NIEUWS- en ADVERTENTIEBLAD. - Opgericht 1883.
34© Jaargang No. 10283
Verschijnt dagelijks, behalve op Zon- en Feestdagen.
VRUDAG 10 JUOVEMBIR ISIS.
HAARLEM S DAGBLAD
ABONNEMENTEN AD VERTENTIËN:
PER DRIE MAANDEN: Van 1—5 regels 75 Cts.; iedere regel meer 15 Cts. Buiten het Arrondissement
Voor Haarlem en de dorpen in den omtrek waar een Agent gevestigd is V I Haarlem van 1—5 regels 1.—, elke regel meer 0.20. Reclames 30 Cts. per regel.
(kom der gemeente)ƒ1.50 - -ïï-i ^JNr K Bij Abonnement aanzienlijk rabat.
Franco per post door Nederland2.— Achtstuivers-advertentiën van Vraag en Aanbod, van 1 —5 regels 40 Cis. per plaat-
Afzonderlijke nummers„0.15 J 1sin& e,ke re£el meer 10 Cts. contant. Buiten het Arrondissement dubbele prijs.
Geïllustreerd Zondagsblad, voor Haarlem0.45 ffe»Redactie en Administratie: Groote Houtstraat 53.
de omstreken en franco per post O.b., IntercommunaalTelefoonnummerder Redactie600 en der Administratie 724.
Uitgave der Vennootschap Lourens Coster. Directeur J. C. PEEREBOOM. Tel. 3082. Drukkerij: Zuider Buitenspaame 12. Telefoonnummer 122.
Tot de plaatsing van advertentiën en reclames van buiten het Arrondissement Haarlem in dit blad is uitsluitend gemachtigd het Algemeen Binnen- en Buitenlandsch Advertentie-Bureau D. Y. ALTA
Warmoesstraat 76-78, Amsterdam. Telephoon intcrc. 6229. De Verzekering der (per weck) goabonneerdon wordt gewaarborgd door ,,The Ocean'' Rokin 151, Amsterdam.
DIT NUMMER BESTAAT UIT
ZES BLADZIJDEN.
EERSTE BLAD.
AGENDA
ZATERDAG 11 NOVEMBER.
Schouwburg, Jansweg: Door In
spanning Uitspanning: Uitvoering.
Soc. Vereerriging: Sempre Crescen
do, Concert.
Zijlwog 24: Museum voor Ouders
en Opvoeders.
Bioscoopvoorstellingen: Cinema-Pa-
lacc, Gr. Houtstraat. Biosc. Theater,
Gr. Markt. Apollo-Tbeater, Barteijo-
risstraat. Centraal Bioscoop, KI. Ver
een iging.
Bloemendaalsche Brieven
25.
Als een eocde Pers (en nu spreek
ik nog uit den tiid. dat alle Perzen
ontwikkelde menschen warenl ais
een troede Pers. zeg ik. zich boos
maakte, dan zei ie niets en trine zien
er eerst 24 uur op beslapen en... dan
was z'n boosheid over en zeide hii
weer niets. Mi»™ lezeressan en Tezcis
zullen misschien dcaiken. dat i:k ook
zoo n oude Pers ben. maar ik heb het
nu al een week ecrorobeeid om de
laatste raadszitting met rust te laten
en noo in m'n boosheid niet heele-
maal over. Daar schriif ie nu al eer.i-
«o maanden in de krant, wiistom tal
van zaken, die anders en beter kon
den en ook aoedkoooer. denk ie. dat
ie collctra's Ie biivallen Absoluut
niet. En waar wil ie om mooier kö-
loeenhedd hebben dan bii een bo.tnoo_-
rting. om nu eens de nunties op de i
to zetten Overal worden er dagen
en d oer en aan verpraat en hier slik
ken ze de betrrootinsr. zoo mn^"- tus-
schên ander werk door. Misschien
kom ik later nog on tal van onder
werpen terug. on dit ootrenblik zou
het eeeai nut hebben en kan ik de
raadsleden niet wakker kinisren. mis
schien Inkt het me dan wel bii de
kiezers, méér belangstelling te wek
ken. Ei moet meer leven in öebrcu-
werii komen en niet gezwegen wor
den als sureken plicht is.
Daai heb Ic t nu met die verheu
ging van het wethouders-salaris. Ik
zeide het reeds. het gaart niet om de
personen, 't traat ook niet om die
honderd dod voor elk. maar was het
nu bepaald noodle? Ik weet vrii ze
ker. dat de Raad er niet vóór was,
maar liet niet durfde zeggen. om neen
oersoonliike gevoeligheden op te wek
ken Het wachten was nu maai' op
collega Laan. die had ei- in een vori
ge vergadering al een balletje van
oDsrcirooid van dat 't ..niet traan zou"
en als die nu maar voet bii stuk ce-
houden had. dan zou het ook niet
gegaan ziin. docli toon hii z'n mond
hield, zwegen de overigen alsIk
vul het. woord aniot in. om het land
niet in trevaa* to bremzen I
En toch. niet allen zwegen nee,
col Ie tra Dc Roo. die anders om den
dood n.iot zoo scheutig is. wou er notr
eon scheme on doen en implaats van
f 100. f 250 verhooging Keven. Wat
kan ddAr achter zitten Laten we er
niet, het ertrste van denken en hopen,
dat. het alleen maar geschiedde uit
svrnoatlide voor z'n valctrenootende
eene wethouder boort toch het water
den Kfond uit de andere grossiert er
1n en hii zelf. hii baadt er straks in
Een echt wartcrballet dus. waarvan
de Raadsleden de mop niet inzagen,
anders hadden zo 't voorstel natuur
lijk wel aaneenomen. die goeierds.
Het verheuKt me. dat de huizen in
BloemendaaJ. die sredoclteliik eeamo-
veerd moesten worden voor weg-
verLreedinK. niet gekocht ziin voor
den enormen vraasoriis. Zeker, men
rnan niet verlangen, dat ze aaneobo-
den worden beneden de marktwaar
de. doch do Timczetanen moeten er
toch ook too medewerken, dat de ge
meente niot méér behoeft te betalen,
dan men aan een particulier zou
durven vragen.
Waarom was er niet'één collega in
don Raad. die een aopekio opKOoide
om een bod to docu naar hot gedeelte
dor Schaoenduinen dat te koop staat?
De eigenaar vjaatrt geen priis. waciit
biedingen afkan de gemeente dan
ook geen bod doen. en was het ceeu
znak geweest, om daarover eens te
vragen naar dc meening van B.
cn W.
Luxe- of faanasie-nriizen zijn uit.
don bocze. doch als later het erode
eebrek aan grond in gemeentelijk l>e-
zit zich nog meer zal openbaren, dan
■hot, nu roods dikwijle doet. d'an moge
veen verwilt de gemeente treffen, dat
zii niof, gonoogd heeft, tegen een aan
nemelijk bod eigenaresse to worden
van dat mooie terrein. Een woord
daarover in den Raad gesproken, zou
mot svrnnathle door do meeslo inge
zetenen ontvangen ziin. Maar. mis
schien werkt men in stilte er reeds
aan. en krii-fron wn 't bericht als
Sinterklaas-surprise 't Zii zoo I
..'t 14e".
Stadsnieuws
DE LLAARlLEM'SCHE REDDING-S
BRIGADE. Het Reddingswezen in
vrodes- en oorlogstijd, het tijdschrift
van den Kon. Nat. Bond voor Red'
dingsweoen enz., staat de eereplaats
in haar November-nummer af aan
een opstel over do hulpmiddelen van
de llaarlemsche Reddingsbrigade
voor drenkelingen, geschreven dooi
de le secretaresse. Mevr. N. J. Meije-
rinkRijk. Het artikel is vooizien
met afbeeldingen varf de reddings
baak, een sempost met redxbinglijn en
de sleep dreg in combinatie rnet bet
hijschtoesteJ.
De heer Dr. M (ijnlioff} schrijft het
volgende na het betoog van de se
cretaresse over het werk der brigade
idat voor Haai leut genoegzaam be
kend mag worden verondersteld):
„Wij plaatsen deze bijdrage gaar
ne. met een gelukwensch aan de
Haarleinsche Reddingsbrigade voor
hetgeen zij in samenwerking met het
Gemeentebestuur door hare ijverige
bemoeiingen reeds bereikt heeft.
Toen ik in den jaargang 1913 van
dit tijdschrift in enkele opstellen
objectieif de ervaring van hot buiten
land weergaf, zooaJa ik dj© op een
studiereis voor de Maatschappij «tot
Redding van Drenkelingen had loeren
kennen, koesterde ik do hoop, dat
dit voor de daartoe in aanmerking
komende plaatselijke Comité's en Vcr-
eeniigingen een aansporing zou zijn.
om die ervaring ook in de waterrij
ke gemeenten van ons land in praktijk
te brengen. Het blijkt nu, dat do
llaarlemsche „Reddingsbrigade voor-
Drenkelingen" op energieke wijze
hot voorbeeld geeft en daarbij tevens
blijk geeft op nuttige wijzo partij to
hebben getrokken, van wat de erva
ring in verschillende steden van het
buitenland ons geleerd heeft- Zij
beeft reeds moo-i werk verricht. Daar
voor brengen wjj haar hulde eu ho
pen, dat haar voorbeeld in vele an-
deie gemeenten gevolgd moge wor
den en dat zij zelve van vele zijden
den steun zal mogen verkrijgen,
dien zij zeker verdient".
COMITé VOOR O. EN O. AF
DEEL ING VOOR DE FORTEN.
Hoewel bovengenoemd Comité reeds
den 29sten Augustus LI. met een uit-
voerir" voor de militairen te Half
weg het 3de winterseizoen aanving,
is Donderdag de wintercamnatme be
gonnen met een uitvoering, gegeven
door de Viiie Club od fort Vijfhuizen.
Dat er ontsnar.nimr booaaJd noodig is
voor dv"> in de forten oneesloten be
zettingen. bewezen de eemobiliseer-
don door hun bravo's en handgeklap
na de openingsrede door den voor
zitter van bovengenoemd Comité
voor de Forten, waarin 'hii hun be
loofde. zooveel hot in het vermogen
van het Comité was. voor, gepaste
ontspanning to zullen zorgdragen.
En nu do uitvoering. Wel was de
Vriie Gluib door ziekte van een harer
hoold-noteurs genoodzaakt geworden,
hert. mogramma eenigszins te veran
deren en implants van ..Het Familie-
kind" twee kleinere blijspelen op te
voeren, maar -toch bewezen de lach
buien. die telkens weerklonken, dat
de tooreolwerkon in den smaak vie
len. Ook zong meiuffi. Jo M. Ploeg
man iu de nauzc eenige mooie liede
ren en was meiulfr. C. Liebregs weer
als altiid bereidwillig, om door haar
opgewekte pianomuziek de goede
stemming er in te houden. De hoer
Holman, een der medewerkende le
den. gaf tevens noe eenige voordrach
ten ten beste, die evenals de liederen
van mei. Ploegman mot luid applaus
beloond worden.
Het was een aoed geslaagde avond,
dien het Comité kon noteeren bii de
119 reeds door hem georganiseerde
on ts na mii nc-avonden
Hedenavond is er Scdrée Yarié od
fort Licbrug.
CONCERTZAAL „VEREENIG1NG
Zondag 12 November, half 3, ma-
tinée, door het Orioest der Concert-
vereenJging „Haarlem'e Muziek
korps", Directeur Ch. P. W. Kriens.
(Volgens overeenkomst met de Ge
meente.
Programma :1. Marcoh uit dc Cai-
navalsuite, Anvray. 2. Ouverture „Eg-
mond", Beethoven. 3, Prélude de
Déluge, Saint-Saéno. Vioolsolo de
heer Fenverda. 4. Grande fantaisie
do fopéra „AiVkv', Verdi-Coemen. 5.
Ouverture „Frau Meisterin", Suppc.
G. Fantaisio do l'apéra „La Bohcrae",
Puccini. 7. Romance voor fluit en
hoorn, Titl. Do hoeren Sclimid't en
van dor Kwast. H. „Ueber alles",
Wateor, Waldtcuifel.
KRIJGSRAAD. De krijgisraad tö
's-Gravenhag© hoeft F. C., milicien-
ziokendTager, afkomstig uit Haar
lem, die ie recht stond wogena diefstal
in do chambrée te Laren, vrijgespro
ken..
Muziek.
Soirée Musicale
van don heer E. A.
Cats.
Gisterenavond werd in d© boven
zaal van de Sociëteit Vereenigmg
een concert gegeven door den violist
den hoer Cats met medewerking van
mejuffrouw Fanny Gei hart, pianiste
en den violoncellist, den boor Ber
tram II. Drilsma, beiden uit Am
sterdam. De avond werd geopend
met een hier nog geheel onbekend
work voor piano en viool van den
ons onbekenden componist Philippe
Jamach, een werk dat voor de uit
voerenden wel do moei to van het
instudeeren loont. Want hoewei een
werk da-, nieuw is cn gelijktijdig
veel oorspronkelijks bevat voor den
toehoorder niet altijd voldoende is
t© volgen on de schoonheden daarin
eerst bij nadero kennismaking hem
eon ongestoord genot kunnen ver
schaffen, toch kan ik zeggen dat
deze sonate reeds nu hooge waar
deering bij de toehoorders ten deeJ
viel. Dc thema's meest zijn H
meer motieven dan lang uitgespan
nen thema» die 't werk bevat,
zijn melodieus, do harmonién zijn
vaak nieuw en meestal schoonklin
kend, de rhytmiek is afwisselend,
zoodat aHes bij elkaar genomen do
belangstelling voor 't werk steeds
levendig blijft. Wel is er hier en
daar een niet natuurlijk streven
morkbaar naar 't buitengewone, niet
alleen in den modiilatorisehen gang.
doch ook in den rhytmiek, zooais
in den vierden satz, die met. do 5/4
maat intreedt en voortdurend in
maatsoort verandert. Doch zooals ge
zegd, 't werk verdient bekendheid en
wij zijn er den hoer Cats en mejuf
frouw Gelbart, dankbaar voor dat zij
ons 't werk hebben doen hoor en. Dc
zeer moeilijke pianopartij werd door
mejuffrouw Gelbart uitstekend ver
tolkt. Toch zal menig toelioca-der te
recht iels anders verwacht hebben
van deze sonate „voor viool en pia
no", want uü deze rangschikking
dor woorden maakt men de gevolg
trekking dat deze sonato een solo-
stuk is voor viool met begeleiding
van piano, of anders gezegd met een
ondergeschikt© pianopartij. Dit nu
is hierin absoluut niet 't geval, haast
zou ik zeggen t tegendeel, en daar
om behoorde er te staan „sonate
voor piano en viool hetgeen beteo-
kent dus voor deze beide instrumen
ten. Aan aezo definitie houden zich
allo componisten behalve Schumann
in zijn duo's, die d© zelfd© fout ais
do heer Jainach maakt. Begon deze
concertavond met een zeer modern
werk dat van don toehoorder do
giootsto oplettendheid eischt, zij
eindigde met het trio in d-mo'I van
Mendelssolui, een werk dat de glan^
der nieuwheid reeds lang verloren
beeft, en dat alleen nog belangstel
ling kan wekken als er door een
sclut'torende uitvoering ,als "t iware
nieuw leven wordt ingeblazen. Dat
dit altijd geschiedde kan ik niet zog
gen, hoewel do uitvoering zeer ver
zengd was, wat 't meest uitkwam in
't finale dat mot brilliance werd ge
spoeld. Buitengewoon schoon (klonk
daarin vaalt de violoncelpartij en
ook de hoer Cats gaf in dit werk veel
to genieten. Behalve deze beide en
semble-werken speelde d© heer Drils
ma eon nocturne van Riffaud en een
Zigeunerlanz van Jeral. Kon men in
do nocturo den praebtigen toon be
wonderen, dio d© lieer Drilsma aan
zijn instrument weet te ontlokken,
bi de Zigeunertanz toonde de beer
Drilsma ons zijn grooto technische
vaardigheid. De concertgover do heer
Ca's speelde als solonummers de
R'. manco in G van Beethoven, Ave
Maria van SchubertWilbeiiny en
een Hougaarsche dans van Brahms
op hoogsi, verdienstelijke wijze. Aan
sentiment ontbreekt het dezen vio
list zeker niet, en dat hij over een
nespec'-abl^Jechniek beschikt getuig
de vooral life Hongaarsche dans die
met veel bravour werd uitgevoerd.
De pianist© mejuffrouw Gelbart,
loondo In do ensemble-werken als
ook in de begeleidingen der solo-
nnmmers volkomen beheersching
van haar instrument. Groote vaar
digheid en schoono klankontwikke
ling kenmerken haar spel.
G. A. MICHELSEN.
KAMER VAN ARBEID. De ver
kiezing van 2 lederinpaf/roons vaai de
Kamer van Arbeid voor do Bloem
bollenteelt t© Haarlem, Schoten, Vel-
scn, Heemstede, Bennebroek en Bloe-
m en daal, zal plaats hebbon op Dins
dag 21 JNovember a.s. en do ©v-enttu-
oete herstemming op Donderdag 30
November d.a.v.
Ifet stembureau zal ziltiaug houden
op het Raadhuis, van des voormid-
dags 8 tot, des namiddags 2 uren.
PERSONALIA.,
Voor d© akte vrije- en ordeoefe
ning is to Amsterdam geslaagd mej.
A. C. Rietdijk t© IJmuidcn.
STUKKEN VAN DEN RAAD.
Presentiegelden voor de
Raadsleden. Bii de behande
ling der gijiieöntebegi'ooling voor
1917 is door den Raad de' post
..Presenrtjeeelrlcn der leden van den
Raad" ad f2200 met celiik bedrag
verhoogd, ten einde moceliik te ma»
ken dat. mot ingang van 1 Januari
1917. aan elk raadslid voor eene bij
gewoonde zitting f 5 kan warden toe
gekend. In velband hiermede stellen
B. en \V. voor. aan Gedeputeerde
Staten der orovincie Noord-Holland
voor t_- stellen Met ingang van 1 Ja
nuari 1917 het presentiegeld" voor
ieder van de leden van den Raad der
gemeente Haarlem te willen vaststel
len oo f5 voor elke zitting.
Vrouwelijke leden in
het bestuur der Arbeids
beurs. Door het bestuur der Ge
meentelijke Arbeidsbeurs alhier is
de n «dewerking verzocht van B. en
W._ om te ven'kriigen. dat voortaan
ook vromvel iïkc leden in dat bestuur
zitiinz hebben, teneinde meer voor
lichting t.» kunnen heblien bii de be
hartiging der belangen van de vrou
wen-af deeling. Tot dat einde wordt
uitbreiding van het aantal leden met
een tweetal geweaxscliL
Onder overlegging van de ingeko
men stukken bieden B. en W. de na-
voleando aanbevelingen aan
A. voor één lid-werkgeefster: 1. Me
vrouw A. M. L. Braakman—Spek-
schoor. 2. Mevrouw C. J. Schwevtzev-
Van 'Beekum. en 3. Mevrouw P. J.
van Asceren-Piiner. allen te Haar
lem
B. voor één lid-werkneemster 1.
Mei. J. A .Versélewel do Witt Hamer;
2. Mei. V. C. van Wcndel de Joode,
en 3. Mej. M. Barendregt. allen te
Haarlem.
pre LEVEN SM LDDG LEND7STRI-
BUTIE. Dooi den Ifaariemsclien
Bestuurdersbond is. zoo a Is wii reeds
eerder meldden, oen Bin-eau onge
richt. waar klachten betreffende de
distributie enz. kunnen worden uit
gebracht. Dit bureau is tlians uitse-
brei'L Men heefr nameliik in verschil
lende wiiken nersonen aangewezen,
bii wie men klachten over de hand
having der Driizen in kan brengen,
ondat deze dan door het Bureau on
derzocht en ter kenm'6 van het Le-
vensniiddelenirureau worden ge
bracht.
Binnenland
HET SUEZ-KANAAL. Te be-
afinnen met het etoomscluD Knwi. het
welk 17 November van Rotterdam
naar Java vertrekt, zullen alle eche-
Den weder via het Suez-Konaal vareu
zoo meldt hert N. v. d. D.
DE LEIDER DER VRU-LIBERALE
KAMER-FRACTIE. De Kamer
fractie der vrii-liberalen heeft Drof.
mr. A C. Viescr van IJzendooni tot
voorzitter gekozen.
ONS BUITENLANiDSCH BELEID.
—In het voorloooig verslag der Twee
de Katmer over de besrrooting Van
Buitenlandsch e Zaken wordt ge
meld Men bracht hulde aan den
Minister voor de wiize. waarop hij
ook iin het sinds de indiening dei"
vorige ben-rooting ven-loonen iaardik-
wiils onder zeer moeiliike omstaindie-
heden de rechten van Nederland had
verdedigd en tevens de door de onzij
digheid opgelegde plichten had we
ten te vervullen. Men vertrouwde.dat
hii on dezen weg zoude doorgaan, in
den seest der fiere verklaring in de
Troonrede die men met groote in
stemming had vernomen.
EEN NIEUWE BEURSWET. De
..N. F. ai Kap." meldt, dat e«n
nieuwe Beurswet od komst is. Het
concept is reeds gereed.
FABRIEKSSPIONNAGE. De N.
R. Ct meldt: Te Dusseldorp is we
gens fahrieksspionnag© gearresteerd
Corn. Dirk Verwoy, een Nederlander
die fcedert het ui-lbreken van den oor
log op verschillende voor het leger
wérkende ijzerwerken ne Hamborn,
Lübeck en Bcnrath werkzaam is ge
weest. Men vond in zjijn bezit teekc-
ningen van de biuggenliouw-ondcme
ming Flender te Bcnrath betreffende
te bouwen nieuwe fabrieken, weike
teekeningon hij zich wederrechtelijk
had toegeëigend.
TOELATING GLAND ESTIENEN
IN DEN A. N. D. B. Jlet bestuurs
voorstel tot toeiahng der z.g. clan-
destienen tot 'het Ihlmaatsalrap van
den A. N. D. B. ia met groote meer
derheid aangenomen. Intotaal wer
den uitgebracht 3161 stemmen, waar
van 2959 voor, 176 tegen en 26 blanco.
VERDACHT VAN SPIONNAGE.
Do heer B. Barend?.. Ericelsche vice-
consul te Delfziil. die eenige maan
den geleden door dn Duit6chers ge
arresteerd en in Beriiin gevangen ge
zet word. is naar een intorneerings-
depót bii Berlijn overgebracht, zoo
meldt het, Atg. ITbld.
TWEEDE KAMER.
Grond wetsherziening.
Bet debat over de herziening van
art. 80 der Gromhvet en d© talrijk©
daarop voorgestelde) ■anuendemciatien
is in vollen gang.
Een groot deel van dc zitting van
gisteren was gewijd aan de toelich
ting van die amendementen.
Volgens het regeeringsvoorstel zal
hert nieuwe art. 80 aldus luiden.-
„Hct recht om da leden der Twee
de Kamer te kiezen, wordt toegekend
aan de mannelijke ingezetenen, te
vens Nederlandei's of door de wet als
Nederlandscbe onderdanen erkend,
d e den door de wet te bepalen leeftijd
wcik<j.niet beneden drie cn twintig ja
ren mag zijn. hebben bereikt en aan
de vrouwelijk© ingezetenen, die aan
gelijke voorwaarden voldoen, indien
er voor zoover de wet haar daartoe
uit hoofde van niet aan hei bezit van
maatschappelijken welstand ontleen
de redenen, bevoegd verklaart.
De wet bepaalt, in hoeverre d»e uit
oefening van het kiesrecht wordt ge
schorst voor de militairen benedtec
den rang van ofheier bij de zee- en de
landmacht voor den tijd gedurende
well en zij zich onder de wapenen be
vinden.
Van do uitoefening van hert kiesrecht
zijn uitgesloten zij, wien dut recht
bij onherroepelijke rechterlijke uit
spraak is ontzegd; zij, die rechtens
van hun vrijheid zijn beroofd en zij,
die krachtens rechterlijke uitspraak
wegens kran-kzunniigheid of zwakheid
van vermogens, de beschikking heb
ben verloren of uit die ouderlijke
macht ontzet zijn.
Aan onherroepelijke veroordeeling
tot een vrijheidsstraf van meer dan
één jaar of wegens bedelarij of land-
looperij, zoomede aan meer dan twee,
binnen een door d© wet te bepalen
tijdperk vallende, onherroepelijke
uitspraken, openbare dronkenschap
vaststellende, verbindt de wet tijde
lijk of blijvend verlies van kiesrecht.
De uitoefening van het kiesrecht is
verplicht volgens rogels door de wet
te stellen".
Door de heeren Troelsiia c.s. is
voorgesteld den ïeettijd der kiezers op
21 jaren t© bepalen, omdat die
overeenkomt met hert burgerlijk recht
en voor dc politieke opvoeding van
ons volk van belang is.
De heer Van der Voort van Zijp
lichtte eon gewijzigde redactie van ai.
1 toe, door de Commissie van rappor
teurs ter verduidelijking aanbevolen
en wel in dezen zin:
„De leden der Tweede Kamer wor
den rechtstrceksch gekozen door de
mannelijk© ingezetenen, tevens Ne
derlanders of door d© wet als Neder-
la/ndsche onderdanen erkend, die den
door de wot te bepalen leeftijd, welke
niet heneden drie en twintig jaren
mag aijvii, hebben bereikt m door de
vrouwelijk© ingezetenen, diie aan gv
lijko voorwaarden voldoen, indien en
voor zoover d© wet haar, niet uit
hoofde van aan liet bezit van maat
schappelijken welstand ontleende re
denen, klesbovoegd verklaart".
De heeren Schaper c.e. stelden voor
in de volgende bepaling, ter vervan
ging in de slotalinea, stemplicht fa
cultatief to maken:
„De verplicht/mg om van het kies
recht gebruik te maken kan door dc
wet worden opgelegd.'1
Al was er voor alle partijen icis
voor stemplicht t© zeggen, er zijn ook
bezwaren cn de wet moet hier beslis
sen en vriji»ekl geven; de bepaling
blijv© buiten do grondwet, vooral als
men ook de vrouw toelaat; voor haar
Is kiesplicht nog n»et rijp.
De heeri-Snoeck Hehkemans m de
Visser stelden twee, door den eerste
toegelicht© omendemtenten voor, nl.
om de uitsluitingen aan te vullen met
de volgenden:
le. „Zij, die don door hen verschul-
digden aanslag ion een of meer der
Rijks directe belastingen niet bebbm
voldaan"; cm 2e. „Zij, aan wie of aan
wier gezm in het burgerlijk jaar,
voorafgaande aan de vaststelling dc-v
kiezerslijsten, tengevolge van arbeids-
scliuwhöid of wangedrag, onderstand
werd verleend door een gemeentebe
stuur of door con instelling var. wet-
dadighetd".
Wde uit onwil niet uit onmacht,
want daarmee houdt do fiscus vol
doende rekening zijn aandeel in de
kosten der gemeenschap niet betaalt,
of wie, door arbeidsschuwheid of
wangedrag, niert dus door ongeluk of
tegenspoed, niet voor zijn gezin
werkt, maar de gemeenschap er voor
laat opkomen, hij mist het plichtg?
voel cn hot besef van saamhoorigheid
die noodig zijn om als burger invloed
uit t© oefenen op den gang over za
kon.
Mode namens eenige andere ledeat
verdedigde de heer Heer es 't amend,
om do woorden „indien en" uit al. 1
te doen wegvallen cn aldus do invoe
ring van het vrouwenkiesrecht niet
van de latere wet afhankelijk te ma
ken, doch imperatief in de grondwet
in beginsel op te nemen; niet om te
zwichten voor manifestaties, maar
omdat het recht is cn de deur niet
slechts voor de vrouw meet worden
ontgrendeld, maar geopend.
De heeren HugenhoHz en Sannea
stelden voor de uitsluiting voor de
militairen beneden den rang van of
ficier, facultatief gesteld, geheel te
schrappen op rechts- cn practiscbe
gronden; het gold feitelijk alteen een
1000-tal ongehuwd© vrijwilligers bij
de zeemacht
In den loop der beraadslaging stel
de heer Mondeis nog voor om, subsi
diair, als 't amend. Schaper c.s. werd
verworpen, do geheel© bepaling no
pens stemplicht, te schrappen. Hij
ontwikkelde theoretische en practi
scbe bezwaren er tegen; hij ontken-ia
den plicht om een publiekrechterlijk
opgelegde functio te vervullen. Zenie
partijen alleen hebben organisatie
door d© wet, de strafwet nog wel,
noodig tegen onbcnuIligncLd en on
verschilligheid harer volgelingen.
Tegen het thuis blijven is geen dwang
te verdedigen; het is ook maar oen
vertooning, waut 't gaan naar do
stembus is geen pracstaüe, geen
waarborg voor vervulling van di©
stemplicht. En dwmgrt men er toe,
dan moest men ook d© consequentie
aanvaarden en voor verzuim van ar
beid vergoeding geven.
Eindelijk droeg d© heer Van Nispen
nog een uitvoerige verdediging voor
van een amend, door hem en den
heer Bcumcr voorgesteld, om de ge-
heelo bepaling nopens het vrouwen
kiesrecht te schrappen. Vooral tegen-
er het amend. Heeres c.s. ontwik
kelde hij bezwaren tegen invoering
van 't vrouwenkiesrecht, actief cn
passief; do vrouwen beg ee ren het
geenszins algemeen en al ware 't zoo
't zou niet zijn ui tiet Staatsbelang;
het ie onnoodig; op de belangen dei-
vrouw wordt bij de wetgeving vol
doende gelet; man en vrouiv zijn niet
gelijkwaardig, omdat hun roeping
verschillend (die der vrouw niet min
der gewichtig) is. Ook tegen 't pas
sief kiesrecht pleitte hij, omdat de
vrouw, uit haar aard voor dc- zwak
ken opkomende, ons parlementair
stelsel zou bederven. En eindelijk
v-recsde hij er verstoring van in hof
gezinsleven.
Dit wat de amendementen betreft.
Het verder debat bracht den heer Van
Hamel in 't vuur. Deze verdedigd©
met klem de opneming zoowel van 't
vrouwenkiesrecht als van den stem
plicht in de grondwet eu niet-overla-
tïng aan den gewonen wetgever van
zulke groote begnnselon en onaf
wijsbare consequenties van alge
meen stemi"echt en evenredige verte
genwoordiging; niet uit partijbelang,
ir als middelen van poldteke op
voeding.
Daarentegen bestreden de heeren
Duys en Kleerekopcr liet voorschrij
ven van stemplicht bij de grondwet;
zij zagen er slechts een hulpmiddel
voor de liberalen in om de thuisblij
vers naai" de stembus te krijgen ea
geen waarborg voor een zuivere weer
spiegeling van den volkswiL Zii wil
den geen dwang.
Beiden bestreden overigens do
amend. Henkemans—De Visser, als
gericht tegen de armen; want de rij
ken die zich niet goed gedragen, ga#li
vrij uit; alleen als men bedeeld wordt,
treft de straf. Dat zou tot casuïstiek
en inquisitio leiden en herstelde liet
mammon-kiesrecht. Zoo was het ook
met do belastingwanbetalers, die niet
enkel gevonden worden onder dege
nen die hun aanslag niet voldoen,
maar ook onder de velen die r.tet
aangeven wat zij den fiscus sclruldig
zijn. De administratie moot niet over
ontneming van burgerrechten, be
slissen. En daarenboven: betalen dc
armen niet f 40 per hoofd in indirect©
belastingen? Men halc den factor va»
welstand niet weder langs eon, achter
deur binnen.
Dit laatste argument woog ook hij
den heer Da Beaufort, die het wan-
betalof.'M .innend, afkeurde.
Door den heev Troe 1st ra werd nog
de vraag geopperd of niet noodig wa
re duideiijk vast tc stellen dat meer
voudig kiesrecht is uitgesloten en
ieder kiezer slechte één stem k3n
uitbrengen, rechtstreeks en geheim.
Ten slotte kwam do heer Lohman
nog aan 't woord, ter bestrijding van
't amend. Heeres, maar evenzeer van
dat van den heer Mondeis. Hij zal zijn
rede heden vervolgen.