HmmEM's Omblad
Over Vrede
Vlir.RDE BLAD
Zaterdag 6 Januari 1917
S c h e i d e ma n n over het
vredesvraagstuk.
De leider der eoc.-democratische
xneerderheluspartij, Soheidemann,
heeft te Münctven ©ene redevoering ge
houden. In do eerste plaats vatte Sc hei-
demann de vredesvoorstellen van den
rijkskanselier aldus samen De Duit
sche vredesnota had oen einde behoo-
ren te maken aan alle gepraat over
Duitsche veroveringszucht. Er word',
daarin duide-^k gezegd, dat Dudsoii-
land slechts voor zelfverdediging en
niet voor veroveringen strijdt. De
kanselier heeft ais staatsman oij zich
zelf gezegd „Ik kan niet alles op
sommen wal ik niet wil" De posi
tieve eieohen van den Kanselier ko
men hierop neer voortbestaan, eer en
ontwikkelingsvrijtoeid aan Duitse It-
land te veraeikeren. Dit zijn elschan
waarvoor l>et geheele Duitschs vc-lk
kan opkomen. Omtrent liet ant
woord eer Entente zoide hij voorts
nog „lioe kan men nu nog van de
Duitsche regeering verlangen dut zij
na dit antwoord nog verdere pogingen
ïal doen?"
Geen tweede vredesnota
v a n Wilson.
Volgens een aan het departement
van buitenlandfiche zaken ie Wash
ington gedane mededeeling, is presi
dent Wilson niet van plan een tweede
redesnota te zenden.
Do Belgische verkla
ring op het Duitsche
vredesaanbod.
Na een bespreking in „Vrij België"
var» het antwoord van de Entente op
het Duitsche vredesaanbod en na de
hoop te hebben uitgesproken, dat liet
antwoord op Wilson s nota een dui
delijke uiteenzetting moge bevatten
van <1e doeleinden van de Entente
(„het is een belang en een recht der
strijdende volkea om te weten waar
om het gaat"), schrijft Van Cauwe-
iaert over de aan het Entente-ant
woord toegevoegde verklaring be
treffende België
Het heeft ons verheugd, dat, aan
het slot van het antwoord der En
tente od het Duitsche vredesaanbod,
een bijzondere verklaring voorkomt
van de Belgische regeering over het
doel. dat België bij voortduring na
streeft, terwijl het aan de zijde van
zijn bondgenooten strijdt voor de
•zaak van recht en billijkheid. Onzo
regeering laat nog even met acherpto
uitkomen, hoe schandelijk ons land
werd overvallen en mishandeld met
klimmende wreedaardigheid. België
had nochtans te allen tijde stipt zijn
verplichtingen als neutrale staat na
gekomen, en ook nu hebben zijn ko
ning en regeering slechts één doel
„he.t herstel van den vrede en het
recht, maar zij willen een vrede, die
hun land wettig herstel en waarborg
en veiligheid in da toekomst verze
kert."
Indien wij onze tevredenheid uit
drukken over de afzonderlijke
plaats, welke aan de Rclgischo zaait
en het Belgische belang In de nota
der Entente wordt ingeruimd, is
zulks niet alleen, omdat hel geval
van België steeds het meest slaande
!>ewijs is om Duitsclüaiid van zijn
schuld en zijn onbetrouwbaarheid te
overtuigen. Het is evenzeer uit oor
zaak, dat wij daarin nog immer liet
teeken mogen erkennen dat Belgie,
alhoewel met onwankelbaarheid
stand houdend aan do zijde van de
garanten, welke "hun woord niet
hebben gebroken, toch een in rechts-
rijxzicht bijzondere cn hevoorrochto
positie tegenover hen inneemt. Zelfs
ware hel ons liever geweest, indien
de Belgische regeering dit onder
scheid vormelijk nog beter had laten
uitschijnen, en zijn antwoord op de
Duitsche nota, zij het dan ook in
aansluiting bij deze der Entente, af
zonderlijk had ingediend. Dit zijn
Immers gcou dingen van bijkom9ti
gen aard. Zij zitten vast aan een
grondbeginsel, dat wij nie'. mogen
prijsgeven zit beantwoorden logisch
aan staatkundige opvattingen, welke
het wezen van ons volksbestaan zelf
raken. Wij hebben daar vroeger te
uitdrukkelijk over geschreven om
over deze gedachten nog uit te .wei
den. Maar onze regeering weze be
hoedzaam, om niets te laten vertroe
belen in hetgeen onze verhoudingen
tot andere volkeren moet bepalen.
Roosevelt over Wil
son's nota.
Volgens een bericht uit New-York
aan d „Telegraaf" heeft Roosevelt
over Wilson's nota verklaard „Te
zeggen, dat de Duitschers voor het
zelfde streden als hun opgejaagde
slachtoffers is niet alleen een on
juistheid, maar een boosaardige en
immoreele onjuistheid, die iederen
strijder, die een rechtvaardigen vre
de liefheeft, pijnlijk moet aandoen."
Vredesconferentie.
De correspondent van de „Daily
Chronicle" te Milaan verklaart -. „Ik
heb geen reden om te gelooven. dat
eenigen tijd geleden door Duitsch- I
land, ook namens zijn bondgenooten,
aan de Zwitsersche regeering is be-
loofd, dat de centrale mogendheden
al het mogelijke zouden doeu om te
bewerken, dat de conferentie voor
de vaststelling van de vredesvoor
waarden, wanneer men het over de
conferentie eens zal zijn geworden,
tc Bern zal worden gehouden."
Griekenland en 't uitimtiiim
der Entente.
De militaire deskundige van 'tl
Nieuws vim den Dag schrijft:
„Itèn de Grieksche Ivonmg iets an-
dcra doen dan toegeven? W ij weten
't niet Eenmaal heelt hij getoond, dat
hij nog niet tot machtelooshe.d ver
oordeeld was. Dat was, toen de En-
tente poogde do hand op Athene te
leggen en het Grieksche leger de
i'Tansche troepen uit de stad wierp.
Dadelijk daarop volgde een nieuw
ultimatum, dat naar alle waarschijn
lijkheid beantwoord is mot een wei
gering en een dreigement dat Grie
kenland zich bij de tegenstanders
dor Entente zou aunsluUen, waarop
een minder ver-strekkende eisch is
gesteld, die werd ingewilligd. Kan de
Koning nu weer fwndelcu als toen?
Wij weten niet in hoever de blokfca-
de de Grieksche bevodemg met hon-
i gersnood en dood bedreigt en wij
weten evenmin of do mogelijkheid
j bestaat, dat het Grieksche Konings-
leger (ter cnderscnoiding van de
1 troepen van Venizelos) verbinding
krijgt met de Centrale troepen die
i tegenover Sarraii vechten, en van
dezo beide factoren hangt het af, of
do Koning zich schrap kan stellen
tegenover Einente-eischen. Wij we-
j icu wel, dat Sarrad's iront Grieken
land niet volstrekt atsiuil v-an de
rest van hei BalKan-scniereilami,
maar het is de vraag, ot de Ceutra-
j len zulk een troepenmacht derwaarts
kunnen zenden en zoo spoedig als
I rioodig is dat oen vereemging van
liet Grieksche leger ou dat van do te
gen. Sanail veentende Centra-en uit
voerbaar zou zijn. onguiukk gc-rvvij-
ze weet men dit vermoedelijk in
1 Athene zelf ook niet, en aangezien
puriij-kiezen tegen de Entente voor
tie Grieksche regeering nog zoo ont
zettend veei andere bezwaren mee-
brengt vermes van do eilanden,
j ouurzame aisluUuig van de overzee-
sche verbindingen, verhes van -tal-
looze schepen begrijpen wij maar
al te goed hoe ontzagwekkend moei-
1 lijk de beslissing is waarvoor Ko
ning en ministers in Athene thans
geplaatst zijn. Voor hen schijnt daar i
om de vv-.jste politiek: zoolang ©Is hol
gaat de beslissing uitste.lcn en aan
net onderhandelen blijven. Maar zm-{
ten de „beschermers v au Grieken-1
land" daarmee genoegen njmian?'
Reuter seint uit Athene: De oud-
premiers, d':e door den koning ge-
raadpleegd. werden, verklaarden al- j
len, dat de Entente-nota in den legen-
woardigen vorm onaannemelijk is,
daar een aanneming gelijk zou
staan met een erkenning, dat Grie
kenland van plan was Sar rail in den
rug te vallen. De regeering besloot,
onder goedkeuring van den koning,
zekere bepalingen van de cntentcnota
te verwerpen, terwijl zij zich bereid,
verklaarde over de andere te speken.
In verband met de ntet-aannemüig
van de Ententenota verklaart de
Grieksche regeering, dat zij geen oor
log zal verklaren aan de Entente,
maar lijd zaom zdch zal onderwerpen
aan allen dwang, er op vertrouwende,
dat de mogendheden ten slotte zul
len erkennen, dat de blokkade een
onverdiende straf la voir die gebeur
tenissen van 1 Dec., welke uitsluitend
het gevolg waron van eenig rads ver
st dad, zoouJs aan admiraal Tourult
officieel is meegedeeld, daar het le
ger onafhankelijk van de regeering
ixiioten had, weerstand te bieden
aan elke poging tot gewelddadige in
beslagneming van krijgsmateriaal.
Betreffende het gevangenhouden
van Vemzelisten wordt medegedeeld,
dat de koning bereid is sommigen of
allen schuldigen, gratie te geven, maar
dat hij constitutioneel niet bij machte
is tussehen beide te komen in het
rechtsgeding voordat het vonnis is
gewezen.
Dit is de officieele lezing van den
toestand, zooals deze aan Reutor werd
meegedeeld.
To oordeelen naar de houding van
de Entented.plomaüe is de toestand
niet geruststellend; de toon van de
Atheensche pers is zeer vijandig, ter
wijl de invloed van de blokkade meer
en meer gevoeld wordt. Ten gevolge
van de blokkade wordt streng toe
gezien op de verdeeling van het
brood, dat gebakken wordt van. een
mengsel van tarwe en gerst. Levens
middelen zijn ontzaglijk duur, zoodat
zij voor de armere klassen onbereik
baar zijn.
Verspreid nieuws
EEN NACHT IN EEN MOERAS.
Oudejaarsavond I Er was een onder-
drukt gevoel van opgewonden ver
wachting bij de opeengedrongen groe
pen schildwachten in de elijkcrge
loopgraaf, welke niets mot da daium
uitslaande had. Die mannen, die daar
bezig waren hunne beslijkte bezittin
gen in hunne ransels te pakken, dach
ten niet zoozeer aan het Nieuwe Jaar
als aan de adoesing die spoed'g zou
plaats hebben. Zij'zouden naar een
nieuw kamp gaan. Zooals altijd wa
ren de manschappen verkeerd inge
licht zij spraken over den marsch,
dien zij nog voor den boeg hadden
een heel eindje weg, dachten zij. Zij
spraken over de mogelijkheid, dat zij
in motorbussen er heen gebracht zou
den worden, die vervoermiddelen,
welke vroeger Londen en zijn voor
steden overstroomd hadden en nu
achter het front dienst doen.
Het werd stil De aflossing kwam
laat dat lijkt altijd zoo voor dege
nen die er op wacMon. Misschien was
John. die als gids zou meekomen, wel
verdwaald 1 Maar neen. eindelijk
klonik door den mist het klotsend en
zuigend geluid van voetstappen, tlft
het donkere moeras achter hei tromt
klonk het gedampte geroezemoes-der
stemmen van mannen, die hun moe-
ning omtrent dit scunbere land te ken
ner. gaven. Plotseling 6teeg oen Vorey-
fakkel ra de duisternis omhoog en bij
het schitterend schijnsel konden de
tuanuen in de loopgraven de af'os-
sings-pslotons als een slang zien voort-
schuiven en een honderd meier ver op
een plaats, waar die voor soldaten
met hunne bepakking begaan b nar
werd, in de verbindingssappen weg
duiken. 'Zij worden zonder veel be
langstelling ontvangen. Niemand is
zoo verhard als soldaten die pas afge
lost zijn. Zij vertellen dengenen, die
hen komen aflossen precies wat zij
weten moeten, maar juichen hen zel
den toe. In den regel wanschen zij
hun op apottenden toon veel pleizier,
aisof zij willen zeggen„Wij zijn
bi ij, dat het juHic beurt is."
De pe'otonscommandant heeft be
richt ontvangen, dat al zijn groepen
schildwachten afgelost zijm en dn den
compagniescommandant lueegedeetd.
Toen drong hij langs de manschappen,
die hem in don weg ©tonden, hoon en
ging do verolndingssap in. Hij had.
misschien vijftig passen gedaan, toon
do gevreesde booueohap kwaui „Nog
niet allen aanwezig, Sir!Na U-.ng
wachten bleek het nut korporaal Rlff-
kins met zijn marraen nog niet gei tu
inen was net iets voor hem, die
moest altijd de. laatste zijn. Een half
uur gaat voorbij en de pelotonscom
mandant beeft juist besioton terug te
f gaar., als do blijde boodschap kt inkt s
„Atëen aanv.ezzg. Sir: En nu trekt
de troep voort, op weg naar huis.
Maar het Ï6 voor geen groep man
nen en zeker niet als zij me', hun
ransol an alles wat bij de moderne
winter-oorlogvoering tot de uitrusting
van den soldaat behoort, beladen
zijn mogelijk, om do verbmdings-
sa.p te blijven volgen. Vijiftlg meter
van de frontlinie af wordt de grond,
drassig, een paar meter drijven de
vlocrplanken al en ate men cr wat
onvoorzichtig den voet op zet, glijdt
die af in een laag modder van twee
voet diepte. Langzaam strompelt het
peloton de loopgraaf door, heel voor
zichtig en moeilijk, beladen als de
mannen zijn met een zwaar gewicht
op hun rug en eindelijk mosten zij er
uit, om over den doorweekten groDd
er naast voort tc strompelen. En nh
komt de ramp. Jack, die vooraan gaat,
beeft een droge loopgraaf ontdekt, die
op den weg waar wij heem moeten, 1
uitkomt: Trotsch ©tapt hij voorop en
wij volgen 'hem al6 schapen. Maar een
paar honderd meter verder woidt de
moddorbrei dieper de mannen ploe
teren voort, blijven steken en worste
len weer vooruit „Dat gaat met." i
zegt do officier, „wij moeten er ui', eu
weer langs den rand loopen. Maar
even verder is die in èen moeras ver
anderd en is de loopgraaf weer droog;
dus daar weer in. Van tijd tot tijd
weerklinkt een roep„Langzaam,
daar vooruit 1 We kunnen met mee- j
komen I" Onophoudelijk stilstaan en
wachten soms moet een der mannen
uit de modder getrokken ivoidan,
waarin zijn voeten Wijven steken. Al
len zijn langzamerhand uitgeput
Maar een maclunegegweer Deeirijkt
dit terrein en men kan niet lang wach
ten. Tenslotte, na twee en een half
i uur hebben wij !»et terrein achter den
i rug en den weg bereikt En juist op
dat oogenbiik klinkt een salvo. De
'kanonnen schieten hot Nieuwe Jaar
in. Achter cenig© bouwvallen van
huizen maken de mannen hunne
(schoenen en kleeren in orde. Maar er
zijn geen omnibussen om tien weg te
brengen. En den gehoe.en nacut tie-o
pen zij zich voort, tot zij eindeLjk,
s ochtends om half vijf aan de kwar
tieren gekomen zijn, waar zij spoedig
tu;d enorsend neerliggend, liet Nieu
we Jaar begroeien.
ENGELA-VJJ t-N z.iJN EOLONIeN.
Reuier sein; uil Londen: Bij cie
aanvaarding \an zijn ambt als tor
sie minister heeft Lloyd George '..eu
rondschrijven gericht aan du pre-
m.eis der groote Dominions. Opnieuw
verklaart Lleyd George, dat liet moe
derland vust besloten is, dat de op
offeringen clie reeds gedaan zijn en
die men zich nog zal moeten ge.roos-
ton, niet vergeefs mogen zijn. De
strijd sa» uitgevochten worden lot
aan hel glorierijke cnuie. Lloyd Geor
ge vertrouwde dat de ko.ouièn niet
minder vast besloten zouden zijn.
AÜe eers.e inin.sters hebben geest
driftig geantwoord in leimen, die
toonden dat zij met dezelfde gevoe
lens bizield waren, als Lloyd George.
De premier van Canada seinde.
Wij zijn nog even vastbesloten als
twee jaar geleden. Al onzo opofio-
riugen zoucfen meer dim nutteloos
geweest zijn, wanneer het oogmerk
waarmee deze oorlog begonnen is,
niet bereikt wordt in een overwin
ning, die den toekomstigen wereld
vrede verzekert.
De premier vau Australië: Austra
lië is volkomen gereed cn bereid die
politiek Ui vougan, welke noodig is
voor con spoedige zegepraal on een
blij venden vrede.
Do Premier van N.-Zeeland zal:
Mijn voLk blijft bij zijn besluit, on
blijft volhouden tot de eindoverwin
ning is beliaaid.
Genei aai Boiha zeg;: Aanvaard
mijn verzekering, dal ik met u sa
men zul werken, ter bereiking van
ons doei. Het wekt bcvred-ging, wan
neer men weet, dat bet besluit om
te vechten, te worstelen en te over
winnen tot het zegenrijk einde toe,
vaststaat.
EEN VIJEESCILLOOZE DAG IN
ENGELAND. Dc .Daily Chro
nicle" verneemt, dat reeds spoedig
de invoering van één vleeschloozeii
dug per week verwacht kan worden.
Het is liog niet vastgesteld, welke
dag daarvoor zal uitgekozen worden.
VERANDERING VAN KERK
DIENST IN RUSLAND. De Heilige
Orthodoxe Synode besloot, dat op
den eersten dog ran liet Russische
jaar da dankdienst, die sedert het
jaar 1812 voor de overwinning der
Russen od de Franschen in alle Rus
sische kerken werd gevierd, moest
vervallen, doch dat In de plaats duur-
van een dienst zal worden gehouden,
om God te smeeken de overwinning
te bcI enken san de Russische legers
en die der geallieerden.
NIEUWE WAPENEN - De „Daily
Mail" bespreekt in een hoofdartikel
de opmerking van een deel der Duit
sche pers. dat het antwoord der En
tente op Duitschlund's vredesvoorstel
den strijd ..bis aufs Messer" noodza
kelijk maakt.
Het artikel bevat o. a. de volgende
opmerkingen „Zij kunnen opnieuw
hunne Zeppelins zenden om vrouwen
en kinderen te vermoorden, maar
dan zullen er steeds minder dier
kwetsbare luchtschepen terugkeeren.
Zij kunnen op nog reusachtiger
schaal hunne onderzeeërs hun moor
dend werk laten doen, maar evenals
wij dc laatste campugne (dier vaar
tuigen) behandeld hebben, zulleu wij
dat mettertijd ook wel deze doen. En
laat ons hen er aan herinneren, dat
wij ook uog zekere scherpe wapenen
hebben, die wij tot dusverre in de
schede gehouden hebben en dat wij
thans een regeering hebben, welke
die zender consideratie tegen deze
vijanden der menschheid zal loepas
sen."
DE LAATSTE ZUID-AFRIKAAN-
SCILE REBELLEN IN VRIJHEID
GESTELD. Als de politieke gevan
genen, in verband met de rebellie,
die nog te Johannesburg gevangen
zaten, zijn in het laatst van Novem
ber in vrijheid gesteld. De meesten
van dezen hebben ongeveer twee jaar
in den „tronk" .doorgebracht
BENE ENTENTE-BUEENKOMST
TE ROME. Volgens een telegram
van den correspondent van het BerL
Tageblatt te Lugano zouden Vrijdag,
behalve Lloyd George en Briand, ook
generaal Lyauutsey, minister Albert
Thomas, lord Milner, generaal Ro-
barlson, de Russische gene-raai Galit-
zui benevens andere geueraala van
de Entente-legers tc Rome bijeenko
men. j
Reuter seint uit Londen: Naar offi-
cieel wordt medegedeeld zijn Lloyd j
George en lord Malrier met hun offi-
cieele raadgevers te Rome aangeko- j
men, ten einde .met de Fransohc en
Italiaansclie l agecning over den al-i
gemeenen toestand van gedachten te j
wisselen.
UIT OOSTENRIJK. Havas seint
uit GenèveVvoiss&irchner, de bur- J
gemeester van W-oenen, heeft <ie üot-1
tenrijkscite regeering gedreigd, zijn
oats.ag te nemen, uts men Ae.c.iun.a-
deien nlijft weigeren. In de s;ad W ve
nen neeuR de ehende een onru^u*aren-
den omvang aan. Do gevangenLssea
zmen letterlijk propvol met ongeluk-1
kigen, die wegens net stelen van io-1
veusraiddelen iu hechtenis zijin geno
men.
BESTRIJDING VAN DRANKMIS
BRUIK IN ENGELAND. Terwijl
do Liquor Control Board al.erlet
maatregelen neemt om oen urauk-
\eckoop te beperken en o.a. bepaa.d
heeft, nat aieuhotiiouuende dranken,
die niet reeds vódr Juli lUlti gebotteld
waren, kracutig w.sueden moeten
woroen, overweegt do Engelsche ro-
gedriug, onafhankelijk van den Board
maatregelen van meer ingrijpenden
aard. Reeds iai 1015 opperde Lloyd
George het plan om tot nationalisa
tie van de fabricage cn den verkoop
van atcoholhoudenue dranken over te
gaan. Thans houdt do regeering zich
opnieuw daarmede l>ozig.
Volgens het plan, dat .thans in
voorbereiding is. zal de staal alle
dist.tleerderijen, hierbrouwerijeu en
„pub.ie-houses" koopen on in eigen
exploitatie nemen. De meeste disr
bedrijven zijn naamlooae vennoot
schappen, zoodat do waarde der aan-
deelen hot gemiddelde dor drie
Laatste jaren vóór 1914 gemakke
lijk vast te stellen is, De Staat zal
do aandeden togen dien prijs overne
men on in Consolidated Stook tegen
4 of 4 1/2 pCt. rente Ivetalen. Ook
voor zaken in particulier bezit zal
de regeering dit aankoopstelscl toe
passen.
Do totale som, die voor deze aan-
koopen zou noodig zijn wordt op
300.000.tL0 pd-8t. begroot. De jaar-
lijksche rente zal dus 12.000.000 rxl
st. tot 14.000.0)0 pd.st. bedragen,
maar daar de winst der gezamen
lijke bedrijven jaarlijks meer dan
20.000.000 bïdraagt. zou het over
schot .golx'lielijk voor amortisatie
kunnen dienen en gedeeltelijk ver
dwijnen wegens het ;e verwachten
verminderd drankgebruik. Door de
zen aankoop zpu du politieke macht
dor bierbrouwers en distillateurs;
welke vooral bij verkiezingen zeer
groot was, verdwijnen wat, na
den oorlog, voor alle partijen van
groot belang zal zijn. Het aantal
drankgelcgenheden zal onmidde lijk
verminderd en ook de tot dusverre
toegesfane slijtersvergunningen aan
kruideniers enz. zullen opgeheven
worden.
In verband met de Staata-cxplol-
tatie zou ook het stelsel der plaatse-
lijk© optie ingevoerd worden.
GROOTER DAN IvRUPP. Char
les M. Schwab, hoofd van de Bethle
hem Steel Company, heeft, naar do
„Times" meldt, onlangs in eeno rede
te New-York medegedeeld, dat de
artillerie-werkplaatsen te Betlitehein
Amerika anderhalf maal zoo
gnoot zijn als die van Krupp ,te Es
sen. Dc fabriek te Bethlehem kan
thans 100.000 zware granaten per
maand ufleveren.
binnenland
NATUURVERSCHIJNSEL. Te
Barneveld was Vrijdagmorgen te
7.15 een eigenaardig natuurver
schijnsel waar te nemen. Naast nog
duidelijk zichtbare sterren, vertoon
de zich gedurende 30 40 seconden
in het noorden een tamelijk lange,
smalle bijzonder heldere vuurstraal.
Het vreemdsoortige, in schuine rich
ting aan den hemel staande, licht
begon daarna aan de onderzijde te
verblonken en was weldra geheel ver
dwenen,
DIEFSTAL MET GEWELDPLE
GING. Donderdagavond was de
familie Rodriguez. Retiefslraat 75,
2e étage, te Amsterdam op verjanr-
visite, zoodat den geheelen avond de
woning onbeheerd was. Om 11 uur
kwam de familie thuis en de 18-
jarige zoon J. Rodriguez, die dia-
mantbewerker is. zou zich naar ziïn
slaapkamer begeven, die op zolder
gelegen is. Toen hij daar een kaars
wilde aansteken voelde hij zich plot
seling van achteren aangegrepen eu
werd hij achteruit op den zolder ge
trokken. In de worsteling, die nu
volgde, wist de zoon des huizes zijn
zakmes te trekken, doch dit ontviel
hem weer. De inbreker bediende zich
van «en afsluitlat van het zolder
raam als wapen. Alles ging zoo vlug
in zijn werk, dat toen de heer Rodri
guez zijn zoon op diens fluitsignaal
te hulp kwam, de inbreker de plant
gepoetst had en blijkbaar over do
daken een goed heenkomen had we
ten te vinden. Inmiddels was den
zoon zijn portefeuille afhandig ge
maakt. Vermoedelijk dacht ds aan
rander hierin diamant te vinden,
hetgeen echter niet het geval was.
Ook is getracht het gouden horlogo
met ketting te ontnemen, hetgeen
misluktebij de pogingen is ochtor
de ketting gebroken. In de worste
ling werd de zoon ccmge malen o\ er
den arm gewond, welke blessuren in
een naburige apotheek werden ver
bonden.
Vei moed wordt, dal ds inbreker
zich ook door het dakvenster toe
gang tol de woning heeft weten te
verschutten. In de benedenvertrek
ken was peen spoor te ontdekken, on
op de tafel in een der kamers lag een
ring met diamantje nog op tafel.
De politie stelde een uitgebreid on
derzoek in. Het geheeto complex da
ken werd tot diep in den nacht nauw
keurig afgezocht, echter zonder re
sultaat.
Dr. HERMAN WIRTH. Naar het
U. D. verneemt is dr. lierman Wirth,
die gestudeerd heeft aan de universi
teit to Utrecht, benoemd tot hoog-
leéraar aan cLe Hoogesehool te Berlijn.
BRAND. Donderdagavond li\>ft
een zware binnenbrand gewoed m de
sigarenfabriek „Langkaf, firaia J.
Gooesens, te Deventer. De brandècrui-
de wordt door verzekering gedokt.
Oorzaak onbekend.
Haariemmer Halletjes
EEN ZATER DAGA VONDPR AATJ E.
Een paar dagen geleden, op een
avond toen ik mij verdiopto in be
schouwingen over de kansen op vre-
do en er juist twee las, die tot precios
tegenovergestelde conclusies kwa
men. -oodat ik even wijs bleef als
te voren, werd ik to spreken gevraagd
door een man, wiens naam ik nooit
gehoord had. Daar zulke avondbe
zoeken in den regel het optreden be-
teekenen van mislukte geniëën «iie
een gulden to weinig en een jenovor-
luoh-tjo to veel bij zich hebben,
of van niet-geniale gestrandon, dio
zich er op beroepen, rlat zij. de neef
van den zoon van de nicht van je
lang vergeten tante zijn, gaf ik do
boodschap, dat ik geen gelegenheid
had mijnheer te ontvangen; gewoon
lijk is dat voldoende, maar «Iot» be
zoeker hield aan en liot weten, dat
hij niet om geld kwam of andere
hulp, maar alleen een raad wou vra
gen.
Hier ligt iets vleiends in. Ik kon
er dus ook niet tegen en stond den
bezoeker te woord. Hij was een boer
achtig mnn, die zijn nette jas on zijn
hoed in de kumer meebracht en zich
tevreden Kielde met de punt van een
stoel, ofschoon het geheele zeielvlak
hem word aangeboden; overigens
scheen hij moeite te hebben om te
1« ginnon cn daar ik in de verte niet
wist, waarom hij kwam, kon ik hem
niet over het begin heen helpen.
Eindelijk etootle hij or, met den moed
dor wanhoop uit: „Ziet u, ik ben oen
O. W.'cr?"
Door zijn zenuwachtigheid ver
stond ik hem niet recht.
„Een Overveener?" vroog ik.
„Een O. VV.'or, iemand die oor
logswinst gemaakt heeft".
..Zoo! Onwillekeurig schoof ik
mijn stoel wat achteruit cn keek ham
aan, roet dat mengsel van nieuws
gierigheid en tegenzin, rlat een O.
W.'er nu conmaai schijnt op te wek
ken. Hij zvvvog een heel© poos na zijn
bekeiiienis en ik stel den lezer voor,
daarvan gebruik to maken om sa
men even na to gaan, wilt van die
gemengde gevoelens de oorzaak is.
Onze O. W.'er zit rustig op zijn stoe-
l-epunt en zal, daar sta ik borg voor,
niet vertrekken voordat ik hem daar
toe permissie geef.
Tegenzin, zei ik, en nieuwsgierig
heid- De laatste om to weten hoe een
man zich gedraagt, die in korten
tijd een heeleboel geld machtig is
geworden en het eersto, omdat on
willekeurig de gedachte bij ons op
komt van onplezierige practijken,
smokkelen bij naoht en ontij, knoeien
met scheepsladingen en zoo meer. En
dan nog een beetje afgunst ook, een
half onbewust, half pijnlijk gevoel
van: waarom heb ik óók niet veel
geld met O. W. verdiend. Het zou too
spijten waarde lezers, als het u hin
dert, maar ik geloof heusch, dat al
die aardigheden op O. W.'ers met
goud beladen, die snakken naar lage
autoraobielnummera en les neinen in
fatsoenlijk eten bij oberkoilners,
meer ui; onze afgunst voortkomen,
dun uit iots andera Koeren we, na
deze korte'uitweiding, tot onzen O.
W.'er terug, die zooals ik u beloofd
heb, nog n.tijd op zijn orii^emokke-
J ij ken stoeUioek zit.
Hij scheen, na zijn oorste bekente
nis. nog behoefte to hebben aan een
tweede, want hot zweet parelde op
zijn gezicht, je hoorde bijna zijn her
sen kronkels van pure inspanning
over elkftfu' knarsen. Eindelijk lukte
hem de verklaring.
„Twee miliioen", zei hij.
„Twee miliioen!" zei ik hem wezen
loos na. En daarop onnoozel: „Kwart
guldens", antwoordde hij gedul
dig.
Het kost niet méér moeite, do uit
drukking „twaalf en een halven
cent", dan „twee miliioen gulden" m
je mond te nemen. Maar do indruk
is toch anders. Twee miliioen herin
nert jo aan goudzoekers en diamant
velden. Edmund Dantóa uit de Graaf
do Monte Chrislo, villas, stoomjach
ten. En dadelijk daarop kwam een j
waag op mijn lippen, dio ik om Hoge
lijk meer terug kon houden, al had
nc er honderd, gulden meo kunnen
verdienen, een onbeleefde vraag. <;ic
men niet doot, inaar die er uit was
vóórdat ik het wist:
„Waarmee?"
„Varkens'zei liij.
„O", .antwoordde ik. Na Edinondj
Daniès eu zijn schatten in het hol op
het eiland, klonk dit bijzonder nuch
ter. Varkens I
„Eerlijk verdiend", zei hij. „Zal lk
u vertellen. Op ©eu morgen stond ik
voor mijn deur. Ktrtat eon Duïtscher
voorbij, die mij aanspreekt ik heb
vroeger een paar jaar in Duitschiand
gewerkt, goot hom dus antwoord in
't Duitsch. Hij beduidde me, dat hij
varkens kwam koopen, maar de boe
ren niet goed verstaan kon. Als ik
meeging, kon ik ais vergoeding een
gulden per varken krijgen, 'k Dacht,
dat hq een jiaar honderd koopen
wou: 't waren er na een week of drie
driemaal honderdduizend".
„Driemaal honderdduizend!" lier-
haai do ik, versuft.
„Toen hen ilt zelf gaan handelen
in varkens on vorder in atlos. Dood
gemakkelijk. Contant koopen. en
duur verkoopoo. Een kind kun hef.
Maur nu ben ik opgehouden".
„Waarom?
,,'k Heb to veel geSd. Hoeveel is
tv.ee miliioen? Je kunt er goen hoog
te v ,vn krijgen. Tellen kun je hot me:,
hij elkaar zien ook niet Ik toef met
mijn vrouw en één dochter: wat doen
we mei dat vele geld? In 't begin heb
ik oen neef duizend gulden .gegeven.
Hij ging er meo aan de rol, kwam
terug èu sloeg zijn vrouw. „Had je
leelijke geld maur gehouden", z»i zo
togen ine. Toon weigerde ik alle ver
zoeken om gold van bekenden en on
bekenden. 'I Doet ze geen .goed.
Maar mij ook niet, want nu heb ik
ruzie met mijn boete familie. Over
dag schreeuwen ae me op 't dorp na:
„loelijko vrek! t Nachts probeereo ze
bij me in to breken. Het was niet cm
uit te houden, daarom hen ik naw
Haarlem verhuisd".
„En wat kan ik voor u doen?"
vroeg ik.
,,'k Heb te véél geld. Wat inoel je
er inou doen? Fijne sigaren roolccn?
'k Hel) mijn heelo leven niot gerookt.
Fijne wijnen drinken? Ik krijg er
hoofdpijn van. Mijn vrouw en doch
ter hebben wat aardige meubeltjes
gekocht en wat kleeren waar ze ple
zier iu hadden. Ik ben naar den no
taris gegaan en heb hem zes ton ge i
bracht, voor do oorlogswinstbelas
ting. „Betaal 't maar gauw", zei ik,
dan ben ik het gelukkig kwijL "Wat
doe ik met al dnt geld! Een miliioen
en vier ton heb ik nog over: iederen
dag als ik mets doe komt or vanzelf
tweehonderd gulden rente bij. Dat
akt me suf. 'k Wou een rond ge-
overhouden en do rost nuttig be
steden. En nu dacht ik: u kent Haar
lem, wiK u me geen goeien raad ge
ven, hoe ik viermaal honderdduizend
gulden in Haarlem nuttig besteden
kan? Dun hou ik een miliioen over".
„Vier tont" Als je in 't dagelijksch
leven geleerd hebt op de kwartjes to
passen, omdat zo zoo gauw tot. gul
dëilS aangroeien, dan valt dat jong-
li-cren met honderdduizenden je mo
gemakkelijk niet. Mijn O. W.'er zat
stil voor zich uit te staren en wacht
te op bescheid. Wat onderstelde hij
wel van mij? Dal ik advortecren zou
in do krant: ..Viermaal honderddui
zend gmden aangeboden voor nutti
ge doeleinden" er» dan afwachten,
wat vr komen zou? Alle brievenbus
sen van Haarlem to .mmen zouden
niet voldoende wezen, om dio
vragen te bevatten.
„Sier ton", herhaald" ik. „Als u
raad wilt hebben, laat mij daarover
dan eens rustig nadenken. Waarom
geeft u het kapitaal niet hij oen
bunk in administratie? Dan heeft u
van veertien ton oven weinig lost als
van oen rnillioen".
Hij knikte langzaam en herhaalde
lijk, alsof hij daar ook nl over ge
dacht had. Toen zei hij: „mijn vrouw,
ziet u, zou het wol graag willen. Zij
heet Arendina Jantina eu haar moe
dei heette zoo en baai grootmoeder
en overgrootmoeder en mijn dochter
heet ook Arendina .Tanüna. Daarom
zou ae er aardigheid van hebben
Do zaak werd duidelijk. Het ijdel
heidsmooventje zou toch voor den dag
komen, zoo niet bij den man. dan
toch bij de vrouw. ,,U wou dus een
Arendina Jantina-slichting. En heelt
uw vrouw misschien ai gedacht over
dè soort van stichting".
Daarover had ik u juist om raad
willen vragen".
„Jawel, maar u zult or toch thuis
wel al over gesproken hebben. Kom,
kom, zoo onder de thee, met vrouw
en dochter. En dan zag u in gedach
ten toch wel oou groote deur, zou ik
denkon, met in groote gouden letters
er boven: ARENDINA JANTINA-
STICHTING! Zeg eens eerlijk: was
het zoo niet?"
Mijn O. W.'er lachte eens even.
„We hadden gedacht", zei liij, op
zijn aarzelende 7U8nior, „aan een
stichting voor wetenschap of kunst
of liefdadigheid.
.Juist, maar heeft u ook gedacht
aan de moeilijkheden?"
„Moeilijkheden? Ik betaal on daar-
meo uit".
„Mijn beste lieer, zoo eenvoudig Is
het niet. Jo kunt maar niet mild wo-
zon voor je plezier!"
Hij keek weer zóó innig verbaasd,
dat oen toelichting noodzakelijk
bleek
„U hooft gedacht, aan een stichting
voor wetenschap. Zoo een beslaat or
te Haarlem. U hooft zeker dat ge
bouw aan 't Spaarne wel gezien, met
die groote vrouwenfiguren cr op. Nu,
dot is Toylers Stichting. Als dio man
geweten had, dut er meer dan eon
eeuw na zijn dood nog mênschen
zouden worden uitgescholden voor al
wat Joel ijk is, dat andere menschcn
om zijn erfenis krankzinnig zouden
worden, dan had hij nooit aan con
stichting gedacht, maar zijn geld
eenvoudig ouder zijn familie of ken-
msacn verdeeld".
„Ik hou niet van uitscholden", zei
hh „en ik wil niot, dat menschcn
gok wordon om mijn geld. Dan maar
geen atichting van wetenschap".
„Dan eon instelling voor kunst
Een mooie, nieuw© concertzaal bij
voorbeeld? Die van do Societr-it Vor-
eeniging is in sominigo gevallen wat
klein".
„Ja", zei hij eu koek verheugd,
too iels zou Arendina Jantina vol
aardig vinden. En "t publiek zou er
zeker wel dankbaar voor wezen!"
„Waarde heer, stel jo van die dank
baarheid niets voor. Er is een heer
geweest, (of een dame) die aan do
gemoerde Haarlem zoowat. drie ton
present gedaan hoeft voor oen
schouwburg. Weet u wat zijn loon
was? Allerlei mcnschen hebben over
hom uitgevaren, omdat hij zoo dom
was (geweest en zijn gold niet besteed
de voor iots anders
Mijn bezoeker keek l>oduusd. „En
vond hij dat niet naar?"
,,'k Denk het wcL Uit voorzichtig
heid had hij zijn naam niet ge
noemd".
„l>an maar goen stichting \an
kunst. IIoo denkt u over ccn Instel
ling van liefdadigheid?"
„Dio hebben we hier ook, het St.
Elirabcths-gasthuis. Daar heeft do
gemeen to nu do hand op geleed".
„Nee", zei hij verontwaardigd, „dat
zou Arendina Jantina nooit wilton.
Wat is hot toch moeilijk om geld
nuttig uit te» geven!"
We praatten nog een poosje. Toen
ging hij heen. nadat ik hem Moofd
had, or over na to denken, hoe jo
een .stichting van openbaar nut kunt
instellen.
waarover je zelf niet wordt uitge
scholden; dio naderhand do mcn
schen niot tot razernij brengt;
waar de gemeenschap met haar
handen af htïj'ft.
Als een van mijn lezers misschien
de oplossing weet, dan zal mij dat
genoegen doen. Du raadgever zoekt
zelf raad.
FIDEUO.
