NIEUWS- en ADVERTENTIEBLAD. - Opgericht 1883. 34e Jsargar.g No. 10234 Verschijnt dagelijks; behalve op Zon- en Feestdagen. DONDERDAG 19 OCTOBER 1S!6 HAARLEM S DAGBLAD ABONNEMENTEN AD VERTENTIËN: PER DRIE MAANDEN: Vim 1 -5 regels 75 Cts.; iedere regel meer 15 Cts. Buiten het Arrondissement VOO, en de dorpen in den om.rek waar een Agent gevestigd is Ha"iem (K°m oer genie nej y -A Achtsluivers-adverfenttën van Vraag en Aanbod, van 1—5 regels 40 Cts. per plaat- Franco per post door Ne c "ni5 sing, elke regel meer 10 Cts. h contant. Buiten het Arrondissement dubbele prijs. Afzonderlijke nummersU.lo tel, "ni^ b v Geïllustreerd Zondagsblad, v.oor Haarlem0.45 Redactie en Administratie: Groote Houtstraat 53. de omstreken en franco per post 0.525 Intercommunaal Telefoonnummer der Redactie 600 en der Administratie 724. Uitgave der Vennootschap Lourens Coster. Directeur J. C. PEEREBOOM. Tel. 3082. Drukkerij: Zuider Buitenspaarne 12. Telefoonnummer 122. Tot de plaatsing van advertentiën en reclames van buiten liet Arrondissement Haarlem in dit blad is uitsluitend gemachtigd het Algemeen Binnen- en Buitenlandsch Advertentie-Bureau D. Y. ALTA, Warmoesstraat 76-78, Amsterdam. Telephooil interc. 6229. De Verzekering dor (per weelc) geabenneerden word. gewaarborgd door ,,The Ocean" Rohin 151, Amsterdam. DIT NUMMER ÉESTAAT UIT ZES BLADZIJDEN. EERSTE BLAD. AGENDA VRIJDAG '20 OCTOBER. Bixscoo p v oorstellingenCinema Pa lace. Gr. Houtstraat. Buc.sc, Theater. Gr. Markt. Apollo-Theater, Barteljo- risstraat. Schouwburg, Janswcc. Specialito-i- tenvaarstelling. O© inbraak En ons Kantoor. Nadat jongens .van de vlakte her haaldelijk aan de voor- en zijdeur van ons kantoor in de Groote Hout straat, gerammeld cn er zelfs wel beitels oi breekijzers op geprobeerd hadden, zonder succes, wisten de-:*- waar in den nacht van Dinsdag op Woensdag twee toffe jongens ovel den muur in de Peuzelaarstc-.g in ais tuintje to klauteren en zoo binnen te komen. De buit, welgeteld vier gulden zeven en vijftig, viel niet nv;e en do handvol sigaren van den boekhouder nog m.nder, want die zijn de Oorzaak van hun aanhouding geworden. En dat het broekijzertje paste op de moet in de opengebroken la doet de deur (van de cel) dicht. Lof moet gebracht worden aan den agent vun politie Koomen, <Lie, con verdocht personage 's nachts op liot| W'ilsonsplein aantreffende, hem niet; liet gaan, maar hem fouilleerde in hot hulpbureau op 't Leidsclieplein en zoo j de bewijsstukken vond, dto den boos- j doener later zoudicui verraden, do si- j garen cn het breekijzer. Zijn makker was gemakkelijk te knippen; die had hij 't Wtomen over omzien muur zijn voet verstuikt en kon niet meer loo- pon. Hij boet P. L. S. en moet een tijdilantg bij ons als looper in dionst zijn geweest. Om zijn verhoor in de S medestraat mogelijk te maken, moest een rechercheur hem van zijn woning im de Nassaulaan naar hot bureau ran politie dragen. De heeren konden moeilijk iets an ders doen, dan bekennen. Daarvoor waren de bewijzen te overtuigend. Bovendien herkende de recherche aan de wijze, waarop hij „gewerkt'1 hul, al spoedtg Sen ran do daders. Nieuwelingen in het vak zijn ze geen van beiden. H. maakte deel uit van de bende, die twee jaar geleden avond aan avond cjp roof uitttrok, en op klaarlichten dag een slordig do zijn fiosschfn port u.t de kelders van de Soc. „Trou moet Blyckenhaal de hij werd voor verschillende in braken gestraft met ongeveer een. jaar gevangenisstraf. Volgens de wet zijn "t evenwel nog kinderen; nadat ze bekend hadden, zijn ze dan cok weer aan hun ouders tei-usrgegejvicn. OM ONS HEEN No. 2219 Nabetrachting van tien Gemeenteraad. \icl kleuicoïtL dezen Woensdag middag. Van die hesluities. waar nie mand boJancr in si/elt eu die genomen moeten worden, om de administratie in orde to houden- Wil de geinc atc Bloeniendaa! een voetpad verbroeden, een slootte dempen Goed. Wenscnt dn irzerEtclerii een stelser eu een smalsooor te maken Geen bezwaar. Ziin B. en W. van nlan. weer good- koone cokes aan onvermoirenden te leveren Heal beat Zulke dingen vin den bii den Raad instemming. Maar als de heer L. H. Koolho-ven met zeven eu veertur volgelingen komt klacen over den slechten tloestand van liet voctDad aan da Kiev ei! aan. dun raken we in oost and. dat kan niet. Wii vinden het oad heel coed, zengen B. en W. dan. of. in stadhuistaal ..wii kunnen ten aan zien van den eeuiten wansch in do eerste plaats oom erken, dat naar onze meernnz het uad in voldoend staat wordt onderhouden.Zonder een woord van deernis wend het ver zoek afgewezen en Generaal Bert met ziin leger aldus smadoliik terugge dreven naar hunne won ineen, die zii zeireen vaak niet te kunnen bereiken, dan ten koste van natte voeten en kleederen. Maar als 't hard coreeond heeft, zal ik er toch cans gaan kijkon Die Kleverlaan is altiid het twistpunt tusschen Haarlem en Blocmondaai ceweest en nu. meer dan ooit. zou zo een politieke rol kunnen gaan sne- len. omdat de grensregeling in de lucht henirt. Wie ovèrdri'.Vcn liter De Kïeverlaners hun bezwaren - Of de Haarlemmers hun talent veer paden-onderhoud? De eerstvolgende 8toi-tlmi zal het loeren, er komen Or atoilic nog genoeg 1 De bcoihenctuaestie. Dezen keer was het liistie niet groot pn weinig interessante©n kastanje dfe dood. een beuk die blma dood is. ©cn boom zonder ton dat was sobering cn in sla». Het bezwaar tegen een acacia bii de Fonteinlaan was; staat scheef en de grief teaen een ulffiua h o r i z o n t a 1 i e. die <lus ook niet vertïcsaJ od ziin basis rust, was weer. dat hii te dicht bn andere boomen staatie kunt het. als boom. een Commissie toch maar moeilijk naar den zin maken. Natuu'rliik waren de 40 iepen aan dd 'Droef de hoofdzaak van de li iet. Had iemand daarover een uitvoerig debat verwacht, dan is hii zeker te leurgesteld. De heer Van dan Berg wou ze toewaren en Mr. Bom ai is ver koos ae niet te hakken, maar daar mee was dan ook alle oppositie be keken. ..Verlangen dc heeren hoofde lijke stemming vroeg de voorzitter. ..Twee tegen", voorspelde do heer Van de Kaant) sotto voce, wat do zan gers noemen met halve stem. De twee opposanten zweaen en de lijst werd zonder stemming vastgesteld. Bewoners aa den Dreef hebben den verhuiswagen afbesteld. Moge!uk ver laat ons nu de rampzalige, die ziin request tot behoud voraeten had te ondorteokenen. Bii de rondvraag kondigde de Voorzitter aan. dat de Raad tegen Woensdag tot behandeling van de heg routing zal eeroeoen worden. Zie daar in den striüd om het gezag tus schen Raad en Dagcliiksch bestuur een terrein, waaroo de burgemeester alloonheersoher ishii etell vast. wanneer er vergaderd wordt, hii toe maakt wat er ou de agenda wordt «c- j zet i de wethouders hebben daarin niet mee te praten en van don ltaad as heolemdil geen ciuaoErtio. Of de j oudste dochter van hot. Lu ziin eigen ooren. gewichtigste Raadslid ver jaart. ziin. zoon examen doet of zijn j erftante oo 't uiterste list. do begroo- Unc moet worden behandeld. En wat voor een begroeting! Neem eon degen •met een scneroe uunt. laat daar tea bord ott ronddraaien, zet daar ©en t bierglas od cn bekroon dit bouwsel j met een bromtol, die in «eliikmatice beweging moet Miiven breng dit, wondere to overwerk in beweging en lie hebt een boeld van do gemeente- j begrooting voor 19161 Dat kunnen B. en W. niet heioen. "t ligt meer aan de crisis, maar H is zoo. De heeren Nagizaam eu Puppe soimkten er van. Begroeting behan delen? En de aldcolimsvcisiugeu zuil .er nos niet en lint antwoord van B. cn W. «lus ook noc niet en zelfs het eoineentoversiag ontbroekt 1 De Vooradtter zei. dat de afdelings verslagen en liet antwoord 's avonds zouden uitgaan. Het cemeenieveralBg was toch niet onmisbaar voor de beiiondeling van de bee rooting. Meteen kregen we een uitlegging hoe hot wei kwam. dat het gemeente verslag ovoriarin uroLct te worden de ambtenaar was in het voorlaar ziek geweest en de mobilisatie bad noa andere krachten aan hot Stad huis ontroofd. Maar. in alle beschei denheid gevraagdwas er nu nie mand. die dat gemeenteverslag m elkaar kon zetten? 't Is toch maar rangschikken cn samenvoegen, meer nieL Of raakten de inenschen. die niet gewoon waren aan die ingewik keldheden der bii lagen, aan 't duize len van al die enkele letters, dubbele letters en sterretjes Tloe 't ook wezen mag. do hoeren Nagtzaam en Poddo bleven ontevre den. dat zo nu de begroeting moeten behandelen zonder de noodjge (.©- gevens. 't HielD eeen zierde be- crootin» wordt od Woensdag a.s. behandeld en wie daar gcesi plezier in heeft, mag weabliiven. Natuurliik was liet ailarbelaanrriik- ,6te in dece vergadering liet schriivcui van Regenten van het St. Elisalrotlis Gasthuis waarin zii. na hun stand- mint uiteen" gezet te hebben, aankon digen dat zii hun ambt neerleggen. Dat wil zees'an viif van de zeven hoeren Mr. A. W. Tlióne, Jiir. F. Teuiug van Berkhout. Mr. P. TjoCnk Wiilllink. II. M. van J luminal au on Mr. S. Ik Veniiriig MöiiieSK. de twee anderen. Mr. J. N. J. E. Hearkens Thiissen on de hoer H. vivn den Borg. vonden geen vrijheid af te treden, omdat zii in do eigenaardige uositio voi'keeren. dat zii als Raads lid tot ïesent van het gasthuis be noemd ziin. Wil dat dus zeggen, dat de Raad de wonderlijkste besluiten kan noiiïon. zonder dat doze Jicorcxi voor het regentsauiht kunnen bodan ken Dan liikt hun Dositie veel op dei van schipbreukelingen, welke zich ou een rots hebben vastgebonden en elko oo hen aanstormende stortzee gelaten hebben te ondergaan Een nlozieiiffe toestand is dat niet. De beschouwing van Reuen ten ;s helder eii openhartig. Voor wie rood lozen kan staat er een erkenning in. dnt een fout is begaan nadat >lc Gasthuis-directrice was afgeschaft en wol.deze. dat toen niet dadelhk de functie van alleen-besturend genees heer-directeur is ingesteld. Er ziin toen twee geneesheeren-dirccteur benoemd en. zooais het altiid gaat bii een meerhoofdiir bestuur, er was ceon leiding, geeu alom tegenwoordig hoofd. ..waarin'', zezrt dc brief met stoute beeldspraak. ..alle draden van het omvangrijke eestichtswerk sa menkwamen." Het staallle. dat Re center. daarvan noemen, is zeker overbluffend. Een der eenecslicei en- directeur heeft gezegd, dat hean kort te voren was gebleken, dat ongeveer een iaar al eeai holanuriik tekort aan vaste vcmleeesters bestond! ..Alsof zooiets voor een geneedheoi'-diTocteur die waa-rliik de leidinc heeft, zoolang verborgen had mogen blijvcü 1" schrijven Regenten.. N'eeji. zeker niet. zal het lezend publiek zaacen. Maar (nog erger hoe kan in een gasthuis oen gioot tekort zoolang bestaan De ncsitie was dus zoo. Directrices, althans de directrices Van Heukelom en Metelerkauip. bahec'ridon goed toen od grond van nieuwere begrip pen en inzichten do geneesheeren directeuren werden, nam dat beheer in dualiteit af. Was toen dadelijk die céne directrice door tén directeur vervangen, dan zou het waarschijn lijk wal goed ziin gegaan. Zoo ie. als ik het eood bearriiu. de meeniivz van Regenten en ik hoon nu maar. dat we daarover «een debatten kriieen tusschen hen en een der doctoren of beiden. Er is in deze zaak misschien al veel te vesl geschreven en zeker ook te veel gen raat. in t ouenbaar. en vooral achter de deuren. Bovendien is dit historie en de hoofdzaak is hoe raakt 'de zaak uit de impasse, waarin het onverstandig© Raadsbe sluit haar zoo vastgewerkt hoeft, dat ze nu klem zit. Eaal ons ook hopen, dat Dr. VVesterman «iet «aat twisten over de vraag, of hii de nuttige nood zakelijkheid van een geneesheer- directeur den heel en dag aan hït Gasthuis beoordeclcn kan. Een chi rurg. die opgaat in ziin modisoh work, is daardoor allicht niet de beste raadgever en naar miln meoning is. m het stuk van R©aenten duidelijk aangetoond, dlat een directeur waar- - liik den heelen dag nuttig werk m dit Gasthuis kan doeD. Van de flnancieele nuacstie zewtde bestóiouwing niet veel. In en vooral builen den Raad is dèdr zeker veel le veel van gezegd dc rnxifuzaak w as het niet. behoorde het althans niet ie ziin. maar biina ieder, die er over sureekt. heeft het voornamelijk over de uitgaven, die de voorgestelde rege ling eischte. Gcliik de Parthen. die bij het vluchten nog niiJen op hun tegen standers richtten, zoo geven de Re- centen aan het slot bedekleliik te keirnön. dat de Ruud misschien reeds lansen tiid hun heewaiwau wensolue hei Raad besluit zou dan ecu wel overwogen manoeuvre ziin geweest om hen tót aftreden t© nopen. Ach neen. daarmee wordt aan T Raads besluit te veel eer gedaande Raad wou de öotiten wel toreken. maar de kosten met betalen, hii heeft ge meend. dan Dr. Van den Heuvdi ucJi wel schikken zou en aanblijven, en dat Regenton, na wat ïnuuDorens. zich wel bii de zaak neerleggen zou- den.^De bom is verkeerd getJii-on- De vraag is wat nu 1 De heer Van Ifeossum lieclt, door zijn infor matie bii de rondvraag, het antwoord t an den voorzitter uitgelokt, dat er noc gelegenheid zal ziin om dc zaak te bespreken. Indien zii bevredigend wordt opgelost. zaJ verstandige voor bereiding. die misschien tol nu toe wél Wat te kort is geschoten, onmis baar ztotL Natuurliik znu verschil lende ooloseingön denkbaar, die voorloonic maar liefst aan de ver beeldingskracht van den lezer over gelaten worden en waarin slechts twee duuren zeker ziin het bcltoud vaoi Dr. Westeiman en de henoe- irnne van ziin uitwon enden assistent. Toch komt nu ©en zaak op den voorgrond, die in den laats ton tlid herhaakleliik in deze rubriek ge noemd werd. maar waarover ue Raad zicli niet scheen te bekommeren dc verhouding tusschen gemeente cn gasthuis. Is (heit. zal zeker gevraagd worden, afgescheiden van de ouaos- tia van directie, niu niet de tijd. om die verhouding te -regelen, kort en goed het Gasthuis to steinwlen tot een gemeentelijk© instelling, zonder ziidelingsclie of rechtet'roeksclio par ticuliere karaktertrekken Regenton znn nu van de baan. heb iik al hoo- ..Men kan al zoo met zekerheid aan nemen. dut het SI, Elisabeths Gc}.- huis door ©enen humor werd có- sticlit en aan eenc corporatie of aan de stad in vri-.-u eigen is opgedragen, o mier voorwaarde van personen te verplegen De eicenliik© stichtinss-acte is ©venwel niet Ie vinden. En de uit spraak van Mr. Enschedé is blijk baar niet voldoende gevonden, want In 1866 komt JMr. H. Gerlimgs. toen gemeente-bibl iorhecarisin een bro chure tot dezo slotsom ..Zoo mist man aJle fundament, om den eigendom der stad o» te bouwen en komt ©r van zelf toe. om uit het bestaande gebruik af te leiden, dat het aan e e n e corporatie v an eastJiuisiueesters is opge dragen." Dr. H. D. Kruséman. die in 1900 'over hel St. Elisabeths Gasthuis e©n "u.itvoanicQ nota bii don Raad inzond, hecht niet veel aan deze ouaeslie van eigendom. ..Mits", zoo schrijft hij,- ..de vrucliten der gasiihuisbeziittingen óp de meest doelmatige wiize ge bruikt wonden voor liet doel. waar voor dezen als giften van weldadig heid. door de schenkers ziin gegeven, d -iv. z. tot verpleging van onvermo gende zieken te dezer stede Het stuk van Dr. Krusoman had o. a. tot strekking, oncei-ostheid uit te soreken over het steeds klimmend bedrag van het gemeentel!ik subsidie. Het vokrende iaar scheen hii tot ze kere hoocte te ziin bevredigd; althans in het Tijdschrift voor Armenzorg van Maart 1901 vind ik in een artikel van ziin Iiand de mededeoling. dat tor maal regelen genomen ziin. waardoor men meent ..dat kn hot belang der gemeente een eind gemaakt Is aan den oiige- wen&chten toestand, waarbij liet .Gasthuisvoor zoover het handelin- j afen betrof, moes ton deels optrad als ware het eon onrllculieie instolling. maar daaroutegexi. voor zoover ziin eigen inkomsten te kort schoten, als ware toot een gemeentc-inatelling. ziin vele weldaden liet bekostigen uit de gemeentekas. De maatregelen waarop Dr. Krusé man luer doelt waren, dat het Bur- aerliik Armbestuur voortaan de pa tiënten zou aanwiizen. cLc kosteloos of tegen verminderd tarief zouden worden verpleegd dat aan het Col lege van Regenten loden, uit aen Raad te benoemen, werden toege voegd en dat de directeur of direc trice. do cenees- en de heelkundige voorlaan uit een door Recenten in te dienen voordracht doo>- den Raad zoudien worden benoemd. Is nu evenwel hiermee verkregen, dat de gemeente Haarlem naar wel behagen met het St. Elisabeths Gast huis kan doen wat het verkiest, zoo als tie gemeente lean handelen bn- voorbeeld mot haar schilder! iien- museum. haar stadhuis of haar scholen Ik geloof, dat verscliilleud© perso nen. ook onder de nu afgetreden Re genten. daar geheel anders over den ken en dat dus de auoestie der ver houding tussahen de Gemeente en het Gasthuis nog altiid niet definitief ie opgelost. J. C. P. De beklaagde beweerde dat do foto's gectaleerd waren, omdat... de offi cier niet wilde betalen. De luitenant stelde d© zaak even wel ainiers voor. He; waren proeven die dtoor beklaagde gemaakt waren en die niet aan de eiscben voldeden. Do fotograaf had zelf aangeboden kosteloos nieuwe foto's te maken, maai- van opnieuw poseeren is door omstandigheden niet gekomen. De berekende prijs van f 5 was veel te hoog. Het O. M. eischic tegen den fo tograaf 4 gulden boete. Mr. lEeBcma trad ais verdediiger van lieklaagdo op. Hij vroeg vrij spraak op grond dat niet heklaagde, maar zijn vader de zaak drijft. IN JLOGGER BEROEP. J. G, te Haarlenuncrmeer, is in hooger beroep gekomen van het vonnis der Arrond. ReclRbank alhier, waarbij hij ter züke van ijelcediguig v an een ambtenaar in functie, is veroordeeld tot 110 boete of 10 dagen hechtenis. EFF ECTENV EILING In de Dinsdag te .Amsterdam door de Com- miseu-bank gehouden effecteniveiling, werden om. <io volgende prijzen be steed 1 4 Obl. Coöp. Broodbakke rij en Verbruiksvereeniging „De Een- draoht" le Haarlem, 52 1 aand. Mij. tot verbetering der huisvesting voor Mimcnaogtoiidton te Haarlem. 20 1/2 ©n 1 aandeel in de renteiooz© geldl<»- ning alnl. l-laariem Mij. tot bevorde ring der Toonkunst 31/2. GEVONDEN' VOORWERPEN. Terug to hekomen bii mevr. wed. J. F. Melnors. Kenaupark 26. een kat; II. Koopman. Assendelvorstraat 47. ecu zmeeo II. G. Lindeman. Park etraat 7. glassnlidei-; A. Wesselius. Gasthuislaan 141. een tuindersman.l; G. Jordaan. Baljuwslaan 24, een oor knopje 1'. de Graaf. EssCh'ildersLraiU 46. een zilverbonE. Boon, Amagaus 10. een kinderpoi-temonnaie met in houd L. v. d. Wetering. Maerten van Heemskerkstraat 13. een hondje G. Steffens. Lange Vlami'-Utstraat 4. een lorgnet in étui J. Reemer. Hee- rensiiigcü 73. een armband Bu"reau van Politie een Dortemomiaie met inhoud, een kinderschoentie. en een kindorrince4ie. (Zio vervolg Stadsnieuws op pag. 2) ren Maar ho© is het eigenlijk met die verhouding tusschen Gemeente en Gasthuis Ons antwoord zal niet anders dan ©en korte opmerking kuamen ziin. om dat de zaak nogal ingewikkeld is en dus vriiwat lectuur veroorzaakt heeft. In 18Ö) hoeft Mr. A. J. Enschedé, op uitnoodiciaig van den Raad. een lijvig ranoort oven- hot Gasthuis samen gesteld. een boekdeel van 20 vel druks, waarin hii tot deze conclusie Wssit (bae. 03/ Stadsnieuws Kiekjes Tan het Kaniongerecht. Woensdagmorgen word een lange reeks ldo.no zaakjes behandeld waar bij niets bij zonder voorviel, 'i Waren de gewone delicten; loopen op verbo den grond, jagen zonder akie, rijden zonder licht, houden van varkens zonder toestemming van 't gemeente bestuur, verkoopen van sterken drank zonder vorgunnmg, baJdadig- held. enzuovoSrt. Eigenaardig is, dat in 't najaar steeds vele bekiaagden komen wa gons overtreding van art. 461 Wet boek van Straf recht, het bekende ar tikel: loopen op verboden grond. Dit zijn dan meestal badgasien die aan 't strand niet genoeg hebben on gaarne wat in de duinen dwalen.. Gewoonlijk volstaat dó Ambtenaar van 't Opeiiibaai* Mumster..© met het vragen mui liohto geldboeten. Ditmaal zijn een 40 tal badgaston uit Wij'k aan Zee bekreund wegens t bcwaixlieion van een particuliereax weg. De Ambtenaar van 't 0. M. eischte do lichtste boete, namelijk 50 cents, omdat gebleken is, dat deze badges ton de dup© gewonden zijn van eon badcourant, die esn wandeling op dien be wusten weg had aangeraden, hoewel er borden stonden met „Ver boden toegang". Een fotograaf in lJnuuden was ge dagvaard wegens overtreding der Auteurswet, hot ebalctoren van Rir- trettóii zonder toestemming. 't Bleek, dat do fotograaf foto's ge ëtaleerd liad van een luitenant izijn gezin. Binnenland TWEEDE KAMER. Grondwetsherziening. In liet vervolg van ziin reeds ten deelc door ons vermelde rede gaf de hoer De Savomin Lohman Woens dag te kenaion. dat hii de politieke noodzakoliikheid der invoerin," van het algemeen kiesrecht erkende. En hii meende ook. doof daartoe meó te werken, ih den geest der Ghristeliik- Historieclie beginselen te handelen en Overeenkomstig ziin in 1887 en 1898 geuite zhecaidncen het was de con tinuïteit der anU-revolutionnaire be ginselen. Wel streed men aan die ziide vouiheon voor het huismans- kiesreoht. maar hii de wét-Van Hou ten was dit losgelaten ook met de wet-Goaman Boreesius was spreker meëgegaan en thans zijn stem aan het algemeen kiesrecht cevende. bleef hii in de historische' liin en in dio van Groen van Prinsterer ook. Want de vaststelling der grenzen voor het kiesrecht was reen besinsel. Spreker had zich nooit tesen algemeen kies recht verklaard, doch enkel tegen de ovorbrenginc van het "«zag der Re- crvrlng en haaf organen hii de kie zers. I t och caf hii toe. dat de invloed der kiezers groot kan ziin en daarom nroeet men met de toekenning van het kiesrecht voorzichtig ziin. Nu was hot volk allengs zeker voor uit oefening van het kiesrecht bekwaam gemaakt Men kon niet meer van ©en chaos of een bemde spreken. En als er uitbreiding moest komen, dan kon het moei li ik anders ziin dnn al gemeen kiesrecht, behoudens zekere uitzonderingen. Nieuwe criteria voor !het kiesrecht waren moedliilc- te stol len. Intussobeai moot de Volksverte- coiiwoordigi^g onafhankelijk blijven va.n den volkswil en van partii-invloe- den. Het recht, niet de volkswil moet bil de S tuten-Generaal richtsnoer bliiven. bii algemeen zoowel als be perkt kiesrecht. Voor touismanskies- reoht kon snreker veel gevoelen: toch was het geen anti-rcvolutionnair be- felnsel. het was ook bii Tab's wet verlaten huisnifuiskiesrecht liet ook anderen dan gezinshoofden toe was dus geen organisch kiesrecht meer. Soreker gaf dus toe. dat er bij de huidige ontwikkeling van ons volk niets andens overbleef, dan aan alle mannen boven zekeren leeftiid. en met uitsluitingen, door dc wet te bepalen, kiesrecht te geven. Wat de vróuwen betreft hoewel zii voor dc wet ui 'l algemeen geliik ziin mei mannen en alleen het huwelijk daarin zekere wiizigine hrenzrt. en i. i. let:en vrouwenkiesrecht iu be ginsel niets oleil waar hii de vrouw ©ven verstandig en zelfstandig achtta als de moeste mannen oji ujiis stel- lendr; op haai- medewerking od z-m menig gebied (alcohol- en prostitutie- bestriidtoia. vTodes-bovordering en werken tot verzachting van lüden: toch vond ook de heer Lohman intaf algcnieene medewerking m de poli tiek niet in Staatsbelang. Slechls aan de ongehuwde vrouw wilde hii k reclït geven, niet uit vrees voor on min in 't gezin, doch" om hour plich ten voor het gezin. Desnoodig kon men dan don gehuwden man tiidens het leven ziiner vrouw twee stemmen ggven voor de gegoede vróuw, die zich kan doen vervangen, was h.,-; bezwaar niet zoo evoot. maar de werkmansvrouw diende «lot aan haar huiseliike plichten tc worden onttrokken. Overigens wiJ.dc spreker aan de ongehuwde en on zichzelf wo nende vrouw neen stemplicht opleg gen. Maar soreker wilde lied de uit werking der materie aan den gewo nen wetgever overlaten, ook om in tweede lezing voor art. 80 geen ge vaar Je scheppen. Wat betreft de evenredige vertegenwoordiging was de beer Lohman laneen tiul van meeoiirar geweest, dat zii kwallik met dc beginselen ziiner nartii was te riimen. En nog adïUe hii de daar aan vertoefden cevaren van overdre ven invloed van kleine groepen, door aansluiting niet denkbeeldig. Tod' vond hii het goed. dnt de 15caeering dien wee opging, want hii zag r;r thans een stap in de goede richting in. mits vorarezeld van stemplichtde 'overheid kon die in het belang der geineenschnn. geJiik andere verplich tingen. onlcmgen. als middel om de nodeelen van partii-prouagaaida door .geld te kooien. Ten slotte vevdedisslo >do spreker noc de stelling, dat de kiezer liet recht moet hebben, zich voji de kiezerslijst tc laten afvoeren. De volgende sm-ekcr v an Woens- ,dac. de heer De Beaufort, wees od de kaltn'te. die. Ln tecanstelling met 1887. hii de beraadslaging heerschte. Toen waren nog weinigen, thans schier allen vóór het algemeen kies recht. Hii betreurde, dat de Rcgeerjuv geen wijziging had voorgesteld op het stuk der troonopvolging. Dorii men moet met het gebodcuc tevreden ziin. Het algemeen kiesrecht achtte soreker ou het iuiste ooconbük voor- gedragen. niet evenredig© vertegon- wcordicing als correctief, zóodai eeen verlorein ge at en dc minderhe den tot haar recht komen. Ook spre ker vond het algemeen kiesrecht 'een staatkundige noodzakelijkheid want de groiisliin der wet-Van Houten was niet deugdelijk meer de maa'sriian- neliiko toestanden ziin veranderd. Men moest intusschen zorgen, dat Plutus. die onder het bencikt kies recht het heft in handen had. dit niet langs een omweg behield. Daarvoor biedt de Regeer int: correctieven aan. Hii betreurde evenwel, dat daarlni ook niet is de uitsluiting van wan betalers der belastingenIn dezr. was 'hii het met de Receering oneens. Stemplicht of althans dc plicht om ter stembus te gaan was alleen coed om ©en einde te maken aan liet ophalen der kiezers, doch ook niet meer. Ten aanzien van het vrouwen kiesrecht vond hii het standpunt der Reeeerinc juist en een blijk van waardeering voor hetgeen de vrouw prestoeren kan. -Maar hii vreesde, dat een plotselinge te croote uitbreiding van het getal kiezers verwarring zou stichten. Omtrent art. 192 herinnerde dc hcor Do Beaufort aan zijn vroegere verdc- dig!P€ van volledig© betaling der kos ten van hel bijzonder onderwijs door don Staat Ilad hij tegen dc v-ct-Mac- kay gestemd, dan was 't alleen om 't goails der noodige waarborgen. Maar na die wet is de weg aangewezen van flnancieele geijksteding. Spr. vreee de geen gevaar voor dc- neutrale Staate. 6chool, die in Katholiek© en Prolcc- tontsclie streken noodig zal blijven en onmisbaar. Er zullen voor 't bijzonder omler- wijs vvoarboi^en moeten zijn voor ©en goed gehalte. Ook do vooreind errs pui len dat in 't eigen belang der schooi,; eischen. Daarom zou spr. met de her ziening van art. 192 medegaan, doch verklaarde hij zich bereid alle wijzi gingen te overwegen in t belang der openbare school, al vond hij dat per soonlijk overbodig. Derde spreker was de heer Troel stra. Hij wees er op dat de beide aan hangig© voorstellen (a'g. kiesrecht en onderwijs) in aard en strekking vcr- sahdlen Toch en daarom was dit oogtonblak in onz© politiek ren groot historisch moment, waren beiden resultaat van 't proces der politieke ontvvikkeüng van ons volk, fede*t 1848. proces van reactie legen 't op treden der liberale bourgeoisie, dac, recht der bijzondere school erkennen de, Jrnar niet financlee'. steunen wi de; in dit opzicht was wal wij ihane beleven ren overwinning ven 't ideaal der vTijheid. De bourgeoisie hail door den census aMe macht in handen; langzamerhand ie dia afivd)ro4:;-.«.-W s

Krantenviewer Noord-Hollands Archief

Haarlem's Dagblad | 1916 | | pagina 1