NIEUWS- en ADVERTENTIEBLAD. - Opgericht 1883.
34a Jaargang No. 10284
Verschijnt dagelijksj behalve op Zon- en Feestdagen. bgmderdag zs novekheer isie
HAARLEM S DAGBLAD
ABONNEMENTEN ADVERTENTIËN:
per drie maanden: Van 1—5 regels 75 Cts.; iedere regel meer 15 Cis. Buiten het Arrondissement
VoorHaafcm en de deepen in den om.rek war een Agent gevestigd is IWjgHW) 30
(kom der gemeente) J Achtstuivers-advertentiën van Vraag en Aanbod, van 1—5 regels 40 Cts. per plaat-
rranco per post door Meaeriana sing, elke regel meer 10 Cts. contant Buiten het Arrondissement dubbele prijs.
Afzonderlijke nummers0.15 ^1 1
Geïllustreerd Zondagsblad, voor Haarlem„0.45 Redactie en Administratie: Groote Houtstraat 53.
9 j» de omstreken en franco per post 0.52s Intercommunaal Telefoonnummer der Redactie 600 en der Administratie 724,
Uitgave der Vennootschap Lourens Coster. Directeur J. C. PEEREBOOM. Tel. 3082. Drukkerij: Zuider Buitenspaarne 12. Telefoonnummer 122.
Tot de plaatsing van advertentiën en reclames van buiten het Arrondissement Haarlem in dit blad is uitsluitend gemachtigd het Algemeen Binnen- en Buitenlandsch Advertentie-Bureau D. Y. ALTA,
Warmoesstraat 76-78, Amsterdam. Telephoon interc. 6229. De Verzekering der (per week) geabonneerde» wordt gewaarborgd door ,,The Ocean" Rokin 161, Amsterdam.
DIT NUMMER BESTAAT UIT
ACHT BLADZIJDEN.
EERSTE BLAD.
AGENDA
VRIJDAG 24 NOVEMBER.
Zijlweg 24. Museum vooa- Ouders
en Opvoeders.
Schouwburg, Janswcg: Rotter d.
Tooiweelgez.
De Kroon: Wiener OpereUegez
Bioscoopvoorstellingen: Cinema-Pa
lace, Gr. Houtstraat. Biosc. Theaters
Gr. Markt. Apoilo-Theater, Barteljo-
nsstraat. Centr. Biosc. Theater, KL
Hou»elraat 7779.
gen, dat het beginsel van do neutrale
kiesvereeniging niet loffelijk was:
personen te candideeren, buiten alle
partijpolitiek om, maar het is Al te
zeer theorie, komt te veel in botsing
in dezen tijd geldende prac-
tionn&ire en 4 Chr. Historische, sa
men 17, vormt dus de meerderheid
van do 33; voorts 9 liberalen, 3 so
ciaal-democraten en 2 vrijzinnig-
Uemocrateu, samen 14. liet 32ste lid
vooral aan de voorbereiding wordt
blijkbaar groote zorg besteed: dit
wernen wij ook gewaar bij do opvoe
ring van IJsbrand in onzen 6chouw-
uemocraten, samen inet o~sie na bur en daarom was het heel Jam-
is 4e heer van 40 Kamp en hel Stole; d„ w mlbliak ni„ brt
Geen aanbeveling van
nleuwo Regentes.
Regenten van het St. Eiisabeths
Gasthuis hebben besloten niet te
voldoen aan het tot hm gerichte
tildonrenccestetehhe^Tihfeïai "lios «Ken "vèrti"PJ*»* ff verseeü ene» aanhevehng op
- voo. hu. hesman ma.,.- hm,an. o7,t wanne»,de heer gekomen was. Mas TroprawM don maken voor de verkreziog van ineu
succes natuurlijk voor haar bestaan maar brengt, ook wanneer de hear
een levensbehoefte, zij heeft dat nee- j Reinalda do man mocht worden, in
dig om te allen tijdo do beste candi-de rechtscho meerderheid geen ver
daten te kunnen krijgen en, niet andeu-ing moor. Wttnocer men van
minder, om do belangstelling van de i rechts trolsck is op dit resultaat,
kiezers 'te behouden. De moeilijke i dan kan dat niemand verwonderen,
rekensom, die de neutrale klesver- Jarenlang is er hard voor gewerkt,
meuwe
zooveel belangrijker? Over „IJsbrand" Regenten, noch vóór de eerstvolgende
is vroeger, toen het Ned. Tooneel het Raadsvergadering, gelijk gevraagd
stuk op zijn repertoire nam, al heel ts, noch binnen den termijn, die
veel geschreven, daarvoor door de verordening ge-
De schrijver legt LIsbramd tal van sleld
scihoone levenswaarheden iu den moivd
Volgens do door den Burgemeester
in den Raad gedane toezegging zul-
wmgmg zichzolt hail gestekl, j meematen mod het hopeloos hebben x, TOhtor aan dB bungein,«l]«i om ff "X" ""Vff ionmn'mSt «n
lilk dutande mouachou v«, geheel»Ml> of Joch is hel doel nu be- heau a!s Rasheden, ja, als ge- i
verschillende politieke kleur er toe reikit: sinds 1891, toen de eerste recht- «i_ ,:i 6
OM ONS HEEN
No. 2236
Ds Ysrfciezmg,
Do verkiezing in district I ie a'gc-
loopen zooals iedereen heeft kunnen
voorzien: de rechtscho candidaat,
Mr. 'vV. F. van S.oOteu, is met groote
meerderheid gekozen en die van de
sociaal-democraten kneeg geen voet
aan don grond. Twee dingen zijn
hierbij overduidelijk gebleken: dat I
voor rechts een bijzonder sterk dis
trict geworden is en dat luiks er
mot den geringsten schijn van kans
hebben kan, wanneer niet al de
lluksche groepen samengaan. Het is
mogelijk, dat een enkele liberale
kiezer, uit gewoonte van stemmen.
Ju dit district zijn stom uitgebracht
beolt, maar verreweg do groote meer
derheid is er thuis gebleven, omdat
voor haar noch Mr. van Slooten,
noch do heer Weaeelius als candidaat
aantrekkelijk was. Do plaats van
den heer Breda Kleijncnherg, voor
den eersten koer, ton hij nog geen
politiek man was, door allo partijen
gezauiemijk aangeboden, naderhand
toen hij als liberaal voorrechter be
strijding ondervond, met een meer
derheid van weinige stemmen her
overd, die plaats is nu triomfantelijk
door rechts m bezit genomen. Zij
was do laatste ünksche zetel in
district l Thans zijn aio plaatsen
door candidaten van rechts bezel: or
Is wel een groot verschil tussclien
don ijver, waarmee rechts hier ter
verkiezing toog en het feit. dat van
liberale zijde zelfs geen poging tot
verdediging van den zetel is beproefd.
Tot verdere bespiegeling geelt de zo
verkiezing geen aanleiding. Merk
waardiger is die in het tweed© dis
trict, omdat daarbij de neuLalo kies
vereeniging in het vuur kwam
laat ik er dodelijk bij zeggen, dat zij
zich deerlijk de vingers heeft ge
brand. Zij gaat uit van een idea
lisme, dat met altijd op den
bodem van do werkelijkheid staat.
Bij de slichting van do vereeiu-
giug hoeft men zich voorgesteld,
dat do ingezetenen, wanneer zij maar
eerst van de schoon© plannen verno
men hadden, zich wl geestdrift met
duizenden daarvoor zouden span
nen, zoodat binnenkort do andere
kk-evereenigingeu het wachtwoord
van de neutraio zouden hebben te
aanvaarden. Zoo is het niet geloo-
pen. Na een echec bij do uitnoodiging
van don heer Huiswil tot aanvaar
ding van ©en candidatuur, na aarze
ling om bij die gelegenheid met een
anderén candidaat aan den strijd
deel to nomen, heeft zij zich <lan nu
In de worsteling begeven, me: het
gevolg, dat haar candidaat in de
versk- verte do herstemming nog niet
heeft kunnen halen. Ik wil niet zeg-
toe j reikt; sinds 1891, toen do eerste recht-
candidatcn te I scho Raadsleden door combinatie
zich als politiek van do minderheden in den Raad
werden gebracht, is er in onze vroed
schap" heel wat veranderd. Onder an
deren ook dit, dat do scheidingslijn
rechtslinke niet de eenige begren
zing meer is; do democratische lijn
is nu ook getrokken en wio zich wil
len voorstelten, weikeu invloed die
heeft, hebben maar te bedenken, da;
er in economisch© aangelegenheden
verschil in opvatting bestaat tussclien
Mr. Heer kens Tliijssen en Mr. Bo-
mans, tusschen den iioer Nagtzaam
e» Mr. Andreae, zelfs tusschen Dr.
Timmer en Mr. Ribbius: waarschijn
lijk ook tusschen Mr. Bruch en den
heer Lasschuit
Belangrijke beslissingen op maat
schappelijk gebied zuilen dus wor
den genomen naar de democratische,
niet zoozeer naar de politieke schei- ^ïjïj
dingslljn. Alleen bij benoemingen
zal de rechtscho invloed zich sterker
dan tot nu toe kunnen doen geiden.
t«
stemmen, die
kleurloos aanduiden, die som kon
aLleon opgelost worden door een
groot overweldigend succes in het
begin van haar optreden. Uit de
cijfers van dezo verkiezing blijkt, dat
het anders gekropen ls. Zeventien
honderd kiezers hebben do politiek©
kiesvorecnigingen gevolgd, driehon
derd de neutrale. Een scliooiie droom
is het geweest, maar een droom!
Alleen tegenover den liberalen can
didaat in dn district was het optre
den van „Haarlems Welvaart" geen
droom, maar een bitter© werkelijk
heid. Het ligt toch voor do hand, dat,
nu de rechtscho partijen een eigen
candidaat simden eu ook de S. D. A.
T*. afzonderlijk optrad, de stemmen
van den beer Verwey liberale stem
men zijn geweest. Niet geheel mis
schien, maar toch stellig voor het
moercndeel. Do verklaring ligt waar-'
sclnjnlijkTuenn, dat de heer Verweij
als persoon te Haarlem meer bekend
i®, dan de heer van Voorst. Vader,
die hier nog maar korten tijd geves
tigd is. Mocht dezo veronderstelling
juist zijn, dan zal de Liberale Unie
met spijt de stemmen© Ijlere van de
beide candidaten bijeen tellen en
daaruit opmerken, dat haar candi
daat in herstemming zou zijn geko
men wanneer d© neutrale kies1, er-
een. ging ook dezen keer baar werk
zaamheid nog wat had uitgesteld.
Ho© u© herstemming tusschen Mr.
Hogemeijer en den heer Reinalda
afioopeai zal, is nog niet te zeggen.
Gaan aJ de linkschen en ook de neu
tralen (voor zoover zij er dan zijn
mogen) op den heer Remalda over,
dan staat de kans voor Mr. Hage-
ineijer natuurlijk ongunstig. Maar
zóo eenvoudig is de zaak niet beke
ken. Er zijn nog thuisblijvers on
waarlijk niet weinig, bijna dc helft,
daar van de 4021 kiezers 1922 zijn
thuis gebleven. VVio zijn dat? Toch
geen liberalen alleen? Waarschijnlijk
vogels van diverse pluimage, zoodat,
wanneer ban en achterban worden
opgetrommeld, de uitslag zoowel naar
den eenen, als naar don anderen
kant uitvallen kan.
Dit groote aantal thuisblijvers ver
nietigt opnieuw een schoon© ver
wachting der neutralen, die immcj-s
dat wegblijven juist plachten te wij
ten aan de afkeariglieid van vele
kiezers, om oen politiek man te stem
men voor den gemeenteraad. Dui
delijk blijkt nu. dat
raaskal iat de.ooren klinken. Als zij ze
te hooien krijgen! Want gewoonlijk! a VON D V AKT EEKENS C HO O L
zwijgt IJsbrand in de tegenwoordig-Uit afdelingsverslag der Tweede
heid van mensdien cn spreekt hij, ais Kamer over de StaatsbecrooUng ont-
hij alleen is. teeneu we: Soïnmige leden drongen
Hij uit zijn gedachten over de die-1 cr op aan op subsidieverzoek ten
pere levensvragen op een zondcrldn- j der avcmdteekeascbool v*n
ge maaier in literaire zinnen en ter-Vere«rigniig voor ambacht©- cn
men; de gewone omgangstaal is hem mkMelfc. tochn. onderwijs te Haarlem
INGEZONDEN
Van ingezonden stukken, geplaatst of
niet geplaatst, wordt de kopie den Inzender
Rod&cf :.e zich r
[>ri»ko|jjv.
stel: d
evc-u vreemd als gewone kleeding.
(Menachenkleeding zegt de
weduwe Hardendop).
Bij dit alles is het niet verwon
derlijk, dat de menschen om hem
heen hem in alle oprechtheid voor
krankzinnig houden. Had de schrij
ver hem bij dezelfde levensopvatting
wat minder buiten-issig laten spre
ken en doen, de indruk van superio
riteit zou er zeker door versterkt
alsnog gunstig te beschikken.
(Zie vervolg Stadsnieuws op pag. 2)
Binnenland
J. C, P.
Stadsnieuws
SMOKKELDRAMA. Uit Gennep
wordt aan do Telegraaf gemeld: In
den nacht van 19 op 20 dezer speelde
zich aan het yeer, dat naar OeJlelt
leidt, een tooneel af, waarvan de ge
volgen nog niet geheel zijn vast te
8fcl.cn. Hoewel in de nabijheid van
dit veer een schildwacht is geplaatst,
schijnt deze niet gemerkt to hebben,
dat smokkelaars bezig waren een
aantal koeien on paarden mot de
it over de Maas te brongen. Hier-
Nu voelen wij te zeer effectbejag in
do figuur. Zolfc bij het waarlijk su-
bliiomo spel van Lobo. Daarin was
één streven merkbaar; dc figuur van
IJsbrand te vermenscheüjkonhaar
zooveel mogelijk, te ontdoen van datpon1
Jagen naar effect en van mooidoenc-1 w© was liet vaartuig losgemaakt
rif En Mover 4o tekst het team,«rtMWWt met klroo bekgd on, het
i i - ï-, in™, t geluid, door het trappelen der paar-
werd dat menschel j e don veroorzaakt, zooveel mogetijk te
ontroering gewekt door de smart Men Jiad r0)3ds ^ver
van een mensch, d e lijdt omdat h.j I verlaten> plotseling two© koin-
zicli onbegrepen en eenzaam weet. j miezen van Cuijk op het tooneel ver-
„Do onbegrepen mensöh is als de gebenen. Spoedig waren deze op de
naakte worm op gloeiende sintels", hoogte van hetgeen hier vooniel en
PERSONALIA.
De korooraal J. A. Mathot, van het
10de reeimant infanterie, is on ziin
verzoek overceulaatst bli de 4de com-
heer Th. i i°°*1" en krachtig .J»iti
Odcrkerk. „loeghaas-waaemnaker bii martelde -- .ieei Lobo hem ora aten.
m »'i?aM,i,aSS^iSSJ- In fcijl«nic«k! om vrijheid in Gods! <4, 4<»r mkdrakUd mt ^nndc-
de firma in betrekkind kwam. j natuur. Dat IJsbrand er ook hier, 1
i Van de ziide der directie kreeg hij weer een terminologie op nahoudt,
h£i frabnrikeliiko oesohonk en ook „aarin g«cn mcnscil ter «-otód M eonlsoWHffireraeii
het ner»™-;;- schonk hem «m stofte- spreekt, komt op rekening van Dr.m, hel gevolg, dat -.«co
nik huldeblnk. Natuur luk had hii vajl Eedeoi. De tegenstelbng tussclien nnltl.,|pn ff©irnffen werden en neder,
vele mondelmtrc en ©chrlfteliike feli
citaties in ontvancst te nemen.
Het Tooneel
M1J s b r a 11 dv a n Dr. F r e-
dorik van Beden.
Door „De Tooneel-
v e r e e n i g i n g".
De hem- Herman Ho ijermans is dit
seizoen iets nieuws begonnen. Des
Zaterdagsmiddags nl. geeft de Too-
neelvereeniging, die onder zijn lei-
i L^airoMntindoa,
woest is; wat dan wel oorzaken daar-1 waarop dc première van een of ander
van zijn blijve hier onbespreken. lietbelan^rij.: stuk wordt gegeven,
ontbreken van een neutralen candi- Speelt het gezelschap avond aan
daat was het blijkbaar niet en datavond het kasstuk „TropanadeT, op
dez© candidaat slecht gekozen was, j die Zaterdagmiddagen werd vertoond:
mag ook niet gezegd worden, omdat
de hoor Verweij in elk opScht een 1 voor Zaterdag wordt Klein
respectabele persoonlijkheid is. jEyoIf van Ibsen aangekondigd. Hier
ils dus een lofwaardig streven om met
„S: Si I 'Bth vap «aartiB te kcme», tete dat
Slooiéii begini de victorio", mag men j hitsteckt hoven het gewone en middel,
van rechts zoggen. Onze vroedschap I matige.
-telt nu 8 R. K leden, 5 Anti-Revohi- En. ooi; -aan deze vertooningen en
iisschien niet k«
den voldoen, zeker is, dot door de
kommiezen daarna ui de richting
van de pont eenig© schoten werden
- - afgegeven, met het gevolg, dat twee
van Eeden. De tegenstelling tussclien paarden getroffen werden en neder-
deze>n bovenaardseh-wijzen dwaas en vielen, trnvij! tevens werd waarge-
zijn wereldwijczc omgeving had metnomen, dat twee menscJieu van d©
heel wat fijner middelen kunnen uit
gebeeld worden dan die van Eeden
gebruikt.
Maar ik kan mij niet voorstellen,
dat dc IJsbrand-figuur, eenmaal ge
geven, boter uitgebeeld zou kunnen
worden, dan wij het van Lobo zagen.
Ht publiek voelde dit ook blijkbaar:
aan liet slot groeide het applaus tot
een ovatie.
De geheel© voorstelling was mot
zorg in elkaar gezet: het burgergezin
der pensionhoudster mocht er zijn,
al is de rol van de babbeiacht.ge we
duwe juigt niet het emplooi voor
Mevrouw van der Horst. Den
lessor zagen vrij vroeger fijner van
Jan C. de Vos, maar de hecr Cor
pont af in de Maas sprongen of
daarin violen. Met groote moeite
werd de pont aan den kant gebracht
en toen kon worden geconsulteerd,
dat zich daarop bevonden 10 koeien
en 4 paarden, waarvan 2 stuks dood
waren. Van de geleiders, die in de
Maas zijn terecht gekomen, is tot nog
toe niets vernomen, zoodat vermoedt
wordt, dal zij bij den hoogen water
stand verdronken zijn, temeer daar
't zeeir waarschijnlijk is, dat beiden
door do kogels der kommiezen wer
den getroffen.
worden, omdat 1 de Spaansohc Brabander en IJsbrand; I L«dicrf tèn minste
Wij hopen de Toone£vereenlgtng
spoedg weer hier te zien; het gezel
schap bergt uitstekende krachten
weer een graanschip voor
der ItorsL Den Pro- NEDERLAND VERLOREN - Vol-
eens bil de reedern te Rotteidam
ent van» en bericht is het stoomschio
..Teubefreeiv' eo de rotsen bii den in-
«ranc van de haven van Breet ircêoo-
oen en met de oraantadiiur. die voor
de Nederlandartie ree eer: nu beslcand
was. totaal verloren cecaan. De ecr-
met de leiding is het blijkbaar ook in ste «tuurman wordt vermist
orde. (De „Teuibc-inen". od reis van Bue
nos-A vres naar Rotterdam, wa© lii*u-
ANNA VAN gogh KAULBACH. to 0026 ton enoot en werd ucbouWd
in 1906).
DERDE MOBILISATIE-WINTER
Geachte Redactie. Beleefd ver
zoek ik u mij in uw blad iu de gele
genheid te willen stellen om alien die
sin-de twoe Augustus 1914 aan mijn
werk voor gemobiüseerdcn hielpen
doorzetten, nu wij helaas een derden
mobilisatie-winter in l getreden, te
verzoeken hiermede voort te gaan.
Zooais ieder bekend is, begon mijn
werk ih 1914 door eenvoudige oorzaak
te Zand voortdoor een groot aantal
dames werd ik geholpen om at wat ge
geven werd uit te doelen, ook aan
eteunbehoevende inwoners van Haar
lem en Belgen, totdat daarvoor Co
mités waren gesticht Dagelijks
konten velen nog bij mij om hulp, en
in vele gevallen kan ik <be door de
sympathieke medewerking van velen
geven. Zij die gedemobiliseerd wor
den, komen bij mij om kkcrcu of eett
werkkring ea in vele gevallen kan ik
nog helpen.
Waar tetfeens en telkens blijkt dat
men van miju adres nu eenmaal be
kend voor gemobüjejecden gebruik
maakt, doe ik een vriendelijk beroep
op allen die mijn werk sympathiek
vinden en verzoek hun hulp te blij
ven verleenen en er dus niet mede te
eindigen. Niemand kon m 1914 den
ken dat in dezen winter 1916'17 hulp,
vooral voor grens- en kustbewakere,
nog noodig zou zijn.
leder zal begrijpen, dat ik zonder
blijivende zendingen van inwoners van
Haarlem en omstreken geen hulp kan
blijven verleenen. Ik verzoek daarom
opnieuw welwillende medewerking en
ontvang gaarne spelen, boetten in ver
schillende talen (ook voor etudie).
verwarminesartik-elen, gummi- of re
genjassen voor kuslbewakerseven
als in de vorige twee win tere zijn ook
heeren vesten en borstrokken zeer ge-
Tveneoh'.e artikelen voor hen. Bij mijn
afwezigheid uil de heer Korst j ons, si
garenwinkelier, mijn bt-nedenbewo-
ner, zich n>et dc ontvangst van ©ea
en ander belasten
Bij het nazien van kasten is er web
licht nog iets lc vinden Mij dunkt,
kinderen die dit !ez<>« en voldoende
epeeigoed hebben, zullen wol gaarne
met toestemming der ouders, iets wil
len komen brengen aan mijn adres of
bij den heer Korstjer».
Prenten en leerboekjes voor de kin»
deren zullen zeer welkom zijn De Di
rectie der melkinrichting ..Do Sier-
kan" heeft reeds. ©ven3's in 1914—
1915, voor de kindoren die uitgencc-
digd zullen worden (indien ik genoeg
epeelgoed en kloeren kr>';g) oui flink©
hoeveelheid meïk toegezegd. De firma
Boldoot zond een kist mot aardig©
gevulde fieschjes met Eau de Cologne,
als geschenk voor een mogelijk door
mij te houden Kerst- of Nieuwjaare
bijeenkomst voor kinderen van gemo-
bÖiseearden Ik vertrouw dus, dat ve
len iets willen zendézt om die kinderen
gelukkig te helpen maken Do bedoe
ling is "om dit jaar de kinderen van
6 tot 12 jaar zonder begeleiding,
uit te noodlgozi indien er voWomhEo
Inkom! om te worden geiracteerden
een geschenk tc ontvangen. Ik «ntó
daarom hun oudere om alleen ftilirif-
teliik op te geven hoeveel kinderen
ven dien leeftijd willen komen cn of
bet jongens of meisjes zijn, daarna
worden toegangsbewijzen gegeven voor
eeat neder te bepalen dag cn uur
Potemoffen, liouffanten cn bivak"-
mutsen voor onze kust- en grcirtbe-
wafcere. die di'. op hoogen prijs stel
len, zuilen mij aangenaam zijn. In
afwachting, MARY FLEISOHMAN.V,
Kruisweg 70 C rood.
iioadyaag door het
Frans Halsmuseum.
door G. D. GR AT A MA.
II.
Met de Hervorminsr kwam hot ein
de van da ke'riieliike kunet .in Hof
land.
Do strenc-Protestauitsclie levens-
oovaitintr verbood het gesneden
beeld. De witkalk deed zioh celden
en alle bescbilderinceu verdwenen.
BeoLdenertornien vernietigden vele
zirachthre kunstwerken
Dc Pausen uit het becin der 18do
eeuw voerden den luister van den
Kerkeliiken Staat steed3 hoogcr op.
door het Vöticaan en d© St. Pietenf-
kerk met oncekendo oracht te ver-
Bieien. door de uitnemerulste kunste
naars als Raphael en Michel Angelo
fn dienst te nemen.
De werken Ónder Julrus II en Leo
X i de Sixtijneoli© kapel en bi de
Stanza's van het V&ticaan vervaar-
dicd. trokken al wat kunstenaar was
tot zich. Hel werd cewoonte. dnt
iel ere schilder van eenice beteekenis
uit do Noderlajiden naar Rome trok.
om zlcli daar aan de bron der kuus!
to laven en to ontwikkelen. Een ce-
volar hiervan was. dat zii. die. door-
l&ponaen van dc memve onvuttincen.
nnnr hunne woonnJaatson tunickr.er-
den. meer in aanzien kwamen, dan
de landseizreme kunstenaare. die on
do van ou/Ls cekendo wiize voortcin-
aren. Do nieuwtldhters. ook al waren
Kil riet zoo bezaaid, brachten wat
anders, einden mat hun tiid mee. en
cenoten daardoor een izroote.ro repu
tatie. dan wie steeds hii honk bleven.
De Italiseerr-ide meestere wa'ren in
het. aicomeon ontwlkkalder dan zii.
die niets anders van do wereld had
den aezian dan de plaats, waar ze
uehoren waren. Hun konnis was uit-
irebreider. schoon meestal niet inten
siever. Zoo tri"" het Jan van Scorel.
bil Haarlem Behoren, die door den
Neder!andschen Paos Adriaan naar
Rome zzei oenen weid. om dc schatten
van het Vatdeaan to bewaren. Hij was
een bereisd man. die naar het Heili-
'cro land tooe met eenise voorname
heeren uit Haarlem. Een herinnerina
daaraan wordt od het Frans Hals
museum bewaard.
i Hierin toont hii zich nosr half en
half de middeleeuwer, vooral door
de llin. die etrak do omtrekken aan
geeft. Steviir ceteekend staan de koo-
nen achter elkaar. Er is niet de min
ste moeite credoan. een eenicszins bc-
hasreliik feheel te verkrifucn. Stiif
en stram plaatste hii die leden vaai de
Ridderliike Broódcrechap van den
Heiliaen Lande van Haarlem achter
elkaar. Uitmuntend is het karakteris
tiek© in lederen kon van de deelne
mers c ear even. dde twee aam twee
de Jenizalomvc.er in de hand. voor
bijtrekken. Doordat de nefreoectivi-
scïi© veulioudincen niet ziin aancre-
ffeven. liikt het. alsof de ficuren ach
ter elkaar mmcheeren.
Later zullen we aamtoomen, hoe de
groepeiïbedden veranderden, hoe dezo
natuurlijker, los&er werden, totdat
Frans Hals ze door zijin talent tot
meesterstukken van den eereten rang
verhief. De „Doop van Christus inde
Jordaan" toont ons den izavioed door
Scorel tc Rome ondergaan. Het zijm fi
guren, welke door oen zorgvuldig mo
del© die van Raphael in herinnering
brengen. De kleur is echter door en
door Nederlandsch. Wat er ook mocht
gdbenzren, hoe Italiaanealt wan <q>
vatting ©en kunstenaar ooft mocht
worden, zijn kleurgevoel het hem
noodt in den steek Zoo sterk is dit,
dat nxin «Heen door dea© tageuscltap
den Nederlander uit de schilders van
ander© nationaliteit kan herkennen.
Het is, aisof het mistige, fijne van
onzen dampkring zich met zijn kleur
heeft gemengd, waardoor deze nooit
ongebroken ea hard zijn. Te verwon
deren is het dan ook met, dat een Ru
bens en oen Van Dijck *ioh zoo aan
getrokken voelden tot de Veneuaan-
schoo!, die in de Lagunenstad onder
dezo:fdo atmospberifche invloeden op
bloeide, als in het hoog© noorden wor
den aangetroffen. Rome en Florence
zijn in dit opzicht geheel andere. Men
ziet er op ©en grooten afstand de vor
men nog zeer scherp, wat in ©en land
als het onze, met zijn luchten voi wa
terdamp. niet mogelijk ia-
De vormen vervloeien er tot tonen
en wisschen ai het scherpe der om
trekken uit. De Fiorentijnsche «n Ro-
meineohe scholen vertoonen moer
vorm «n hjuechooniteld dan kleuron-
rijkdom.
In tegenisteiliiig met den man van
de wereld, die Scorel was, don ont-
witókellde, die zich van alle weten
schappen als ©en Nederlandeche Leo
nardo da Vinci op d© hoogte had ge
bracht, den veel oereiede, was Pioter
Breughel, ©en boer, die zijn opvattin
gen getrouw bleef. Hij voegde aan de
kunet geen meuwe ontdekkingen toe,
maar vertelde op eigen wijze, op d©
oude manier, ale in de Viaainsch©
spreekwoorden, wat hij om zich hoon
zag gebeuren en wel op zulk oen per
soonlijke wijze, zoo Intene, dat het
proviraciaakcli dialect, dat hij sprak
toch niet belette, dat zijn geestespro
ducten boven zijn tijd zijn komen te
«taan en hij in den kring van de groo
te kunstenaars aller tijden een eigon
plaats inneemt. Hij wist het provincia
lisme te betrekken in den sfeer van 't
universeeie. Zijn invloed was op zijn
tijdgenooten niet zoo groot ate die van
Jan van Scorel, die de nieuwe ideeën
voorbereidde en de schakel vormt tus
schen do 16e en dc 17e eeuw.
Zijn leerling. Maarten van Heems
kerk is vooral in de „Geboorte van
den Zaligmaker" neg een middel-
eeuwsch kunstenaar. De drukke
plooivomiing, het opeengehoopte van
bet ensemble, waarin cmd,er de aan
biddende arders zijn eigen beeltenis
voorkomt, is van Gothisclic bekoring.
Toch is er ook in dit paneel reeds een
aanvoeling te bespeuren met de
vroeg-Reoaissancistische opvatting,
dooa- het sliertige lijiKsubeweeg, dat
even aan dat van BotticoUi doet den
ken. Buitengewoon goed geconeei-
voerd is bet altaarstuk „&L Lucas de
Heilige Maagd schilderende" iu 1532
vervaardigd, dat door den schilder
bij zijn vertrek naar Italiö aan do
Confrérie van SU Lucas werd ge
schonken tot versiering van het al-
laar van dit gilde in d© St. Bavo. Bij
den beeldenstorm werd liet kapitale
stuk gelukkig gered.
Dat het schi Meren van !«et lichtef
fect nog niet was beproefd, blijkt uit
Je vlam van den toorts, dien dc engel
in de hand houdt. Dexe geeft abso
luut geen Echt en doet meer aan een
dot gele vlas denken, dan aan een
flambouw. Het schilderen van hot
kunstlicht zou pas later het doel van
kunstenaars a'-s Rembrandt, Dou en
Sohaloken worden. De vroegste pri
mitieven duidden den nacht aan door
Joeef een brandend© kaars In de hand
te geven, terwijl het'volop dag was.
Eerst later kwam men er toe op
kunstmatige wijze het Christuskind
licht te doen uitstralen, waardoor dit
bij oen schilder als Geertgen van St.
Jan op een vonkenspattand gloeiend
ijzer gelijkt Eerst een Correggio ai
een Elsheimer moesten den weg ha-
voor en aleer het e©i, kunstenaar
bij Gods genade als Rembrtmdt mocht
geluk!»qij, het mysterie van het kuus.-
hclit, als in zijn discijiolen van Em-
maus, te openbaren.
In Italië leerde Heemekerck Miciiel
Angelo bewonderen. Evenals ieder
kunstenaar, die onder don ban van
het genie van dezen Titaan kwi-m,
was het hem onmogelijk de nutuur
weer als te voren te r.niu. Ailas ge
leek kle>n en peuterig bij de reuzen
figuren uit het brein mui den zwaar-
moedigen Fioreutyn gaspro'.en. Dc
natuur wérd niet meer aaugezicn
voor het schoonde wot or bestond,
maar moes', in het verhevene, over-
weldigezido getransponeerd worden.
Aaron en Hoss n>et de koperen
slang", ontstond onder dezen invloed
in 1551. Voor de kerk te Delft moest
Heemskerck een altaarstuk maken,
„de aanbidding der drie Koningen"
voorstellend. Op den achterkant
daarvan schilderde hij deZe grisaille,
waar d© w orstelend© réuzenfigumi
liggen te krimpen oncter do knellende
slangenlijven. liet gelijken wel zoo-
vei© Laokoom's, wier mnebtigo spie
ren niet in staa' zijn do plaag ie be*
strijden.
i (Wordt ycrvolgd)-