij
zijn steel had,staan.
De bezetting der Duitschers eindig
de even plotseling als ze begon. Op
11 September waren de Duitschers als
het ware met dc noorderzon vertrok
ken en kort daarop kwamen bij de
Marno verslagen Duitsch© troepen op
huil haastigen terugtocht door de
stad, di© den volgenden dag weer door
de Franscheu werd bezet.
VOOR I1F.ETE VURENt
„De Telegraaf" kreeg de beschik
king over eon brief waarin een Bel
gische jonge vrouw schrijft over haar
nu vermisten broeder, soldaat bij het
al zoo beroc-mde vierde Belgische re-
gin ©nt.
„Nog iels over ons door allen zoo
zeer vermisten Jan. Den eersten keer
heeft hij niet m Luck gevochten, maar
in Aerscliot, vreeselijk moet het daar
geweest zijn; zij die in Luik ook al
geweest waren, zeiden, dat er in Aer-
echot veel erger gevochten is; in Luik
bleven ze meer achter de forten, maar
h.er was hei man legen man, bijna
in open ve'cf
tel heeft Jan afgezien, och arme:
d-ui avond voér liet gevecht bevond hij
zich m St. Joris. Winche. Om 111,2
uur kregen ze bevel den vijand tege
moet te trekken, namelijk naar Aer-
scho;toen hebben ze den ganschen
nacht en den ganschen morgen door
gemarcheerd, dat ze om elf uur dood
moe te Aersohot aankwamen.
Toen wilden zc een weinig rusten,
maar kort na den middag stonden ze
reeds voor den vijand eii hun com
pagnie moest het laatst op het slag
veld blijvener was besloten, dat zij
zouden opgeofferd worden om de an
deren den lijd tot vluchten te geven.
Dit hebben ze natuurlijk' pas later
vernomen., vreeselijk, nietwaar?
Op een oogenblik stonden
zo met 150 man tegen 1000 Duitschers.
Er zijn er 4'.) overgebleven. Dan zijn
er weer 73 bij gekomen. De helft bleef
liggen.
Jan zegt, dat het vreese'ijkste van
alles is, wanneer men zijn vrienden
naast zich zic-t vallen, bebloed, ver
trapt. De meeste hoort, men roepen
„lk ben gekwetst" of „Je suis blesse",
o, neem mij meel" en andere smee-
ken weer, dat men ze in een gracht
onder do bladeren zou steppen, dat
ze er dan later weer uit kunnen
krabbelen, maar dat was onmogelijk,
want ze hebben hun ransel moeten
weggooien om op i laatst ze'f nog te
kunnen vluchten.
Ook gekwetsten vluchten nog zoo
veel mogelijk als 't gebeente niet
geraakt Is. kunnen zij het nog vrij
h.ug uithouden.
In hun vlucht moesten ze gedurig
achterwaarts tchieten, want ze zaten
met 't paardevolk achter hen, en als
ze omzagen, was 't al rook en vuur.
Een luitenant gaf de orders, maar
die werd zelf getroffen Toen zijn ze
getvvaalven teruggeloopeu om hem op
lo raptn. Daar moet je nvoed voor
hebben, nietwaar? Jan was er ook bij.
Zoudt ge dat van dien altijd zoo stil
len jongen verwacht hebben?
Toen hebben ze drie uren aan een
fituk gekropen, dragende hun luite
nant.. dlo zeker 80 kilo woog, en ze
trokken door hagen en grachten vol
slijk. Jan zegt, dot hij nu niet kan
begrijpen, hoe zo er gekomen zijn.
'loen hébben ze in een verlaten hoe'
vo een ladder gevonden, daar hebben
ze hun officier opgelegd, tot ze een
ambulance-wagen, vonden, die hem
meenam naar 't gasthuis van Antwer
pen.
De soldaten kwamen eindelijk dood
op te Lier. De burgers hebben bun
voelen gevvataChen en. wilden niet,
dat ze dit zelf deden.
Borat kregen de soldaten tc drin
ken. Sommigen hadden den mond vol
stof en konden bijna niet spreken.
's Zondags was Jan tc Ranst, wam
we hem bezocht hebben. En ge zoudt
het niet gölooven hij zag er goed uil
en wal «lik geworden.
Hij is met zijn elf makkers opge
schreven om ged. coreerd te worden.
Ge zuR hem later (zoo God hen
spaart) nog zien niet een kruis op de
borst.
Hij is coniige dagen te Ranst blijver,
ruston, maar moest toen mee naar
Mcchelcn. Maar daar moesten ze niet
op den voorgrond staantoch vieten
er nog drie makkers Dan moesten zo
grachten graven, terwijl do koge's
der Duitschers rond 't hoofd floten,
Jan kan maar niet begrijpen, hoe
bh nog leeft. Nu is het weer een hoe-
Ic-n tijd, dat wij niets van hem we
len Hij heeft rónd Leuven gestreden,
waar er veel gevallen zijn Van hem
vernamen we niets. Dagelijks zien we
de lijst der gekwetsten na, maar we
hebben zijn naam nog niet gevonden.
Wat zal het zijn? Maar weer afge
wacht en moed gehouden en gezocht.
George Wwas hersteld en moest
naar Dendermonde, waar hij zwaar
gek west werd. Vreeselijk beeft hij
ook reeds geleden. Die arme George.t
Hop kon hij op onze avondjes 't gezel
schap doen lachenl Uw hart breekt,
wanneer jo aan al die jonge men-
sohen denkt. Ze zeggen, dot Pieter
Bdood geschoten is. Wat zullen
zijn ouders verdriet hebben 1 Jo, onzo
geüefdo broeder, zal ook mee moe
ten. tot hij ergens blijft liggen."
Postscriptum„Jan's luitenant is
geheel hersteld. Ilij heeft zijn leven
aan zijn mannen te danken. Kregen
we nu maar nieuws van Jan! Dat
wachten is zoo wreed 1"
NOG EEN BRIEF VAN T SLAG'
VELD.
In de Temps vindt men den volgen
den van 5 September gedagteekendei»
brief van een Franschen officier:
Lieve vriendin,
lk ben de laatst© dagen zoo dood
op ge woest van vermoeidheid, dat iit
geen moed gehad heb u èenigszai»
uitvoerig t© schrijven.
Eindelijk hel) ik nu weer sinde twee
nachten in een be«l geslapen! lk heb
me kunnen wasschen en schoon ©«-
dêrgöèd aan ki r.nen trekken (iets on-
beken«ls sedert veertien dagen) en na
ben ik een uur vrij van dienst. Ik
maak er gebruik van om u ©vei dit
briefje to schrijven, ©at geen bijzon
derheden zal bevatten en dat ik in
©eu open enveloppe verzenden sa, in
d© hoop dat het u l/er&iken zal. AL- -
meen© dingen mag ik u vertel)©:),
zonder dat ik behoef t© vreezen, dat
dit epistel onderschept wordt.
D© oorlog verschilt inderdaad «Jet
van het fantastisch© ding. dat ik me
bij voorbaat had voorgesteld, ik ben
dan ook volstrekt niet bijzonder ver
baasd over all©9 wat ik tot dusver ge
hoon! eu gezien heb.
Wij krijgen geregeld en overvloe
dig voedsel. De eenige aanmerking,
die men er op zou kunnen maken j%
dat er zoo weinig afwisseling in is...
Tns-chen de veldslagen i:i (ik hel»
er al twee flinke meegemaakt) veran
deren we van plaats, wo maken stu
die van stellingen, We verplaatsen ons -
's nachts, slapen wanneer we kunnen
in een greppel, onder ©en wagen «f
in 't geheel niet. We treffen bij toe
val drinkwater san tn krijgen 'n ver-
bazendo handigheid in he: uitvinden
vaii bronnen. Natuurlijk weten we
nooit vijf minuten van te voren of we
blijven waar we zijn, of plotseling
weer opbreken. De bevelen komen la-
koniek in; zo worden uitgevoerd zon
der dat het mogelijk is het algemeen©
plan te begrijpen.
Di© toestand van voortdurend op
je qui-vivo t© moeten zijn is de ooi-
zaak. dat men geen tijd heeft om
zich t© wasschen en afstootelijke vuil
heid is one deel. Het verwondert ine,
dat er nog geen epidemie is uitgebr
ken eu men moet wel aannemen, dat
do buitenlucht alles zuivert 's Nachts
is het heel koud, overdag puffen we
eu toch vatten we geen koude. We
braden vJoesch aan t houten sp:t i
wilden, we slaan soms een maaltijd
over omdat er geen. tijd is liet eten
klaar le maken en we komen niet
aan Onï.© blikje© omdat w© soms
maar al te goed beseffen, dat wc ze
een anderen keer mogelijk meer nou-
dhr hebben.
Wat el© slagen betreft, ze zijn pre
cies wat ik me voorgesteld hael. Een
hé'rich lever., paarden in galop nn(
Officieren di© bevelen overbrengen
(dat is mijn werk). Granaten sprin
gen aan alle konten, maar er sprin
gen er zooveel, dat men er niet meer
op let Zelfs de paarden schrikken
niet wat wel bewijst dat men geen held
behoeft to zijn om kalm te blijven lk
heb dadelijk bij mo zelf gezegd: het ia
eenvoudig een kwestie van boffen, <ai
hoe minder men nu maar denkt, ine
beter hot is, want denken vermoed
en wo ilebben ouden© vermoeienissen
te doorstaan. Dus van den ochtend
tot den avond blootgesteld aan iu
gevaar; rnen ziet gekwetsten, ver
dwaalden, dio u© kluts kwijt zijn, en
we maken er ons niet druk over uil!
we haast hebben, en helpen hen Kaiis
als w ij Ujd hebben.
In eon slug, aio vier dagen duurde,
hel) ik geen Duitschers gezien. En dat
had ik m© Ook zoo voorgesteld; j<
l«>.nt zoo geweldig ver van elkaar af.
Zelfé aan de voorposten der infant»
rie, waar ik op een avond tegen ie.'
ven uur bevelen hob overgebracht er
waar ik door kogels ontvangen went,
die m© gedurende drie minuten aller'
onaangenaamst rond de ooren ftouuij
zeiden do manschappen tegen nuy
dat zc na oen geheelen dug van o
weervuur do Duitschers nog niet go»
/.ten hadden, rnaar wel hun doodei
vonden.
EEN ONGELUKKIGE SCIIOOL
MEESTER.
Een Telegraaf correspondent n
Belgie schrijft o.a.:
Daar naderde snel een lang© rnai
in deftige zwarte jas. 't Was d«
schoolmeester van Chorscamp, dio b\
do nadering van den vijand nan(
Gent was getrokken, .an nu om nieuw»
vroeg.
„ltebbcn ze t© Chorscamp gepluij
derd?" vroeg hij aan den ezóldrfjvci
„Eén hois', meester."
