NIEUWS- en ADVERTENTIEBLAD. - Opgericht 1883.
™'E_-
1
84« Jaareang No. 10154
Verschijnt dagelijks, behalve op Zon- en Feestdagen.
DIHSDAQ 18 JULI 1S18
HAARLEM S DAGBLAD
ABONNEMENTEN - ADVERTENTIËN:
PER DRIE MAANDEN:
Voor Haarlem en de dorpen in den omtrek waar een Agent gevestigd
is (kom der gemeente) met het Letterkundig Weekblad „De
Zaterdagavond"1.50
Franco per post door Nederland2.—
Afzonderlijke nummers0 05
Oeïllustreerd Zondagsblad, voor Haarlem0.37
„de omstreken en franco per post. 0.45
Uitgave der Yennootschap Lourens Coster. Directeur J. C. PEEREBOOM.
Van 1—5 regels 75 Cts.; iedere regel meer 15 Cts. Buiten het Arrondissement
Haarlem van 1—5 regels 1elke regel meer f 0.20. Reclames 30 Cts. per regel.
Bij Abonnement aanzienlijk rabat.
Advertentiën van Vraag en Aanbod, van 15 regels 40 Cts. per plaatsing,
elke regel meer 10 Cts. contant.
Redactie en Administratie: Groote Houtstraat 53.
Intercommunaal Telefoonnommer der Redactie 600 en der Administratie 724.
Drukkerij: Zuider Buitenspaarne 12. Telefoonnummer 122.
Tot de plaatsing van advertentiën en reclames van buiten het Arrondissement Haarlem in dit blad Is uitsluitend gemachtigd het Algemeen Binnen- en BuHenlandsch Advertentie-Bureau D. Y. ALTA,
Warmoesstraat 7678, Amsterdam. Telephoon interc. 6229. Do Verzekering dor (per week) geabonneerdon wordt gewaarborgd door „The Ooean" Rokin 161, Amsterdam.
DIT NUMMER BESTAAT UIT
ZES BLADZIJDEN.
EERSTE BLAD.
»"j: AGENDA
WOENSDAG 19 JULL
Muziek in den Hout
Schouwburg, Jansweg: Biosc. voor-
,"5 Welling.
BjoocoopvoorsteUingen; Cinoma-Pa-
ilace, Gr. Houtstraat Biosc. Theater,
j Gr. Markt Biosc. Theater, Barteljo-
Stadsnieuws
INDEELING. De tijdelijke Offi-
cier van Gezondheid 2e kl. P. Nieu-
P- j wenhuyse, gedetacheerd bij het Inter
neer in gsdepot te Urk, wordt op 1
Augustas a.s. ingedeeld bij hol 2e
".J Bataljon van het 10e Regiment Ln~
fanterie te Haarlem.
ZONDAGSSLÜITING. IN 'T KAP-
Ji PERSBEDRIJF. Deze week zijn de
Ij Kapperspatroons- en' bedïondenorga-
nisaties begonnen met het huis aan
i huis verspreiden van 10.000 manifes-
ten onder 't Haar Ionische publiek en
een gedeelte der Haarl©mmermeer-be-
solkin g.
"l BENOEMING. Do reserve ser-
geant-majoor-administrateur P. Wit
t van hol 21e Bataljon-Landweer-Infan-
t terie, district Haarlem, is benoemd
i tot reserve-tweede-luitonant-kwartier-
meester bij dat bataljon.
t
i TOELATINGSEXAMENS IL B. S.
yorBchUl.andlezers vragen ons
naar de opgaaf van bovenstaande exa
mens. Wij herinneren er aan, dat de
ze Jijst wordt vastgesteld door B. en
W„ hetgeen natuurlijk cenige vertra
ging teweeg brengt
MUZIEKUITVOERING IN DEN
HOUT, door Haari. Muziekkorps, op
I Woensdag 19 JuJJ. Programma: 1.
j Kruisridder Marscb, Sousa. 2. ltalie-
nisehc ouverture, Schubert 3. Ballet
j Russe, Luigini. 4. Grande Fantaisie
1 de l'opéra Manon, Massenet 5. Ou
verture Preciosa, Weber. 6. Fackel-
j tanz. aus der Landfriede, Brull. 7.
j The Mikado Valtz, Burcalost 8. 01-
j fenbachiana Potpourri, Conradi.
RUITEN INGEREDEN. Bij den
(kapper Van L. in de Damstraat zijn
door een boerenwagen twee mui ten
i ingereden. Do bestuurder wilde den
wagen laten draaien en dacht er niet
am, dat In do nauwe Damstraat zulke
capriolen onbekende zaken zijn.
De Haarlemsche Hypotheek
bank.
Vandaag viert „De Haarlemsehe
Hypotheekbank" haar 25-jarig be
staan. We hebben al verteld hoe dit
gebeurt Maar behalve dit viert zij
hot feest odk met de uitcave van een
kloek boekwerk, waarin men allerlei
gegevens omtrent de geschiedenis en
bedrijfsresultaten der Bank vindt
De llaarlemsche maakt een goed
DkuuT in de rii der Nederlandsche
hypotheekbanken. Zij was de 18de
instelling van dien aard. toen zij
werd ODgerioht. doch is in de 25 jaar
van 'haar bestaan 7 andere hypotheek
banken over het hoofd gegroeid en
dus od de 11de plaats gekomen. Het
bedriif ondervond mus"»~dan den in
vloed van storingen van algemeenen
en Localen aard. 1903 was er een
plaatselijke crisis. 1908 een vak-
crisLs en in 191-4 en 1915 de oorlogs-
crisis. Maar de bank is uit elke crisis
sterker te voorschijn gdloomen. dank
zij de gezonde basis, waarom de in
stelling door den heer Bertling. "den
eersten directeur, commissarissen en
den Raad van Toezicht gevestigd
was.
Iu het algemeen is het hypotheek-
bankwezen in zoover gewijzigd, dat
mmder od landelijk onderpand en
meer op dat in de steden wordt uit
gezet. In wee'rwil daarvan staat bij de
Haarlemsehe nog ongeveer één-vierde
der hypotheken uit op ongebouwd
onderpand. De bank heeft daarmee
een niet onbelangrijk aandeel gehad
in de ontwikkeling van den tuinbouw
en van de bloembollencultuur. Over
de resultaten van de 25 jaren zijn di
recteuren tevreden. Zoo heeft b.v. de
watersnood in Noord-Holland zoo
goed als geen schade aan de bank
berokkend.
Od de aandeelen is gemiddeld 12
pCt .dividend uitgekeerd kunnen
worden, terwijl meer dan een kwart-
miilioen uit de winsten als reserve is
terzijde gelegd.
Met de bank vieren hun zilveren
feest de commissarissen Jhr. Mr.
A. J. Rethaan Macaré, Jhr. Mr. J. W.
G. Boreel van Hogelanden. Mr. A. A.
van der Mersch en Jhr. Mr. F. II. A.
Vei'heyen.
Secr etarissen van het College van
Commissarissen waren achtereenvol
gens de lieer en Eid. do Lauoy. Mr.
A. A. van der Mersch en thans se
dert 191U de heer Vincent Loosjes.
De' heer A. Bertling was tol 1903 di
recteur. waarna tot directeur be
noemd werden Mr. A. S. AL edema,
toen ohof der afd. Comptabiliteit bij
het Hoofdbestuur der Posterijen en
Telegrafie, en de heer P- II. Craan-
dlik. cand.-notaris. adj.-directeur der
ibank sedert 1897, toen de heer Craan-
dljk reeds 4 jaar aan de bank verbon
den was.
In 69 plaatsen heeft de bank vaste
vertegenwoordigers. Die te Amster
dam zijn gedurende de geheele 25 jaar
reeds werkzaam. Het maatschappe
lijk kapitaal werd van één millioen
tot drie millioen verhoogd. In 1915
stonden de aandeden, op 210—215
pCt.
Aan hypotheken is in de 25 jaar
aangevraagd voor een bedrag van
f 92.46S.920, waarvan f 44.009.210
werd gesloten, verdeeld over 5620
leeningen. In doorsnede is G0.35 pCt
der waarde verstrekt. Eind 1915 stond
uit f 18.138.344.40. Aan pandbrieven
werd gecreëerd f 22.610.700. waara an
qj) 31 December l.L f 17.884.900 in om
loop waren. Aan bruto-winst werd
gemaakt f 1.696.979.44V6 en aan netto
winst f 1.019.783.53. De rente-winst
bedroeg in totaal f 1.012.410.29. Aan
winst werd uitgekeerd f S20.115.74L-3.
Het dividend klom van 2 tot 20 pCt
(in 1915).
DIEFSTAL. Alhier is aangehou
den H. v. L., die bij een rijwielhan
delaar alhier een rijwiel te koop aan
bood, voorgevende dat deze fiets zij.a
eigendom was. De recherche kwam er
achter en ondervroeg den man, die
ten slotte bekende, dat hij ,'t rijwiel
voor 't Postkantoor te Ledden had
gestolen. Fiets en fietsendief zijn ter
beschikking van de Leidsche politie
gesteld.
Maandagmiddag passeerde Ooste
lijk van Haarlem een vliegmachine,
richting Z.O., de inzittende was
zeer goed te riem
PERSONALIA. Benoemd is tot
eerste luitenant der infanterie de
tweede luitenant J. P, vanOosten
van het 10e regiment.
(Zie vervolg Stadsnieuws op pag. 2)
Uit de Omstreken
SCHOTEN. Concierge.
Tot concierge aan School A o.p het
dorp ie uit een aantal sol Licit anten
benoemd de heer S. Smit alhier.
Goed afgeloopen. - Maan
dagavond 6Mi uur waagde de 11-jarige
C. Cramer. wonende Borneostraat
alhier, zich od de treeplank van een
motorwagen der N. Z. H. T. M., om
een eindio mede te rijden. Op den
Schoterweg wilde de bengel van de
in volle vaart rijdende tram sprin
gen. doch kwam daarbij zóó te val
len. dat hij op straat liggen bleef. On-
middellük werd Dr. Van der Horst
gewaarschuwd, die hem genees&un-
d.ee hulp verleende. Gelukkig was
er geen letsel te constateeren. Hij is
naar de woning zijner oude'rs ge
bracht.
Gemeenteraad. Verga
dering van den Raad der gemeente
Schoten od Donderdag 20 Juli 191G,
nam. 7 1/4 uur. Onderwerpen ter
behandeling Belastingzaken. On
derzoek de.r geloofsbrieven van geko
zen raadsleden. 1. Benoeming van
©en lid van hot burgerlijk a'nrfbe-
süuur. 2. Aanbieding van de reke
ning der gemeente en van het bur
gerluie armbestuur. 3. Aanbeveling
leden van bet collego van zetters.
4. Onttrekking aan den openbaren
dienst van gemeentegrond. 5. Be
handeling van het voorstel, om aan
de Rageering een voortdurende bij
drage te verzoeken in de kosten der
gemeente-huishouding en het daarop
ingediende amendement. 6. Be
handeling van het voorstel tot kwijt
schelding van verschuldigde plaatse
lijke belasting. 7. Behandeling van
bet verzoekschrift om aan de leerlin
gen van de 4de klassen gymnastiek
onderwijs te doen geven. S. Behan
deling van het verzoekschrift, om ge
bruik te mogen maken van het gym
nastieklokaal van school B. 9. Be
handeling van hot voorstel, om de
opbrengst van vervolgingskosten we
gens niet tijdig betaalde belasting
uit te betalen aan den belasting
ambtenaar. 10. Behandeling van
hat voónstel betreffende de verorde-,
nine voor den (belasting-am'btenaar.
Ingekomen stukken en mededee-
Hngen.
SPAARNDAM. Vanmorgen lok-,
te een onbekend Invididu een jongetje
uit onze gemeente in zijn roeibootje
en beloofde hem eenige centen als hij
mee wilde varen. Het geld nam de
kleine niet aan doch ging wel mede.
Het kind voelde zich blijkbaar niet
In goed gezelschop en begon te
schreeuwen, waarop de onbekende
hem losliet. Of er kwade bedoelingen
in het spel weren is natuurlijk niet
bekehd. Toch is het zaak dat de ou
ders him kinderen goed Inprenten
nooit met vreemden mee te gaan. Men
zij gewaarschuwd.
Alweer heerschit hier gebrek aan
water. Dat de waterleiding komt is
geen luxe. Gelukkig zal de leiding
van Haarlem tot de grens der ge
meente deze week gereed komen en
nadert die tijd dat er overvloed van
waiter zal zijm
IJ POLDERS. Reeds nu is voor
de te veld staande uien, waarbij ver
dere arbeid geheel- voor koopers re
kening, geboden f 3500 per H.A.1
ZANDVOORT. Tempera
tuur der zee. Temporatuur van
het zeewater op heden: 64 gr. F.
A. N. T. B. Onder do zinspreuk
Door Eendracht Sterk is alhier ge
sticht een afdeeling van den Algemee
nen Nederlandschen Timmerlieden-
bond. Doel is verbetering van den
maatschappelijken en zedelijken toe
stand der timmergozelLen. De afdee
ling telt thans 17 leden, die, met in
begrip der bijdrage voor een ziekte
verzekering, per week een uur plaat
selijk loon als bondscontributl© stor
ten, benevens 11 ct. per woek ten be
hoeve van het fonds tegen de finan
cieel© gevolgen van werkloosheid.
Het bestuur der afdeeling bestaat
uit A. J. van Oost, voorzitter, F. J.
Dees, penningmeester en J. van Sluis-
dam, secretaris.
De levensmiddelen-
voorziening. In de gelederen
der S. D. A. P. alhier heersobt ont
stemming over d« uitsluiting dier
partij bij de samenstelling der oom
missie voor de Levensmiddelenvoor-
zienirtg, nog te meer omdat de S. D.
eandidaat- voor de Prov. Staten bij
de laatstgehouden verkiezing te
Zandvoort do meeste stemmen op
zich vereenigo'e. Op een conferentie,
die de heeren Sprenger en Visser, be
stuursleden der plaatselijke afdeeling
van de S.D.A.P. met den Burgemees
ter hadden werd geen praolisch resul
taat verkregen. Een protest-vergade
ring der afdeeling volgde en had tot
uitvloeisel een adres aan den Raad),
waarin deze verzocht wordt den Bur
gemeester uit te noodigen de commis
sie voor de levensmiddelen voorzie
ning aan te vullen met eenige sociaal
democratische leden, zoo noodig niet-
leden van den gemeenteraad. Adres
sante grondt het verzoek hierop, dat
de vertegenwoordigers der S. D. A. P.
h. i. het best bekend zijn mot de noo-
den en behoeften der Zandvoortsche
arbeidersbevolkingen dat hot juist
haar vertegenwoordigers zijn ge
weest, die voortdurend aandrongen
op het nemen ven maatregelen tot
Icvensmiddelenvoorziening.
HEEMSTEDE. Bij de Maandag-
avond alhier plaats gehad hebbende
verkoop ing ten overstaan van notaris
Mr. C. J. Boerlage van drie villa's, ge
legen. in de Camplaan en zes buigor-
woonhuizen aan dan Voorweg, was
de uitslag als volgt: 2 btirgerwoonhui
zen f 4000. Kooper de heer J. v. d. Lip,
architect Utrecht; 4 burger woonhui
zen f 7920, kooper de heer C. L. Kwak,
Haarlem, villa no. 1 f 5951, kooper de
heer Nederkoorn, Haarlem, villa no.
2, f 5805, kooper N. F. Metz, Am
sterdam; villa no. 3 f6625, kooper de
heer Willem se. Heemstede.
Binnenland
Do groontonvoorzienlng.
(Zie ook 2de Blad).
Te Amsterdam.
Nader meldt do N. R. Ct nog Op
geen der groote provinciale veilingen
hebben de Amstêrdamsche groonten-
grossiers Maandag kunnen kioopen
tegen zulke prijzen, dat zij met in
achtneming van de maximum-prijzen
voor hen vastgesteld, aan den klera»
handel zonder verlies zouden kunnen
vérkoopen. Het gevolg is geweest,
dat zij nergens hebben ingekocht, zoo,
dht er vandaag (Dinsdag) zeer weinig
groente aan de markt zal zijn. Alleen
heeft de exploitant van het Gemeen
telijk Veilinggebouw nog, in opdracht
van het gemeentebestuur,, boven de
grossiersprijzen 2000 bloemkolen ge
nomen. dia vandaag tegen de maxi
mum-prijzen aan de markt zouden
komen. Het verlies draagt de ge
meente. Met de grossiers heeft het
gemeentebestuur een regeling getrof
fen, krachtens welke zij vandaag op
de provincial© veilingen, zoo noodig
tgen hoogere prijzen dan die, welke
hen in staat zouden stellen bij ver
koop voor de maximum-prijzen winst
te maken, groenten voor de voorzie
ning van de Amsierdamsche mm kt
op Woensdag zullen koopen, en wel:
12.000 bloemkoolen, 5091' K.G. dop
erwten. 1500 zakken tuinboonen en
15.000 kroppen sla. Als dan de markt
prijzen niet lager worden dan do
grossiers-maximum-prijzen, zal de
gemeente weer het verlies bijpaseen.
De prijzen der aardappelen voor het
binnenland waren Maandag weer
sterk gestegen; de z.g. schoolmeesters
te Broek op jJangendijk bij Zaterdag
met 100 pCL, de muizen met 40 pet.
Het gemeentebestuur zal weer bij
den minister aandringen op voorzie
ning In de nieuw gerezen moeilijk'
heden.
Van de Groenten-Centrale.
't Haagsch Correspondentiebureail
meldt ons: D© Rijkscommissie van.
Toezicht op de Vereeniging „Groen
ten-Centrale" verzoekt ons mede te
deeien: Wat de veilingprijzen aan
gaat kan worden medegedeeld, dat
het inderdaad hier en daar is voor
gekomen dat op sommige veilingen
de prijzen der groenten boven de ge
stelde maximum-prijzen liepen. Ech
ter heeft dö Rijkscommissie d.d. 14
Juli in een circulaire aan de veilin
gen medegedeeld, dal voortaan
groenten en vroege aardappelen op,
of beneden de gestelde maximum
prijzen voor den kleinhandel behoor*
den te worden ingezet of opgehangen.
Hadden de binuenlandsche handela
ren of grossiers, aan wie de gestelde
maximum-prijzen toch bekend wa
nen, het reeds eerder wfe! degelijk
in hunne hand de prijzen voor het
binnenland zelf te bepalen, nu do
Minister ook maximum-prijzen voor
hen heeft vastgesteld, ligt het toch
ongetwijfeld geheel aan hen zelf, ia-
dien zij groenten en aardappelen te
gen hooger prijzen afmijnen dan voor
hen wenschelijk is. De seder; 3 JulL
uit de veilingboeken verzamelde of-
fieele cijfers der belangrijkste mark
ten fcoonen ten duidelijkste aan, dat,
waar in sommige plaatsen de maxi
mumprijzen niet konden gehandhaafd
worden, zulks niet ligt aan de tuin-
ders of aan do veilingbesturen, .maai*
Dit mijne Gedenkschriften
AI ij n V ader.
I.
Afijn vader, Frederik Hendrik
Kleine, den 17dan Alaart 1812 te
Paramaribo geboren, werd als zeven-
of achtjarige knaap met twee zijner
jongere zusjes mijne latere tantes
Betje D... en Henrietta B... per
barkschip naar Holland gezonden,
waar dé kinderen, na 2Vj 3 maand
zeilens, aan Hellevoet of den Helder
gezond en wél aankwamen en opge
wacht werden door hun oom, Mr.
Jacques Coudcrc, ex-plantar in de ko
lonie Suriname, rechter-piaaLsvervan-
ger in de Haarlemsehe Rechtbank
in do jaren 1819 en 1820, eigenlijk ge
naamd: Henri, Zacharie Couderc,
buitengewoon vereerdier van den toen
maals op SLnt-HeLeua in verbanning
toevenden Napoleon I.
Mr. Jacques Couderc bewoonde een
groot huis op de Bakenessergracht bij
bet Binnen-Spaame te Haarlem. Het
zelfde huis d;ü minstens 40 jaar later
mijne tante Henrietta B... betrok,
tegenover de turf pakhui zen der oude
Haarlemsehe firma van Breemen en
Zn., en met ©enige huizen afstand
tnsachen de Haarlemsehe Broodfa
briek en de woning van den door heel
Haarlem welbekenden fourage-koop-
man Coras, van Veen gelegen. Dat
zeer fraaie huis, eerst te dier tijde,
dus tusschen 1850 en 1860'bewoond
door een lid der beroemde, Haar-
•emsche boekdrukkersfirma Jobs.
Enschedé en Zonen, werd later
betrokken door een mijner gewe
zen schoolkameraden bij Meester
Pieter Prinsen, den heer Jan van
Hees, toenmaals chef biji de solule j
firma Veel en Zoon in de Gierstraat
te Haarlem.
Mijn vader werd dan in 1820 tijdr-
«jk met zijne zusjes ingekwartierd
bij Chun en Tante Couderc, twee
hoogst vormelijke menschen zonder
kleine familie, totdat de kinderen te
Haarlem dc meisjes bij ©ene dag-
schoolbouderes, de jongen bij een
kostschoolhouder ter opleiding in ve
lerlei kundigheden, en wetenswaar
digheden werden gebracht Wanneer
nu de mondelinge rapporten over
hun gedrag en vorderh>gen gun
stig waren, mochten zij eiken
Zondag na kerktijd bij de fami
lie Couderc den dag komen door
brengen tot 's avonds zeven uur
's winters en hall negen zomers. Wa
ren de school versl ag eu ongunstig dan
werden de meisjes, na het aanhooren
van twee predication, de een© van den
Dominé op den. kansel, de andere van
Tante Couderc in hare ruime huiska-
mer, naar de dagschool teruggezon
den en „zekere severiteit" der be
stuurster aanbevolen, bij wie de kin
deren clan het verdere van den Zon
dag mochten slijten met de lectuur
van zin- en leerrijke vertelsels van
Madam© Lamé Fleury en werden de
jongens later kwamen ook jongere
broertjes uit Suriname aan met
strafregels opgedoffeld.
Hoe in den jarc O. H. 1800 XIX en
XX de stad van Lourens Jansz. Cos
ter en Kenau Hasselaer, mitsgaders
van Ripperda, Frans Hals en Teyler
er uitzag, «zien wij uit volgende be
richten opschemeren.
De „Haarlemsehe Almanack voor
het jaar O. IL Jezus Christus van
1819, Voor Alet en Meylink, boek-
d'rukkerij te Haarlem" geeft een
..Reys-Wijzer aanwijzende het afgaan
der Posten,, het varen dor Trek
schuiten en Veerschepen, zo van
Haarlem als eldera, alles op haar ge
stelde uuren.
Deze R e y s-W ij z e r maakt te
vens melding van het sluiten der
Poorten en het luiden der Poort-
Klok in Haarlem. Wij zien daaruit-
dat een inwoner mitsgaders een in
woonster van de onder de Burgemees-
teren hr. David Hoeufft, Jodocus,
Cornells Sibmacher, Air. Cornells
Constant van Valkenburg en Mr. Hor
man Arnold Crommelin staande veste
van 1 Mey tot 9 Sopt achtmaal vóór
den middag (van 4 uur tot en met 12
uur) en zevenmaal na den middag
(van 1 uur tot en met 7) naar Aeiu-
stel's aeloudo Stede kon vertrekken
en dat van primo November tot ulti
mo Maart die Rcysgelegenheyt per
Trek-Schuit 's-morgens zesmaal en
des namiddags viermaal openstond;
dat de vragt 8 stuivers en 4 duiten
het ruim en 12 stuivers in de roef
was.
Omtrent het openen en sluiten dei-
Stadspoorten (het officieel genoemde
Verlangen en Verkorten)
lezen wij dat de poorten in Januari
's morgens om half zeven open
's avonds 5 uur dicht gaan en dat den
21 sten Januari een half uur later
wordt gesloten; dat van 7 Februari
tot 21 April toe de opening (het Ver
langen) steeds vroeger in den morgen
aanvangt waarna zij van 21 April tot
21 July des ochtends om half vier
openen en van 21 Mey af om 9 1/2 uur
sluiten. Na dien 21sten Jüly eindigt
hot Verlangen (de lezer bedenke dat
wij van poorten spreken) en be
gint de Verkorting.
Het Poortgeld bedraagt één halve
stuiver en na middernacht kunnen
alle Poorten voor 4 stuivers „open ge-
kogt worden".
Wie ha 1820 's morgens vroeg naar
Overveen wilde wandelen of aan het
Leidsche Veer de eerste Schuyt naar
en wou halen, verneemt dat da
Zijlpoort 's morgens geopend zal
worden als.de nachtechuyt van Ley-
den aankomt en de Spaamw ouder
poort als de eerste schuyt na Am
sterdam afvaart.
En dan de „Astrologische Aanbeoke-
ningen door Don Antonio Magi no"
en de Korte Kronyk beginnende met
den jare 1797' cn eindelijk het Mcn-
gelwerk, waarin de Gevolgen
een er opgevatte Jalousie
en II e t t o e v a 11 i g e H u w c 1 ij k
de zichzelve gestraft
hebbende Gierigaard wor-
den omschreven en een andere ver
telling wordt gewijd aan „De Slechte
Dienstbode" van welke soort men zich
in hst tegenwoordig Haarlem van
weldra een eeuw later, moeilijk een
juiste voorstelling zal kunnen vor
men. Evenmin misschien van de in
richting van jongens kostscholen in
het Haarlem van 1820.
Mijn vader had de beste herinne
ringen behouden aan die van den
heer Mulder, in de Schagchelstraat
dicht bij de Oude Gracht. Hij sprak
mij over zijn leermeester met den
meesten eerbied, toen ik eens
knaap, beneden de 10 jaar, van
school van Meester Prinsen, (beroemd
paedagoog en onderwijzer die Pesta-
lozzi's methode bij, den befaamden
18den eeuwschen Zwitsartschen pae
dagoog onder diens leiding had bestu
deerd en naar de Nederlanden over
geplant) in de Jacobijnestraat thuis
kwam en mijn© moeder vertelde dat
n niet meer heen wilde. Ik was
bang geworden voor Prinsen Junior,
een monster van geleerdheid en een
model knorrepot. Ik kon het niet met
Piet Prinsen Junior vinden en deze
allerminst met mij. Mijne overge
leverde klacht werd door mijn va
der met de bedreiging beantwoord:
„Wanneer je mij of Je mama nog
eens met klachten over je onderwij
zers, wie dan ook, aankomt, ga je
van de dagschool naar de kost
school".-
Men ziet dat hier van ouwerwet-
sche tijden met ouwerwetsche han
delingen wordt gesproken. Welk mo
dern Nederlandsch dus ook Haar-
lemsch vader zou thans ooit zijn
zoontje durven bedreigen? I De
moderne tijd laat ook uit paedago-
gische overwegingen hoogstens
een verzoek toe aan de opstan-
delijke panden onzer liefde. Het
spreekwoord over de zachte genees-
heeren is totaliter uit de rozengeur-
cn-tn arte schijn poedagoglek geschrapt.
Andere tijdc-n andere zeden.
Een kort betoog over hej kostschool
leven, dertig jaar vroeger bij den heer
Mulder volgde. Naar liatgeen ik thuis
gewond was, leek hot mij erg sober,
wat eten en drinken, en bijzonder ge
bonden wat vrijheid betrof. Hoe dit
zij, ln ieder geval noopte het mij de
onaangename verhouding tusschen
zoon Prinsen en mij tot een mini
mum te herleiden.
Later sprak mijn vader, wanneer
hij Saterdagavonds, vóór hij naar
„de Bos" ging 1), onder het theedrin
ken doceerde, dikwijls over de familie
Couderc en de goede vormen en be
minnelijke manieren, die hij en zijne
twee zusjes en broertjes daar hadden
geleerd.
AJs de dag van gister herinner ik
mij hoe ik eens de deur van de zaal
(de mooie kamer van de woning op de
Oude Gracht te Haarlem) als woeste
knaap was binnengevallen (zeker om
dat reeds toenmaals de kiem van het
kernspreukachtige „met do deur in
huis vallen" ln mij gistte) toen er
menschen ten bezoek waren en mijn
vader op den eerstvolgend en „preek-
avond" over zijn Oom en Tante Cou
derc begon te spreken.
„Ik heb het dikwijls aan Mama ver
teld, maar het is ook wel goed voor
jou. dat je dat ©ens hoort, je moet hoe
eer hoe beter leeren al dat onmanler-
lijke je af te wennen. Toevallig ben
jij niet in een stal, op een hooiberg
of in oen kolonie geboren, maar hier
te Haarlem op het Spaarne bij de
Melkbrug, in oen mooi huis, oen rui
me woning en bij menschen die blij
met je geboorte waren. Als jij nou
not doet of je ouders je stalmanieren
leeren, dan ben je ondankbaar. Je
moest God wel allen dag danken dat
jij niet als een arme sukkel ter we
reld kvvaamt, en dat je ouders Je zulk
een opvoeding en zulk eten cn diin-
1) Do in 1732 opgerichte begrafenis-
bus „Mijn Glas kopt Ras" te Haar
lem, waarvan hij een aantal jaren
bestuurder was.
ken en zulk een bokkenwagen kun»
non geven waarmee heb je dat ver
diend? Weet jij het?
Ik stamelde heel schuchter:
„'Nee' pa'Maai- met die 'ingetogen
houding scheen mijn zich spoedig op
windende vader en daarom zeer
slecht zedeleeraar, niet gediend, al
thans hij vervolgde met verheffing
van stem: „Nee, maatje, als jij dat
wist, dan zou-je wel je behoorlijker
ln buis en op school gedragen;
ren, zooveel jo wilt, in den Hout of
op de duinen; rammei alle deuren
van stallen of dergelijke logge ge
vaarten open maar laat de huis
deuren en de kamerdeuren merken
dat je niet in een stal bent. Als ik zoo
iets bij Oom Couderc had gedaan als
jij gister in de zaal, zou ik 100 straf
regels en 10 straf rijmpjes hebben ge
kregen.
Nog schuchterder waagde ik te vra
gen: „Wat zijn dat, pa?"
Nee' dat kan jij niet weten, om
dat in de dertig jaar er zooveel in de
scholen en in de huizen veranderd is,
hier te Haarlem. In mijn tijd zou een
jongen aooals jij, die de kamer als
een lomp stuk lood binnenvalt, min
stens honderdmaal in groot-midden
soort of kleinschrift hebben moeten
schrijven: „Ik zal nooit meer lomp de
kamer biunonvallen"-
En het rijmpje:
Lomp en plomp zijn voegt geen kind,
Dat zijn ouders teër bemiDt,
Vlug zal hij zijn voeten vegen,
Vuilnis is voor mat of wegen,
Maar de jongeling beloont
Al de zorg aan hem besteed,
't Best wanneer hij nooit vergeet:
Dat hij bij zijn ouders woont.
Dat zou ik, in jou plaats, bij Gooi
Couderc hebben moeten schrijven en
van buiten leeren. Je bent dus wel
in gelukkiger omstandigheden gebo
ren dan ik"*
F. SMIT KLEINE*
(Wordt vervolgd).
