Qs EuropsBsohe Oorlog.
TWEEDE BLAD
Woensdag 1 November 1916
OM ONS HEEN
No. £225
Museum voor Ouders en
Opvoeders.
Bii miir-, vorig bezoek in de villa,
vroeaer bewoond door de familie
■Van de Poll. waren de dames nos
druk bezig met oöhanodn on rang
schikken. Overal caanton groote ga
ten. Sindsdien is er veel trobt^rd en
hard gearbeid. zoodot Dinsdagna
middag in de vertrokken de rust
heersdbrte van het zoo coed als vol
tooide werk on de totlaal-indruk wel
(moest ziiinveeil aardigs, vecfl goeds,
veel nuttigs.
Wie zich verbeeldt dolt een tentoon
stelling" altiid een saaie verzameling
wezen moeit, lean sotrixs geliik hebben,
maar hier niet. Kinderen zulllen nog
«zean zes stanmm in de ve6tibulo ge
daan hebben, of ao kraaien, dat staat
vast. van Dlerzier. bli hot zidn van de
stad. waar echt. housch water in ia.
een stuk sneelaoed om niet van te
kunnen scheiden. De verschillende
Jioren verderon. een stal. een ka
mer. zullen do ïeucd ovenzoo boeien,
ouderen, met toekomst-fantasie, zul
len meer oog hebban voor het model
van eesn Gezondheidskolonie en beido
nartiien. ione en oud. zullon zich.
denk ik. aangetrokken voolen tot de
kleedinekamer. Misschien zullen de
ouderen elimlachen om de schrikke-
liike nlaten. die oil de noodlottigheid
van hot inriigen aantoonen mis
schien zullen Zl\ zeggen, dat dit een
nrent is uit de groene doos. Maar de
Mode is een grillige dame. die haar
vreemdste caurices luist oio het on
verwachtste oocraniblifc vertoont en ik
liob hooreai fluisteren, dat de wesoen-
tailles wel eens dichteir bii k'onden
ziin. dan gedacht wordt.
Natuurlijk zal iedere bezoeker of
bezoekster de voorkeur geven aan een
beDaalde ufdeoling. die het meest met
hun neigingen overeenkomt en zoo
ls te verwachten, dat do aldeeling.
die over zuigelingen handelt, vol zal
ziin met vrouwen let eens od. dat
geen vtouw kon soreken over een
hulübehoevand kind. of haar stem
wordt weok en haar oogen gaan
schuil achter een nevel van teeder-
heid. Mannen, nuchterder aangelegd,
zullen met olezier kiiken naar aller
lei dingen die iets goeds of iets ver
keerds in de. oractiik aan
toonen die vinden ze te kust en te
keur Zoo liggen er een Daar schro
melijk vuile bibliotheekboeken, met
den verstandigen raad er bii: ..maak
noo't duim oJ vinger in den mond
nat om blaadjes om te slaan". Karei
IX van Frankrijk, mug Ik or wel bij
vertellen, heeft dat hel löveu gekast,
want ziin moeder Catharine de Mé-
di'Cis hacl een belangrijk boek over
de iaoht met een arscnicum-óplos-
èing gedrcfrfkl om haar schoonzoon
Hendrik van Béarn er mee te ver
giftigen maar bii ongeluk Mcd haar
eigen zioon in den strik.
Biina even akelig is een geval van
lumis (huidkanker) Ontstaan als ge
volg var, gaaties in do ooren ja.
de iidclitout heeft gevaren. En do
Tot 's lands behoud.
III. (Slot.)
Binten lagen zij In groote stapels,
do stammen, die nog tot voor kort de
prachtig© lanen van noteboomen heb
ben gevormd.
U hebt ons in tic krant wel wat
zwart gemaakt niet uw noodkreten
over do schending van het natuur
schoon, zei een der directeuren. Eén
van de drie boornen hebben we geno
men, want maar één-derde vofldoet
aan de eischen die aan het hout wor
den gesteld En dit moet u wel reden
tot tevredenheid geven, de mooi-ste
boom-en zijn voor ons doel het minst
geschikt Die Wijven dus Staan. Onze
vertegenwoordlgere hebben het. ge
heel© land afgereisd, om de boo men te
keuren. Zij hebben or nu al zoo'n
vaardigheid in, dat zij reeds cp een
afstand zien welk© boornen geschikt
zijn en weJko niet. 't Is wel jammer,
dat 't moet; maar l is nu een tijd,
waarin men niet veel consideratie kan
gebruiken. We moeten juist dit hout
hebben voor de zg. lade, k het hou
ten deel van het geweer! Werd die
van ander hout gemaakt, dan zou dal
gaan trekken en daardoor werden ook
do metalen, deeüen verbogen, waar
door het wapen onbruikbaar zou wor
den.
Do breeds planken zagien we de
houtiwerkerij in .dragen. Daar wordt
het ruwe modal van hotge weerhout
er op afgeleekond en in eenige minu
ten snelt het houtblad' door die zaag
machines, die den grondvorm met
felle sneden uit de planken losmaken.
Alreeds is het geweerhout door
andere werktuigen gegrepen, die
hei wentelend ronden, de uit
hollingen or in bijlen, de gleuven
Jnknerpen, tot het voorwerp na in
korten tijd 72 bewerkingen te hebben
ondergaan, gladjes en net gereed is
gekomen. Inmiddele zijn in de andere
afdeelingen do metalen onderdeelen
kant en klaar gemaakt Het staart
stuk heeft z'n 138 bewerkingen on
dergaan, hot vizier z'n 105, de liaan
z'n 02, do geleider m 79 en ook de
loop, de handbougol, de buitenband,
de bajonet, bet magazijn on do ont-
laadstok nu...; liet goh col e geweer is
gereed om ineengezet te worden. Het is
nog weil even aardig oin er bij te ver
te Men hoeveel metaal die ro tee rende
bijtels en boren weg te werken heb
ben. Een stuk staal, waaruit het
staartstuk van het geweer wórdt ver-
vaardigd, weegt vóór lvct de eerste be
werking ondergaat 1900 gram en als
het sluit gereed !s nog maar 490 gram.
Er gnat duo hcohvat verloren.
Wanneer 'k zoo vertol van h«:-. ma-
kon van oen geweer, dan wil dat met
zoggen, dat «ion er maar één sport
maakt. Koionlén hoeft drie scorten ka
rabijnen on hot Nedorlandeche leger
vier. Elk wapen stelt weer zijn eigen
««cbso. In hoofdzaak ziju deze gowe-
snoeozncht ooV. want de Inhoud van
een ons rumboonen komt overeen met
wal we een stevisen borrel" niesen
te noemen. Gladde deurknoppen ziin
«rood. oo geribde bliift vuil en dus
ook het. heir van cevaarliik© bacillen
zitten zoodat dezo knorinen niiet
deugen. Er liet. eau reohthoudcr bij
tioizo vmnmoling. waaraan kortwec
nil© waarde ontzecd wordt on die
dus schade doet. omdat wie ze ee-
bruiken daardoor licht Oiet oocenblik
voor een doeltreffende behandefliiig
laten voorbiigann. En hoe Kauw ziin
kindoren niet krom 1 Allerlei oorza
ken werken daartoe meo. een onge
schikte fiets bii voorbeeld, zonder
zore zoo maar crcens eekooht
neen. wie dat eoed wil doen let or
terdege on dat ziin kinderen riiden
od wat het Museum een ..aangepast"
riiwiel noemthet klinkt dus zoo gok
niet., dat een vader ziin kroost een
fiets laat aanmeten.
Ook voor rookende kinderen, in
Haarlem een actueel onderwerp, heft
het Muselrm een waarschuwenden
vi'tureir od. in den vorm van een.
doosle ..Piraatjes", clgorctten van
vier om een'cent. Als het waar Is
(wnt tk aaloof) dat de schadelijkheid
van tabair voor kinderen recht even-
redder is aan den lacen nriis. dan
moeten dezo oiraiten wel nis echte
roovers on het leueditr costol werken.
Even noodlottig ais het zooeenaomde
.ruststrocoie" od den zuigeling.
Want bii een gezond kind is stilte on
commando alleen to kriison door
bedwelmende middelen, die den stuin
ner eondor mnnkeeren benadeolen.
Er wordt meteen gewaarschuwd le-
«en het vuile Doederkwastie. dat rle
moeders gebruiken neem liever zui
vere watten. wordt hier rreraden. en
"ooi die telk'-ic na gebruik weg.
Zoo zou ik kunnen doorgaan, want
er is notr veel meer. Liever moeten
do mensehen zelf eaan kiiken 't is
verrassender en eon courant-artikel
is zoon oatnlotrus. Merken ze daarbij
een nlnatie on. dat een moedor weer-
feoft die een kindie nreetisch od een
fiets vervoprt. dan zullon ze zich
dienen te hpvirmerrc dat de Hr.sr-
lomscho nolitieverowiervimr het mee
voeren van anderen od een fiets ih
t aroheel niet toelaat I
In mijn vorig artikeltje heb ik al ge
zegd, dat in de bovenkamers het gees
telijk dee-1 van de opvoeding behan
deld wordtderhalve is dit ook het
terrein van de wandspreuken. „Ver
trouwt uw kinderen en laat hen we
ten, dat gij dat doet is er een van en
een verstandige Loerende, snuffelen
de, achterdochtig© ouders krijgen
loerende, snuffelende en achterdoch
tig© kinderen en begrijpen niet eens
waarom „Oefen hel oog, oefen de
hand, vast wordt de wil, scherp het
verstand", is een ander gevleugeld
woord, in de nabijheid van de afd-o-
llngien voor handwerk. En de samen-
stellens van het Museum verheffen Ivet
weten niet als het een© noodig©, inte-
geoideeJ„wij weten wel," zoo erken
nen zij, „dat. kennis niet het hoogste
is en dat liefde en toewijding van
girootero waarde .zijin, vooral bij dc op
voeding, maar 'kennis möet. met do
'liefde het oordeel vormen on aan de
toewijding da goed© richting geven."
Ziedaar oen waar woord. En wie
dat vergeet komt tot gruwelijkheden,
zooals er hier ook een vertoond word'!,
zij het dan ook in verkleinden vorm
de elcctrische draad, waarmee de
Diritechere aan de Belgische grens het
uitwijken naar Nederland beletten.
Do daan© die hierbij toezicht houdt,
verklaart op duidelijke wijs©, hoe hei
Boomt, dat "vluchtelingen noch onder
den draad door, noch tufschrai de dra
ren najuurlijk gelijk, niaar in de on
derdeden wijken zij af. Zoo moeten de
Indische geweren andere vizieren
hebben, omdat de atmosferische in
vloeden dat noodig maken. Ook de ba
jonet geeft verschil De artillerkjiverk-
P'iaatsen oonstrueerden eon model.
Neen, zei men bij de Nodorlandeclie
cavalerie, ©r moet een stuk af, 't Ge
beurde. Toen werd dezo bajonetsoort
naar Indiö gezonden. Daar zeiden de
ca va'lerie-autoriteitcnDó bajonet is
to 'kort'en nu maakt men voor dit In
dische wapen weer die oorspronkelijk©
bajexnetmsat.
Behalve deze ceweersoorlen maakt
men als handvuunvanens aan revol
vers enr llchfc-Disbolen. do laatste
voor het Keven van seinen.
Soms komt men plotseling voor
nieuwe ooeaven. De militaire vliege
niers hadden lucbtschroeven noodig.
Men probeerde er een ie maken,
maar de amateurs zeiden er hun
hachie niet mee te willen wonen.
Toen kwam hot oocenblik. «lat zij
moesten, want het buitenland lever
de niet meer. Nu verklaren de Licht
mannen. dat de Ncdcrlandsehe
schroeven beter ziin dan de buiten-
landsche. Andere onderdooien voor
de aviatiek worden in hot Staats
bedrijf niet geleverd.- daar zorct de
uarticilliei'c industxic voor. die thans
geheelo vMeermachinos aflevert.
Wat overigens do vervaardiging
van vuurwapens betreft, is reeds
meegedeeld, dat de vervaard
van giesohut wordt hervat en dat de
bowel-bine van afweergeschut wordt
voortgezet. Ook allorlei besoliör-
minös-materiaoil maakt men hoi's!-
schilden vow dekking en dc beleende
hoofdhelmen.
Ln de natroonfabrieken z;et men
de vervaardiging van do hulzen uit
een blinkend, verguld niataJen sdiiif-
ie. waar ie maar een stemncl o» li ebt
to zetten, om het on een coudon tion-
tio te doen Inken. 't Gaat echter heel
anders toe een sbic en een duw bi
een machine en het scliiifie is eon
douie geworden. De trokmachlnos
vatten dwr onstaanden cüinderwand
beet en ïrekkon dien.telkens uit. Om
dit rek-procCft te kunnen verdragen
moeten do tot doDies wordende ko
kertjes echter telkens in e.cn vurigon
ovon van 700 graden, waar zij oen
uitgloeim'oces ondergaan. De nieuwe
Aincrikaansche ovens doeln dat
prachtig automatisch. Elk ooconblik
rolt er een gloeiende vcacn von den
ies uit de vurige ovenmiïilön in de
koelbakken. Als dan het liulscilihder-
tie ziin lengte heeft, kriisit het aabi
de bovenzijde nog een oovoelig©n
kneeo. waardoor liet nauwere ge
deelte. waarin het staal-onimantolde
locden nroiectieUie komt. ziin vorm
kriigt. Ken ander werktuig heeft dan
aan do onderzijde het krleumdtic cc
maakt voor het ^laglioedio een klein
dooie waarin wat sns-slog aange
bracht ia Als dit sas een klao krijgt
den heen kunnen kruipen, zonder go-
troffen te worden door den he tec hen
etroom de ©onigo weg is er over,
maar het dradenfitol is hoog en dc
sprong groot, Andere apparaten daar
naast zijn van gemoedelijker aard:
die willen alten «Ie deugd tegen dc
boosheid beschermen, want het zijn
waarschuwingstoestellen tegen brand,
inbraak en diefstal Laat ons hopen,
dat niet als te Zwolle een ©locürisch
boldetjo den gansohen nacht blijft
doorrinkelend© luewaarder zou, als
zijn confrater ginds, moe Me hebben de
oorzaak te ontdekken.
Nu te ook het bijbetoch museum ge
reed en liet is een merkwaardig© en
treffend© verzameling. Wie onzer
heeft niet, in zon kinderjaren bij hel
keren van «te biibolsche cescbiedente,
gewensoht dat hij al dat belangwek
kende ook eon- zou kunnen zten.
Daai-voor is hier de celepenlieid. want
er Hgg«m vele modeWen en er hangen
ta! van platen en prentkaarten Hier
vinden w© een rotsgraf, een»leeren
waterzak, anmisbaar artikel op woes-
tijmreizen, verkteiningien van e©n tem
pel, het paleis van een hoogepriester.
een renbaan Ln grieksche steden, tot
zelfs eon stuk van den bast van oe>n
ceder van den Libanon odk zaken,
<lie betrekking hebben op den R K.
©eredienst en op diien van die Israel ter
tem D© rozenikrans en bet scapulier
liggen er, ook eon model van de
Thorah, de vijf boekon van Mózes en
het Chalbilflteed'te voor de gewijde
brooden Een leerzame afdeeling van
het .Mueeum, die niet weinig belang-
steWing vinden zal.
't Is nu maar ic hopen, dat er veel
bezoe&ers komen, d© toegang, vooral
'savend?, is zoo goedkoop mogelijk
g©steid. bii alles liggen verklaringen
en wat niet duidelijk mocht wezen
zaïllen de dames, die in de verschil
lende afdcelingon 'oer.icht houden,
gaarne .verklaren zelfs llggon overal
kleine notitieboekjes klaar, om aan
bezoekers een aantoefcening die zij
wensohen meo »e 'geven. Opvoeden is
nu eenmaal eon moeilijk werk nie
mand Iran er te vocil kennis en te veel
liefde voor bezitten en zelfs wie zich
in veel kennis en veel liefde verheu
gen, zullen do waarheid inzien van
t/wee spreuken, die als eon nunc,
m ene te k e 1 aan den wand van.dit
Museum geschreven slaan
„Onza grootste opvoeders zijn onz©
dagelijfcsohe w i'ls verrich tingen
Of met andere woorden „wie an
deren hoeft op te voeden, dient op zijn
eigen opvoeding bedacht ie zijn,"
En in aansluiting daarmee: „Wij
voeden het krachtigst op door wal wij
innertijk aan on6 zelf volbracht heb
ben."
OverzichX.
Over U algemeen te er op ée oorlogs
fronten weinig actio te constateoren.
Er wordt overal gestreden,; maar geen
enkel Pront trekit buiilemgeiwone b©-
taiigiateliiin® dooir bijaondtóre hefiig-
hoid eu spanning,
VAN DE SOMME (waar de gevechtsf
bedrijvigheid door eleciit weer Imï-
perkt werd) meldt de Duitschc
staf. dal enik©!© aanvallen dor gealli
eerden, bij La. Maisonnette,'ten O. van
Les Booute en bij Ablatncoarl, zijn af-
geelagen.
De F r an s c he en E n.g© 3 s c lie
staven cons ta toeren alleen bedrijvig
heid der artillerie.
vgn dc-ii ceweorhaeoi. ontoloft hef. de
exDlosiestof in de huls doet haar wer
king «n de metalen kogel in den hals
van het hulsie wordt uitgedreven.
De ontolofifincsstodfen worden in
afzonderlijke fabrieken toebereid.
Men heeft een' fabriek."Van sas-slag
Men heeft een fabriek van sas-sltig.
.dat uit, een in ander fabriek ie toebe
reid slack wik wordt gedroogd. liet
iou ra a 1 istensre'zelH chin) trolseorde bot
gov a ar en za« eenige oog ©inblikken'
toe. hoe het fevaariiike goedie ver-
vaariligd wordt.
M©n neemt do uitefete voonzortreu'
voor de veiligheid van de arb&iders.
'In de sassbigfnlvriok en in de ela«-
k wik fabriek m«' zich maar één ar
beider tegcliik bevinden.Men loont
daar od vilten ountoffc-ls rond. om
te voorkomen, dat Dooder van de ont-
Dloffingsstoffen. dat misschien on
den grond is gekomen, tot explosie
wordt ccbra«:ht.
Wö bleven niet lanc in derze fabrie
ken. maar namen toch noc even e©n
kiikie in de ruinvte. waar het. slng-
sas in de alngli©ed<ten>ics wordt ge
daan. Die ruimte is door een muur
van Dantsomlaat van het sasfabrlek-
ie gescheiden. In die Dontserine ziiax
loketten aangebracht, waarin de be
reid er uit liet fahrieki© 'telkens ©cm
doosie nlaatst.
Achter de panlsenplaat zitten dan
de d'istrjbuoerdcin van het onlplof-
fingsmid'dol, wier taak het is om de
slaghoedjes te voorzien van het sas
D© loket-oponing niu i6 juist groot g©-
noeg om ©ön hand door te laten. D©
vcodeeling van hot éos gebeurt mi sta
len. critetjes, waar boven eük werkta
feltje «•©n onbreekbaar gJaescherm is
aangebracht. Wanneer nu hel cas
mocht gaan ontbranden, waf met een
hevig© gloei vlam geschjedi, kan de
vlam den arboider niet in het gezicht
e'.aan. Om verder ongelukken te voor
komen wordt «te lokaliteit drie maten
per dag geheel schoongemaakt. He',
mogetijk weggestoven sas, dat door
slag of druk kan ontploffen, wordt
daarmede geheel verwijderd. Genees
kundige hulp is voortdurend bij dc
hand, zoodat men wel alle voorzorgen
heeft genomen. Om gevaar van bui
ten to voorkomen beeft men boven
dien deze fabrieken nog omgeven door
aard© wallen, zoodat bij een ontplof
fing elders'geert wegvliegende stu'kken
hi dew ruiimten. kunnen komen. Trou
wens overall, waar in de werkplaatsen
ontplofbare sloffen worden verwerkt,
neemt men do uiterste zorgvuldigheid
in acht. Bij pen bezoek aan een an
dere fabriek, waar «te projectielen ge
vuld worden, moest ons gezelsclmp
n'.ie metalen voorwerpen, messen,
eleulels ctri afgeven, om te voorko
men, dal soota vo2>nvorp. toevallig er
gens vallend, con ontploffing zou ver
oorzaken.
Do springlading is het werkend do©!
van de kogels. Bohalve de patronen
voor tie geweren cn revolvers vormt
f VAN VERDUN bericht «te D u 11-
oc h e staf, dat 't in t Maasgebied
wat kalmer was dan op vorig© dagen..
Alleen tegen St Mihiei bereikte 't ar
tillerievuur soni6 oen vrij groote
kracht
Do F r a n ech e stafBehalve ar
tillerie-actie viel cr bij Douaumont en
Vanx Tiicts bijzonders voor.
Havas m&ldt uit" Parijs „fiodwt 25
October BOMBARDEERKN D'E DUIT-
SGIIERS REIMS opnieuw. Op den
persten dag wierpen zij 250 projectie-
Ion op de stad Het bombard emen-t
duimde den 26en den geheolen dag
voort en werd in den morgen van den
27e:en voortgezet. De Duitschers heb
ber. het bij voorkeur op de omgeving
van de cathedraal gemunt Zoo moet
Reims boeten voor het bij Douaumont
geleden echec."
Op T OOSTELIJK FRONT woeden
felic gc-vechtenT
Do D u i t s c h e staf doc-l t mede
„Bij het krieken van den dag vielen
de Russen, na e©n korte verlevendi
ging van hun vuur, de stelling aan de
Tjtsjara bij Krasjin aan. Zij zijn
bloedig afgeslagen. Ten N.W. van Be-
restechko aan dien bovenloop van de
Styr hadden gevechten in liet voor
terrein voor ons een gunstiger afloop.
Op elen Oostelijken oever van. dc Na-
rajofha namen Turksche troepen stor
menderhand. verscheidene vooruitge
schoven stollingen van dc Jlussen ten
N.W. van Molochow. Meer naar het
Zuiden bemachtigden Duitschc regi
menten belangrijke hoogte stelling en
ten W. van Folio Krasnolesic en sloe
gen aanvallen van dc Jlussen af. S Of
ficieren en 160 man en 9 machine-ge-
iMTen zijn genomen."
D© It u s ei s c 1» e staf maakt ge
wag van eenigemisiukte aanvallen van
de Duitch-Oostenrijk?che legers en
doelt .verder mede „In de richting
van I.Oótzk hebben Russische afdeelin-
gen ln «1© streek van Poestomyty, Os-
jef en ten Zuiden van Swinioechi de
vijandelijk© draadersporringen ver
nield, hun voorste loopgraven geno
men en zich daarin genesteld
OVER ZEVENBURGEN meldt de
D u 11 s c li e staf „Aon 't Oostelijk
deel van 't front hcerscht rust. In het
Zuidelijk© .grensgebergte duurden on
danks dikken mist en soms sneeuw
stormen de gevechten voort Ten N.
van Kampolung en bij Bureeni ten N.
van Oreowa-beproefden de Roemenen
vergeefs de hun ontnomen hoogten te
rug te veroveren
Sedert 10 October heeft von Fal-
kenhayn's leger 1S1 officieren en 99W
man gevangen genomen en nam hel
den Roemenen behalve veel ander oor-
logsmateriëel aan buit 31 kanonnen,
hl machinegeweren en een vaan
del af."
Do Roemaensche etafDe
Roemenen hebben door een verras
senden aanval den berg Rosea (bij
Brato-cea) bezet en aan «Ie Duifech-
Oo6tenrijksche bezetting gevoelige ver
liezen toegebracht In 't dal van Pra-
hova zijn bij Dragoslaveie verschei
dene aanvallen afgeslagen. Ten O
van de Alt ontwikkelt zich de actie der
Roemenen. In 't Jiul-dal zotten de Roe
menen de vervolging van da Duitscli-
Oostenrijlksche troepen voort.
D© Russisch© staf; „ln het
Jiul-dal drijven dc Roemenen den vij
and verder Noordwaarts. Zij maakten
nog 300 gevangenen cn veroverden h
machinegeweren."
Tot zoover de stafberlchten, waar
uit blijkt, dat de toostand voor de
Roemenen op 't Zovmburgsche fronf*
aanmerkelijk verbeterd te D© op-
marsch der I>uilsch-Oo6tei>ri>k©cbe
troepen is- tot staan gekomen en op
enkele punten gingen de Roemenen
zelfs weer tot aanvallen over.
do aanmaak van de gesc 11 u t proj eet ie -
len een belangrijk onderdeel ran het
slaatsbcidrijlt D© geschutkogols zijn
o.a. kartetsen, granaatkartetsen en
granaten. Kartetsen zou men
briesen bunnen noemen van licht me
taal, gevuld mot kogels Wanneer een
kartets don vuurmond verlaat, ver
nield de ontploffingsstor reeds dadelijk
de bus. Er regent dus dadelijk ui't den
mand van 't stuik geschut o©n groote
höovecflheid) kleine kogels, die door d'e
vernieling van de 'bus vrij komen Gra
naten zijn holle "cilinders van metaal,
diio e©n springlading bovntten en ter
plaatse, waar dat gewenecht Is, uit el
kaar ba raten. Deze doen hun werking
dus niet dadelijk nadat het projectiel
den mond van het kanon heeft veria
ten. Eindelijk zijn öe granaat-kartet-
8©n, gcfijk do naam re©<! - zegt, combi
naties van beide genoemde projectie
len. 't Zijn zware holte cilinders van
motaal, die een springlading cn een
verzameling kogels bevatten. Wan
neer <1© granaatkartets dus uiteen
baret, vliegen niet alleefti de stukken
ui©taal van het omhulsel vernieling
verspreidemi uiteen, maar ook de ge-
heole lading kogels vliegt dan uiteen.
D©z© gxiso li u tp r o j ecttol e 11 hebben
een dub)>ele lading nntploff.ngsstof
noodig, Tal. d© lading ln dc huls
een groolo koperen cilinder, om het
projectiel weg te schieten en de spring
stof in den stalen ciliildlor, die den ei
genlijken kegel vormt. Dezo spring
stof is bijna in allo landen nitrltotro-
luol, dat we in de werkplaatsen ge
moedelijk met suikerscheppen uit de
bakken zagen opscheppen, in hoeveel
heden groot genoeg om al de fabrie
ken hier in d© lucht te doen vliegen
Wanneer dus het schot afgaat ont
ploft in de huüs de bualeruiUading, die
in een zijden zak zich bevindt of :n
pijprorm is aangebracht Daarcu-or
wordt de stalen cilinder (met of zon
der kleiner© kogels er ln) mot geweldi
ge kracht weggeslingerd, kilometers
ver. Doordat er een metalen band om
hot projectiel is aangebracht, die ln
©en spiraalvormig© giroera in den loop
van het kanon past, krijgt hoi voor
werp oen draaiende beweging, waar
door het als het ware door de tucht
boort Op <ïe bedoeld© plaats ontplof,
mi de voortsnel!'mte «-'.tei
en d© stukloon wand. alleen, of die en
de kogels er hndoen ham wenking. Ho©
wordt nu de stalen cilinder tot ont
ploffing gebracht? Daarvoor is hij
voorzien van een tijdbuie, een schc'k-
buis, of een tijdechokbuis, dir elk naar
haar aard de springstof in den cilin
der tot ontplof furg brongen. Een
echokbuie doet dit zoo- dat con meta
len lichaampje in den cilinder han
gend. een hoeve©, mud sas tot ontplof
fing brengt, wanneer hot j>roj©ctiel ;e-
gvvi ©on herd vlak stuit. WH men dus
op zoovee: kilometers een huis om-
verschieten, dan gebruikt men eert
projected met een «chokbui*. WH men
echter het projectiel laten ontploffen
Ook in DE DOBROEDSJA is de
krijgskans voor de Russen en Roeme
nen gunstiger geworden. AH© f laven
•berichten „de toestand is onveran
derd'. Maar daaruit blijkt, dat aan
liet oprukken van de Duilech-Rul-
gaarech-Tunkscho iegors een eind go-
iionren is. Reuter seinde reeds, dat
pa aankomst der nieuwe Rusfiiche
versterkingen, dc Ruesisch-Roemeen-
eclie legers reeds tot een offensief wa
ren overgegaan Van dezen aanval zijn
©venwel ook nog geen bijzonderhoden
gekomen.
VAN 'T MACEDONISCHE FRONT
nietdt dc Duitsche staf„Na ©en
aanvankelijk succes ziju Servisclre af-
deelingon in het Oostelijk© gedeelte
*iui den boclit van de Tsema door een
tegenaanval van de Bulgaareclie in-
fanterlemct groote verhezen naar hun
vroeger© «tellingen teruggeworpen."
De Bulgaarschc staf: In de
richting van Koritza hebben de Bul
garen opnieuw afdeelingen van dé ge
allieerden, die ten Z W van 't Malik-
moer (ten W, van 't Presbamecr en
ten Z. van 't Ochridamoer) opgerukt
waren, teruggedreven In 't O. gedeel
te van den Tsemabocht vielen de Ser
viërs aan, maar worden door ©en te
genaanval teruggeworpen
De Fransch e stafIn de bocht
van de T?erna zotten de Senviürs hun
opmarsch voort. Ten W. van 't Pr©6-
ba-meer werd terrein gewonnen Het
slechte weer vertraagt de operaties
D© Engelsche staf. Engelsche
wuterviiegluigen hebben de spoorweg
brug Simacrli, ten O van Doiran, g©-
bombardeerd ©n b©s«ïhadigd
Een Engelsche oorl-agscorrespondont
nreldt van het Servische front; ,,D©
hevig© regens hebben de krijgsverrich
tingen belemmerd en het vervoer van
het zware geschut langs de steite Ma
cedonische wegen bezwaarlijker go-
maakt, Zoodra echter hel weder op-
htfderde, maakte de artillerie drie
bressen in dc vijandelijk© verdedi
gingslinie bij Vcnaii cn den volgenden
morgen vielen de Franschen aan,
voorbij Velrrelo, aan gene zijde van de
Tsjerna D© geestdriftig gestemde
Servische infanterie viel eveneens on-
stuiimig aan on won 800 ellen terrein
naar den kant van de Nowak-brug,
als het ware eem zijdeur van Monas
ter."
Van 'T ITALIA A NSCH-00 ST E N -
RIJKSGII'E FRONT komen allcem
weer berichten over artillerie-acties.
UIT PERZIë wordt door de Rus
sische ©taf gemold, dat de Russen
in de richting van Hamadan zijn op-
gerokt en Kuridman en Moran bezet
hebben.
Uit den Duitschen Rijks
dag.
De Duitsehe Rijksdag heefi Maan
dag dc beraadslaging over d© censuur
en den staat van beleg geopend.
Ingediend was om door de commis
sie vastgesteld wetsontwerp, waarvan
het eerste err voornaamste artikel
luidt; „Als in hot Duibsobe rijk (op
grond van art. 5 van ie Pruisische
wet op den staat van beleg van h
Juni 1851 otf van een in haar plaats
komende wet) een censuur op de pore
wordt ingesteld, dan komt de uitvoe
rende macht in aangelegenheden vair
politieke censuur aan den rijkskan-
sek.etr, die daarmee de vierantw«oor-
de'. jkheid voor de uitoefening van
de jxflitioke censuur op zicli ncomt
De bepalingen ran.arl. 4 van de wet
van 4 Jrmi 1851 blijven voor het Duit
schc rijk slechts in zetover toepasse
lijk, als het dc censuur van militaire
boven een legorafdeeüng, of op een
vooruitbepaakfen afstand, dan neemt
men er een met een tijdlruis Rij zulk
een projectief begint het sas al te ont
branden, wanneer de granaat uit den
'vuurmond komt, dat sas brandt ver
der in een gangetje, tot liet weer op
't gcwcmechfc oogenblik de springla
ding bereikt en deze ontploft, waar
door het projectiel ter plaat6c uiteen
barst Doordat aan de voorzijde van
de granaat een draaibare kop is aan
gebracht, kan men vooruit bepalen op
welken afstand men den geecliutkogel
zal doen ontploffen. Wil men het pro
jectiel op 5 Kilometer boven een troep
laten ontploffen, dan stelt men den
kop op dit cijfer en door eon uiterst
vernuftige inrichting wordt bij die
draaiing het -sasgangetje-juist zoo lang
gemaakt, dat de vlam precies in dc
springlading staat, als de granaat 5
kilometer ver is. Ten-slotte is een ujd-
eehokbuis ceu nog vernuftiger gecon
strueerde ontstok ingsinrichttng der
springlading, zoo, dal hc-t projectiel
ontploft ais het tegen een hard vlak
stuit of ai6 het den vercischten afriand
heeft bereikt
Al de2e'verschrikkelijke dingen, die
echter de bewondering afdwingen door
de prachtig© techniek, worden aller
keurigst afgewerkt. Elk krijgt een
fraai kleurt,je. De schilder duidt, daar
mee niet alleen de soort van het pro
jectiel aan, maar beschermt met de
verflaag ook den kogel voor weersin
vloeden. Vooraf zijin dan nog dc po
lijster cn de mof fok ar aan het werk
geweest, zoixla-t de ontzettende dingen
een bijzonder sierlijk aanzien krijgen.
Eiken dag groeit zoo de voorraad kleu
rige monsters, waartoe behalve lrct
staatsbedrijf zeventig particuliere
gTOOt-induterieën meeworken. Daarbij
:s de arbeid zoo verdeeld, dat dc par
ticuliere nijverheid dc projectie.en ter
bewerking krijgt, als die vooraf m de
Staatsfabrieken de eerste bewerking
flebben ondergaan. Ook de vulling cn
afwerking geschiedt in het Staatebe-
drijf.
In wee: een onder© olaate van ons
land wordt ui cn Uïtcebreid OOTODlex
van getrouwen allre gemaakt wat od
de vcrookkliiK van de oïoJectiélen
betrdkking heeft. Daiar heeft men ook
de vorvaardicmg von de houten na
tronen enz., die cebeziad worden bii
de gevver cn schteteofeningeii entte
oofoningen met de mütraillouses. -
Do fabrieksgebouwen waar alles
vervafU'digd wordt, wat maar iu be
trekking gebracht kan worden mot.
de transportmiddelen van ons letter,
vindt m©n' elders. Dit onderdeel van
het etontsbodritf is zoo uitgebreid,
dot men daarvoor verschillende ter
reinen in 'gebruik heeft genomen.
Tot do transoortnriddelen behooren
met alleen <1«: automohiden. motor
fietsen en r: wieflen. maar ook de
keukenwagens, de Drovinndwacens.
vraehtwatrens cn -auto's, ziekenrii-
tuigen. raderbrancards, munitlekar-
aangdegenheden betreft De vaststel»
ling van de voor do Uitoefening van
dc politieke censuur noodig© organen
geschiedt bij verordening - van den
Bondsraad
Do commissie stelde voor, dit wets
ontwerp naar do commissie voor
de SchutahafL te verzenden.
Verder zijn nog inigcdiaid: oen
voorstel om don rijk-kanselier to
verzoeken, 'em de in art. 68 van d«
rijksgrondwet m uitzicht gestelde
wet over den staat van beleg onver
wijld bij den Rijksdag in te dienen;
©cn voorstel van het centrum, om
zoolang bovengenoemde wet er niet
is, een militaire centrale instantie
voor toezicht en behandelirg van
grieven op te richten; een voorstel
van de rociaal-democmten nopens
opheffing van den staal van beleg cn
herstel van de vrijheid van*drukpers.
Do naüouaaJ-übcraal Stresenrann
lichtte de voorsteken van de commis
sie tee, waarop GrCber, de spreker
van het centrum, allerlei mista-uiken
gispte. De uitoefening van de c©»-
suur 1 reeft er* toe geleid, dat men
voor officieede menschcn himderlijiko
politieke opvattingon ondea'dirukt. Het
gouvernement te Mainz heeft elke ui
ting verboden, di© kritiek op hei, he-
loid van den rijikskanretioi' oefent. De
censuur heeft zich zeMs l>emocid met
den sti'ijd tusschen doktere en na
tuurgeneeskundigen, lieefl hei tij«J-
schrift tegen vaccine-dwang verbo
den, bepaalde advertcntc.j uit de
couranten geweerd, enz. De tegen-
woor<6ige aouweroino autocratische
macht van het legerbestuur is ook m
militair opzicht niet raadzaam. De
hnlruk van de beraadslaging van
Zaterdag moet 000 snel mogelijk uit-
gevviecht worden. Vooral de koele,
droge manier van het antwoord van
den plaatsvervanger van den rijks
kanselier beeft verontwaardiging ge
wekt.
Uit naam van de sociaal-democi-a»
ten sprak Geck, die daarmee zijm eer
ste rede in dear Rijksdag hield. Ilij
zeide o.a.; „Do soldaat grijpt met
ruwe hand nr de burgerlijke rechts
orde in, meestal met de béste bedoe
lingen. maar het gevolg is toch het
omverhalen van de pijlers van die
burgerlijke orde. De ei-gstc rechtson
zekerheid, ja gomis van recht is het
gevolg. Wij hebben Zaterdag van on
gebreidelde willekeur gehoord. Het
is hoog tijd, dat verbetering komt,
als men geen baraenlaudschc geva
ren wil uitlokken". Spr. keurde het
af dat men het Fransci. verboden had
in streken van het rijks!and, waar
het altijd gesproken is en waar de
bevolking trouw aan Duitsohland is.
Hoe kan men van peditioi, die sedert
jaren en tientallen van jar on ge
woon zijn, om in vergaderingen te
spieken, verlangen dat zij hun rede
voeringen overleggen, voor er toe
stemming voor het lnouden van do
vergadering, wordo gegeven? Tegen
dé" uitspattingen van dc annexat e-
poditici is men verdraagzamer. Wij
protesteer on or togen (vervolgde
Geck) dat er zonder- goedkeuring van
den Rijksdag huiszoekingen bij afge
vaardigden [llorzfold en Antrick) ge»
houden worden. De geheole pers wil
men een uniform aantrekken. Men
meent, dat open kritiek in de pers
op economische maatregelen in ver
band met den oorlog de openbare
ren en de affuiten voor de verschil
lende scorten van cescbuL
Toen de oorlog uitbrak heeft u.on
(in nlleriil auto's, motoren en riiwic-
Icn van allerlei merken aangekocht
of in ltenbruik genomen. Dat werd
een ware chaos, toen de werknl.iat-
6en hier moesten gaan zorgen voor
<de 'herstelling van ail (lie onderling
ongftlüksoortige merken. Daarom is
een der nfdeelincrcn aan het werk
gegaan, om een z.e. renheidsriivvicl
te construeer on. waarvan dus dc- on
derdeden alle weer in andere fietsen
kunnen gehez'«d worden. Eerst kocht
men alle onderdeelen aan. maar
langzamerhand 'is ni«*j lieg nonen Om
do verschillende onderdeden zelf te
moker. Men is nu nl een aardig eind
on weg. en gaal voortdurend veixler
onr meer onderdeolen in eiern fabri
kaat aan Te ma-ken. Men heeft nu
een riiwiel geconstrueerd, dat aan
alle eischen vair een Iczerriinid vol
doe:. iet6 wat nahmrliik niet hei ge
val was met de lichte merken uit een
aantal narticuliere fabrieken. Mei
mntnrriiwielen cn auto's is men lauz
niet zon ver als met de riiwielen.
maar tooh tracht men ook daar moor
eh m.v»r het eerflieidsnrincino te vol
gen. Maar bii dc mOteiyiituïgen b»
men 'toch roe zoor van 't buitenland
nfhanikrfiik. Dnt is niet moer 't geval
bli sommige andere voertuigen. De
keukenwagens, die vro^eer pit. Boe-
danest kwamen, maakt de Norler-
lam/lK©ha ni;' -rlieid jïu geheel en al
zelf. oir zoo :V er meer. Voorts komett
'V vnndoxi'. honde»d©r|«i dingen
die men in hel huishouden van het
Staatsbedrijf noodiï heeft ©11 aan
het fraaie leerwerk. 0. a. voor do
naardentuigen. ziet hier in de talriike
werkuloatsen een iiveroersonecl te
arliortden. en wat hier gemaakt wordt
is een lust der ooccn.
Wanneer het in dc bedoeling had
gelegen, om een aanrenee6Chakeld
verhaal te geven vair al 't geen 011s
iournalistcn-gezelschan meegedeeld
en getoond is. zou deze arlikclen-
re-ekg nog met cc» aantal feuilletons
moeten vooiigez©t worden. Dit zou
ons tr ver voeren. Vandaar, dal ik
zondof maar volledigheid te hebben
gestreefd, hier ecnicr-° (linzen ver-,
telde, die het moest boeiden bii on
zen storm tocht door het Nedeilaiid-
sclie artillc. icbcdriifeen huiverhra-
wekkende industrie, maar toch zoo
eend. die dc dic^"!c l." vonder ine af
dwingt voor dc verf linde techniek.
wcJko er in deze artrcidsDlaataco der
ooikvrsnrachine hcerscht. En van
onze rais brachten wc allen den in
druk mee. dat or mei een ©ncckcnda
kracht wordt gowor*kt om hetkriica-
dlkan datol hooKor graad van vol-
JAC. C M. Jr.
