ÜM8LER DUSU!
De Europeesche Oorlog.
In list land van de
Smokkelaars.
't Oorlogsnieuws van alle fronten. Ees Fransehman over de verwachtingen
van 'f Russische leger. Nadere beschouwingen van de gevechten ln
Ehamgagns.
Een officieel Servisch bericht wijst eg dsn zwaren druk dien 't Servischs
leger moet verdragen.
Een Bnlgaarsche oorlogsverklaring aan Servië?
Twee eskaders van 19 en 18 vliegtuigen der geallieerden gooiden hommen
op Dnltsche epoorwegwerken. Dnltsehe luchtschepen wierpen bommen
op Dnnabnrg.
HO K G AA. R T EJL
4/ V»«-
Mw!i- ^g"T'"A "mzvütirE
^lfS fo'yv
TWEEDE BLAD
Donderdag 14 October 1915
III.
Op patrouille.
(Slot).
Vlak. aau de grens bleven we een
poos in de helde liggen, om eens af
te wachten, wat er komen zou. Niet
om te zien, want in het donker zag
je niets meer. Als de mannen hun
oogen alleen als informators haddon,
zouden de smokkelaars op tien meter
a (islands kunnen passeeren, zonder
dat men er iets van merken zou. Maar
zij hebben ook het gelvoor als controle
middel. Zoo stil is het niet, of er is
altijd geluid ln den buiten-nacht. Ken
brekend takje, een windje in het dor-
rond gebladerte; heel ver ook gehu-
ien, die op het eerste oogenblik niet
thuis to brengen zijn.
De ervaren patrouillegangers be
luisteren het terrein met het oor op
den grond of tegen (het geweerhout,
dat men dan met den kolf op don
bodem laat rusten. Wie zich in dit
hooren wat geoefend heeft, kan
verre schreden onderscheiden en
paardchoeven kunnen niet zoo zacht
over den weg gaan, ai zijn zij niet
lappen omwonden, of men hoort het
zoo op verren, afstand.
Eergeus een hond aan 't blaffen,
liet kost eenigo moeite, oin de
richting juist te bepalen, in de grens
strook mogen goen honden buiten
tijn, dus is het van belang, om na tc
gaan, waar het beest is. Na eenigen
tijd merken we echter, dat het dier
over de> grens, dus ln Duitschlond,
loopt.
Een flauw gerekt oe-oc-gcroap hoor
uit do verte komen. Is 't eon vrou-
weetem, die waarschuwt; of eon
nachtuil? We gaan stil in de richting,
waaruit w© den roep hoordenmaar
als hij zich herhaalt, blijkt het, dat
de afstand zeer groot moet zijn. liet
kan ook een Duitsche wachtpost zijn,
die seinen geeft uan 'n nevenpost, of
aan een smokkelaar. Want ook de
Duitsche wachtposten vergemakkelij
ken het emokkelwezen. Het is voor
hen natuurlijk geheel iets anders dan
voor de Hollandsche posten. De Duil-
echers zien gaarne levensmiddelen en
paarden over de grens komen. Her
baalde malen zien we dan ook van
over do grens merkwaardige lichten
en soms gaan er zelfs vuurballen de
hoogte in. Het is niet gezegd, dat dii
alle maal teeltenen voor smokkelaars
zijn, want die Duitaeh© wachten seinen
ook aan elkear en aen hun kampemen
ten met licht. Langen tijd zien we
laag langs den grond een lichtje flik-
keien. Dan schijnt het lusschen hak
hout door, verdwijnt ©enige minuten
en flikkert dan opnieuw. De sergeant
herkent hieraan een Feldwebel, die
met een zaklantaarn de ronde doet
langs do posten. Urenlang hebben we
zijn lichtje langs do grens zien. gaan.
Midden door de veenderij ging het
bu verder. Onderweg vonden we bij
een boscbje een Hollandsche pa
trouille. Twee man lagen op hun
jassen op den vochtigen grond.
't Is in het eerst een vreemde ge-a
waarwording, als je in het diepe don
ker op den grond een paar stille ge
daanten ziet. Ken oogenblik sta je er
tegenover, niet wetend, of het goed
volk is. Dan maken do gestalten zich
van den grond los en met een paar
gefluisterde woorden ben je op de
hoogte gebracht. Eén man van den
post izou ons door 't veeiunoeras tot
gids strekken, terwijl de ander weer
op z'n jas neerhurkte.
Zoo'n tochtje door 't veen is geen
pleiziertje. Een weg is er niet en om
dc vijf passen zakt je voet een hal
ven meter in een uifgeveend stuk.
Hel wuler klokt en spoelt om je heen
en dringt overal door tot op je huid.
Do geweerloop van den eersten
man last vooruit en zoekt den weg.
Met de handen ineen steun je el
kaar in het voortgaan, want elk op
z'n beurt schiet eens weg in de mod
der.
Soms sta je aan den rand van een
watertje en dan wordt het slootje-
springen iets, dat overdag nu
al niet voor iedereen een bijster ge-
noegeu is en dat des nachts zeker
voor elkeen een onplcizierig© sport
.wordt.
Met struikelen en opstaan hebben
we zoo een uurtje door de modder
kuilen gewaad hier-en-daar eens
stilstaand, kijkend én luisterend. Ein
delijk kwamen wc weer op den vas
ten bodem en stapten verlucht ver
der.
Bij dc afgesproken plaats vonden
we den grenspaalmaar de andere
helft van de patrouille was er nog
niet. Misschien lag die 'verdekt in
een hooischelf ln de buurt. We trok
ken er dus op uit en vonden dicht
bij een flinke hoev%, waar het licht
nog scheen, en aan den overkant van
het huis een hooischelf in een wan-
denlooze schuur. De sergeant ging
op verkenning uit. tastte in het hooi,
kroop tegen een laddertje op, doch
vond den korporaal en z'n mannetjes
niet; maar wel... een zakje mat?,
van een twintig K.G., zoo klaar om
over de. grens gedragen te worden.
Deze smokkelarij zou niet moeilijk
zijD: Twintig meter verder doemde
de booiiieniij van de grens op.
\V« gingen op eenigen afstand op
de loer liggen, doch ons verspied ets
werk werd gestoord door de vermiste
patrouille, die gauw op de hoogte
was gebracht van de vondst.
De hoevenaar had blijkbaar ge
rucht gehoord, want we zagen een
deur opengaan en een beslaapniutste
boer trad te voorschijn in het liclit-
vlak. De man had een stallantaarn
bij zich en liep, de lantaarn boven
het hoofd houdend, z'n erf over. De
korporaal en z'n gezel lieten ons nu
achter de hooischelf liggen en liepen
het huis voorbij, aldus don schijn wek.
kend of de gcheele patrouille af
trok.
De man was echter blijkbaar op
z'n hoede en wc gaven ten-slotte het
wachten op. Het werd tijd om terug
te gaan. Een v an de patrouilles werd
op de hoogte gesteld van onze bevin
ding en ons viertal trok nu met
snellen pas op het gehuchtje aan,
waar we onze rijwielen hadden ge
stald. Het was nog een stevige
Diarsch, dien we te maken hadden
langs de smalle, glibberige wegjes.
Het donker was nu zóó diep gewen
den, dat k op twee pas m'n voorman
niet meer zien kon. Op liet geluld
van de stappen moet je dan elkaar
maar volgen en er zorg voor dragen,
dat jc geen pas ter zijde wijkt. Zoo'n
zijpas werd onzen sergeant noodlot
tig, toon wc over een van de vele
louuiugloozo brugjes van een paar
planken breed moesten. Vlak voor
m'n voeten verdween hij, alsof inj
van de aarde weggev aagd was. Dai
was ook in lettei lijken z.u zoo. Hij
was plotseling in een sloot geschoten
en zakte er in tot over z'n middel,
't Was een fataal intermezzo, dat
echter zóó goed afliep, dut ons vier
tal do sergeant deed zelf meel
een stille lachbui kreeg, toen de dren
keling druipend op den vasten grond
was teruggekomen. Eu toen liet ge
weer nog uit de sloot was gevischt,
konden we weer in ganzen-formatie
verder.
De schuur had onze fietsen goed
bewaard en weldra Katcn we weer te
wiel, blij, dat we weer eens een an
dere manier van beweging hadden
na den vermoeiende» marsch.
'Een paar uur later hadden we het
militaire bureau bereikt, llier weid
het dc-n civilist vergund, om een uur
tje uit tc- rusten, vóór hij, nu in <z'n
eentje, zn nachtelijkcn fietstocht
voortzette naar het Twenteche stadje,
waar hij 's morgens om half zes
na een wijzertje rond op marsch te
zijn geweest -- z'n becl vond wachten.
JAC. C. M. Jr.
Binnenland
TOELATING RAADSLID-LEER AAR.
Do gemeenteraad van Veen dam be
sloot met 13 tegen 1 stem den heer
Bmze als raadslid toe to laten.
Do commissie uit den raad advi
seerde tot met-toelating, omdat de
verko/eue is lceraar in boekhouden
aan den van gemeentewege gesubsi
dieerden liamlelscursus, uitgaande
van de Veendamsche hundelsvereoni-
ging.
Do raad was van meening, dat de
kwestie elders diende le worden uit
gemaakt.
UITVOER GECONDENSEERDE
MELK EN MELKPOEDER.
Naar „Do Telegraaf' verneemt,
heeft de minister opnieuw den uitvoer
van gecondenseerde melk en melk
poeder met een week verlengd, zoo
dat do uitvoer tot den 19de» October
a s. kan plaats hebben.
VOOR GEZINNEN VAN GE-
INTERNEERDEN.
Het „Vad." meldt, dat, dank zij
een gift van de prinses De Lignc, het
Belgisch Comité tc 's-Gravenhage,
waar dit noodig blijkt, hospitalen
zal stichten in do plaatsen bij de in-
terneeringskampeu, ten behoeve van
de gezinnen der Belgische militairen.
Met een hospitaal tc Gaasterlaml zal
worden begonnen.
Op het Westelijk
Oorlogsveld.
STAFBERICHTEN.
Va n den Dullschen staf
„Voorwaartsche bewegingen van de
Engclschen. ten N.O. van Vermei los
zijn afgeslagen.
Ten O. van Souchez hebben de
Franschen weer ©enige stukken looji-
graaf verloren waarin zij zich den
lldcn nog konden handhaven.
In Champagne mislukte Dinsdag
avond een aanval van de Franschen
ten van Tahure. Een op dezelfde
plaats Woensdagochtend herhaalde
Fransche aanval, met verscheidene
achter elkaar golvende gelederen, viel
gelioel in duigen.
In de Vogezen verspeelden de Fran
schen aan do westelijke helling van
dc Scluitzmannle een gedeelte van
hun stelling.''
F r a na c h communiqué
„De aanval der Duitsche infanterie
tegen de Fransche stellingen ten
Noordoosten van Souchcz is, evenals
de vorige, volkomen gekeerd.
Hier en daar zijn Dinsdagnacht
artilleriegevechten geleverd, en wel
bijzonder hevig tusschen Somme en
Oase in de streek van Andechy, ten
Oosten van Reims, naar den kant van
Moron Villiers.
De Duitsc'ho batterijen hebben het
gebied ten Zuiden van Tahure en ten
Oosten van den heuvel van Mesnil
verwoed beschoten. De Fransche ar
tillerie heeft krachtdadig geantwoord,
onderwijl de Franschen nog loop
graaf na loopgraaf vooruitkwamen
ten Oosten van het werk, bekend als
het Trapezium.
Vrij levendige gevechten met loop
graafmortieren in den sector van
Flirey. Heviger is de strijd geweest
in do omstreken van Reyllon, waar
op verschillende plaatsen ook <lo ar
tillerie is opgetreden.
In de Vogezen hebben deDuitschers
na de algeheele mislukking vorijiun
aanval op het front van de Linge en
de SchratzmSnnlc hun aanvalspo-
ging tegen het vallen van den avond
hel'vat. Een tweede voorbereiding
van de artillerie werd over bet lieele
front uitgevoerd. Do aanval werd ge
volgd door een nieuwen stormloop,
die, over t geheel genomen, even
eens is mislukt. De Duitschers kre
gen vasten voet in een loopgraaf van
de eerste Fransche linie over een
front van 60 lot 80 meter. Een tegen
aanval der Franschen stelde hen we
der in het bezit van een gedeelte dier
loopgraaf.
Een eskader van 19 vliegtuigen heeft
150 bommen geworpen op hel station
van Bazancourt, vanwaar bewegin
gen der Duitschers waren gemeld.
Een ander eskader, van 18 vliegtui
gen, heeft dc spoorwegvertakking te
Achiet-le-Grand, bij Bapaume, gebom
bardeerd. Weer andere vliegtuigen
hebben eveneens den spoorweg ge
bombardeerd nabij Warmericourt."
HET OFFENSIEF DER GE
ALLIEERDEN.
Het Duitsche legerbestuur noodig-
de journalisten uit om een kijkje te
nemen op de slagvelden van l nieu
we offensief der geallieerden in
Champagne.
De correspondent van het. „Alg.
Handelsblad" schrijft daarover in
een eerste artikel o. m.
„Het Duitsche legerbestuur wist
natuurlijk zeer goed. dat dc Fran
schen en Eiigelschen in het westen
voorbereidingen troffen tot een ern-
stigen aanval. En nu geen partieclen,
doch een algemeene», met bijzondere
krachtsinspanning op een paar pun
ten van het front, waar een door
braak van den ijzeren dijk belang
rijke strategische gevolgen moest
hebben.
Door een persoonliik bezoek in de
onmiddellijke .nabijheid van de slag
velden in Champagne en bij Rijssel
DE LANDEN lfi DEN BALKAN.
neusan» jP*
hau>\
MlATZj
WVStAWD
vajgevo A.
tJiiAWd
j— y
C'kum. 6'XiClttrii 1_L
boe KARFEL
£<ibvri*
VStUftZAX-
Ai ex&ldria. 9
SUlova
Tbstial
mU.MAS
x s v rtiiff'M-r
f IM«b\
Mbdöstjr V
..W7
~J* afli v
yrfc
lea
MAkfjARff
-- -CMtos,
W TumcrE
smtt.nA
Hierboven drukken wij een kaart af, waarop de Balkanlanden zijn afgebeeld. In verband met de Balkan-verwikke
lingen is het van belang kennis te nemen van de ligging der verschillende staten.
Van Knnst en Kun8ienaar8.
No. 93.
In Amsterdam heeft man in de laat
ste weken in het expositie-wazen een
aardige tegenstelling kunnen ontdek
ken, dm onopzettelijk, tot velerlei ver
gelijking aanleiding kon geven.
Terwijl in liet gemeeme museum
<lo zoei moderne, kubistische Lode-
,w ij k Schelfhout ©en expositie arrun.
geoit, die met oonige tain dam ge
opend 'wordt, blijkt in de veilingszuiil
van Roos op hot Rokin eorn zekere
herleefd© belangstelling in het werk
van zijn grootvader, A n d r e a s
terwijl met nog veel meer tam-tam
do Moderne Kunstkring, alias Conrad
Kickert, op do Keizersgracht een eigen
kunstinstituut openzet, waar men zich
aan het moest moderne to builen kan
gaan, huldigt men in Arti den bekwa
men portrettist vuu voor veorl-ig jaar,
die J. Schwartz© was. En tusschen
al di zo bedrijven door houdt do
Fransclunan Le Faucounier, die in
Holland door Kickert's Kunstkring in
dertijd gelQtroduceei'd werd, uee
eigen tentoonstellingen (in Bouwkunst
én in de Raadhuisstraat) en is boven
dien nOg zoowel bij Kiekort als bij
Schelfhout vertegenwoordigd, indien
het op ile quantiteit aankomt, gaat de
ze exposant ooigetw ijleld met do eere-
palin strijkeai. De Uoit d'uinon lus
schen doze modernen en de midden-
ncgellendeoeuwscho kunst die oj)
het RokLi vertoond werd, vormt, in
dit verband, Isaac Israels wiens laat
ste werk, op een reis in Zwitserland
ontstaan, door Buffa in da Kalver-
scraat wordt tentoongesteld.
Waar voor al deze, sterk uiteen
ioopendo kunstuitingen belangstel--
ling in voldoende mato voorhanden is.
lijkt het me duidelijk dat het niet aan
gaat van voorbije-kunet hier, vatt
kunst der toekomst ginds t© spieken.
Jk heb al meer gelegenheid gehad hier
te betoogeu dat die onderscheiding
een dwaasheid Is. Iets is kunst of het
is dat niet en het al of niet coiiven-
tioiwjele of het min of meer buitenis
sig© van do uiting doet voor de artis
tieke waardebepaling daarvan, nic-t
ter zake.
Wol is aan t© nemen dat er een ze
kere wisselwerking in de waaide -
r-ng zich kenbaar maakt. En het is
volstrekt niet buitengesloten dat een
overdreven streven naar bijzoawler-
lieid, dat geen steun vindt in werke
lijk© belangi ijkheid en derhalve alleen
maar buitenissig blijft, de voor
kunst-gevoelige» beu gemaakt hoeft
van veel moderne tm-Jienz i.u hen
weer naar kunst, die w ij verkeei
delijk gewend waren als afgedane
zaak tc beschouwen, v.-rugvoei T.
Hoe het v.ij, als kroniekschrijver
kunnen wij volstaan met eenvoudig
het feit te con-stateeren, dat de veiling
van schilderijen, die de vorige week
bij Roos plaats \ond. en die juist wer
ken uit die 2-if. voorbije periode om
vatte een. naar de omstandigheden
gunstig verloop had en dat er blijk
baar voor degelijk werk liefhebbers
voldoend© aanwezig zijn, bereid daar
voor meer te betalen dan de allerlaat
ste jaren, gebruikelijk Was.
werk van Grcivc, Springer, Metz-
maeher, Apol, Miesdag, Fiscliel, Schelf
hout, Verschuur, Vei lat etc., ging de
laatsto jaren tegen prijzen die een
vierde, een vijfde bedroegen van wat
thans bereikt weid. /.oouls een slim-
mig handelaartje het uitdrukte: „het
gladde goed gaat weer, meneoer.
Zooais boven reeds opgemerkt, kan
het zijn dat die verhoogde belangstel
ling samenhangt met het buitenspori
ge van veel ultramodems. Doch of
nnjn vrindje nu gelijk krijgt met zijn
verwachting dat liet „gladde goed"
weer „gaan zal, is nog te bezien. Hij
heeft overzien dat het gunstig resui
tuat nog door een andere factor be
ïnvloed was. Die gelukkige factor w as
in dit geval de herkomst der collec
tie. Het gold hier n.l. de verzameling
van wijlen den lieer Jan Langcrhui
zen uit de Vondelstraa;een bekende
collectie dus, uit een even bekend
Amsterdamse-li förailiebezit. Het is be.
kond dat in zoo een geval, dus bij een
ï-èeele veiling die geen opvulsels van
handelaren of veilinghouder bevat,
het publiek williger gestemd is, en
zijn boel gauwer verhoogt. Doch dan
heeft toch de bij deze gelegenheid ge
noteerde prijs weer een eoort taxatie
waarcle gescliajien, die voor later weer
geldon kan en in zoover had mijn
koopmannetje dus ge'.ijk
Tot zoover de kunst-oeconomisebe
bespiegeling. W erpen wij nu nog een
blik in dó verzameling om daaruit
het artistiek-waardevolle, in hermne
ring te houden. In de eerst© plaats
dun do mooie groot© Bosboom, oen
interieur onzer Haarlemsche St. Buvo.
Uit Bosboom s rijpste middenperiode
is dit een mooi voorbeeld, dat door
een Arnsterdamsch verzamelaar ge
kocht weivl en dus in de Amstelstad
blijft. Dan de „Dam van Cornells
Springer, t-oii goed gcacliilderd stads-
geticht, conventioneel maar kiuip en
eeai boereu-mterieur door don ouden
Art./., dat, misschien wat na gedon
kerd. toch een moei staal van diens
solide schilderwijze was.
David Bles was met een zijner hoofd.
\\>-rk-.-u vertegenwoordigd: „Oranje
klanten en Keezeu' heette het en al»
type van auecdoiisclrc schilderkunst
kan het zeker gelden. Van J. 1L Wijs-
Muiter bezat do heer Laugerliuizen al
een heei gelukkig werkstuk: een win-
taravond met sneeuw, mooi-bezonken
viul kleur en niet zoo zwak als veel
later werk van dezen schilder. Verder
een goad Stevens achtig schilderijtje
van August Allehê. voH beter dan
do aquarelletjes van dcnzelfden mees
ter.
Van do buiteulaudsche kunst was
Charles Verlat goed vertegenwoor
digd. De twee vossen, ec-n technisch
knap stuk werk, verhuisden naar
Dordrecht, waar ze in do bekende
verzameling van den notaris van
Bildcrireok huisvesting vinden.
Een goede Mesdag, ten aardig kip
peulschilderijtje van Charles Jacque,
een ietwat donker, maar fijntonig
werkje van Ncuhuijs, mogen nog ge
memoreerd worden, «\ena~s een klein
werkje van Jan VVeissenbruch.
Er lag over deze golieele verzame
ling. zoouls zc daar comge dogen vóór
dó veiling geëxposeerd hing, e< :i zeke.
re rustige deftigheid, waaraan wc ont
wend zijn. maar dit- toch eene eigen
aardige bekoring heeft en die wver in
eer© hersteld zal worden. Niet direct
maar langzaam aan. De lottial op
brengst der gehéele vereameling, on
geveer 37- mille, was misschien nog
no t do helft van wat die zaken ux den
tijd dat ze furore maakten gekost heb
lxii, doch het is waarschijnlijk dat
di© waarden zich herstellen zullen.
Ho© onoi> tegenwoordige „moder
nen'' over vijftig jaar bekeken zullen
worden? Btj de opening van Schelf
hout's expositie wees ue spreker, de
heer Brommer uit Den Haag, zoo to
terecht m.i. op de onverstuivdiigheid
waarmee die modernen soms te keer
gaan om te betoogvn dat met hen
nu juist een nieuwe kunst aanbreekt
en dat al het vorig© afgedaan heelt.
Veel plausibeler lijkt me- de opvatting
dat wat er door hen thans gewrocht
wordt, een stadium ln den groei, een
overgang is die uls zoodanig zijn
waarde heeft, welk© waarde nu ech
ter niet overschat moet worden.
Er ontstaan soms zoo eigenaardige
waardeeringen. Zoo Is op hot oogen
blik ee-n s-.ort Faucounicr-gemecnta
in Amsterdam ontstaan. De dichter,
Albert Verwey, ziet in Fauconnier
iemand van buitengewone beteekenis.
In een bepaalden Purijschi-n kring
geldt hij als een dm vooraan staan.
Door eemze Hollanders, dio in Parijs
schilderen, wordt die kling geTequen.
teerd, de waardeering overgenomen
en hot werk naar Holland gebracht.
Hun esnUiousiasme deelt zich aan au
deren mee en eenigo particu ieren koo-
pen wat los eji vast is misschien uit
enthousiasme, misschien uit specu
latie van den nieuwen man. En da
zaak rolt. Het spreekt vanzelf dat zoo
iets niet gebeuren kan met werk waar
aan niets goeds is. Ik houd Le Fau-
eoimier wel degelijk voör een belang
rijk figuur uit dezcii verdoezelden
tij'L Maar of nu door al die bijkomen
de operaties, de tam-tam, zoo een
waardeering niet onzuiver wordt,
ik geloof het tc moeten beamen. Laat
men zich door tam tam in kunstza
ken niet van do wijs laten brengen.
Oogen open en hoofd koel, zij liet pa
rool voor w ie uitgaat om kunst te ge
nieten. En vooral ga men uit met
oogen die getraind zijn door het zien
v.iu superieur, vroege: werk, en met
hersens die gewend zijn het gezien©
te verwerken. Dan behoeft men zich
hot minst voor „vergissingen" be
dreigd to achten.
J. II. DE BOIS.
11 October 1915.
