liMLEK OAGBLAS
YWSfèDS blad
Zetsrdag 28 Kareraber 1918
De Leveusmidisien voor-
zienlns
door F. E. P o s t h u m a,
Minister van Landbouw, Nijverheid
en Handel.
Ilel "NedeiiJndach Correspondentie-
Hu rcau voor Dagbladen, directie
BoiiDtante en Vaz Dias, had den Mi
nister van Landbouw, Nijverheid en
Hairdo .verzocht om naar aanleiding
van verschillende beeehouwinen m do
peis, zijn gedachten omtrent de rol,
die do landbouw in dezen crisistijd
epeolt, bij de levcnsmiddelenvoorzie-
luiifj en hetgeen daarmede samen
hangt, in een interview te wilen uit
eenzetten.
l'-o Minister achtte het intussohen
wc"*-l>el)jiker, zijn meening neer te
leggen in een voor de bladen bestemd
artikel van zijn hand. Wij laten het
Echri:ven vnn n Minister hier vol
gen
WAT IEDEREEN IN DEN LANDE
MOET WETEN
Reeds van het eerste begin vah den
crisistijd af is het vraagstuk der le-
vrnsmiddelerivoorzienïng op den voor
grond petreden en heeft"het de Hege«-
ring aanleiding gegeven door bet in-
ete'-ien van maximumprijzen, het uit
vaardigen van uitvoerverboden en ia-
ter eek door het zelf ter hand nemen
van den aanvoer, alsmede door het
goedkoop verkrijgbaar beliep van be
paalde artikelen te trachten de bevol
king tn staat te stellen tegen zoo laag
mogelijke prijzen zich van het noodl-
g© te voorzien.
In p.aaiö echter van dankbaar te
zijn voor wat de Regieerlng in dit op
zicht deed, bestaat bij een groot deel
der verbruikers ontevredenheid. Zij
werpen op do Regeering én op den
Minister van Landbouw, Nijverheid
en llandcl in hel bijzonder, de schuld,
dat met aJiVe duurte en olie schaareoh-
te werd weggenomen en verzuimen te
bedenken, uut de nuiienigewone tijden,
dn: wij beieven, veel ongemak met
zich brengen, waarin, omdat er nu
eenmaal mots legen is te doen, een
voudig moet worden berust.
Aan den anderen kant zijn er vclien
in dien lande, die over het van over
heidswege ingrijpen In hun beroep of
bed rij'' weinig zijn gesticht, de daar
uit voortvloeiende nadeelen steilk
ovei drijven en do meaning ingang
trachten tc doen vinden, dat juist door
do inmenging van de Regeering in het
bedrijf ons volk de gevolgen van de
crisis sterker ondervindt dan andere
hei geval zou zijn geweest.
En zoo staat de lieg eer ing in den
persoon van den Minister van Land
bouw, Nijverheid en Handel bloot aan
critiek van twee kanten. Producenten
en handelaren roepen gij doet te veel;
mopperaans uft het publiek klagen
gij doet te weinig. Van beide zijden is
men het er gemeenlijk roerend over
eens, dat wat gedaan wordt, totaal
verkeerd is
Onder het vele, dat de achter ons
liggende oorlogsjaren duidelijk aan
hei licht hebben gebracht, mag zeker
we; genoemd worden de groote betee
ken is van den landbouw voor ons eco
nomisch leven en de absolute ontsten
tenis van inzicht bij een groot deel van
ons volk in alles wat dien allerbelang
rijkst en bedrijfstak betreft En dit ge
brek aan inzicht bestaat niet alleen bij
de weinig ontwikkelde massa, maar
ook bij de inlellectueelen. Zoodoende
w% het mogelijk, dat met medewer
king van een deel der pers, vrij alge
meen onder de stedelijke verbruikers
de meening ingang kon vinden, dat,
ordanks den rondom ons land woe
denden wereldbrand, wij zonder het
minste ongemak de oude wijze van le
ven zouden kunnen voortzetten, in
dien de Minister van Landbouw maar
niei, om op onrechtmatige wijze een
kieiue groen van producenten en han
delaren te bevoordeelen, zooveel le
vensmiddelen het land uit liet gaan.
Velen, die gewoon zijn zich in het
openbaar zoowel in de pers als op
de vergaderingen in bovenbedoel
den zin uit te 6preken, kan niet ge
noeg worden aanbevolen, toch eens
ernstig te onderzooken of de voorstel
ling, welke zij van de zaak hebben,
inderdaad wel de juiste is en er ziob
goed van te doordringen, dat, moent
rulles niet het geval zijn, zij onverant
woordelijk zouden handelen met voort
te gaan bij het volk meeningen te doen
ontstaan of te helpen bestendigen, die
Wei tot ontevredenheid maar niet tot
verbetering van den toestand kunnen
leiden
Do bedoeling van dit artikel is en
kel'. kardinale punten, het levensmid
delen-vraagstuk betreffende, ln het
Juiste licht to plaatsen, iu de hoop, dat
velen daardoor een anderen en beteren
ki.ik op dit vraagstuk zullen krijgen.
Het eerste, waarop do aandacht zal
worden gevestigd, is de zeer eigenaar
dige positie waarin ons land ten op
zichte van de levensmiddelen voorzie
ning verkeert Indien onze landbouw
uitsluitend werkte voor binnenland-
6ciu' behoefte, in dio behoefte door een
vrij extensieve exploitatie van dfen bo
dem geheel kon voorzien en daarbij
dc loonen door de mobilisatie niet wa
ren verhoogd, zou inderdaad een toe
stand mogelijk zijn ate sommigen
wenschen en uitgedrukt wordt door
het bekende „prijzen ate voor den
Oorlog". Men zou de grenzen kunnen
sluiten en de prijzen op het oude ni
veau houden zonder dat de landbou
wers daartegen redelijke bezwaren
zoudeu kunnen inbrengen
Nu is echter dc toestand niet aldus.
Een groot deel der landbouwvoort-
brei.gseten, welke wij nocdig hebben,
in oe eenste ptaats het broodkoren,
moe. uit den vreemde worden aange
voerd Vee! van hetgeen wij voort
brengen is daarentegen ook In nor
male tijden voor het buitenland be
stemd. Daarbij komt, dat onze land
bouw aooi intensief wordt gedreven cn
de grondstoffen voor die intensieve
productie, veevoeder en kunstmest,
voor e*:-n belangrijk dee4 weer uit het
buitenland moeten komen, terwijl de 1
Iconen mede zoor sterk zijn gestegen.
Door oen on ander worden zoowel de
producten, dio wij te weinig voort
brengen als die, welk© wij te veen pro-
d'uceeren, duur en ontstaat eon zoo
ingewikkeld© toestand, dat men, zoo
als de ervaring in de afgeloopen twee
jaren voldoend© heeft geleerd, bij
eemgezitiiö roekeloos Ingrijpen gevaar
loopt de moeilijlkheden te vergrooten
h. plaate van te verminderen Dtl ge
vaar wórdt voorts ln niet geringe ma
te verhoogd door het feit, dat niet
z»-ldon do eenc landbouwer 'le grond
stof produceert voor tiet bed'rljif van
zijn collega in een ander deel des
lande.
De boven omschreven toestand vindt
voor een groot deel zijn oorzaak in de
gesteldheid van onzen bodem. Vergo
ten nmg daarbij echter niet worden,
dal het "vooral do woordvoerders der
stedelijk© verbruikers ziin geweest.
a-c in don tlid van de landbouwcrisis,
om graan noch ton tc weren, do land
bouwers hebben aangemoedigd nog
meer den graanbouw te vervangen
door do productie van exportartikelen.
Begrijpelijkerwijze bestaat er nu
groote neiging om een ontwikkeling m
tegenovergestelde richting te bevorde
ren en reeds te de cisch vernomen, dat
de regeering den landbouwers zou
moeten voorschrijven eon zeker deel,
vnn hun land met broodgraan, spe-
cinal met tarwe, te betden. Zij, die
dezen eisch doen hooren, vergeten een
ter, dat niet elke grond voor de teelt
van een bepaald gewas geschikt te,
voorto dat een landbouwbedrijf een or
ganisch geheel is en bovendien ieder
gewas, ook waar de grond in het alge
meen er niet ongeschikt voor te, toch
bopaaido eischen stolt, wat voor-
vrucht cuRuurtoestand enz. betreft. De
kennis daarvan is ln den regel slechte
bij der. bedrijfsleider en in elk geval
niet bij de Regéering aanwezig "Ging
deze door dwingende voorschriften te
gen het advies van den bedrijfsleider
in. zoo zou daarvan ongetwijfeld ve-
lerwege misooogst het gevolg zijn Het
eenige, wat de Regeering dan ook
heeft gemeend te kunnen doen, is :n
de Disïnbutiewct te bepalen, dat de
verbouw van sommige gewassen kan
worden verboden of beperkt.
Men mako zich eciuei ten aanzien
van de in dezen te bereiken resultaten
geer. overdreven voorstelling; pe met
tarwe betee.de oppervlakte bedraagt
nier te ianüo nog geen W.ÜOO TLA. .Vlet
de opbrengst daarvan kan het Nedier-
landfcchc volk voor ruim 2 maanden
van brood worden voorzien.
in 1015 was mei handeie-gewa^sen en
suiko-rbi'den boteeld pl.ra. SA000 H.A.
Do voorziening der hinnenlandsehe be
hoefte met dc producten dier teelten
zou wellicht inkrimping tot de Helft
toelaten, waardoor dus -12.01)0 Tl A. vrij
zou komen. Ongetwijfeld echter zou
men zoo ver niet kunnen gaan zonder
menig bedrijf te desorganiseeren, ter
wijl het ook wol zeker is, dat niet allo
vrij komende giorwl een voldoende tar
weoogst zou geven. Alles wel be
schouwd zou het uiterste wat bereikt
zcu kunnen worden dan ook eon toe
neming van de met tarwo boteeide op
pervlakte van 30.000 Tl.A. zijn, wat
dU6 wil zeggen, dat, m plaats van tweo
maanden, wij in t vervolg drie maan
den brood van binnelandeche tarwe
zouden kunnen eten.
wit men edio uiinreiunig van oen
tarvvebouw, u.o inuordaaU voor oen
belangrijk, deel m de belioelte aan
broougraan zou kunnen voorzien, zoo
zou men op groote schaal grasland
moeten owbrekon.
Dwingende voorschriften daarom
trent zoutten ccmer nog noodcott.ger
gevolgen ueben dan ten aanzien van
u© beteiurg van het bouw.and. ken
groot deel van ons grasland is met
voor bouwland en m eik geval niet
voor utrweloelt geschikt. Voorts be
hoort voei wel daartoe geschikt gaas
land bij bedrijven, die uitstekend do
veehouderij beooiomm. Im.chluig dei-
gebouwen, gebrek aan do uoodigs
werktuigen vu vooral onbekendheid
met non akkerbouw maken teer om-
ze.ting van gras- in bouwland binnen
korten termijn onmogelijk.
Feitelijk zot mom net voor 'arwe-
bouw geschikte bouwland dan ook
alleen ten koste van het grasland
kunnen uitbreiden in dio k.eist reken,
waar hel gemengde bedrijf {akker
bouw en veeteelt) wordt ui.goot lend.
Nu moet echter wel i® het oog wor
den gehouden, ua men m het ornge-
biokeoi grasland met dadelijk tarwe
kan zaaien, doch men daarmede in
den regel wel een paar jaren moet
wachten Zeer waarschijnlijk is dan
echter de oorlog voorbij en beeft zich
de conjunctuur gewijzigd, zoo dat het
weer voordechger is het enig eb roken
land als grosiand to exptoateereu.
Hierbij komt, dat het gemakkelijker
gaat grasland te scheuren dan van
bouwland weer goed grasland te
maken.
Uit een en ander Wijkt dus wel,
dat aan het omzetten van grasland
in bouwland voet risico verbonden is.
Wilde do Regering dein landbouwer
tot dit omzetten verplichten, zoo zou
zij tevens dit risico moeten dragen.
Vrijwillig zal de landbouwer or
slechts toe, overgaan bij het vooruit
zicht von zeer hooge graanprijzen.
In beide geval Ion zou men langs de
zen weg dus slechts tegen zeer Imo
gen prijs de noodtge tarwo kunne®,
krijgen.
Velen, die liet bovenstaande girif
toegeven e® zich er bij neerlegden,
dat de producten, waarvan wij bin-
nnslands te weinig produceeren,
duur zij®, meenen dit toch niet te kun
nen doen ten aanzien van producten,
waarvan ons land veel meer voort
brengt dan voor do binnonlandsch©
consumptie noodig is. Schaarscht©
en prijsstijging van deze producten
had toch door liot absoluut stopzetten
van den uitvoer gemakkelijk kunnen
worden voorkómen, zoo bewaren zij.
Hun ka® het volgende worden ge
antwoord. Het mag waar zijn, dat
verscliillonde van de hier in over
vloed geproduceerde artikelen duur
der zijn dan voor den oorlog, deze
duurte bestaat meer ondanks don
uitvoer dan dkior den uitvoer. Bij tal
van voortbrengselen toch' wordt van
de op het uitgevoerde gedeelte ge
maakte winst toegelegd op de voer
't binnenland gedaverde hoeveelheid,
waardoor het mogelijk ls geweest,
dezo tot dusver beneden den kostprijs
door do producenten te doen leveren.
Het ligt voor de hand, dat deze »e-
geling hare uitwerking op den bm-
neniandschen prijs verliest, naarma
te. hetzij door strengere uitvoerver
boden, hetzij door verminderde pro
ductie ten gevolge van onvoldoenden
aanvoer va® veevoeder en kunst
mest, de uitvoer afneemt. Nu zijn ln
doze tijden uitvoerverboden noodig
en nuttig. De Renewing heeft dan
ook bij hare levensmiddeteopolitiek
nimmer geschroomd er gebruik van
te maken waarneer deze uitvoerver
boden inderdaad in het algemeen
belang konden worden geacht. Wan
neer echter gevolg was gegeven aan
de reeds kort na het uitbreken van,
den oorlog gehoorden eisch, dat de
uitvoer ook van die voortbrengselen,
welke hier meer da® voldoende wor
den voortgebracht. finaal moest
worden tegengegaan, zou daarmede
geenszins het algornee® belang ge
diend zij® geweest, doch ons volk
ongetwijfeld veel meer onder de cri
sis hebben geleden dan thans het
geval is.
In de® eersten tijd zou na not vol-!
komen sluiten der grenzen voor den
uitvoer van genoemde producten do
prijs tot een ongekend laag peil zijn
gezonken. Dezo prijs zou echter do
productiekosten niet hebben gedekt.
Tiet gevolg zou zijn geweest vermin
dering der productie, totdat de ge
produceerde hoeveelheid tegen een
toonenden prijs binnenslands zou
kujuien worden afgezet en dezo prijs
is voor vele van die artikelen be
langrijk honger dan tot dusver werd
betaald. Het stop zetten van den uit
voer zou dan ook vrij spoedig in
plaats van tot prijsverlaging der be
doelde artikelen hebben goxiid iet
prijsverhoging.
In de tweede plaats zouden vele
uit het buitenland, speciaal uit oor
logvoerende landen te be;rekken be-
noodigdheden van alterlei aard,
waarschijnlijk niet kunnen worden
verkregen of althans niet togen de
tot dusver betaaiiie prijzen, indien I
het buitenland geen levensmiddelen J
uit ons land kon invoeren.
En in de derde plaats mag niet wor
den vergoten, dat het plótseline stop
zetten van den uitvoer het goheete
economisch leven zou hobben ont
wricht en groote groepen der bevoi-
k.ng direct of indirect broodeloos go-
maakt. Juist de voordceligo voor
waarden, waaronder wij onze land
bouwproducten konden afzetten, heeft
in breede kringen welvaart gebracht,
we'ko weer gun&lig heeft gewerkt op
den algemeenen economische» toe
stand, waardoor die hoeveel bij
voor sommig plaatse ook 1e wen6Chen
mag overiaten tot duaver veel boter
was dan ook" inaar iemand bij het be
gin van den oorlog zou hebben durven
voorspellen.
Wat hier is gezegd van een finaal
uitvoerverbod geldt ook, al is het in
mindere mate, vuur een 'sterke beper
king van den uitvoer.
Door gebxekkigen aanvoer van
grondstoffen omslaat meer en meer
een zoodanige achteruitgang der pro
ductie, dat vermindering van den uit
voer onvermijdelijk is.
De consument zaï dientengevolge,
zoo de Kegoerin-g hem met door een
toeslag ie nulp komt, zoowei voor de
pittuuen, wente wij tot duover uit
voerden ais voor veie artikelen, die wij
moeten invoeren een hungeren prijs
moeten betalen. Bedenkt men daar
neg bij, dat de inkomsten over het al
gemeen zuzien verminderen, uan kan
men begrijpen dal dc mucilijtiiicden
onzer teoensmiddclenooorzteiitng gr vo
ter worden naarmate de uüwer af
neemt.
Met name zal zich dan m hare vone
kracht de enorme stijging der produc
tiekosten in den kmunuuw doen ge-
gevoelen.
Vete stedeJngcn kunnen zich dio
stijging niet goed voorstellen cn den
ken, dal ui net geredeneer er over
in landbouw kringen siecins voorkomt
uit de zucht om prjsatijgaig aanne
melijk to maken, Zij verkoolt® in de
meening, dat de natuur de landbouw
producten om niet geeft. Bij teer ex
tensieve produoao is chl tot zekere
boogie ook zoo. Naarmate echter de
productie intensiever wordt, treedt
de natuur terug en spelen kapitaal
en arbe-d een belangrijke rol.
Nu wordt onze lauubouw, zooals
algemeen bekend is, zeer intensief
gedreven. Dn brengt mede een ko
lossaal verbruik van veevoeder en
kunstmest alsmede de aanwending
van veel menschel ij kap arbeid. Van
alio drie nu, en vooral van uo eerste
tweo, is de pnjs enorm gestegen.
Daarbij komt nog, dat dezo prijs
stijging voor do onderscheiden deelen
der geproduceerde boeveelheid zeer
ongelijk is.
ln ©ene streek mot een van nature
zeer rijjten bodem, die dus weinig
kunstmest noodig heeft om hooge op
brengsten te geven, zullen do hoogoio
kunstmestprijzen de productiekosten
veel minder doen stijgen dan op
arme gronden, waar aH een'door het
gebruik van veel mest goede oogsten
kunnen Worden verkregen.
En voorts zuilen ook op denzelfden
grond de productiekosten van bijv.
ao eerste tien H.L. graan minder zijii
gestegen da® die van do volgende
tien.
In een bedrijf, waai' do varkens
hoofdzakelijk met afval en producten
uit eigen bedrijf worden gemest zul
len do productiekosten va® het var-
kensvieosch belang®.jk minder zijn
toegenomen dan daar, waar uitslui
tend tegen buitengewoon hoogo prij
zen aangekocht, voeder aan de var
kens wordt verstrekt.
Om kort te gaan, men kan zich den
toestand ongeveer zoo voorstellen,
dat, bijv. de voortbrengingskosten
van het oeno derdedeel dor totaio
productie va® eenig artikel per een
heid zijn gestegen met f 1, die van
het tweede derdedeel met f 2 en die
van het derde derdedeel met f 3.
De totale stijging der productiekos
ten zou In dit geval in den prijs
worden vergoedindien dezo steeg
met het gemiddelde der bovengenoem
de bedrage®, nl. f 2. Terwijl de voort
brenging van het eerste derdedeel
dan zelfs extra-winst opleverde, zou
echter het laatste derdec-1 verlies ge
ve®. Bn aangezien geen prcdjioent
met verlies wil werken, een land
bouwer denkt in deze precies als een
ander mensch, zou de voortbrenging
van dit laatste derdedeel achterwege
blijven. Hieruit volgt dus, dat de
pnjs van eeni-g artikel, wil men de
productie niet zien verminderen,
minstens zooveel moei stil gen, als de
vermeerdering dei- producüekosten
in het ongunstigste geval bed raag i.
En hiermede is tevens verklaard dc
voor ouingewijden bestaando schijn
bare tegenstrijdigheid tusschen liet
maken van oorlogswinst door 4o
landbouwers, terwijl deze tevens kla
gen, dot do productieKoste® niet wor
den goedgemaakt.
Ging men do prijzen der landbouw
producten zoodanig drukke®, dat
door de landbouw cis geen oorlogs
winst meer werd gemaakt-, zoo z-ou
dit lolden tot belangrijke inkrimping
dei- productie.
Bovenstaand betoog pledt ook tege®
het meermolen geopperde denkbeeld
van een StaotsexportbureauDe voor
standers daarvan stelten zioh voor,
dal de Staat zaJ beginnen do grens te
sluiten en daaidoor de prijzen te la
ten vallen, totdat zij gekomen zijn
op do hoogte van de productiekosten
met een® matige winst.. De Staat zai
dan alles wat er tc veel is voor ons
eigen gebruik opkoope® en uitvoeren
om da winst m dc Staatskas te stor
ten.
Behalve op dc geweldige sommen,
nodig om dat bedrijf te financieren,
1® verband ook met de noodzakelijk
heid dat men zich niet alleen, tot
landbouwer zou kunnen bepalen, zou
dit plan reeds moeten afstuiten op
de omsta®dighoid, dat, zoo men de
gemiddelde productiekosten als basis
nam, do productie sterk zou Inkrim
pen. terwijl bij het baseeren ve® den
koopprijs op de productiekoeten der
onder de ongunstigste omstandighe
den geproduceerde hoeveelheid, bet
del, don producenten de oorlogswinst
tc ontnomen ten bate van de schat
kist, met zou worden bereikt.
Nu rijst misschien bij deze of gene
de waag of bel dan niet mogelijk zou
zijn aan ieder©n producent voor zij®
product zoodamgen prijs te geven als
met zijne productiekosten overeen
komt. Ten alnde dit te bereiken, zou
men dus aan ate producenten moeten
gelasten zooveej mogelijk be produ-
c eer en. Aan het eind van het jaar
zou het bedrag dar gemaakte kosten
moeten worden vastgesteld en over
eenkomstig dit bedrag de prijs be-
poald, dio voor het product zou moe-
ton worden betaald.
Ten einde ln bet licht te steüen,
op welke bezworen dit zou stuiten,
moet warden stilgestaan bij eon an
der punt, waaromtrent bij een groot
deei van bot Nederiandsclre volk al
zeer vonk eerde inrichten bestaan. Men
stelt zich namelijk voor, dat tegen
over de groote massa voor een groot
deel weinig gegoede consumenten
staat een klei® aantal rijke (of al
thans rijk wordende) producenten va®
levensmiddelen. Te® einde de onjuist
heid van deze meaning m heit Licht te
stelLeu, kan worden volstaan met te
versnelden, dat liet aantal voor de
markt werkende land- en tuinbouw
bedrijven zeer dicht do 250.000 nadert.
Neemt men nu nog i® aanmerking,
dat do omstandibghiedeng waaronder
ln de verschillende deelen des lands
hoi bedrijf wordt uitgooefend, door
allerlei oorzaken hemelsbreed ver-
schillen cn dat rich daarbij factoren
doen gelden, die oan edke berekening j
en elke controle ontsnappen, da® zal
het leder duidelijk worde®, dat eene
afzonderlijke verrekening met elk be
drijf in den bovenaangegeve® zin eon
onmcgeüjkheKl ls, alsmede dat het te
vepi witten regelen van het bedrijf
van een centraal punt uit en volgens
voste lijnen bij de geringe kennis en
ervaring, welke de Regeering ten
aanzien van deze haar vroeger ge
heel vreemde taak hoeft, waarschijn
lijk zou uitloopen op desorganisatie
der productie en don ondergang va®
vele kleine producenten.
Verge!.® toch mag niet worden,
dai het overgroot© doei van boven
genoemde producenten zijn kleine
menschen, die door een leven van
zworen arbeid en groote soberheid,
waarvoor de meeste stadgarbèiders
feestelijk zouden bedanken, ach
staande houden en soms ook tot ee-
mgen welstand komen.
Deze kieino ondernemers nu vindt
men juist op die gronde® en in die
bedrijfstakken, waar de productie
kosten het sterkst gestegen zijn en
waar do voortbrenging van die ar
tikelen domineert, welke de consu
ment in do eerste plaate tegen lage-
i£n Pr'js verkrijgbaar wil zie® ge
steld.
Uit het bovenstaande blijkt, voor
welke moeilijkheden de tijdomstan^
dighoden de Regeering plaatsen.
Volledige bedrijfsvnjheld kan niet
worden toegestaan. Doch ging men
in do beperking vnn deze vrijheid
zoover als sommigen ter bestrijding
van sehaarschto en duurte wel aan
bevolen, zoo zou ongetwijfeld juist
liet tegengestelde worden bereikt .va®
wat men bedoelde.
Uitvoerverboden zijn noodig. Had
men don uitvoer niet beperkt, dan.
zoude® do consumenten hier te lande
dezolfdo [wijzen hebbe® moeten be
steden als door het oorlogvoerende
budtenLand worden betaald, wat voor
vele® tot honger en gebrek zou heb
ban geleid. Een finaal uitvoerverbod
of zelfs maar eone veel girootere be-
perkuig van den uitvoer zou echter
allerminst aan de binnenlaaidsohe le-
veasmlddelenvoorziemng be\ order-
lijk zij® geweest.
Maximumprijzen konden niet wor
de® gemist, maar de vaststelling
daarvan moet met bijzondere zorg
plaats hebben, willen zij kunnen wor
den gehandhaafd zonder de produc
tie an den invoer te schaden en zon
der de bij productie, invoer en dis
tributie betrokken personen in het
gedrang te brengen.
Een cn ander moge voldoende zijn
om het publiek te doen beseffen, dat
dc maatregelen in zake de levensniid-
delenvoorriening op deugdelijker
gruuUsi alu^tej, dan de laarop
geoefend! critlak wil doe® gelcoveo.
dat bij elk-; regeling hc-t voor e® tegen
nauwgezet is gewikt en gewogen e®
het belang van bet ceheele Nederland
scho volk tot eeurg* richtsnoer pono
men, maar ook, dat het óilm<jgehjk is
allo uit dc tijdsomstandigheden voort
vloeiend© moeilijkheden in2ako de
Jeveitentiddelenvoorz'caing weg
nemen.
22 November 1916.
Overzicht.
Alleen uit dc Balkanstreek komt
belnnmril'k nieuwe.
Van T WESTELIJK-. OOSTELIJK-
en ZUIDELIJK FRONT wordt alleen
c fibre ld. dat er de uewone bedril vi«-
Iheid 'heensahte hiei en daar artll-
lerie-duele. enkele kleine infonterie-
acties e® verder druk ontreden van
bommen-weroendo vHetaere.
DE AANVAL DER CENTRALEN
OP ROEMENIË wordt mot kracht
voortaezet. Van beide kanten drclirt
het aevaar de Roemeneu.
D« D u 11 c t ,i e «stal «doolt medo
„In tie WaUacmjeche vlakte naderen
de lroepen van generaal v. Faikon-
hajTi de Alt. ln den westelijken bock
van Roemenie is de vijandelijke lo-
nen-stand aabroken. Oieova eirTur-
nu-ieverin ziin Benomen."
Nader meldt de D u i ts c h e staf
noe: ..De DuTtechers en Oostenrijkers
hebben du Alt bereikt."
De Roemeen sc he staf erkent,
dat de Roemenen, door overmacht
tredwomren. moesten terurrtrekkeu oo
den linkeroever van de Olttelsi.
De Russische stuf verklaart
..Ten noordoosten van Tuinu Seve-
rin vial est® klem Roemeensch déla-
chement de Duitschere en Oosten rij
kere aan. versiroo.ue hen en maakte
drie kanonnen buil"
Uit dit bericht u niet od te maken
of de Russen den val van Tumu Se-
verin toeeeven.
De luiuuure medewerker van do
„Tunes" scnrijft„He; Roemeense!»
lego; bij Orsova zal bijtijds lerugge- j
trokken zijn om den voorgenomen
couj) van Hindenburg ie beietien. De
Koemenen hie.Oen natuurlijk lang
steno dij Oreo*©, oat oen Donau «.on
tmeert, waarlangs dc ruaeste voorra
den voor dc lurken en Buigaren en
voor Von Maokensen 6 leger in het
Zuiden paaseoiden. Nadat de Dun-
scbers Tirguiuj genomen hadden,
werd langer siandhouden voor de uoc-
meuen te ursova onvoorztcbt.g. Men
kan derhalve aannemen, dat hel gros
der Roemenen auo den coup ontsnap
te, terwijil de vijand uit het Westen
door buitengewoon gezwollen rivieren
wordt geotuit en tot zijn dadeel ge
noodzaakt is gewone slagen ie leve
ren, in plaate van een „coup' uit te
voeren. Men kan ook aannemen, .lat
de Russen in net Noorden krachtig
sianu houden en uat hoi Noordelijk
leger der Roemenen zij® invloed kan
doen gelden. Hoewel liet verhee van
een belangrijk dooi van Westelijk Hoe-
menie een gevoelige eiug us, ia de toe
stand wellicht minder ongunstig dan
het schijnt, Hindenburg brengt het
niet gemakkelijk tot een tweede Tan-
neuberg. Do hoofdreserven der Roe
menen zij® blijkbaar nog niet aange-
epioken, terwijl de rivieren een na-
tuuilijk verdedigingefronl bieden. De
Russen moeien thans aan dat front ge
arriveerd zij®, terwijl alles aan de
rest van hol Russische front kalm
«schijnt
Reuter merkt oo. dat in Wallach-je
wel veel eraan verbouwd wordt,
maar dat de DuibschCie er tooh wei-
niiz zullen vinden, want de ooslac-
nlaataen ziin in andere (Leelen van
Roemenie..
t Wolffbureau merkt op: „Door te
inneming van Craiova (bi den mld-
i 21 Nov.) beheexschen de Duit-
sche e® O o sten rij ksch-H on gaarsoh e
troepen den toestand in den west
hoek van Roemenië, het z.g. Kleine
Walachije. Het Hoemoenschc opper
bevel heeft met alle and del en zich
tegen de inbraak in dit deel van de
Wallachijsche vlakte verweerd, wat
uit de groote inspanning bij Oreo va
en den buitengewoon tiardnekkrgen
tegenstand in hel Jiuda- blijkt. Alle
wanhopige pogingen echter 'kondon
het lot. va® westelijk Walachije niet
keeren. Daardoor zijn 200 vlerkante
mijlen uitstekend trwehmd aan Roe
menie ontrukt. Do inneming van
Craiova is ook van groote strategi
sche bet eekenis. Twee van den Do-
komende spoorwegen kotnen
daar samen. Door het bezit van dit
knooppunt is do achterwaartscne
verbinding van allo nog ten oosten
van Craiova staande RoenMtensche
troepenafdoelinge® afgesneden.
Daarentegen is de aanvoer voor
het nu van aJlo zijden opdringende
leger, dat tot dusver geen spoorweg
ter beschikking bed, belangrijk ver
gemakkelijkt Van Craiova straalt
een net van wegen uit, va® to moer
beteekenis, omdat do strategisch ui
terst belangrijke Noord-Znld-spoor-
weg van den Rooden Torenpas naar
den Donau slechts 40 K.M. verwij
derd is. Craiova ligt 100 KM. ten oos
ten van Orsova maar slechts 45 K.M,
ten noorden van den Donau en vormt
dus een grendel van don westhoek
van Roemenie. Terwijl het anderzijds
een voortreffelijke basis is van de
niuwe- naar het oosten gerichte gc-
veehtsactie".
Ook aan den Donau ziin de Duit-
schers en Rulunren thans den aan
val betmanen, 't Roem eenecho
slafbertehr, meldde Vviiduamiddac:
de viiand tracht troeuen aan land 1
te zetten." De Dultschc staf ver- I
klaarde evenwel Vriidazavond
..Troeoen van het l«zer van gene
raal Von Mackensen ziin den Donau
oo vemohlilonde ulaatsen over zo- j
trokken."
IN DE DOBROEDSJA komt ook
weer meer bedriivizheid. De D i t-
b c h e staf meldt..Od d«n rcchter-
vleüzcl vnn het Dóbnocdsln-front
werden de Russin door een «anvol
der Bulcare-» in hst voorterrein te-
ruzzeslagen. Ook aan andero Dunten
eiin wii met den vliand iu aahra-
kinz."
De Roemeen6cüe staf ..In
de I^.broedsJ3 trokken dc Russen en
Roemenen on het geheele front voor-
ua.iri;. vooral ln hot centrum en oo
den linkervleuze). waar tii do dor-
Den GeJenzic. Pazarlie. Estorl. Pal- j
zilmfe eu Tasaul bezetten."
De Ru8ElecLo staf..Dc Rus
sische en Roemconscha wannen we
derom terrein naai het zuiden *U
bareiktan mot den linkervleuzel het
TssauJ-mesr. waar zii oo sommige
olaatsen de Cartulrivier overtrok
ken.'1
Wat 'T M ACEDON IS G H E FRONT
anrizaat meldt de Fransche
stef ..Oo den rechteroever van de
Teienna namen de Serviërs het dom
Budcmerca twee heviee aanvallen
der BulzarOn c® dit nunl mislukten.
Te® noorden en ten oosten van Mo-
nastii- wordt dc striid heviz vbort-
zezet. De cealli'eerden zianren voor
uit ©n brachten den Duitsch-Bulenar-
ache® troenen. die zich laten d.-n
omnnrach noozden te verzeilen, orn-
etlze verliezen toe. Ten westen vnn
IManastir gaan de Italianen vooruit
zii dronzen tot MizoDOlis door cn
maakte® cevamrenen."
Verspreid nieuws
23 VLIEGTUIGEN NEERGESCHO
TEN. De Franse lie vlieg er-
lui tenant Guvnemrer schoot ziin 23uu
tegenstander in een luchtzevedit
neer.
KARDINAAL MERC1ER heeft d d.
10 November nogmaals een brief ge
richt aan de<n «fmiverrifiir-gener.'ial
van België, waarin hij onnieuw in
kraclliiBf bewooidiner-n Drotesteert
teeen de weevnerme van Rplzisclie
hnrgers naar Dnttsehland en in hot
licht stelt, lat deze handeling geheel
ln striid is met de toezegzingen, die
de Duitsche autoriteiten hem inder-
tlid deden.
WEER EEN ENGELSCH HOSPI-
TAALSCHIP GEZONKEN. - De
Britsche admiraliteit deelt mede. dat
het Enaelsche hoBDitaals-'hin ..Brea-
mer Gat-U e" (62Ï2 toni. \an Saloniki
nar.r Malta varend, door een miin of
toruedo getroffen is. Alle oovaiendcn
ziin gered.
GRIEKSCH STOOMSCHIP GE-
TORPEDEERD. Woiff meldt, dat
het Griekscho stoomschiD loan nis'
(3828 ton) door een Duitsche duik
boot gfitomedcerd is.
VERMIST. 't Encelsche stoom-
scliin ..RanDahannick". met 37 man
aan boord, wordt vermist.
GRIEKENLAND EN DE ENTENTE.
Reuter seint uit Athene
Een Fransch marine-detachement
heeft het station van don Pelooomie-
sisfihen snoorweg bezet.
Te Athene heeft hot geding niaa's
gpvorMJen tegen de oorscnen. die van
een aanslag on het Fransche zezant-
sclian werden besc-hnldigd. Zii ziin
wegens huisvredebreuk veroordeeld
tot 3 maanden gevangenisstraf, en
wegens het onbevoegd drozen van.
wooGns is de tooodschuldize veroor
deeld tel 3 iuar aevangcnisstraf. de
anderen elk tot 15 maanden.
Hlenwe Dltgaven.
De firma Jo>h. s J. C. van der Burgli
uil Deventer, heeft een reeks belang
wekkende boekjes uitgegeven over
Rus land e Folklore, oude Juodsche ze-
doleer, De Wijsheid der Apocrieien en
Oud-Noorsche wijsherd. Do net ver
zorgde werkjes hehooren tot de serie i
„Uu de schatkamer der wijsheid".
Voor wie in beknopte® vorm iets op
d't gebied zoekt, zijn deze boekjes
zeer geechikt.
Van Edwai-d Stiigebauer's roman
uit den wereldoorlog „Inferno"
is in de Nederlandsclie vertaling reeds
het tweede tienduizendtal exemplaren
van de pers gekomen. Mevrouw J. P.
Weeselink—Van Rossom is de ver
taalster van dit interessante bek, dat
bij de firma L. J. Vee® te Amster
dam verachijnl.
Kerk en School
ACADEMISCHE EXAMENS.
A mster dani. Met goed gevolg is
afgelegd het doet. examen in do
roclrtswetenschap door den beer M.
A. SluJkens. Leiden Geslaagd voor
het artsexamen, eerste gedee-te, do
beer E. R. A. Luyken RoskotL
Koloniën
HET ONGELUK OP DE „LYNX".
Bii het ongehik aan boord van dö
.Lvnx" ziin twoe slachtoffers over
leden zoo seint de ..Telegraaf'-
corresDondent.
N.V. LÜÜHENS CÜETEH
HAAKLKW
ZÜ1DKH BUlTERSFAARIfE 12
LEVERlNü VAN;
ClKCLn-AiReS
ENVELOPKKN NOTA'S
KEKENINOEN
KWITANI1EN
EFFECTEN SKltFJ ES
POUSSEN - COlflKACTEN
AANDEELEN
COUPONS - KECEP1SSEN
PROSPECTUSSEN
VOLMACHTEN.
BESTEKKEN
REOLEMENTEN
PRUORAMATA'S
AANPLAKBlLJETrEN
ENZ. ENZ.
BILLIJKE PRIJZEN
TELEPHOON No. 122
