öe Watersnood.
TW£EDE BLAD.
HAARLEM'S DAGBLAD
MAANDAG 17 JANUARI 1816
(Van onza speciale verslaggevers.)
Uit de geteisterde streken. Oestzscn overstroomd. Landsmeer
ten ondergegaan. Oostelijk Zaandam In het water. Gevaar voor Wet
telijk Zaandam. De Koningin naar de overstroomde streken. Da Purmer
en *Vijde Wormer bedreigd. De zeedijk van Waterland op 16 plaatsen
dof /-gebroken. De ramp op Marken. Watervloeden in vroeger tijd.
De schade aan den grond. Het Zuiderzee-vraagstuk.
misscliien als minderwaardig slacht
vee kannen verknopen, hoogstwaar
schijnlijk echter over een paar weken
hun prachtig melkvee als rottende
cadavers terug zullen vinden.
De avondwind rimpelt de groote
plas. Nog even komt uit don bcruch-
ten hoek de wind.
'k Versta, wat Westenwind en gol
ven murmelen: 't Is een Miserere, een
weedomsklachte over de verdronken
landen van Noord-ITolland, dat meer,
altijd door méér, grond moet afstaan.
Arme, welvarende streken!
Nu rijden we Zaandam binnen.
In bet barl van Waterland.
ii.
Z o n d a g a v on <L
Nu. in 'n stationswachtkamertje,
waar 'k op den laatsten trein wacht
naar Amsterdam, begint mijn ver
haal over 'n Zondag, in en op het
water 'doorgebracht. Zondag, begon
nen in de vette, nu drasse polders
benoorden Amsterdam, die de hoofd
stad nog scheiden Van het moer. dat
Waterland heette, en geëindigd in
een hobbelrijtuïgjc, dat eenzaam reed
op den dijk, waartegen het maan-
beschenen water hoog op stond ter
eenre zii<3e, en de polders aan den
anderen kant lagen in afwachting
van wat do nacht brengen zou.
Zooeven heb ik nog een kaartje
van Noord-Holland bekeken Hier
Watergang en Broek, waar ik Vrij
dagmiddag nog veilig liop en in den
vooravond en -nacht het water zag
komen Zaterdagmorgen was het al
meer gerezen, 't Noord-IIo'llandsch
Kanaal stroomde over en het water,
eerst kruipend, dan al sneller en
sneller a-oortjagend, ging op Lands
meer. Ilpendarn, Oostzaan aan.
Dc klokken luidden des nachts in
die dorpen, ten teeken, dat het ge
vaar naderde. En nu, een etmaal na
dat het gevaar gekomen i s, zijn
weer dezelfde ramp-geschiedenissen
te vertellen, die Tc Vrijdag en Zater
dag aangehoord heb. ..Een half uur
kunnen we stellig nog wachten",
zeiden de lieden, en als ze 'n hall uur
later rondkeken, dan zagen ze vlak
bij reeds hot brakke water, dat in
minder dan geen tijd huis en veestal
omspoelde.
Dan was er geen tijd vaak meer,
om zorg te dragen voor de dieren,
die vastgebonden in de stallen ston
den. Nog in becoming over wat het
eerst gedaan kou worden, zagen de
boeren het water reeds om de wo
ningen spoelen, wat meegenomen kon
worden, werd inderhaast geladen, en
voor het water uit. op 'n hoogen weg,
of, als de nood roods zóó boog ge
klommen was, por schuitje, ging het
naar hooger streken. teriwijl het huis.
do stallen met het mooie Hollandsche
vee achterbleven.
Water land water...... Holland
putto goud uit schuim, maar het
schuim is weergekeerd en. het goud
list op den bodem van liet water,
waar de witgekopte golven samen
met den weedom brengenden Wes
tenwind schateren 'n lied van woes-
ten triomf op de grazige weiden en
Op de duizenden, dlc zich reeds Veilig
Vaanden im het op de zoe veroverde
'and.
Amsterdam vooral is heel den
Zondag vól van dén ramp. StikvcJ is
bet bil de booten, die op Nieuwen-
dam en Schellingwoude varen. Zóó
groot is de toeloop, dat zij, die niet te
Amsterdam benoorden het IJ wonen,
per pont niet worden overgezet. Wie
per boot do pas genoemde dorpen
bereikt, kan ten minste wat land on
der water zien staan. Een deel, een
zeer bescheiden deel.
Holland onder water ziet sttechts
degeen. die de wegen betreden mag,
die door do militairen zijn afgeeet.
Waar geld of goed onbewaakt Is
achtergelaten, 't zij op het slagveld,
of in oorlogstijd of watersnood ver
inten landstreken, aast de hebzucht.
Hier wordt gevreesd, dat geweten-
loozen in .schuitjes den grootcn plas
optrekken naar verlaten hoeven, en
daar weghalen al wat fect meenemen
waard is. Daarom zijn alle wegen,
die naar liet overstroomde gebied
voeren, afgezet door militairen, die
bier in grooten getale aanwezig zijn.
Een deel doet als veedrijvers dienst
Er is zoo heel veel vee te vervoeren
en maar weinig boeren zijn zoo ge
lukkig geweest, bij het vee te kunnen
blijven en toe te zien, dat het vol
doende verzorgd wordt.
Dio molkkwestie zal nogal moeilijk
heden opleveren. Amsterdam heefb
lang niet genoeg, maar een Oosüza-
ner vertelt me, dat de menschen daar
gisteren voor een prijsje of om niet
zooveel melk konden krijgen, als ze
wilden. De misschien wel vijfduizend
runderen, die 'binnen een' paar et
malen door die gemeente waren ver
voerd. hadden zoo'n massa melk op
geleverd. die niet werd opgevorderd
door de eigenaars. „Je kon er de
straat wel mee schrobben", besluit de
verteller zijn verhaal.
Ellende overal... reeds op öe grens
van t overstroomde gebied, in. de ge
meente Buiksloot bijvoorboc-ld. Jo
ziot zo daar sjouwen met beddengoed
en kleine pakjes, waarin de vluehte-
Jiiwgen hebben bijeengepakt wat ze
bij hun overhaast vertrek nog kon
den machtig worden, In schuitjes
wordt van alles aangevoerd schapen,
varkens, meubelen, beddengoed, nien-
echen, die niet meer droogvoets kon
den wegkomen.
Op 't gomeenlehuis in Buiksloot is
i druk. Do bewoners, die dat van
nood© hebben, moeten op 't gemeente
huis een bewijs halen, waarmee ze
militaire pusten kunnen passeeren.
paan, ter secretarie wordt ons ver
teld, dat de Koningin morgen, Maan
dagochtend, Waterland zal bezoeken
en te beginnen bij Buiksloot, t on
dergeloopen land zal bezoeken.
Nog in Buiksloot is er zooveel te
rien Rechts de Buikslotermeor,
waar de iiuizen alleen met de daken
boven 't water uitkomen. Hier en
daar een watermolen droef sym
bool van 't polder-systeem die al
pen met de w ieken boven t water uit
komt steken.
't Loopt nu tegen den avond. Toch,
loopen we vertier, den kant van Zaan
dam op. Massa's water hebben we
gezien, vluchtelingen gesproken, die1
van alles beroofd, ronddolen, dorpjes
gezien, die geheel of gedeeltelijk on-:
dergestroomd zijn. Hier, honderd me
ter verder ligt een kerkje met een
kerkhof er naast, zeker in ouden tijd
wat hooger gebouwd dan de later ge
komen. huizen 't is geheel door wa
ter omringd, 'ri klein eilandje in een
onafzienbare plas.
Verderop branden lichten, nacht en
cteiig. 'tls Landsmeer, dat Zaterdag-,
morgen nog niets te lijden had. .Nu
zijn er nog enkoio menschen. Bijna
allen zijn een dag later vertrokken,
sinds ik 't plaatsje uit Watergang
zag. Toen waren de dijken langs het
Noord-llollandsoh kanaal hoog ge
noeg om 't water te kec-ren, maar de
was hield aan, eindelijk kon 't kanaal
al 't water, dat over den Oostdijk
liep, niet nicer verzwelgen en do West-
dijk liep over. In Landsmeer begreep
men '1 gevaar en luidden de klokken
en 't einde tos, dat allen, ook fij die
't hoogste punt van 't dorpje.bewoon
den. wijkplaats moesten zoeken.
Op den Noorder-IJdijk zien we heel
in do verte de huizen, van Landsmeer.
Een oude man vertelt en we hooren
't voor de zo-oveelsto maalHonder
den stuks vee, duizenden kippen en
eenden ('t is hier H pluïmveeland)
verdronken. Alleen uit Landsmeer
zijn vijfduizend koeien naar Buiksloot
en Amsterdam gedreven. De noodklok
heeft in Zaandam en Oosizaan ge
luid. Oostzaan is op de huizen die op
den dijk staan, na, overstroomd en-
in Zaandam zal 't ook wel niet meer
gdheel pluis zijn.
En do oude keuvelt verder met zijn
buurtje, dat met hom een eind den
dijk is opgoloopen. Over de mogelijk
heid van een doorbraak van de Pur-
mordij'ksju en andere waterkccrin-
gen, maar wij beiden wisten, dat er
in Zaandam iets te doen is en stap
pen toe op 10 K.M. verafgelegen
Zaandam.
Een afschuwelijk eind komt: De
Ddijk Is één vieze kleimassa. 't Is
volslagen donker. De matte maan
staat boven het meer aan onze rech
terhand en geeft nog licht genoeg,
om hier en daar vorzonken. huizen
te zien. Links, tien meter lager lig
gen de weiden. Niet voor niets zijn
de IJdijken zoo stevig!
We komen 't begin van Oostzaan
door. In vele huizen, en ook buiten
in afgeschoten gedeelten, zitten
de ganzen ear de eeowlen eai gaggeten
en snateren van geweld, 't Is onr
doof te worden, nis je er voorbij
komt. Maar kom, laat de dieren wat
hinderlijk kwakkelen: zooveel duizen
den eenden en kippen zijn verdron
ken. ,,'n Eend kan toch zwemmen",
zal men zeggen, maar wie zoo spreekt
weet heed weinig van deze dieren af,
die wel degelijk 'n doel van den dag
op 't land moeten zijn, of ze verdrin
ken door uitputting.
De huizen zijn weer achter den
weg. In de verte, flauw, zien we de
lichten van Zaandam. Nog anderhalf
uur! D© wind steekt op en een regen
tje valt op dien Verlaten weg, waar
wat verdwaalde schapen langs
scharrelen.
'n Rijtuig komt ons achterop:
„Koetsier, heb medelij met een paar
vermoeide krantenmeaischen, die zoo
erg opzien tegen anderhalf uur loo
pen door deze misère-streek... geluk
kig, de voerman heeft erbarmen, en
neemt één bij zich op den bok en stopt
er oen in zijn praehistorisehe. vigi
lante.
Bij "n tweetal vrouwen, moeder en
dochter, de laatsto vluchtelingen uit
Landsmeer, en zander dat ik ze wat
vraag, beginnen ze beiden in-ver-
wardc verhalen te vertellen van t be
gin tot 't einde hebben ze den onder
gang van Landsmeer meegemaakt.
Van 't oogenblik af, dat de klok ge
luid werd em 't water uit Watergang
kwam opzetten, totdat de wassendo
vloed ook do hoogst gelegen huizen
omspoelde.
De burgemeester, de dominee en de
veldwachter zij a met nog wat man
nen achtergebleven, om te regelen
wat te regelen valt of, waar 't kam,
te assisteeren bij j?ogingen tot ontzet.
Zoovelen zijn naar zolder gevlucht,
waar liet pluimvee geborgen was en
mogelijk hebben deze menschen hulp
noodig.
Geen verbinding is meer mogelijk
met andere plaatsen-, vooral, nu sinds
'n dag ook Oostzaan is oowlergeloo-
pen.
Waarheen? naar een veldwach
ter te Zaandam, 'n kermis, die hen
zal willen herbergen. Voor hoelang?
't Water gaat op Zaandam aan en ook
die stad loopt gevaar, geheel of ge
deeltelijk ontruimd to zullen wor
den.
De vrouw klaagt over haar verlies.
Kippen en twee varkens, 't huisraad
waarvan niets gered kon worden,
niet meegerekend en toch erkent zo,
dat zij, wier maiu fveMwachter is,
veel minder te beklagen is dan deboo-
ren, die twee dagen geleden 'n vee
stapel hadden, die 'n aanzienlijk
vermogen vertegenwoordigde en die
hun doodo koeien nu, als 't meeloopt,
Zaandam, Zondag
avond.
De groote vloed stijgt al meer-en-
moerl
In den namiddag zijn we blnmën
Zaandam geraakt, na een Langen
marscli dooi- het ondergegane land.
De oude IJ-dijk, dio vóór de zestiger
jaren Let nu eil.ind-gedoc.lte gewonie-
ne van Noord-Holland tegen het wa
ter van de golf-van-Amsterdam be
schutte, ligt er met z'ji breed beveili
gend lichaam van Durgerdani naar
Zaandam toe.
Ruim vijftig jaren hoeft hij het
water van do Zuiderzee niet tegen
z'n stevige voeting voolen klotsen,
maar sedert Zaterdag golven weer de
wateren langs zijn groene zijde.
Doch nu aan den anderen kant.
Voor een halve eeuw lag hij steeds op
wacht legen den vloed aan de zuid
zijde, nu wordt hij aan den Noord
kant bespoeld.
De binnenzee in midJen-Noorcl-
HoLland breidt zich sloeds uit, golft
steeds nader liet land in. De welige
weien worden voetje voor voetje door
het water beslopen.
Elke minuut stijgt het water acht
milimeter ongeveer en elke minuut
verdwijnt ook weer een nieuwe strook
land onder de oppervlakte van het
water. De erf-vijand is weer te wa
pen getrokken en ontscheurt aan de
handen van deft nijveren boer de
sappige stukken van Holland.
Vandaag vx'i-dween Oostzaan, een
groot dorp, in de watervlakte. Van'
Landsmeer is niets meer te zien dan
een gewirwar van huizeindaken, 11-
pendam Ja ondergeloopen; bij den
Ringdijk van den Wijden Wormer is
de spoorbaan doorgebroken, zoodat
de verbinding tusschen Purmerend
en Zaandam verbroken is.
Het water perst en wielt tegen
de dijken van, do Wijde Wormer
en de I'urm-er aan. Geruchten loopc-n
zelfs, dat over deze beide kolossale
polderlanden reeds water vloeit, de
Beemster verderop verkeert in ge
vaar!
Maai- zekerheid kan men liier niet
verkrijgen, daar overal de verbin
dingswegen door militairen zijn af
gezet.
Hel water blijft steeds wassen* zal
blijven stijgen tot het op hiet land
even hoog staat, als de Zuiderzeespie-
gel. Hoe erg het nog worden zal is
niet te voorzien. Als de wind west is
drijft hij het water nog wat terug,
maar op 't oogenblik draait hij door
H westen naar het noorden, den ge
vaarlijken hoek! Dan, stuwt weer
meer 't water door de zeegaten tus
schen de wadden eilanden de Zuider
zee in en als het water stijgt, dringt
de vloed steeds hooger en dieper het
land in*
De toestand te Zaandam is vanmid
dag critiek geworden.
Reeds onderweg hooren we de
mare in een rijtuig, dat met vluchte
lingen uit het zuiden is volgepakt, en
naar Zaandam terugkeert. Dc Oost-
zanerpolder is aun het onderloopen.
De IJ dijk gaat midden door de stad
aan de Zaan, rechts ligt de Oostea-
nerpolder. links de Westzaner-, Dc
oostelijke hcifi van de stad is aan
het overstroomen. Daar zijn de ar
beiderswijken van de drukke in
dustriestad. De Helft van de 26.000
ingezetenen van Zaandam woont
hier.
Zaterdagnacht om twaalf uur
klonken de sombere klanken van de
noodklok. Het gevaar dreigde, nu
Oostzaan onder water kwam. De be
volking ging zich in veiligheid bren
gen. -Men trok op het westelijk ge
deelte van Zaandam aan. Met have
en goed I
Toch duurde het nog tot vami
gen half 7. eer het water in de ge
meente kwam. Toen begon dc vlucht
eerst recht. Velen reisden naar Am
sterdam, of naar bloedverwanten
elders.
Maar ook talrijke menschop, die
niet wisten waar ee heen moesten,
gingen do zolders voor een vluckt-
verblijf in orde maken.
Een koetsier vertelde ons, iu den
morgen nog langs het Weerpad naai
Oostzaan te zijn gereden, om vluch
telingen te halen. De weg was droog.
In den namiddag stond er reeds on
geveer een 75 e.M. water.
Burgemeester Ter Laan, dien
vanavond ©en oogenblik spraken,
was den geheelen dag in de v.
om maatregelen te nemen, zoools hij
cok reeds de laatste dagen gedaan
tiad, gisteren om de Oostzoners en
Landsmeerders te bergen, sedert van
nacht voor z'n eigen gemeentenaren.
De Burgemeester vertelt ons. dat de
scholen In orde worden gebracht, om
de vluchtelingen tc herborgen. Drie
ziin cr al bevolkt.
Het Plaatselijk Steuncomité heeft
zich vandaag vervormd in een Wa
tersnood-commissie.
Na een paar vluchtige medcdeelin-
gen excuseert de Burgemeester zich
..Er is zoovee! te doen 1" Maar hij
was zoo welwillend, ons nog een paar
adressen van der zake kundigen te
erstrékken.
De Gemeente-architect Is hier de
■a ter-specialiteit. Hij deelt mee, dat
de was van het water 5 c.M. per mu
is gewenst tot half 5 vanmiddag.
Toen is het ineens in één uur tien
conti meter gestegen. Het laat
ste half uur tot half 7 rees de
vloed weer 5 c.M. en hij vreesde, dat
het zoo den geheelen nacht zou gaan:
5 e M. r»er uur.
Dat <5ie vrees niet pessimistisch was,
bleek ons ren uur later, toen men ons
moedeelda dat het in d*icn tijd weer
zeven centimeters hoogor was gewor
den.
Iteel Zaandam le-dk m den avond
op do been. Tooh scheen men niet
onder den indruk van 't geval. In de
oaié's speelden, de orchestrions
maar buiten reden de vluchtelingen
met handwagens met beddengoed en
't moest noodig© huisgerij. Nu-en-dan
gingen de brancards voorbij, die de
rieken uit 't overstroomde gedeelte
dor stad hadden weggehaald. -Roode-j
Krutedtragers vervoerden de patiën
ten naar de barakken.
Het gevaar dreigt, dat ook het wes
telijk deel van Zaandam onder water
zal gaan.
Ten noorden van Zaandam moet
een laag dijkjo, „Do Kalf', het wes
telijk© Zaansohe land beveiligen voor
den geweldigen vloed.
Om ha If 7 bood dat dijkjo nog
weerstand. Do kruin lag nog 70 c.M.
boven den waterspiegel. Maar toen
wij te half 12 met niet minder dan
1 1/2 uur treinvertrajging Zaan
dam -verlieten, was het water reeds
weer een 25 tot 30 c M. gestegen, zoo-
dat er vrees was, dat Maandagmor
gen „Do Kalf" het begeven zou,
Men werkte met man en macht om do
wateikeeri-Qg to versterken. Of het
baten zal?
Indien deze dijk bezwijkt, wordt
do Zaan buiten zijn oevers gestuwd
en overstroomt de goh eel o stad. Al
leen do huizen op den Zuiddijk zullen
dan voot 't moor endeed op 't droge
blijven. Als Zaandam -het verder niet
houdt, stroomt do geheiöllo WcsLja-
nerpoldcr rol en komt het water ver
der tot aan Konnemerland toe.
Wolk een enorme waterzoo t dan
1 worden, blijkt wel hieruit, dat 't
overstroomde gebied nu al 16 K.M.
breed ia, dat is de afstand tusschen
•den Zuiddijk to Zaandam en 't door
braak- (of overstroomings)gebied bij
Katwoudo, een afstand dus gelijk aan
den aitsLuid Haarlem—Amsterdam.
Wat zal mc-n met al die men-
söhen doen uit het ovei-stroomde land?
Zooalö gezegd zijn vele duizenden
in Oost-Zaandam naar de zolders go-
vl-uoH, en zijn dus nog in hun wo
ning, maar als de was van liet water
aan blijft houden is het niet mogelijk
om de menschen daar te laten. De
voedering zou dan wel veel moeilijk
heden gaan opleveren.
Zaandam telt er reeds een 26000.
De ramp van Marken.
We hebben Zaterdag reeds gemeld,
welk een ramp Marken heeft getrof
fen. Donderdagnacht ia de Zuider
zee in hooggaande go tv en-over de dij
ken geslagen en heof.t voor een oogen
blik geheel Marken overweldigd.
Huizen zijn weggevleugeld, ver
dwenen.
Geheele gezinnen vonden den dood.
De „Telegraaf schrijft over de
ramp het volger.de:
Feller dan ergens anders blaas'
hier de koude, nijdige wind, en wild
rollen de golven In Marken's haven.
Het eiland is grootendecls weg. Tiji-
dens de ramp is het eemgen tijd héé-
lemaal verdwenen, golfde het water
in woeste deining lot andcrhalven
meter hoogte boa-en de djjken. Maar
■nu liggen die weer droog, en in de
huizen, die alleen beschadigd zijn,
verken de propere Marker-huisvrou
wen, om do sporen van de water
schade te herstellen. De dijken en de
hooggelegen buurten rijn weer
droog... maar 't overig Marken is
onder het water verdwenenen het
eiland is gesplitst iia twee deolen, dio
door een golvend meer gescheiden
worden. Markers en Markerinnen
slaan in hun typische kleedij de
aankomst van onz© motorboot af te
wachten, en dadelijk krijgen we be
vestiging van do droeve berichten,
die naar Monnikendam waren over
gewaaid.
In 'n karakteristieke Marker woon
kamer wordt ons de eerste beschrij-
viivg gegeven, en de twee kleine
dochter kens in hun kleurige kleer
tjes staan strak, verbaasd, met open
mondjes, te staren naar do vreemd
soortige toeristen, dio in deze Jar
nuari-stornien naar het „vreemdelin
gen-eiland" komen.
Ontzettend is het geweest, en ve
len. die thuis zaten of al in bed la
gen, den razenden storm rond het
•hiiifl hoorden loeien, maar niet be
grepen, ho© groot het gevaar was,
eiin daardoor slachtoffers van de
ramp geworden.
Hier volgt de droeve lijst der zes
tien dooden wed. G. de Graaf.
Zeeman niet vrouW en drie kinde
ren, drie dochters van J. Stoker,
Klaas de Waard met vrouw en twee
kinderen. Jannetje de Groot. wed.
Teerhuis, Marrelje Gerritsen.
Ontzettende drama's hebben zich
afgespeeld toen de zee, in woeste
kracht opjagend tegen de on naJcn
gebouwde Markensche woningen,
haar vernielingswerk op het eiland
begon.
De drie dochters van J. Stoker,
meisjes van 23-, 21- en li-jarigen
leeftijd, lagen te hed. toen de storm
het huis overweldigde, het water d*
kamer binnendrong en ze verstikte.
Men vond de slachtoffers hand aan
hand dood liggen.
llc', huis van Klaas dc Waard, op
de „Witte Werf', werd in z'n geheel
van de palen geslagen. Man. vrouw
en de twee kleine kleuters van vier
en twee jaar kwamen jammerlijk in
de golven om .Het laatste wat van
hen gezien werd, was de vrouw, in
wanhoop uit het dakvenster hangend
en jammerend om hulp riep, die
niet verleend, kon worden. Het huis
erd over een afstand van eenige
honderden meters vnn zijn plaats
geslingerd, w&ar we het nu in z'n
ontredderden toestand zagen.
Jannetje de Groot, een vrotrw van
omstreeks 40-jarigen leeftijd, woonde
in een blok van drie buizen, dat
door den wind in gevaarlijk voor
over hellenden toestand raakte. De
overige bewoners werden nog bijtijds;
gered, doordat hun touwon werden
toegegooid en ze zich daarlangs door
het water in veiligheid konden bren
gen, maar die eene vrouw kwam om.
Zij plofte uit het zolderluik Van -haar
vooroverhellend huis in het, water en
verdronk."
Het Marker-werkhuis werd totaal
'oggeslagen. en het gezin, dat het
bewoonde, O. Zeeman met vrouw
en drie kinderen, verdronk. Hce dit
gebeurd is. weet men op Marken niet
te verhalen: het huis is verdwenen
en de mensehon aiin "verdronken
dat is Alles. In dien ontzettenden
nacht zijn imenschen en huizen weg
gevaagd, zonder dat het gozien is
door de anderen, die in angst in hun
huiskens zaten, en Run ure ver
beidden.
Veertien huizen werden totaal ver
nield. en op liet geheele eiland (d'at
13tk) inwoners telt) hieven maar vier
huizen onbeschadigd. In de haven
dreven de schepen op elkaar, vernie
lend eikaars houtwerk en tuigage,
en eeuige botters zijn door de zee
boven op den hoogen dijk gezet.
We bezoeken beide doelen van het
eiland. Overal scheefstaande huizen
en schuttingen, schuurtjes, die in
elkaar gerairieid schijnen te zijn, in
eengezakt en versplinterd, en de
tuintjes achter de huizen in een
woeste -wanorde. Overal wordt ge
werkt aan 't herstellen der kleine
schademaar er is zooveel
groote, die niet te herstellen is,
helaas
Per jol, die geboomd wordt-, laten
we ons door twee Markers naar de
Kerkbuurt overvaren, varend over
het overstroomde gedeelte, dat een
zee gelijk is. De jol maakt dartele be
wegingen. we krijgen een paar maal
een golf water over m'n notitie
boekje draagt de blijvende sporen
an dezen tocht. Onderweg, na een
vijf minuten varens, kómen we langs
een bouwvol, een soort ruïne, dio
door de gohen om- en doorspoeld
ordt. De steenén fundeeringen zijn
uiteengewrongen.
't Huis van de weduwe Roos gc-
■ecstzegt een onzer schuiten
voerders lakoniek. Die heeft geboft,
was niet thuis, op bezoek bij feinielje
n de dijk
Van het huis is buiten de fundee
ring geen stukje meer te zien.
In de Kerkbuurt ontmoeten we don
burgemeester van Marken, voor het
huisje waar de acht tot dusver ge
vonden lijken zijn opgeborgen.
Z.E.A., gedost in een ulster, z'n
baard gewikkeld in een bouffante,
neemt juist tot groote ontstemming
an eenige Merkers de gelegenheid
i-aar om te decreteeren. dat nie
mand meer in het huisje mag. Oók
de onderwijzer niet. Do Markers ne-
i 't voor den onderwijzer op, maai
de burgemeester blijft vastberaden,
neemt den sleutel mee en verdVrijnt
in z'n eigen huis, waar-ie ons even
later ontvangt. Daarmee is een op
de2e plaats en tijd zeer onsmakelijk
onverkwikkelijk dorpsruzietje
meteen afgeloopen.
Dc Markers dringen om ons samen
als we weg willen gaan. Ieder vraagt,
hoe het aan het vasteland is. of Am
sterdam al ónder staat, of het waar
is. dat in den Puriner alle menschen
verdronken zijn. of er nog één stukje
van Noord-Holland boven water is...
We stelten ze gerust.
En dan. terugvarend in de jol. ge
niéten we toch even nog iels op dit
koude, kille, onherbergzame eiland.
i 't tooneeltje op geïnundeerd
Marken, waar de jollen rondscharre
len. alle geboomd door drie man,
evenals die onze. Het is een wondcr-
tvpisch. kleurig schouwspel, die ty
pische gondeliers, hard zwoegend om
hun bootjes door hot wilde, koppige
water te krijgen, en het doet je den
ken aan iets als een Hollandsch Ve
netië specifiek-llollandsch, met
golvende n.eren instede van vredige
lagunen, en lompe jollen in plaats
,an de elegante gondola's
't ,,Alg. Handelsblad" verneemt
log, dat de visschersboot nagenoeg
re boel vernield is.
In den storm werd een botter op
een huis geworpen. De woning stort
te in en man. vrouw en twee kinde
ren ronden den dood
De burgemeester van Marken roenv
rte tegenover den verslaggever van 't
Ai". Handelsblad don mood door ver-
schillende Markers in deal storm
nacht betoord.
Bij hot reddingswerk ondorsoheid-
don zich vooral: K. de Waard Jr., K.
Dolfijn, de gi-broeders J. on M. Com-
nniDiiea en C. Zeeman. Doch ook de
Waard ep Dolfijn waren holden. Jan
V Lisbloem zwom geregeld door het
koude water om te redden wat tc
redden viel.
Verder doelde de burgemeester nog
mede, dat 20 huizon geheel zijn weg
gespoeld, vod vee ts verdronken en
niet minder dan 20 botters zijn ge
zonken, terwijl vele andere zijn weg
gedreven of beschadigd.
Het gemeentehuis --s ook onder ge-
loojien.
Toen 't water 't hoogst op Marke»
stond was het 3 meter boven volzca
Verder meldt 't Hbld. mg:
De schade op hei eiland wordt ge
schat op f 50>.000. Maar wie zal het
juiste cijfer kunnen taxeeren? Dat
gaat immers nu nog niet aan. En
wie zal al die verdronken, die weg
gespoelde antit/uiteiten op de juiste
waarde kunnen schatten, al die
mooie, eeuwenoude dingen, die over
gingen van de eene generatie op de
andere; die de glorie uitmaakten van
menige huismoeder op Marken,
Uit Edam enVolenda m.
De Commissaris van de Koningin,
jhr. Röell, de Griffier Mr. V-enimg
Meinesz, de procureur-generaal mr.
Baud, de leden van Gedeputeerde
Staten, Jhr. mr. Boreel van Hoge-
vincialen Waterstaat, en de heer
Scheltema, hoofdingenieur aan het
departement, bezochten Zaterdag por
auto hut ondergeloopon deel van
Noordi-Holland.
De voornaamste punten van het
bezoek waren Edam en Anna-Pau-
lownapolder.
Bij onderzoek is gebk-ken, dat deze
ramp, die van 18'25 verre overtreft.
Of zij nog erger zal worden hangt ge
heel van den wind af.
Do secretaris van Edam was zoo
welwillend den Hbld.-berichtgever ite
volgende inlichtingen te verstrekken.
Eerst brak bij Katwoude de zeedijk
van don Katwouderpolder door. Er
ontstond een gat van 125 meter. Met
een ontzettende kracht stroomde het
water binnen. Groote ba salt L'okken
werden opzij gezet. Voorloopic viel
het g«t niet te dichten, daar het wa
ter ados meo zou roeren. Men moest
wachten tot het water op zee lager
stond dan in d-o overstroomde polders
en dit is thans het geval, zoorlnt ook
de sluizen bij Edam groote water
massa's ir. de zee kunnen Ioozt
Na de doorbraak van den polder
van Katwoude braken ook de dijken
door van (ten Zuidpolder, daar niets
bestand bleek te zijn tegen de gewel
dige kracht van het water. Opnieuw
brak hierna de dijk van dezen pol
der door, doch de Zeevarc-polder l-t-p
gelukkig niet geheid onder, daar de
wïrd weer bedaard was.
Edam ligt voor een trroot deel in
den Zuidpolder en verscheidene bi>
woners moesten vlucfliten. Door da
doorbraak van den Zeevang zakte
het water weer in den Zuidpolder.
De Purmer, een der srroo'st? pol
ders, staat nog geheel droop.
Eenige cijfers geven een breid Vah
de oppervlakte der polders. De Zuid-
pokter is 5S1 H.A., de Zeevang 2427
TJ A., d-e Kntvoupolder 58! TT A., de
Purmer 2583 II V.
In de ondergeloopen polders zijn
hier in dezè omstreken vee schapen
verdronken. In Volondam is de
schade zeer groot. Daar de bakkerij
en ondergeloopen r,ijn, wordt in
Edam brood gebakken voor do arme
Volendammers.
Burgemeester Calkoen deelde aan
den verslaggever het volgende over
den toestand mede:
„Het gevaar van doorbraak i?
thans, nu de wind gedraaid is, gewe
ken. Dank zij de energieke hulp vaD
de militairen, heeft nven in den on
heilsnacht den zeedijk kunmen be
houden."
De burgemeester bracht een speci
aal woord van hulde arm overste Lu-
den en de kapiteins Altmann en
Voorneman. Maar wij willen onzer
zijds wijzen op de onvermoeide werk
zaamheid van Edam's en Vol end am's
burev^rvader, over wieai de lie woners
van de geteteforde streek piets dan
lof hebben. Tot zijn knieën in het
water, ondanks den Zuidwestersterm
begaf hij zich 's nachts en ook den;
volgend-en dag naar de plaats waar
do dijk dreigde te bezwijken. Tus
schen Edam on Volendam is dit ech
ter niet geschied «n thans is do bur
gemeester in a et ie om het ernst ;g
getroffen Volendam te helpen. Do
benedendïjks wonende bevolking is
hij de bovendijkschen ondergebracht
doch er zulten barakkon moeten ge
bouwd worden. Edam levert brood,
petroleum en drinkwater aan Vo
lendam. Eten weldadig Amsterdam
mer zond driehonderd gulden voor
den nood in Volendam. Burgemeester
Calkoen zal gaarne giften voor do
arme bevolking ontvangen. Ook de
kens zijn daar noodzakelijk, daar de
lage huizen lot aan de nok in het
water staan.
De gevolgen van de
overstroom in g.
Een deskundige, dien het „Alg,
Handelsblad" sprak, verzekerde, dut
de gevolgen van den watersnood iu
Noord-Holland niet te overzien zui-
len ziin, vooral omdat wij hier met
zout water te doen hebben.
„Een oversirooming met zoet wai
ter zou veel minder erg wezen D<J
overstrooming van den Ketelpoldep
bii Schiedam, die indertijd ook door
brak, had slechts één jaar lang 014
gunstige gevolgen voor den groei1
het gewas. Het tweede jaar 1»
met zoet water le doen gehad.
Do F.jigelselie polder, dc z.g. Batli.,
polder in Zeeland, die indertijd oo'
doorbrak, werd met zout water over
stroomd. Daar heeft men op tuff
oogenhlik. zes jaren later, nog goer
goed gewas.
Nu is het water van dc Zuldeuu"
niet zoo zout als het water van d'
Noordzee, liet ZuidérZeewater bevat
dank zij het feit, dat de lJsel er ir
uitstroomt, meer zoet water. Het V
dus niet zoo brok.
Onze zegsman geloof; daarom, da
