Hwm's Dunn
De Oorlog.
TWfcEOE blad.
VoöQSdsQ Z Hei 1917
UM UNSi HtEN
Na. 2304
De toestand in ïiuitschiand.
berotad tuan vertelt:
,.'k Bei» al meer de Duitsche grens
overgegaan en zonder moeite,
omdai »k zorgde te vo'doen aan de
voorschriften, vooral geen stukje pa
pier mag je meenemen. W uarom
niet? ja, dat kan ik met zeggen, want
ais je ongewenschte mededeolingen
overbiengon wilt, boef je zo toch niet
op te schrijven en kunt ze even good
onthouden. Enfin, zo zijn lel ou !>©-
sclireten papier, zelfs een oiwcliuidtz
opschrift oj> eon famil rportret werd
dooi gekrast, kijk maar!
'k Vond er den toestand vee' min
der .goed, dan het vorig© jaar: toen
was do treinenloop nog unctueel,
met echt Duitsche accuratesse, maar
die is nu in de war. Personentreinen
komen uren over tijd aan, behalve
vlak bij de locomotief is het koud in
de wagens, de treinen rijden lang
zaam en de coupés, di« vroeger al
tijd heel proper waren, zien er nu
vuil uit Zeiter is er geen tijd om ze
schoon t« maken. Je moet weten: alle
mannetjes gaan naar 't front, de
vrouwen doen het werk van conduc
teur, brjflvenbesteller, pakjesdrager
en zoo voorts en de kinderen maken
de straat schoon. Maar die zien er
heel slecht uit.
Op de stations is het overdruk, Je
kunt er haast niet doorkomen. Zus
ters van 't Rood© Kruis komen in de
treinen pfennige inzamelen. En over
al zie je de waarschuwing aan solda
ten om niet met vreemdelingen te spre
ken, om 't spionnengevaar. Daar zijn
de Duitschers heel bang voot. Maar
dat, zooals vroeger, do raampjes ge
sloten moeten worden en de gordijn
tjes dicht als de trein over een brug
rijdt, hooft niet meer dat hebben
ze ulgeschaft.
1 oen Ik den portier van 't hótel te
rugzag ben ik van hem geschrikt,
zóu mager was de man geworden. En
H eten! Do heele menu is gewoonlijk
soep, één gerecht er. toespijs. Meer
met. En dan nog! Voor viscli kreeg
lk, ilik in de saus, een scholletje, dat
misschien al weken geleden bij ons in
Noordzee gevangen was, want 't róókl
Daarna werd een croquet]© van ge
droogde koolraap opgedischt, dat
bijna niet te eten was. In de heele
stad was geen chocola to vinden, want
ik ging er op uit, om dat ten minste
te koopen; eindelijk trof lk een stuk
appertaart, maar met die heerlijkheid
zou t óók gauw gedaan wezen, want
de winkel juffrouw zei: „monyen slui
ten we, want we mogen niet meer
bakken".
's Morgens, op do gewone vraag
van den kellner: „Thee odcr Kaffee
zei ik: „Kaffee bltlc', maar was dat
zwarte vocht, dut ik kroeg, zonder
mek, koffie'/ 't Leek er niet op, het
moet een aftreksel geweest zijn van
eikels en gebrand koren. Geen suiker
natuurlijk. Saccharine. Maar niet
eens echte saccharine, Ersatz, na
maak. En daarbij drie dunne sneed-
jes brood. Eat was liet ontbijt.
Lit voorzichtigheid moest je de zeep
op je kamer maai' wegsluiten. Dat is
een zéér begeerd artikei. Bij je maal
en op de slaapkamer krijg je geen
gewone servetten en handdoeken
meer, maar xeLen dun papier, ouiuat
te servetten en handdoeken, wanneer
(he vuil geworden znjn, niet meer
ivusschen kunnen, door gebrek aan
Deep. Want om zeep te maken is olie
noodig en die mankeert.
Aardappelen zijn er haast niet, je
kunt 25 gram vleeech krijgen op oen
kaart „liaben Sie etne Fletschkarte.'
vraagt do ober mei een stalen ge
zicht, als Je een middagmaal vraagt.
Ik begon te lachen, „lloor eens. m'n
goeie man, waar moei ik een vleesch-
kaart vandaan liulen? ik blijf hier
maai- één dag". Ja, die moest door
reizigers bij de „Polizci" worden af
gehaald. Enfin, op 't laatst zegt de
man dan: bij zal wel oen gedeelte
van zijn eigen kaait afgeven, daar is
nog wel wat van over. Je begrijpt:
hij rekent op eon fooiIje. Maar wat is
nou 25 gram vbeeschï Ais 't gebraden
wordt, schrompelt het heelemaal tot
niets in elkaar; daarom werd voor
vleesch dat gebraden moest worden,
de dubbele hoeveelheid toegestaan.
Neen, naar mijn ervaring is 't niet
best geste d in Duitschlond, maar in
Oostenrijk moet het nog erger wezen:
In Weenen kregen de merischen ver
leden jaar al 27u gram brood per dag.
Wij in Nederland hebben nog 100.
Geen wonder, dai de stemming
Van Kunst en Kunstonaar».
Nr. 101.
Fiona Verste»*. Met de Paaschda^
gen werd in de Ulrecbtsche Vereen i-
ging „Voor de Kunst' (in de Nobel-
straat) een zeer belangrijke tentoon
stelling van werken van dezen schil
der geopend, die tot 6 Mei geopend
blijft en die ik den belangstellenden
lozer, die dezer dagen den Sticht-
Bchen kant moohl uitkomen, zou wil
len aanraden te bezoeken. Zij kan
bovendien uitgangspunt zij voor dit
kroniekje omdat Venster mijns inziens
behooit tot liet kleine aantal op
merkelijke figuren die er onder de
Hollandeohe schilders van de genera
tie die omstreeks I860 geboren word,
nog leven en werken.
De Utrcchtecihe tentoonstelling, die
een zestigtal werken omvat, werd
saaingebraoht uit particulier bezit
(uitzondering hierop vormen slechts
twee nummers, die .aan kunsthan
delaren toebebooren). In den schilde-
rijenhandel komt Verster's werk
slechts bij uitzondering voor en dit
feit maakt de bedoelde tentoonstel
ling interessanter en Is tevens een
aanwijzing van de plaats die Florls
Verster in hel Holtandsch kunstleven
Inneemt.
Immers, populair in den zin waarin
Breitner. Isaac Israels. Voerman, om
down U, neerslachtig. Een moedor
klaagde mij haar nood, omdat de
kinderen niet krijgen wat z© noodig
hebben. Ze zien er miserabel uit. In
rte trams, vooral in de arbeidersw ij-
keu, zitten de menschen te gapen.
Of zo nog gosprekken voeren met
vreemdelingen/ Zeker. Maar oxer
S i e g praten ze met meer. Hel ie nu
een eu a» verlangen naar vrede. He
hoop op overxv inning is vervlogen.
En toch ergens in een hótel vond
ik een jongen, een kino nog, met een
wit kraagje om, die vertelde dat hij
gauw zevenuen werd en dan ge-
oeiend zou worden, om naai 't front
te gaan. „Vind je dat met akelig/"
vroeg ik. Denk eens aan: een kind
van zeventien jaar! Hij zei van met,
iedereen deed het.
Lie stemming in Duitschiand is zoo:
N'edec and x inden ze onder het be
staande gouvernement zeer neutraal,
Amerika kunnen z© niet uitstaan:
daar wordt, zeggen ze, alles om den
do.Ier gedaan, eeret heeft Amerika
zooveel het maar kon munitie aan den
vijand geleverd en nu doet het zelf
nog moet Maar de ergste v.jand zien
z© in Engeland. Toen in Rus.and de
revolutie uitbrak, hebben ze veel hoop
gehad, dat daardoor de vrede gauw
komen zou.
Over België praten ze liever niet, ze
voelen wel, dat daar een groot on
recht gedaan is. En och, üe Beieren,
Saksen, Wurtembergers, ze zouden
liever willen, dal het Pruisische mi i-
tairisme er niet was geweest maar
Pruisen, dat erkennen ze, heeft de
oenheid van Duitschiand gemaakt.
Gouden muntstukken zie je natuur
lijk in Duitschiand niet, zilver ook
niet veei. De een-twee-en vijf .mark
stukken zijn van papier, zelfs zijn er
stedelijke wenpfenniy-stukken van pa
pier, omdat de nikkelen munten ge
bruikt zijn voor de aanmaak van mu
nitie.
Je mag over de grenzen niet veel
geld meenemen, met naar Zwitserland
en ook niet, bij Je terugreis, in Neder
land. Neen, zells papier niet. 'loeu.i
even de grens overging, naar Zwit
serland, heb ik bijgewoond, dat aan
txveo dames geweigerd werd, naar
Zwitserland te gaan, omdat zij te
veel go d bij zich hadden. Ze moesten
terug, naar Freiburg, hadden daar
gelegenheid om het overtollige geld te
deponeereri en konden dan weer te
rugkomen en dc grens passeeren.
'k Heb den indruk gekregen, dat het
in Zwitserland niet de voorraden
Blechter gestold is, dan bij ons. Aard
appelen hebben ze cr niet, kolen be
zitten z© niet in 't eigen land, zooals
wij die moeten ze in ruil voor vee
van Duitschiand krijgen. In Zwitser
land zijn veel officieren van de twee
oorlogvoeiende partijen: de Duitschers
in Dultsch Zwitserland, de Frunschen
in het Fransche gedeelte, in Zürich,
dat zoo'n beetje een Internationa©
stad is vind je Fransche en Duitsche
officieren. En die groeten elkaar!
Ik weet van een Duitsch officier,
die uit Londen was gekomen en rond
uit zei: „de Engelschen zijn héél goed
voor ons geweest". Het is, geloof ilt,
zoo: de Duitschers zijn vriendelijk
voor de Fransehen, maar niet voor
do Engelschcn, dc Franschen zlijn niet
vriendelijk voor de Duitschers.
Ilct eind van den oorlog? Dat ver
wacht lk vóór den aanstaanden win
ter. Het kón niet lang meer duren."
Zoo vertelde een zeer bereisd man,
geen Duiteclierhater, van zijn in
drukken.
J. C. P.
Ovorzloht.
De bekende Engelsche schrijver
Bernard Shaw heeft een artikel ge
schreven over den oorlog als moraal
probleem. Een overzicht daarvan vindt
men hioronder. Shaw zegt veel eigen
aardige en rake dingen. „Engeland en
Duitschiand hadden verstandiger moe.
ten zijn en geen oorlog moeten voe
ren." Wie is 't daar niet mee eens?
Maar nu de oorlog er éénmaal is,
spant men van beide kanten alle
krachten in om den krijg te winnen,
althans niet te verliezen, ,,'t Legerbe
stuur bekommert zich niet om paci
fisme."
De geallieerden spannen OP 'T
WESTFRONT wel alle krachten in om
den strijd te winnen. Op 't Engelsche
frontdeel is 't thans weer betrekkelijk
kalm. De Engelschen rusten even. Dit
„rusten" xvil zeggen zich voorbereiden
voor den nieuwen aanval, zoodat van
werkelijk rusten wel niet veel zal ko
men. 't Duitsche statberioht stelt
vast, dat de artillerie-actie aan beide
zijden van de Scarpe afwisselend
krachtig was. In t voorterrein van
St. yuentin hadden kleine gevechten
plaat© van Dutsohe beveiligingstroe
pen met vooruitgeschoven troepen van
de geallieerden.
De Engelsche bevelhebber
meldt een welgeslaagde raid der En-
levende artist en van gelijken leeftijd
te noemen, populair zijn, is Vereter
niet. Zijn werk is niet geêtiquetteerd
genoeg daarvoor hij heeft noch
een bepaald genre, dat hij bij voor
keur beoefent, nóch ie zijn productie
dermate uitgebreid, dat het, telkens
eu overal gezien, gemakkelijk in de
memorie van de groote masa han
gen blijft. Men moet zich geruimen
tijd met de kunst van onzen tijd
hub ben bezig gehouden om zich een
©enigszins samenhangend beeld van
Verster's werk in het geheugen te
kunnen roepen: juist daarom ook ie
een tentoonstelling als deze zoo ge
lukkig bedacht en instructief.
Zijn werk mist,, zei lk, het éüquet.
Het is, in zijn geheel genomen, niet
beboerend tot liet impressionisme van
de Ilaagselie Schooi, hoewel het daar
in wel zijn uitgangspunt vond en
daardoor met Breitner, de Zwart en
anderen verwant is. Doch bij tijd
en wijle betreedt Verster gecnsch af
gelegen terreinen, verxverkt zijn im
pressies op geheel andeie wijze, brengt
den diepeien zin der dingen, buiten
het uiterlijke, zuiver picturale
mooi om, op den voorgrond en levert
dan diep vergeestelijkt xverk. waarin
niet de kleur en toon-aantrekkelijk-
lield van het onderwerp, doch dc
zuivere gemoedsgesteldheid van den
schilder, op den vóergrond treedt.
Nu behoef ik hier wel niet meer uit
gëlsohen ten N. van Yperen. De ge
vechtsbedrijvigheid bij Yperen neemt
dus nog 6teed© toe. In een vorig En-
gelsch bericht werd ook al melding
gemaakt van een raid der Engelschen
op dit frontdeel. Zullen de Engelschen
hun offensief uitbreiden tot Yperen?
Wat DEN NIEUWEN FRANSCHEN
AANVAL op "t front SoissoneReims
aangaat, deelde de Duitsche staf
Donderdagmiddag mede „Aan de
Aisne, aan het Aisne-Marnekanaa) en
in Champagne, tusschen Siilerv en
Suippedal, duurde de arüllerieslag
met enkele onderbrekingen voort. Tus.
schen Soissons en Reims was de artil-
leriestrijd, vooral tegen den avond,
hevig. Des nachts bij Berry-au-Buc,
aan den^Brimont en ten oosten van
Co ure y ageerende Fransche verken-
nlngsafdeellngen werden afgeslagen.
In Champagne werd des morgens het
vuur tot urenlange sterkste werking
opgevoerd. Tusschen Prosnes en Ai>
berive werd een Fransche aanval in
gezet. Versche divisies waren aange
voerd om ons de hoogtestelling (en
zuiden van Nauroy en Moronviliers te
ontrukken. De bestorming is mislukt
door den taaien tegenstand van de
Duitsche troepen. Na hevigen, heen
en weergolrenden strijd zijn de daar
vechtende Badeneche, Saksische en
Brandenburgsche regimenten in het
volledig bezit van hun stellingen ge
bleven .De Franschen leden zware vei-
liezen. Een tweede aanval, dee avonds
ten zuiden van Nauroy ingezet, kon
aan den tegenslag niets veranderen."
In 't avondstafbericht meldt de Duit
sche staf nog, dat nieuwe aanvallen
der Franschen mislukt zijn. De artil
lerie-gevechten hadden een gunstig
vei loop voor de Duitschers.
De Fransche staf verklaart
„Ten zuiden van de Oise sloegen de
Franschen een Duitsche aanvalspo-
ging af op een tan de kleine Fransche
posten in de streek van Bunse. Aan
den Chemin des'Dames vrij hevige ar-
tilleriestrijd. In den sector Troyen—
Hurtebise patrouil le-schermutee! in-
gen. Ten oosten van Hurtebise werd
een Duitsche verkenning6afdeeling,
die de Fransche liniën trachtte binnen
te dringen, door vuur afgeslagen. In
Champagne was de nacht betrekkelijk
kalm. In den aanvalssector hebben
Fransche troepen zich in de veroverde
stellingen vastgezet. Het aantal door
de Franschen in den loop der gevech
ten van Maandag gemaakte gevange
nen bedraagt meer dan 400."
Deze door de Franscben veroverde
stedingen betreffen zooals in 't vo
rige Fransche bericht gemeld werd
versterkte Duitsche loopgraven tus
schen de Cormillet en ten Z. van Bei-
ne, tot een diepte van 500 a 1000 M.
Verder brachten de Franschen hun
linie vooruit op de N. en N.O. hellin
gen van 't plateau tot der* weg Nau-
rayMoronviliers. Dit veroverde ter
rein heibben de Franschen dus behou
den.
Het Wolff-bureau meldt uit het Duit
sche hoofdkwartier ..De verliezen
van de Franschen in den slag aan de
Aisne ziin. naar nu reeds op grond
van dc verklaring van gevangenen te
overzien is. vernietigend geweest.
Aan het geheele aanvalsfront moes
ten divisies od den eersten dag van
den aanval wegens hun verliezen te
rugtrekken en door versche troepen
vervangen worden. De aanvallende
regimenten verloren ten minste de
helft van hun effectief, een groot deel'
zelfs drie vierde deel." t -
Ook meldt Woltf nog „In den eer
sten stoot van de krachtig voorwaart©
dringende Fransche massa's was de
vier K.M. ten N. van Prosnes gelegen
hooge berg verloren gegaan. De Duit
sche colonnes gingen onmiddellijk over
tot een tegenaanval en untrukten den
berg weder aan de hem hardnekkig
verdedigende Franschen. Dc Duit
schers zetten hun tegenaanval voort
tot voorbij hun eigen stellingen en
brachten den Franschen zware verlie
zen toe."
Van de andere fronten is geen be
langrijk nieuws.
Naar uit Petersburg gemeld wordt
is de overstrooming van de Duna ge
ëindigd de rivier keert in de bedding
terue het terrein is reed^ vrijwel ge
iieel opgedroogd, zoodot, wat de ter-
reinoesieidheid betreft, de operaties
AAN HET OOSTFRONT kunnen
aanvangen.
Men weet, dat Fveih. von Hertling,
de minister-president van Beieren en
voorzitter van den Duitschen bonds
raad naar Weenen vertrokken is. De
ze reis trekt de aandacht. Een cor
respondent van de Tijd in Duijschlaud'
schrijft: „De officieus©, rechtstreeks
door graaf Czernin ingegeven uitla
ting van het „Fremdenblatt" te Wee
nen, over DEN VERLANGDEN VRE
DE zonder annexaties, heeft in Duit-
sche kringen van bei Centrum en de
conservatieven ontstemming verwekt.
Deze ontstemming is begrijpelijk, in
dien men weet, met welk een vast go-
loof die kringen zijn bezield ten aan
zien der beslissende duikboot-actie,
welke Engeland binnen enkele maan
den op de knieën heet te dwingen. Al
igelooven ook dez© kringen met meer
een te zetten dat ik niet zeggen wil,
dat bij den impressionist ischen schil
der diens innerlijk wezen geen ioI
speelt, nóch dat bij meer vergeeste
lijkt werk een impressie, indruk,'geen
uitgangspunt kan zijn van den maker.
Wij weten nu xvel dat kunst op dui
zenderlei wijzen ontslaat door even
zooveel x*ariaties van door elkander
vlechtingen der hoofdingrediënten: de
vooretelling van het bestaande d:ng
en de xvezensgesteldheid van dengeen
die die voorstelling omwerkt én ver
werkt. Hoofdzaak ie, wat de overwe
gende rol speelt- En nu is bij Versier
het merkwaardig© dat, óm en óm, hij
dicht staat bij een Jacob Maris of
een Breitner, dan xveer bij wijsgeerig
schouwend, schildert als een Van
Gogh of teekent als een Japanner.
Zoodat tiet niei onjuist lijkt als men
spreekt van twee Verster'ss. die in
den éénen huizen, zoo men dan inaar
niet over het hoofd ziet, dat de figuur
haar éénheid hervindt, juist m die
voortdurende mutatie, die als een on
onderbroken groei is van een toe
vallig schilderende fijne menschen -
ziel.
Zóó bezien, dus wel een figuur üe
uwe belangstelling overwaard is, niet
waar?
Maar ook... geen spek voor alle
mail's bek, zoo deze minder verheven
uitdrukking bij dit in wezen zoo aris
tocratisch werk in den goeden zin
i aan de In het begin van den oorlog
verhoopte volstrekte zegepraal van
Duitschiand, toch achten zij hel roe-
ka oos, om to bandelen ge'ijk Weenen
«leed, eri hei trillende vredcoongeduld
naar builen te doen blijken. Hun tak-
tiek is che, welke op 't oogenblik zoo
wel aan de legerleiding als aan de
Rijks-regeering geboden schijnt Het
niet aanvullend, maai' verdedigend op
treden in liet Westen, teneinde een
verdere slachting te voorkomen van
Duitsche huisvader©, jonge mannen,
industrieelen, bedrijfsleiders, arbei
ders enz., ten einde na den oorlog
met een niet geheel geruïneerde volks
kracht een nieuw Duitschiand te kun
nen bouwen. Deze was" ook de hoofd
gedachte van Hindenbuxg's beroem
den, we'geslaagden terugtocht, die
vermoedelijk door nieuwe terugtoch
ten, bij schokjes en stootjes, zal wor
den gevolgd, zoodra bij St. Quentin
de zware vijandelijk© kanonnen xijn
ingebouwd, wier vernielend© kracht
tol dusver zeer handig ie ontgaan. In
dien i»et Duitsche inenechen-materioal
met hei boven uiteengezette doel maar
voldoende wordt gespaard, kan inmid
dels de duikboot-actie het proces vol
trekken, op liet verloop waarvan vast
xvordt gerekend, en zoo kunnen
dan nog vredeexoorwaarden worden
bedongen, die, al zijn ze niet volgens
den ooriogsopzet, toch d© behoeften
van het oogenblik bevredigen.
In Oostenrijk, xvaar de jonge keizer
door Ideale gevoelens ls bezield, wel
ke ook die van graaf Czernin zijn,
voo't men minder voor dit volhouden
van een sterke kracht naar builen,
terwijl de binnenlandsche ellende zoo
groot is. Reeds had men er de Duit
sche leiders des rijks weten te win
nen voor de vredespogingen, waarmee
de socialisten naar bet buitenland
zijn gezonden. Maar de wijze, waarop
de Oosten rij ksche regeering den bo-
cialisten daar te lande een len Mei
staking gunt, Ja, hun als het ware
daartoe het op de stemming der Rus
sische arbeiders berekende manifest
dicteert, i6 voor de (Duitsche energie
toch een te sterke beproeving, nu liet
„Fremdenblat" ronduit heelt meege
deeld, da een vrede lot eiken prijs
xvanl daar komt de verklaring vrijwel
op neer van Oostenrijk te krijijen
is. I
De pers van het Centrum on der
conservatieven in Duitschiand heeft
onmiddehijk gewezen en vrij ho
nend op hot slappe in deze hou
ding, schamper opmerkend, dat Rus-
tand veel Oostenrijkscii grondgebied
bezöt houdt, en dus.... Men heeft
thans in Freili. v. Hertling, den ka
tholieken minister-president van Beie
ren en voorzitter van den Bondsraad
liij had een grooter aandeel in de
opheffing der Jezuïeten-wet dan men
in het buitenland weet een goed
bemiddelaar gevonden, om aan den
al te ideaiistisclien monarch Duitsche
gedachten te gaan suggereeren. Toch
wordt verwacht, dat Oostenrijk wei
nig zal toegeven, en dat in een eer
lang door den Rijkskanselier te hou
den rede een mi.de vxedeetoon zal
w orden aangeslagen. Spoedig zal men
er meer van hooreil".
Het „Berliner Xagefolatt" schrijft:
In Duitsche parlementair© kringen
rekent men cv od. dat de rijkskanse-
lier'noa deze week zal toegeven aan
den aandrang van den Rijksdag, om
hieuw 6 medëdeeliiiKon te doen betref
fende den oorlogstoestand en de oor
logsdoeleinden. lil de wandelgangen
van den Riiksdag xverd aangenomen,
dat de rijkskanselier Donderdag zal
snreken.
Dc correspondent van de „Daily
Express" te Petersburg seint: „Ik ben
in staat mede te deelen. dat de
cmaestie van de toekomst van Oosten
rijk thans beschouwd wordt als een
van zuiver militaire overweging, en
dat zelfs door de felste anti-Oosten-
rijksche elementen. Het schijnt daar
om. dat de tiid gekomen Ls. dat de
Entente moge besluiten tot een Oos-
tenriiksehe nolitiek. welke ten doel
heeft EEN AFZONDERLIJKEN VRE
DE MET OOSTENRIJK-HONGARIJE
tot stand te brengen, niet waarborgen
voor dc rechten van de nationaliteiten
in de monarchie. Men erkent hier. dat
zulk een vrede het toebrengen van de
nederlaag aan Duitschiand zou ver
gemakkelijken en om deze reden, niet
uil liefde voor Oostenriik. Is er wijzi
ging gekomen van de opvattingen .n
Rusland.
De WashiRKtonschc correspondent
xan de ..Morning Post" seint„Er
heerscht te Washington groote be
zorgdheid en onzekerheid ten aanzien
van Rusland. Een lid van het Kabinet
zeide mii „Als Rusland standvastig
bliift en wii de geallieerden van voed
sel bliiven voorzien, hebben we niets
te vreezen. Maar zoo noodifc ziin we
in staat vier millioen man in het veld
te brengen en we zullen dat doen
ook. Wii willen den oorlog winnen
en we zullen vechten al zouden we
het alleen moeten doen."' Dat ls DE
GEEST VAN DE BESTE AMERIKA-
NEN in hooge kringen en dc geest
dan natuurlijk door den beugel
kan.
Toch heeft Vansier ©en groot© me
nigte hartstocfiïëlijke bexv on dorstors
en onder heil de beste en scherpzin
nigste geesten. Zijn wezen trekt d©
dieper dóórdenkenden over don groei
der* schilderkunst aan door de wel
overwogenheid hier, den hartstocht
gind© dio in zijn xverk besloten zijn.
Van Deyssel raakte met kunste-
imars-intuitic een fijne snaar, toen
hij. Jaren al geleden eens over F tori©
Verater schrijvende, op dens naam
parafraseerde: „uw naam doe. denken
aan bloemen en verre 8Ikwten
Keer en xvij tot de ütrechtsche ten
loon© tori ling terug. Het oudste stukje
werk is u:t 1883, een etoid in olie
verf, ©en paardekop die in dc kleur
niets afwijkends heeft van wat toen
door de jongeren als Van der Volk
en BreitncT gemaakt werd. Een veld
artillerist, ©en varkenskot, een boer
derij, 't zijn ail© sujetten gemeen
raam aan de Haagsohe School, en »n
niets opmerkelijk. In het berin der
negentiger jaren komt een nieuwe
noot en het werk. Hot word*. voor
dien tijd dan uitermate liolit in de
kleur, Fransch Belgische Invloeden
laten zich gelden en daarin ontstaat
bijvoorbeeld het groot© schilderij mot
al dc Uoeechen als stilleven gerang
schikt Daar klinkt eon nieuwe, lich-
van het land. Allen willen tot het ein
de gaan erl ziin tot alle offers bereid
en aanvaarden de theorie, dat de oor
log nog een paar i&ren ten minste zal
duren en dat de komende jaren vree-
eeliiker zullen ziin en zwaarder offers
zullen elechen dan de verloooen ja
ren."
De oorlog els moreel
probleem.
hi een artikel, waarin hij het resul
taat zijner waarnein.ngen en beschou
wingen aan het front samenvat, be
spreekt de beroemde Engelsche ach rij
ver G. Bernard Shaw hel verschil tus
schen de opvattingen xan den burger
en ds© xan den militair omtrent de
moraal van den oorlog, lïij schrijft
o.ou;
„Voor den burger 6 hel moeilijk le
begrijpen hoe d© soldaat het met zijn
geweien overeen brengt dood en ver
derf le verspreiden. Voor den soldaat
is dat alles zeer eenvoudig. Hij kan
de schoonheid van het !<an<lschap be
wonderen ondanks alles wat er ge
schiedt. Hij kan, als hij ©en
gezellig en hongerig mensch is,
zeer genoeglijk zijn maaltijd genieten
ais hij in zijn kwartier of aan het
hoofdkwartier is, ook al worden d«
vensters nu en dan hevig geschud
door de ontploffing van een granaat.
In het spreken over den oorlog >s
voor hem niets drukkends of weerzin
wekkends, zooals dH voor een burger
soms het geval is.
Voor den burger is de oorlog dikwijle
in het geheel geen oorlog. Als een
Engoach soldaat oen Duitscber doodt,
dan beschouwt de burger dat als een
heldendaad; als een DuUscher een En
gelschman neenegt, dat een mis
daad. Maar zoo denkt de soldaat aan
het front niet. Aile denkende militai
ren (en er zijn er zeer velen aan het
fiont) begrijpen duidelijk, dat er een
oorlogsmorua! beslaat, die volkomen
verschilt van -de vredesmoraal, precies
zoo als er ©en verschil is tusschen een
onderhoud met een tijger in de wilder
nis en oen met een zendeling, Maar
zij veroordeelen de daden van don
vijand jegens henzedven niet op grond
der vredesmoiaal, terwijl zij hun ei
gen optreden tegen hen verdedigen op
grond van de oorlogsmoraal.
Het legerbestuur bekommert zich
niet om pacifisme De legeraanvoerder
weet meer omtrent de afgrijselijkhe
den van den oorlog, dan een Kwaker
hem kan zeggen. Hij kan ook in ab-
6tracto de wenschelijkheld inzien, dat
niemand overwonnen wordt. Maar
hoe hij over doze zaak ook moge den
ken, ©r bestaat voor hem in de prak
tijk slechts één moiaaL Hij spant al
le krachten in om te beletten dat de
overwinning behaald wordt... door de
tegenpartij. En deze doet hetzelfde.
Op het slagveld heeft men dus niets
te maken met de vervelende disputen
van pacifisten en militaristen. Want
of ge strijdt om do overwinning te be
halen, of om eene ovei-winning onmo
gelijk temaken, liet resultaat is het
zelfde: ge vecihit al6 de duivel zeM.
De vroomheid van den Keizer,
wiens lievelingslectuur ©en bundel
preeken van Bisschop Boyd Carpen
ter is, leidt te veide tot hetzelfde ro
sultaat al© de aanb.dding van Wodan
en Thor, di© men hem zoo dwazelijk
toedicht, of het atheïsme van Fred«-
rik den Groote. Ik heb Sir Doutrlas
Haig of Sir Henry Rawlinson niet
gevraagd of zij sympathiseèren met
Kwaker Stephen Hobhouse of met den
vuurvreter admiraal Fisher, niet om
dat dut onbescheiden zou geweest zijn,
inaar omdat het er niets toe doet".
Als eenmaal het zwaard getrokken
i9, voor een goede of een kwade zaak,
moet een Cromwell, Washington of
Lincoln evengoed doortasten al© een
Iwan de Verschrikkelijke, Alexander
of Napoleon. Hoe meer zij naar het
eind van den oorlog verlangen, hoe
harder zij moeten vechten. Sommige
knappe amateurs noemen den ooriog
een biologische noodzakelijkheid; an
deren noemen de bewering dwaas
heid. Maar als het spervuur van den
vijand op u neerhagelt, of zijn bajo
net op uw maag gericht ia, dan komt
de biologie er niet op aan. Dan moet
men bedenken dat een uitval de beste
parade is en dat de kortste weg om
uit het vijaudelijJse vuur te komen in
de richting van het kanon loopt.
Engeland en Duitschiand hadden
verstandiger moeten zijn en geen oor
log moeten voeren, maar nu dat een
maal geschied is. moet iedere En-
pelechman a le krachten inspannen om
te winnen. Men zegt, dat zeifg gevan
gen genomen Duitschers een echt be
lang gaan stellen In de veiligheid en
bet succes hunner nieuwe kamera-
Ie, juichende muziek in, de wijze van
schildering ia nog even breed van
loots, doch het eenigszins r- --<• van
dc Hoüandache pe nture is opge
licht. Dan volgt de periode xan de
xvaskrijtteekeningen. Deze hebben
misschien het meest er toe bijgedra
gen om Verster, als uit het gewone
kader vallend, bekend te maken.
Men wist d;e zaken \vl «iet geheel
thuis t« brengen, doch z© vleien op en
men onthield ze.
Een tcekening als de ..Endeceest'
was in 1891 iets nieuws in Holland,
en de aan Jaoansche kunst herinne
rende com dos i lies als de Mistletoe en
Hulst, de KastanieknoDDeii en de
Knoflook brachten door de zuiver
heid. waarmee die eeeevens Besteld
xx orden, de menschen in waardeeren-
de stcmuiinc Voor x*elen Kinu die
zuiverheid zelfs te ver in wat mis
schien Verster's grootste en geslaaod-
sie xverk uit die neriode is het „Huis
te Boreeititans in eene Utrechtsche
particulier© collectie. Nok enkele ja
ren en hii zou diezelfde koele, hooge
observatie vereenlud met een zelfde
minutieuse weersrevinK ook ln olie-
verfxverk toepassen, dan ontstaan de
stillevens met de tinnen kannen, pre
tentieloos naast elkaar oo een zinken
aanreebtbank «ontaatst (1905b Doch
er is Keer. sprake van een systeem, al-
weer het volgend laai brengt xverk !n
een still, die aan het bi» ons Ingebur-
eerdo impressionisme niet vreemd is.
en. in 1911 ontsloat zelfs een serie
Onze Lachhoek
Toerist; Is hier veel viecb?
Oude inwoner: Nu niet zoo heel
veei, mijnheer. Gedeeltelijk hebben
wij de rivier nood:g voor de scheep
vaart.
Optimist: Bovenop ie overvloed van
ruimte.
Pessimist: Ja, maar er trapt altijd
iemand op je vingen als }e «le trap
opklimc
den. Dit feit ia niet vreemder, dan
dal Franschen en Engelschen zij aan
zij strijden, of «lat leren wier palrio-
tisme in een onverzoenïijken portie
ken haat tegen Engeland bestaat, on
der de Engels«^he vlag strijden. Dat
mag nu een zonderlinge moraal, een
jongensachtige moraal, een dwaze
en vernietigende moraal zijn, inaar
zij is echt. En wie dit niet begrijpt
kan in oorlogstijd noch zijn eigen
norit een ander land nuttig zijn.
Maar bovendien ia het, binnen le
gTenzen van het kamp, een cosmopoii
tlsche, supernationale en vooral op
goede buurschap gegronde moraal,
zoodat de pacifist haar zeker moet
leeren begrijpen. Een beroemd too-
nee.'eehrijver iaat «en noodlottig vro
men vorst zeggen: „Driewerf is hij
gewapend, wiens etrijd rechtvaardig
ie." Afgezien van 't feit dat er geen
rechtvaardige strijd bestaat, omdat
lieden die strijden ophouden recht-
vaaidig te zijn, moet men inzien dat
de oorlog mets te maken heeft met de
rechtvaardigheid van „den strijd
Men kan nu eenmaal geschonden mo
raai niei in eere herstellen door zich
over te geven of zich te laten verslaan.
Integendeel. AJs men ongelijk heeft
en dat wil ei kennen en herstel aan
b:eden, dan moet men eerst de over
winning behalen, daar anders dat her
stel geen waarde hoeft.
Laten wij eens aannemen om
maar een voorbeeld te nemen dat
de Keizer tol de overtuiging komt, dat
zijne oorlogsverklaring een misdaad
was; dat het zijn placht is Lotharingen
aan Frankrijk en Stecawijk aan De
nemarken terug te geven; dat hij UeL-
giü veiontschuLdig.ngen en een enorme
scliadeloosetteUing moet aanbieden;
en dat hij ons zijn vloot ten gesclien
ke geeft en Duitschland'e activiteil
tot die te land beperkt. Ale hij dit
thans zou doen (aangenomen na
tuur ijk dat zijne onderdanen hem niei
onmiddellijk in een „Irrenanstall"
zouden brengen), dan zoui zijne ver
klaring dienaangaande geene morc-c-
le beteeken is hebben. Zijn aanbod
zou beschouwd worden als de los
prijs die een verslagen strijder aan
biedt. Slechts met den voel op onzen
nek zou hij eene bewonderende en
gestichte xvereld kunnen nopen, hem
WThelm de Edelmoedige le noemen.
Zoo de burger gevoelt, dat zijn ge
weten hem verwijten doet, dan kan hij
er' verzekerd van zijn, dat er in de
loopgraven zeer velen zijn die hetzelf
de gevoel hebben. Aan beide zijden is
er geen enkel beroepsmilitair aan het
front, d:6 de dupe is van de verkla
ringen die in 1914 in Engeland en in
Duitschiand zijn afgelegd. De solda
ten vervloeken de politici en de ho
velingen van ganscher harte en zijn
woedender op degenen die over vrede
spraken toen er geen ©elite vrede was,
dan de meest starre ToLstoïanen. Er
zijn in de loopgraven ook veel socialis
ten, internationalisten er» lieden die
den oorlog haten, die den „Labour
Leader" lezen en de „Morning Post'
verafschuwen. Maar denkt nu één en
kel menscli die zijn verstand nog be
zit, dat zij de xvitte vlag opsteken c«f
zicli met over elkander geslagen ar
men laten dooden, of de Hohenzo!
lei na de overwinning toewenschen?
Neen, zij beiiooren tot de beste strij
ders.
Als de oorlog u overvalt, moet ge
vechten, en vechten om le winnen,
onxerschiüig of ge de aanvaller of de
aangevallene zijt, of ge den oorktg als
de heerschappij der hel op aarde of
als de kweekplaat© van alle deneden
beschouwt".
Het is nog niet eens de zaak, da\
gij óf u verdedigen moet óf ten gron
de gaat;' maar wel dat ge door niet
te vechten uxv buurman verraadt. Ge
moogt zweren dat ge nooit weer zult
stemmen op de partij of de personen
die den oorlog mede hebben ver
oorzaak], maar als ge een atoom ge
zond verstand of sympathie met den
soldaat te velde hebt, dan moet ge al
les doen wat in uw vei mogen is, ora
hem in staat te stellen hard te vecb
hanstochteliik geschilderde, felle,
diendorikerkleuriare bloemstukken,
xvaar met den achterkant van het
nenseel in de zachte, zwoele verf ce-
kerfd en eeteekend is. Een felheid als
die van Van GoKh biina. Dit nu liikt
me wel het bijzondere in dit levens
werk. Hel telkens teruckeeren riiner
dan alleen, van eerst verlaten werk
methodes. die dan weer door nieuwe
inzichten on hun beu»! afaewtsseld
worden. En daprbii Ls dan Keen snra-
ko van een Krillie van den hak od den
tak snrineen of even canrïeieus veler
hande zaken imlteeren. doch er is ver
band en een st'ieende liin in dte Dro*
ductie en iedere voleende neriode
wordt door de voorgaande te zamen
verklaard en noodzakelijk Tk meen,
dat in slechts weinle onenbare vena-
n-,. Posen Versfer's werk <e vinden is.
Dit is een leecPe. die men zich later
hooestwaarsehiinliik berouwen zal.
niet le hebben aanirevuld. doch waar
voor het eenice excuus is dat V.'g
werk niet overtalriik is en in den han
del snaarzaara voorkomt. Het werke
lijk belaner;ike ontmoet men niet da-
Keliiks en daarom is het een aoed
werk Keweest. deze tentoonstel line in
Utrecht te oreaniseeren. Jammer ee-
noetr. dat door de eiKeneardice moei
lijkheden. daaraan verbonden, het
niet doenliik is. haar In haar izeheel
naar Haarlem te halen. Doch wii zien
cr eeen kans toe en moeten dus vol
staan met dc kunstliefhebbers aan t«
raden, ze elders te caan bewonderen.
19 Anril 17. J. B. DE BOIS.
