NIEUWS- en ADVERTENTIEBLAD. - Opgericht 1883. 34a Jaargang No. 10284 Verschijnt dagelijksj behalve op Zon- en Feestdagen. bgmderdag zs novekheer isie HAARLEM S DAGBLAD ABONNEMENTEN ADVERTENTIËN: per drie maanden: Van 1—5 regels 75 Cts.; iedere regel meer 15 Cis. Buiten het Arrondissement VoorHaafcm en de deepen in den om.rek war een Agent gevestigd is IWjgHW) 30 (kom der gemeente) J Achtstuivers-advertentiën van Vraag en Aanbod, van 1—5 regels 40 Cts. per plaat- rranco per post door Meaeriana sing, elke regel meer 10 Cts. contant Buiten het Arrondissement dubbele prijs. Afzonderlijke nummers0.15 ^1 1 Geïllustreerd Zondagsblad, voor Haarlem„0.45 Redactie en Administratie: Groote Houtstraat 53. 9 j» de omstreken en franco per post 0.52s Intercommunaal Telefoonnummer der Redactie 600 en der Administratie 724, Uitgave der Vennootschap Lourens Coster. Directeur J. C. PEEREBOOM. Tel. 3082. Drukkerij: Zuider Buitenspaarne 12. Telefoonnummer 122. Tot de plaatsing van advertentiën en reclames van buiten het Arrondissement Haarlem in dit blad is uitsluitend gemachtigd het Algemeen Binnen- en Buitenlandsch Advertentie-Bureau D. Y. ALTA, Warmoesstraat 76-78, Amsterdam. Telephoon interc. 6229. De Verzekering der (per week) geabonneerde» wordt gewaarborgd door ,,The Ocean" Rokin 161, Amsterdam. DIT NUMMER BESTAAT UIT ACHT BLADZIJDEN. EERSTE BLAD. AGENDA VRIJDAG 24 NOVEMBER. Zijlweg 24. Museum vooa- Ouders en Opvoeders. Schouwburg, Janswcg: Rotter d. Tooiweelgez. De Kroon: Wiener OpereUegez Bioscoopvoorstellingen: Cinema-Pa lace, Gr. Houtstraat. Biosc. Theaters Gr. Markt. Apoilo-Theater, Barteljo- nsstraat. Centr. Biosc. Theater, KL Hou»elraat 7779. gen, dat het beginsel van do neutrale kiesvereeniging niet loffelijk was: personen te candideeren, buiten alle partijpolitiek om, maar het is Al te zeer theorie, komt te veel in botsing in dezen tijd geldende prac- tionn&ire en 4 Chr. Historische, sa men 17, vormt dus de meerderheid van do 33; voorts 9 liberalen, 3 so ciaal-democraten en 2 vrijzinnig- Uemocrateu, samen 14. liet 32ste lid vooral aan de voorbereiding wordt blijkbaar groote zorg besteed: dit wernen wij ook gewaar bij do opvoe ring van IJsbrand in onzen 6chouw- uemocraten, samen inet o~sie na bur en daarom was het heel Jam- is 4e heer van 40 Kamp en hel Stole; d„ w mlbliak ni„ brt Geen aanbeveling van nleuwo Regentes. Regenten van het St. Eiisabeths Gasthuis hebben besloten niet te voldoen aan het tot hm gerichte tildonrenccestetehhe^Tihfeïai "lios «Ken "vèrti"PJ*»* ff verseeü ene» aanhevehng op - voo. hu. hesman ma.,.- hm,an. o7,t wanne»,de heer gekomen was. Mas TroprawM don maken voor de verkreziog van ineu succes natuurlijk voor haar bestaan maar brengt, ook wanneer de hear een levensbehoefte, zij heeft dat nee- j Reinalda do man mocht worden, in dig om te allen tijdo do beste candi-de rechtscho meerderheid geen ver daten te kunnen krijgen en, niet andeu-ing moor. Wttnocer men van minder, om do belangstelling van de i rechts trolsck is op dit resultaat, kiezers 'te behouden. De moeilijke i dan kan dat niemand verwonderen, rekensom, die de neutrale klesver- Jarenlang is er hard voor gewerkt, meuwe zooveel belangrijker? Over „IJsbrand" Regenten, noch vóór de eerstvolgende is vroeger, toen het Ned. Tooneel het Raadsvergadering, gelijk gevraagd stuk op zijn repertoire nam, al heel ts, noch binnen den termijn, die veel geschreven, daarvoor door de verordening ge- De schrijver legt LIsbramd tal van sleld scihoone levenswaarheden iu den moivd Volgens do door den Burgemeester in den Raad gedane toezegging zul- wmgmg zichzolt hail gestekl, j meematen mod het hopeloos hebben x, TOhtor aan dB bungein,«l]«i om ff "X" ""Vff ionmn'mSt «n lilk dutande mouachou v«, geheel»Ml> of Joch is hel doel nu be- heau a!s Rasheden, ja, als ge- i verschillende politieke kleur er toe reikit: sinds 1891, toen de eerste recht- «i_ ,:i 6 OM ONS HEEN No. 2236 Ds Ysrfciezmg, Do verkiezing in district I ie a'gc- loopen zooals iedereen heeft kunnen voorzien: de rechtscho candidaat, Mr. 'vV. F. van S.oOteu, is met groote meerderheid gekozen en die van de sociaal-democraten kneeg geen voet aan don grond. Twee dingen zijn hierbij overduidelijk gebleken: dat I voor rechts een bijzonder sterk dis trict geworden is en dat luiks er mot den geringsten schijn van kans hebben kan, wanneer niet al de lluksche groepen samengaan. Het is mogelijk, dat een enkele liberale kiezer, uit gewoonte van stemmen. Ju dit district zijn stom uitgebracht beolt, maar verreweg do groote meer derheid is er thuis gebleven, omdat voor haar noch Mr. van Slooten, noch do heer Weaeelius als candidaat aantrekkelijk was. Do plaats van den heer Breda Kleijncnherg, voor den eersten koer, ton hij nog geen politiek man was, door allo partijen gezauiemijk aangeboden, naderhand toen hij als liberaal voorrechter be strijding ondervond, met een meer derheid van weinige stemmen her overd, die plaats is nu triomfantelijk door rechts m bezit genomen. Zij was do laatste ünksche zetel in district l Thans zijn aio plaatsen door candidaten van rechts bezel: or Is wel een groot verschil tussclien don ijver, waarmee rechts hier ter verkiezing toog en het feit. dat van liberale zijde zelfs geen poging tot verdediging van den zetel is beproefd. Tot verdere bespiegeling geelt de zo verkiezing geen aanleiding. Merk waardiger is die in het tweed© dis trict, omdat daarbij de neuLalo kies vereeniging in het vuur kwam laat ik er dodelijk bij zeggen, dat zij zich deerlijk de vingers heeft ge brand. Zij gaat uit van een idea lisme, dat met altijd op den bodem van do werkelijkheid staat. Bij de slichting van do vereeiu- giug hoeft men zich voorgesteld, dat do ingezetenen, wanneer zij maar eerst van de schoon© plannen verno men hadden, zich wl geestdrift met duizenden daarvoor zouden span nen, zoodat binnenkort do andere kk-evereenigingeu het wachtwoord van de neutraio zouden hebben te aanvaarden. Zoo is het niet geloo- pen. Na een echec bij do uitnoodiging van don heer Huiswil tot aanvaar ding van ©en candidatuur, na aarze ling om bij die gelegenheid met een anderén candidaat aan den strijd deel to nomen, heeft zij zich <lan nu In de worsteling begeven, me: het gevolg, dat haar candidaat in de versk- verte do herstemming nog niet heeft kunnen halen. Ik wil niet zeg- toe j reikt; sinds 1891, toen do eerste recht- candidatcn te I scho Raadsleden door combinatie zich als politiek van do minderheden in den Raad werden gebracht, is er in onze vroed schap" heel wat veranderd. Onder an deren ook dit, dat do scheidingslijn rechtslinke niet de eenige begren zing meer is; do democratische lijn is nu ook getrokken en wio zich wil len voorstelten, weikeu invloed die heeft, hebben maar te bedenken, da; er in economisch© aangelegenheden verschil in opvatting bestaat tussclien Mr. Heer kens Tliijssen en Mr. Bo- mans, tusschen den iioer Nagtzaam e» Mr. Andreae, zelfs tusschen Dr. Timmer en Mr. Ribbius: waarschijn lijk ook tusschen Mr. Bruch en den heer Lasschuit Belangrijke beslissingen op maat schappelijk gebied zuilen dus wor den genomen naar de democratische, niet zoozeer naar de politieke schei- ^ïjïj dingslljn. Alleen bij benoemingen zal de rechtscho invloed zich sterker dan tot nu toe kunnen doen geiden. t« stemmen, die kleurloos aanduiden, die som kon aLleon opgelost worden door een groot overweldigend succes in het begin van haar optreden. Uit de cijfers van dezo verkiezing blijkt, dat het anders gekropen ls. Zeventien honderd kiezers hebben do politiek© kiesvorecnigingen gevolgd, driehon derd de neutrale. Een scliooiie droom is het geweest, maar een droom! Alleen tegenover den liberalen can didaat in dn district was het optre den van „Haarlems Welvaart" geen droom, maar een bitter© werkelijk heid. Het ligt toch voor do hand, dat, nu de rechtscho partijen een eigen candidaat simden eu ook de S. D. A. T*. afzonderlijk optrad, de stemmen van den beer Verwey liberale stem men zijn geweest. Niet geheel mis schien, maar toch stellig voor het moercndeel. Do verklaring ligt waar-' sclnjnlijkTuenn, dat de heer Verweij als persoon te Haarlem meer bekend i®, dan de heer van Voorst. Vader, die hier nog maar korten tijd geves tigd is. Mocht dezo veronderstelling juist zijn, dan zal de Liberale Unie met spijt de stemmen© Ijlere van de beide candidaten bijeen tellen en daaruit opmerken, dat haar candi daat in herstemming zou zijn geko men wanneer d© neutrale kies1, er- een. ging ook dezen keer baar werk zaamheid nog wat had uitgesteld. Ho© u© herstemming tusschen Mr. Hogemeijer en den heer Reinalda afioopeai zal, is nog niet te zeggen. Gaan aJ de linkschen en ook de neu tralen (voor zoover zij er dan zijn mogen) op den heer Remalda over, dan staat de kans voor Mr. Hage- ineijer natuurlijk ongunstig. Maar zóo eenvoudig is de zaak niet beke ken. Er zijn nog thuisblijvers on waarlijk niet weinig, bijna dc helft, daar van de 4021 kiezers 1922 zijn thuis gebleven. VVio zijn dat? Toch geen liberalen alleen? Waarschijnlijk vogels van diverse pluimage, zoodat, wanneer ban en achterban worden opgetrommeld, de uitslag zoowel naar den eenen, als naar don anderen kant uitvallen kan. Dit groote aantal thuisblijvers ver nietigt opnieuw een schoon© ver wachting der neutralen, die immcj-s dat wegblijven juist plachten te wij ten aan de afkeariglieid van vele kiezers, om oen politiek man te stem men voor den gemeenteraad. Dui delijk blijkt nu. dat raaskal iat de.ooren klinken. Als zij ze te hooien krijgen! Want gewoonlijk! a VON D V AKT EEKENS C HO O L zwijgt IJsbrand in de tegenwoordig-Uit afdelingsverslag der Tweede heid van mensdien cn spreekt hij, ais Kamer over de StaatsbecrooUng ont- hij alleen is. teeneu we: Soïnmige leden drongen Hij uit zijn gedachten over de die-1 cr op aan op subsidieverzoek ten pere levensvragen op een zondcrldn- j der avcmdteekeascbool v*n ge maaier in literaire zinnen en ter-Vere«rigniig voor ambacht©- cn men; de gewone omgangstaal is hem mkMelfc. tochn. onderwijs te Haarlem INGEZONDEN Van ingezonden stukken, geplaatst of niet geplaatst, wordt de kopie den Inzender Rod&cf :.e zich r [>ri»ko|jjv. stel: d evc-u vreemd als gewone kleeding. (Menachenkleeding zegt de weduwe Hardendop). Bij dit alles is het niet verwon derlijk, dat de menschen om hem heen hem in alle oprechtheid voor krankzinnig houden. Had de schrij ver hem bij dezelfde levensopvatting wat minder buiten-issig laten spre ken en doen, de indruk van superio riteit zou er zeker door versterkt alsnog gunstig te beschikken. (Zie vervolg Stadsnieuws op pag. 2) Binnenland J. C, P. Stadsnieuws SMOKKELDRAMA. Uit Gennep wordt aan do Telegraaf gemeld: In den nacht van 19 op 20 dezer speelde zich aan het yeer, dat naar OeJlelt leidt, een tooneel af, waarvan de ge volgen nog niet geheel zijn vast te 8fcl.cn. Hoewel in de nabijheid van dit veer een schildwacht is geplaatst, schijnt deze niet gemerkt to hebben, dat smokkelaars bezig waren een aantal koeien on paarden mot de it over de Maas te brongen. Hier- Nu voelen wij te zeer effectbejag in do figuur. Zolfc bij het waarlijk su- bliiomo spel van Lobo. Daarin was één streven merkbaar; dc figuur van IJsbrand te vermenscheüjkonhaar zooveel mogelijk, te ontdoen van datpon1 Jagen naar effect en van mooidoenc-1 w© was liet vaartuig losgemaakt rif En Mover 4o tekst het team,«rtMWWt met klroo bekgd on, het i i - ï-, in™, t geluid, door het trappelen der paar- werd dat menschel j e don veroorzaakt, zooveel mogetijk te ontroering gewekt door de smart Men Jiad r0)3ds ^ver van een mensch, d e lijdt omdat h.j I verlaten> plotseling two© koin- zicli onbegrepen en eenzaam weet. j miezen van Cuijk op het tooneel ver- „Do onbegrepen mensöh is als de gebenen. Spoedig waren deze op de naakte worm op gloeiende sintels", hoogte van hetgeen hier vooniel en PERSONALIA. De korooraal J. A. Mathot, van het 10de reeimant infanterie, is on ziin verzoek overceulaatst bli de 4de com- heer Th. i i°°*1" en krachtig .J»iti Odcrkerk. „loeghaas-waaemnaker bii martelde -- .ieei Lobo hem ora aten. m »'i?aM,i,aSS^iSSJ- In fcijl«nic«k! om vrijheid in Gods! <4, 4<»r mkdrakUd mt ^nndc- de firma in betrekkind kwam. j natuur. Dat IJsbrand er ook hier, 1 i Van de ziide der directie kreeg hij weer een terminologie op nahoudt, h£i frabnrikeliiko oesohonk en ook „aarin g«cn mcnscil ter «-otód M eonlsoWHffireraeii het ner»™-;;- schonk hem «m stofte- spreekt, komt op rekening van Dr.m, hel gevolg, dat -.«co nik huldeblnk. Natuur luk had hii vajl Eedeoi. De tegenstelbng tussclien nnltl.,|pn ff©irnffen werden en neder, vele mondelmtrc en ©chrlfteliike feli citaties in ontvancst te nemen. Het Tooneel M1J s b r a 11 dv a n Dr. F r e- dorik van Beden. Door „De Tooneel- v e r e e n i g i n g". De hem- Herman Ho ijermans is dit seizoen iets nieuws begonnen. Des Zaterdagsmiddags nl. geeft de Too- neelvereeniging, die onder zijn lei- i L^airoMntindoa, woest is; wat dan wel oorzaken daar-1 waarop dc première van een of ander van zijn blijve hier onbespreken. lietbelan^rij.: stuk wordt gegeven, ontbreken van een neutralen candi- Speelt het gezelschap avond aan daat was het blijkbaar niet en datavond het kasstuk „TropanadeT, op dez© candidaat slecht gekozen was, j die Zaterdagmiddagen werd vertoond: mag ook niet gezegd worden, omdat de hoor Verweij in elk opScht een 1 voor Zaterdag wordt Klein respectabele persoonlijkheid is. jEyoIf van Ibsen aangekondigd. Hier ils dus een lofwaardig streven om met „S: Si I 'Bth vap «aartiB te kcme», tete dat Slooiéii begini de victorio", mag men j hitsteckt hoven het gewone en middel, van rechts zoggen. Onze vroedschap I matige. -telt nu 8 R. K leden, 5 Anti-Revohi- En. ooi; -aan deze vertooningen en iisschien niet k« den voldoen, zeker is, dot door de kommiezen daarna ui de richting van de pont eenig© schoten werden - - afgegeven, met het gevolg, dat twee van Eeden. De tegenstelling tussclien paarden getroffen werden en neder- deze>n bovenaardseh-wijzen dwaas en vielen, trnvij! tevens werd waarge- zijn wereldwijczc omgeving had metnomen, dat twee menscJieu van d© heel wat fijner middelen kunnen uit gebeeld worden dan die van Eeden gebruikt. Maar ik kan mij niet voorstellen, dat dc IJsbrand-figuur, eenmaal ge geven, boter uitgebeeld zou kunnen worden, dan wij het van Lobo zagen. Ht publiek voelde dit ook blijkbaar: aan liet slot groeide het applaus tot een ovatie. De geheel© voorstelling was mot zorg in elkaar gezet: het burgergezin der pensionhoudster mocht er zijn, al is de rol van de babbeiacht.ge we duwe juigt niet het emplooi voor Mevrouw van der Horst. Den lessor zagen vrij vroeger fijner van Jan C. de Vos, maar de hecr Cor pont af in de Maas sprongen of daarin violen. Met groote moeite werd de pont aan den kant gebracht en toen kon worden geconsulteerd, dat zich daarop bevonden 10 koeien en 4 paarden, waarvan 2 stuks dood waren. Van de geleiders, die in de Maas zijn terecht gekomen, is tot nog toe niets vernomen, zoodat vermoedt wordt, dal zij bij den hoogen water stand verdronken zijn, temeer daar 't zeeir waarschijnlijk is, dat beiden door do kogels der kommiezen wer den getroffen. worden, omdat 1 de Spaansohc Brabander en IJsbrand; I L«dicrf tèn minste Wij hopen de Toone£vereenlgtng spoedg weer hier te zien; het gezel schap bergt uitstekende krachten weer een graanschip voor der ItorsL Den Pro- NEDERLAND VERLOREN - Vol- eens bil de reedern te Rotteidam ent van» en bericht is het stoomschio ..Teubefreeiv' eo de rotsen bii den in- «ranc van de haven van Breet ircêoo- oen en met de oraantadiiur. die voor de Nederlandartie ree eer: nu beslcand was. totaal verloren cecaan. De ecr- met de leiding is het blijkbaar ook in ste «tuurman wordt vermist orde. (De „Teuibc-inen". od reis van Bue nos-A vres naar Rotterdam, wa© lii*u- ANNA VAN gogh KAULBACH. to 0026 ton enoot en werd ucbouWd in 1906). DERDE MOBILISATIE-WINTER Geachte Redactie. Beleefd ver zoek ik u mij in uw blad iu de gele genheid te willen stellen om alien die sin-de twoe Augustus 1914 aan mijn werk voor gemobiüseerdcn hielpen doorzetten, nu wij helaas een derden mobilisatie-winter in l getreden, te verzoeken hiermede voort te gaan. Zooais ieder bekend is, begon mijn werk ih 1914 door eenvoudige oorzaak te Zand voortdoor een groot aantal dames werd ik geholpen om at wat ge geven werd uit te doelen, ook aan eteunbehoevende inwoners van Haar lem en Belgen, totdat daarvoor Co mités waren gesticht Dagelijks konten velen nog bij mij om hulp, en in vele gevallen kan ik <be door de sympathieke medewerking van velen geven. Zij die gedemobiliseerd wor den, komen bij mij om kkcrcu of eett werkkring ea in vele gevallen kan ik nog helpen. Waar tetfeens en telkens blijkt dat men van miju adres nu eenmaal be kend voor gemobüjejecden gebruik maakt, doe ik een vriendelijk beroep op allen die mijn werk sympathiek vinden en verzoek hun hulp te blij ven verleenen en er dus niet mede te eindigen. Niemand kon m 1914 den ken dat in dezen winter 1916'17 hulp, vooral voor grens- en kustbewakere, nog noodig zou zijn. leder zal begrijpen, dat ik zonder blijivende zendingen van inwoners van Haarlem en omstreken geen hulp kan blijven verleenen. Ik verzoek daarom opnieuw welwillende medewerking en ontvang gaarne spelen, boetten in ver schillende talen (ook voor etudie). verwarminesartik-elen, gummi- of re genjassen voor kuslbewakerseven als in de vorige twee win tere zijn ook heeren vesten en borstrokken zeer ge- Tveneoh'.e artikelen voor hen. Bij mijn afwezigheid uil de heer Korst j ons, si garenwinkelier, mijn bt-nedenbewo- ner, zich n>et dc ontvangst van ©ea en ander belasten Bij het nazien van kasten is er web licht nog iets lc vinden Mij dunkt, kinderen die dit !ez<>« en voldoende epeeigoed hebben, zullen wol gaarne met toestemming der ouders, iets wil len komen brengen aan mijn adres of bij den heer Korstjer». Prenten en leerboekjes voor de kin» deren zullen zeer welkom zijn De Di rectie der melkinrichting ..Do Sier- kan" heeft reeds. ©ven3's in 1914— 1915, voor de kindoren die uitgencc- digd zullen worden (indien ik genoeg epeelgoed en kloeren kr>';g) oui flink© hoeveelheid meïk toegezegd. De firma Boldoot zond een kist mot aardig© gevulde fieschjes met Eau de Cologne, als geschenk voor een mogelijk door mij te houden Kerst- of Nieuwjaare bijeenkomst voor kinderen van gemo- bÖiseearden Ik vertrouw dus, dat ve len iets willen zendézt om die kinderen gelukkig te helpen maken Do bedoe ling is "om dit jaar de kinderen van 6 tot 12 jaar zonder begeleiding, uit te noodlgozi indien er voWomhEo Inkom! om te worden geiracteerden een geschenk tc ontvangen. Ik «ntó daarom hun oudere om alleen ftilirif- teliik op te geven hoeveel kinderen ven dien leeftijd willen komen cn of bet jongens of meisjes zijn, daarna worden toegangsbewijzen gegeven voor eeat neder te bepalen dag cn uur Potemoffen, liouffanten cn bivak"- mutsen voor onze kust- en grcirtbe- wafcere. die di'. op hoogen prijs stel len, zuilen mij aangenaam zijn. In afwachting, MARY FLEISOHMAN.V, Kruisweg 70 C rood. iioadyaag door het Frans Halsmuseum. door G. D. GR AT A MA. II. Met de Hervorminsr kwam hot ein de van da ke'riieliike kunet .in Hof land. Do strenc-Protestauitsclie levens- oovaitintr verbood het gesneden beeld. De witkalk deed zioh celden en alle bescbilderinceu verdwenen. BeoLdenertornien vernietigden vele zirachthre kunstwerken Dc Pausen uit het becin der 18do eeuw voerden den luister van den Kerkeliiken Staat steed3 hoogcr op. door het Vöticaan en d© St. Pietenf- kerk met oncekendo oracht te ver- Bieien. door de uitnemerulste kunste naars als Raphael en Michel Angelo fn dienst te nemen. De werken Ónder Julrus II en Leo X i de Sixtijneoli© kapel en bi de Stanza's van het V&ticaan vervaar- dicd. trokken al wat kunstenaar was tot zich. Hel werd cewoonte. dnt iel ere schilder van eenice beteekenis uit do Noderlajiden naar Rome trok. om zlcli daar aan de bron der kuus! to laven en to ontwikkelen. Een ce- volar hiervan was. dat zii. die. door- l&ponaen van dc memve onvuttincen. nnnr hunne woonnJaatson tunickr.er- den. meer in aanzien kwamen, dan de landseizreme kunstenaare. die on do van ou/Ls cekendo wiize voortcin- aren. Do nieuwtldhters. ook al waren Kil riet zoo bezaaid, brachten wat anders, einden mat hun tiid mee. en cenoten daardoor een izroote.ro repu tatie. dan wie steeds hii honk bleven. De Italiseerr-ide meestere wa'ren in het. aicomeon ontwlkkalder dan zii. die niets anders van do wereld had den aezian dan de plaats, waar ze uehoren waren. Hun konnis was uit- irebreider. schoon meestal niet inten siever. Zoo tri"" het Jan van Scorel. bil Haarlem Behoren, die door den Neder!andschen Paos Adriaan naar Rome zzei oenen weid. om dc schatten van het Vatdeaan to bewaren. Hij was een bereisd man. die naar het Heili- 'cro land tooe met eenise voorname heeren uit Haarlem. Een herinnerina daaraan wordt od het Frans Hals museum bewaard. i Hierin toont hii zich nosr half en half de middeleeuwer, vooral door de llin. die etrak do omtrekken aan geeft. Steviir ceteekend staan de koo- nen achter elkaar. Er is niet de min ste moeite credoan. een eenicszins bc- hasreliik feheel te verkrifucn. Stiif en stram plaatste hii die leden vaai de Ridderliike Broódcrechap van den Heiliaen Lande van Haarlem achter elkaar. Uitmuntend is het karakteris tiek© in lederen kon van de deelne mers c ear even. dde twee aam twee de Jenizalomvc.er in de hand. voor bijtrekken. Doordat de nefreoectivi- scïi© veulioudincen niet ziin aancre- ffeven. liikt het. alsof de ficuren ach ter elkaar mmcheeren. Later zullen we aamtoomen, hoe de groepeiïbedden veranderden, hoe dezo natuurlijker, los&er werden, totdat Frans Hals ze door zijin talent tot meesterstukken van den eereten rang verhief. De „Doop van Christus inde Jordaan" toont ons den izavioed door Scorel tc Rome ondergaan. Het zijm fi guren, welke door oen zorgvuldig mo del© die van Raphael in herinnering brengen. De kleur is echter door en door Nederlandsch. Wat er ook mocht gdbenzren, hoe Italiaanealt wan <q> vatting ©en kunstenaar ooft mocht worden, zijn kleurgevoel het hem noodt in den steek Zoo sterk is dit, dat nxin «Heen door dea© tageuscltap den Nederlander uit de schilders van ander© nationaliteit kan herkennen. Het is, aisof het mistige, fijne van onzen dampkring zich met zijn kleur heeft gemengd, waardoor deze nooit ongebroken ea hard zijn. Te verwon deren is het dan ook met, dat een Ru bens en oen Van Dijck *ioh zoo aan getrokken voelden tot de Veneuaan- schoo!, die in de Lagunenstad onder dezo:fdo atmospberifche invloeden op bloeide, als in het hoog© noorden wor den aangetroffen. Rome en Florence zijn in dit opzicht geheel andere. Men ziet er op ©en grooten afstand de vor men nog zeer scherp, wat in ©en land als het onze, met zijn luchten voi wa terdamp. niet mogelijk ia- De vormen vervloeien er tot tonen en wisschen ai het scherpe der om trekken uit. De Fiorentijnsche «n Ro- meineohe scholen vertoonen moer vorm «n hjuechooniteld dan kleuron- rijkdom. In tegenisteiliiig met den man van de wereld, die Scorel was, don ont- witókellde, die zich van alle weten schappen als ©en Nederlandeche Leo nardo da Vinci op d© hoogte had ge bracht, den veel oereiede, was Pioter Breughel, ©en boer, die zijn opvattin gen getrouw bleef. Hij voegde aan de kunet geen meuwe ontdekkingen toe, maar vertelde op eigen wijze, op d© oude manier, ale in de Viaainsch© spreekwoorden, wat hij om zich hoon zag gebeuren en wel op zulk oen per soonlijke wijze, zoo Intene, dat het proviraciaakcli dialect, dat hij sprak toch niet belette, dat zijn geestespro ducten boven zijn tijd zijn komen te «taan en hij in den kring van de groo te kunstenaars aller tijden een eigon plaats inneemt. Hij wist het provincia lisme te betrekken in den sfeer van 't universeeie. Zijn invloed was op zijn tijdgenooten niet zoo groot ate die van Jan van Scorel, die de nieuwe ideeën voorbereidde en de schakel vormt tus schen do 16e en dc 17e eeuw. Zijn leerling. Maarten van Heems kerk is vooral in de „Geboorte van den Zaligmaker" neg een middel- eeuwsch kunstenaar. De drukke plooivomiing, het opeengehoopte van bet ensemble, waarin cmd,er de aan biddende arders zijn eigen beeltenis voorkomt, is van Gothisclic bekoring. Toch is er ook in dit paneel reeds een aanvoeling te bespeuren met de vroeg-Reoaissancistische opvatting, dooa- het sliertige lijiKsubeweeg, dat even aan dat van BotticoUi doet den ken. Buitengewoon goed geconeei- voerd is bet altaarstuk „&L Lucas de Heilige Maagd schilderende" iu 1532 vervaardigd, dat door den schilder bij zijn vertrek naar Italiö aan do Confrérie van SU Lucas werd ge schonken tot versiering van het al- laar van dit gilde in d© St. Bavo. Bij den beeldenstorm werd liet kapitale stuk gelukkig gered. Dat het schi Meren van !«et lichtef fect nog niet was beproefd, blijkt uit Je vlam van den toorts, dien dc engel in de hand houdt. Dexe geeft abso luut geen Echt en doet meer aan een dot gele vlas denken, dan aan een flambouw. Het schilderen van hot kunstlicht zou pas later het doel van kunstenaars a'-s Rembrandt, Dou en Sohaloken worden. De vroegste pri mitieven duidden den nacht aan door Joeef een brandend© kaars In de hand te geven, terwijl het'volop dag was. Eerst later kwam men er toe op kunstmatige wijze het Christuskind licht te doen uitstralen, waardoor dit bij oen schilder als Geertgen van St. Jan op een vonkenspattand gloeiend ijzer gelijkt Eerst een Correggio ai een Elsheimer moesten den weg ha- voor en aleer het e©i, kunstenaar bij Gods genade als Rembrtmdt mocht geluk!»qij, het mysterie van het kuus.- hclit, als in zijn discijiolen van Em- maus, te openbaren. In Italië leerde Heemekerck Miciiel Angelo bewonderen. Evenals ieder kunstenaar, die onder don ban van het genie van dezen Titaan kwi-m, was het hem onmogelijk de nutuur weer als te voren te r.niu. Ailas ge leek kle>n en peuterig bij de reuzen figuren uit het brein mui den zwaar- moedigen Fioreutyn gaspro'.en. Dc natuur wérd niet meer aaugezicn voor het schoonde wot or bestond, maar moes', in het verhevene, over- weldigezido getransponeerd worden. Aaron en Hoss n>et de koperen slang", ontstond onder dezen invloed in 1551. Voor de kerk te Delft moest Heemskerck een altaarstuk maken, „de aanbidding der drie Koningen" voorstellend. Op den achterkant daarvan schilderde hij deZe grisaille, waar d© w orstelend© réuzenfigumi liggen te krimpen oncter do knellende slangenlijven. liet gelijken wel zoo- vei© Laokoom's, wier mnebtigo spie ren niet in staa' zijn do plaag ie be* strijden. i (Wordt ycrvolgd)-

Krantenviewer Noord-Hollands Archief

Haarlem's Dagblad | 1916 | | pagina 1