iuSLEM'S DiSBLtl
De Oorlog.
zsss s
De Toestand
De vier Veer en.
tweede blad.
Trüdaj 13 Jail 1917
OM ONS HEEN
No. 2340
Een praatje am Ceuramen.
I.
Of [P. mij ooit verveel? NuoiA,'' zei
van mijn kennissen, „want wou
ter er iuete weer op te meiken vaat
AU wijn omgeving verdiep ik me in
aijz^ven". 1>-C opmerking schiet mij
binnen, nu ik een praatje ga hou
n over couranten, hel eerste van
n, laat ik het ter geruststelling er
ij zeggen. korte reeks. De couranten
je ik bedoel liggen in het Neder-
Endscli Persmuseum te Amsterdam,
en verzameling bijeengebracht door
en coüectionneur Hartkamp en eeni-
journalisten en verrijkt met bijdra-
•gix van anderen. Andoren dan vak-
nensclicn zullen die wel nooit gaou
Jan. Anders kan ik hun de gastvrij-
leid aanbevelen van die directie der
imsterdanxsche Lettergieterij,
laar eigen keurige bibliotheekzaal
ïoor opengezet en de verzameling in
jegante en igemakkeHjke kasten ge
Jorgen heelt.
Zoon verzameling, als je er dan
jersten keer voor-staat, doet je het
Eeest denken aan een egel, omdat je
^ict weet hoe lia-ar aan te vatten.
Jtelsehnatig? Dat wij dus zeggen be-
pinnen mot No. 1 en eindigen mot Nd.
6 est? Je kunt evengoed besluiten, de
f R la Costakade die vóór het Persmu-
feuni willen we neggen „stroomt"?
9 -met je handen leeg te scheppen.
Ben losse greep dn deh hoop dan?
«f Raar 'die geelt de kam, dat je juist
lit. jroge dingen vindt, want, eerlijk ge-
segd, die bevat hot Persmuseum ook.
Oe verandering van kop, van for
mant, van directeur, die de oude heer
Hartkamp met treffende zorg bè-
ivaard heeft, mag belang hebben voor
ien tegen woord; gen uitgever, een
j loder iaat ze koud. Het alphabet te
telgen, toevlucht van ieder die verte
len zit, scheen het veiligste te meer
wndat de hoofdstad bij, de eerste tet
ter hoont en varza.meJiolars, ïuj>
gespeel voor die liooftlstad', haar den
>111 voorrang vóór Aarlanderve®, AWen
- an Alkmaar- plegen te gunnen. Zoo
jook ili dus in de Amsterdamse!»
iaden en vïsohte daar eenige b-aden
5 uit op, die naar den titel iets bijzon-
Sers sohanen te beloven.
Ik zal niet zeggen, dat de inhoud
flie belofte altijd rechtvaardigde. Al
wie in die geschiedenis van de pers
iaat snuffelen, komt vanzelf tot ver-
lazing over... zal- ik zeggen den een
jpoud... neen, Sever de opgewektheid,
J-lvaarmee ondernemingen wsrden be
gonnen, dien het noodzakelijk aan
levens vatbaar! rei cl ontbreken moest.
Die opgewektheid komt niet het minst
Hit bij de organen der opgewektheid,
c" dc humoristische bladen. Ais ooit een
Cl. ^verzamelaar do oourantj'es vergaart,
ct, 'die op hoop van zegen hun geest en
Ct. (vernuft te koop hebben gepresenteerd,
dan zal dat in bijvoorbeeld een halve
eeuw een stapel wezen om... bij te
Bohrr'.en. Zoovfel om de veelheid der
mislukking a-ls our de mislukking van
7 tien humor. Wij zijn nu eenmaal geen
geestig volk. Evenmin als bijvoor
beeld de Duitscbers. Ons vernuft ie
zwaar, soms ruw, niet luchtig, zwe-
,vend, speolsch alls d!at van de Fran-
ischen, noch droog, ingehouden maar
;Jj bij uitstek geestig als van- de En
jge'-schen. MisscM® is het daaraan
te wijten, dat de humoristische bla
den niet genoeg lezers krijgen om te:
n kunnen bestaan, maar het ia zeflcer
J de reden, dat ze zoo weinig grappig
vïijn.
Neern bijvoorboeld het „Dagblad
L van Narronstaindat ik in. het Pera-
7 museum vond, „Provincie Onverstand,
Dolledag, den 36e van Pots maand
I'Als er niet 1894 op gedrukt was zou
je 't niet goloovvn, dat nog geen
kwarteeuw geleden zooiets fLauwa
gedrukt kon worden. Ouder de go-
mengdo berichten staat bijvoorbeeld
J ie lezen; „In Rus-land is het zoo heet,
i'dat al het lood van do huizen weg
smolt, terwijl in de Oost de menschen
daarentogen aan de straat vastvrie
zen Een jaar vroeger was bij een
bekende firma het weekblad „de
I Clown'1 verschenen, onder- redactie
van de vier gobroedera Zemganno,
wat op zichzelf een grapje was, om
dat In den bekenden roman van de
Goncourt er maar drie voorkomen.
Toch wol een ernstige poging, maar
waar is ze op uitgeloopen? De CCown
bestaat niet meer, evenmin als „Don
Juan", dat weer een anderen kont
uitging cm iich besctteidenhjlk aan
diende als „ons nieuw litterair maar
amusant weekblad". Dat „maar - was
een teeken van ironie die het blad
evenwel niet van den nacht der ver
getelheid lieaft kunnen redden. Mis
schien was teen fik word er op mijn
beurt ironisch van) de Nederlander
nog niet. zóóver, dat hij een weekblad
toch boeiend was!
De humor was. dus onze kracht
niet In de politiek waren we knap
per. Twisten op staatkundig gebied
hebben we alVjd goed verstaan en
tot den huldigen dag niet verleerd.
En dat met al den ophef van het zelf
vertrouwen.
„De Amsterdamse!» Marsdrager"
(marskramer zouden we tegenwoor
dig zoggen) van 2-1 Augustus 1720, een
door de jaren verschrompeld druk
werkje van 8 bladzijden, jaagt ons
schrik aan met het volgende puntige
vers:
't Verraad gespitst op gruwelheden,
Schoon 't na 'a Lands ondergange
dorst,
Laat Moordgeweer voor and'ren
smeeden,
Maar vangbze in zijn eyge Borst.
De Aard die walgde in dceze
Om zulko Monsters tang te draa-
gen.
Hat is wat hol van vorm, maar
overigens een dekseltje, dat wel op
verschillende tijden past Maar laat ik
niet "moo politiseeren en liever den
titel van oen ander politiek blaadje
uit deze tijden noemen; „De Amster
damse!» staatkundige, vermaakelijke
en oordeelkundige Snapper". Uijt het
Frans van den heer Rousset in 't Xe-
derduijte overgezet.
Dan „de Bataafse!» Burgeres en
Boer", samenspraak uit den Fron-
sclien tijd en „de Butaavsche Babbe
laar of Zotskap" uit dezelfde periode.
En, in oen later tijdvuk^le eeiste af
levering dor inleiding van den Am-
sterdamschcn Mercurius, blad alleen
toegewijd aan Neerlands aangelegen
heden. De inleiding in 50 afeverin-
gen elk van een vel druks. Het doet
sterk aan een grap denken. Toch
moeten we niet al te gauw bij deze
plechtige gedrukte stukken gebrek
aan ernst veronderstellen. Er zijn
titels bij, waarover wij nu g'imlachen
maar die in him tijd misschien voor
sommige menschen l>oteekeni$ heb
ben gehad. Zoo komt „de Burger en
de hydra" van 1850 er tegen op, dat
voor lichte vergrijpen de menschen
gearresteerd werden. En „de Echte
Vünder" van 1893 bericht, niet zon
der statigheid: „Een ieder, die klach
ten heeft over willekeurige handelin
gen gepield door ambtenaren, ge
lieve zich vrijmoedig schriftetijk te
wenden tot de redactie. Behelzen- de
feiten waarheid, dan word voor de
gevolgen der publiciteit gegaran
deerd. Alle opgaven te onderteeke
nen". En nog in 1909 vinden we een
nummer van een blaadje „Altijd
Raak", maandelijksch verschijnend
Nieuwsblad onder de redactie van
vader Willem, dat zijn Idealen' als
volgt opsomt: „Eén volk, één God,
één school, al'e .Nederlanders gelijke
kanis op ontwikkeling door onderwijs.
Geen stautsvoogdij ui particuliere za
ken. Nederland voor do Nederlan
ders".
Eenvoudiger doel streeft het or
gaan „de Amsterdamsche Verkiezin
gen" na, namelijk verbetering der
verkiezingen. Een Van beiden; de re
dactie acht het doel bereikt of onbe
reikbaar, in elk geval, ook dit blaad
je is, voor zoover ik weet, ter ziele.
Dan cenige staaltjes van neutrale
journalistiek, veel gesmaad, maar
telkens en altijd weer beoefend, waar-
uit, rekening houdende met het feit
van oorzaak en gevolg, kan worden
afgeleid, dat zij In de samenleving
noodig is. Het Persmuseum bevat van
deze soort o.a. „de blazende Nieuws-
t", uit het jaar 1814, met een cli
ché in den kop, -voorstellende een
bode, die op een hoorn blaast. Het
geeft niet andera dan nieuwtjes en
begint, ietwat somber, met ile mede-
deeling; „Het- getal der dooden van
de vorige week ia 184". Hier vinden
we al een advertentie in den meest
eenvoudigen vorm: „N. B. Bij den
Drukker Dezes worden gedrukt alle
Zoorten van Adressen op Kaart en
Papier, met Fraaije Bloem-Randen,
tot de minste Prijze".
Hoever zijn wij, ruim een eeuw la
ter, van dien tijd verwijderd, nu de
dagbladen hun fjnancieel bestaan al
leen mogelijk kunnen maken door de
advertent ien en de drukkers hun
drukwerk niet meer aanbevelen om
dat zij de minste prijzen berekenen,
daar een streng tarief verbiedt bene
den een zeker minimum te gaan.
Moderner van aaïd ia „het AnuHer-
donische Postkanelje" van 1572, voor
veilingen, aanbestedingen en concer
ten; als de ruimte dit toelaat een feuiL
Heten en brievenbus. Aan No. 1 zou
men zeggen, dat het in een „lang go-
voelde behoefte'1' vooTzag, want het
bevat al dadelijk een reeks kleine ad-
ver tentiën .van vraag en aanbod; toch
is het in de lijst der weekbladen nu
niet meer te vinden.
Ziedaar wat op oen morgen, lus-
schen den gewonen arbeid door, uit
het persmuseum min of moer blinde
lings werd opgedolven, lïcevoel merk.
waardigs moet de uitgebreide verza
meling voor den snuffelaar wel op
leveren!
J. C. P.
ien'ar.-tsche poHliek en de verhouding
tot Oostenrijk beantwoord. „Wij hou
den zeide hij onveranderd vast
aan liet berxroefde bondgenootschap
van de monarchie met Diriiechiand
l (toejuichingen.) Aan onze eerlijke,
loyale en vaste hondstrouw kan niét
de geringste argwaan en twijfel be
staam. De regeering vereenzelvigt zich
ten deze volkomen met het standpunt
van de vorige regeering eo daarom
wensch ik den nadruk te leggen op de
ongestoords continuïteit van d«
bond apolitiek" (levendige bijval). Spr.
constateerde, „dat wij dezen oorlog
als «en verdedigingnowlog voet en
ons vredeedoal is niet verovering, (le
vendige toejuichingen op alle ban
ken). Wij laten onze vijandfen daar
over niet iz» twijfel, integendeel, wij
hebber, voor de geheele wereld een
duidelijk getuigenis afgelegd van on
ze bereidwilligheid vrede te sluiten.
Onze vijanden weten, dat deze onze
bereidwilligheid bestaat en zonder
kwade trouw allerminst in twijfel kan
worden getrokken (applaus links, toe
juichingen rechte). Wij hebben one
vredesaanbod met volle instemming
van onze bOndgenooten gedaan wij
hebben er op gewezen, dat het een
voor alie partijen aannemelijken. eer
lijken vrede beoogde. En wij hebben
daardoor een duidelijk bewijs gere
ven van de bereidwilligheid tot vrede
van onze geheele groep (bijval). Niet
van ons, maar van onze vijanden
hangt het af of er vrede komt (leven
dige bijval). Op onze vijanden, rust. de
vter antwoord el ijfcheid voor «Je voort
zetting van. den oorlog (algemeen© bij
val). ik acht het noodzakelijk, dit met
bijzonderen nadruk te verzekeren, om
dat ik tegelijkertijd wil %-eikiaren,
dat, wanneer eenilge uiting van een
Overzicht.
DE POLITIEKE CRISIS in Duitecb-
kiatd is nog niet veel nader tot oen
oplossing gekomen.
Officieel (wordt vteriolaand, dat de
geruchten over het aftreden van den
Rijkskanselier onjuist zijn. Toch
moet er wel sprake zijn geweest van
't heengaan t an Von Bethmann Hoii-
W0& want de Beiersche minteter-pre
sident is gepolst om deze betrekking
van hem over te nemen,
Voonloopdg zal Von Bethmaim Ho 11-
weg dus blijven. Maar titans is nog
alleen slechte d© Pruisische kaesreoht-
quaestie voorloopigi o-pgeloak De eer
ste stap is gedaan, maar veto moeten,
er nog volgen voor de Pruisische bur
gers naar de stembureaus zullen
gaan om alle met evenveel recht hun - 7
volksvertegenwoordigers te gaan kie-der de tegenwoordige regeering steu-
zen. t nendo afgevaardigden met het zoo-
Het moet Koning Wilhelm niet licht j even uiteengezette standpunt niet
zijn gevallen, om het besluit te nemen mocht overeenkomen, dit geschiedt
en de woorden „ik gelast dat het grelreal op persoonlijke verantwoor-
wetsvoorstel betreffende de wijziging
voor het kiesrecht... enz., moet wor
den opgesteld op den g,ron<telag van 't
gelijke kiesrecht hebben dan ook
ding van den betrokken afgevaardig
de (algemeene toejuichingen).
't Nieunvs van de fronten ls in wei-
&e iicwcu uiui wm,
Wü- i AAN T OOOT-
'helm, dat hij besloten had de politiekePEK>^
hervormingen uit te stellen tot nd den sj'Cina.akL 7.u h^3pdn Kalusz «u
oorlog, terwijl hij thans, onder dan daart.u een groot aantal gevangenen
druk der pai'tij«n, tot bijna onroid- gemaakt. Hoeveel ia blijkbaar nOo
dollijke invoering er von gedwongen de Russische staf oi>gege-
- wordt. wen, a.tlians t aantal wordt mot ge-
Do „Nordeutecdve AJ.Lgom. Zeite I Iteemi
tung" hot orgaan der Duitecbe i Kalusz is een stad 20 A.M. ten W.
reRoerinv sohrijft naar aan- van. Stantolau gélegen. 't Ie (evenals
leiding van het koninklijk besluit H-alitsz, dal enkele dagen getefen dm
om Pruisen enkelvoudig kiesrecht te Auseen in handen vi^i) een briangrijk
geven: „De proclamatie brengt volle spoowegtaiooppunt. De stad ze;f telt
klaarheid in het Pruisische Jciesrecht-6ör' bOOO mwonens. \oor den verden®
vraagstuk. De in de Paascuboousehap i opm^scn der Riusscn is dit succes
directe en geheime atoimntag, een J °P Lemberg aam. De atetand daan un
meervoudig dam wel een enkelvoudig,za^ ongeveer nog eeai 75 K.M. bedra-
gelijk kiesrecht zouden bepalen, is 8«n-
than6 beslist, en wel in den zim van
het laatste. Daarmee is het staatsml-
misterie, nu do leden, het door den Ko
ning gevraagde rapport hebben uit-
iDe Dultschers erbemen 't verlies
van Kal'usz.
Op onze givote oorlogfiikaaii ven
io „u-n, ^1V- Oostfront voor de ramen onzer TU-
gebracht, een bciMifié rlebttog aan- dingiyt^, Houtatraat 98, ia d«
tbprhm,u*tna*. /Ier RaiWtPTl
gewezau, rheltet bqete opsteüing tan terreinwtast der Russen aangegev^
het ontwerp waarover dé Landdag te omarming
beslissen heelt, zal moeten volgen.
Waar de koning, in vrijhcicL van be
sluit, zijin "WÜ kenbaar maakte^ geeft
hij, door deze vèr-streldlccnde daad uil-
tong aaoi zijn vast vertrouwen in cat®
valk. dait zoo veel glorierijke heeft
volbracht, dat zooh zwaren last moet
dingen. Het Ls een daad van beslissen
de beteekenis voor Pruisen en Duitsch-
land, die de Koning met bet uitvaar
digen dezer proclamatie heeft ver
richt Dat deze daad voor kroon en
volk blijvend tot heiil strekken zal,
daarop vertrouwen wij-"
't Pruisische ministerie zal nu ge
bonden zijn aan 't Konickiujk woord.
De vraag is evenwel, wat er gebeuren
zai, wanneer de Pruisische landdag
het door den Koning gewensekte om
werp verwerpt, want omdat het hui®
van afgevaardigden conservatief is en
het heerenhuie nog veel conservatie
ver, kan dit wel eens geschieden.
Inlusschen duren de conferenties
voort De kroonprins heeft thans ook
verschillende politieke poreonen ont
vangen.
In de Donaumonarchio wordt 't
VRKDESVERLANGEN steeds ster-
ker.
Graaf Michael Karolecl protesteer
de Woensdag in 't Oostenrijkse!»
Huis van afgevaardigden, te
gen de uitlatingen, dat hij met zi;o
vredespogingen de belanden van de
Entente zon willen steunen. De ge
beurtenissen van de laatste dagen
rechtvaardigen ziin standpunt volko
men. want do crisis in Duitschland
draait geheel om de vredesvraag. Ook
daar wenscht een ieder vrede, maar
het is niet voldoende naar den vrede
te verlangen, men moet ook hande
len. Riival links, geroep rechts).
Graaf Czernin bepaalde zich ook niet
tot woorden; hil is met daden te voor-
schiin gekomen, toen hii verklaarde:
Wii r.iin tot een vrede bereid zonder
annexatie, (bijval). De vredeskwestie
is een internationale kwestie, waar
van de eerste voorwaarde democratl-
seerine van elk land Ls.
In riet Hongaarsche Huia van afge
vaardigden heeft graaf Esterhazy,
eerste-ministerdo Lnterpcilatie
baron Medarahsy-Beck over de
van Lemberg te zien.
De Duitsclte staf meldt, dat de
Duitsch-Oostenrijksche legers op het
Oostfront sinds 4 Juli 1900 Russen
gevangen genomen hebben. Dit is
evenwel een schraal tegenwicht tegen
de 20.00) gevangenen die de Russen
maakten.
De Oostenrijkse!» staf wij9'. er op,
dat de Russen bij hun aanvullen
steeds versche troepen in den strijd
werpen. Dit kost den Russen evenwel
veel verflozen. Zij koupen hun ter
reinwinst dan ook duur.
VAN 'T WESTFRONT is niet veel
nieuws.
De militaire medewerker van de
„Times" schrijft het tijdelijke succes
der Duitechers in d« duinstreek van
Vlaanderen hoofdzakelijk toe aan hun
zware kustbatterijen en aan het wn:
nielen van bruggen, waardoor dit
vooruitspringende terrein' geïsoleerd
werd. Verder betoogt hij dat de Duit
echers weinig aan hun vooruitgang op
dit punt hebben.
De Duitecho 9taf deelt mede, dat
onder .de buit bij Nieuwpoort behaald
reeds geteld zijn 36 machinegeweren
en 13 mijnwerpers.
Door den Engetechcn staf wordt
gems'd, dat nieuwe aanvallen der
Duitechers bij Loinbaertzijd8 zijn af-
Verdïr woixit zoowel door den
Fronschen ais Duitschen 6taf gemold,
dat de artllleriestrijd in C3iainpagno
weer hevig is.
Engeteche vliegers deden een aan
val op Duitse he militaire werken bij
Ostende, Zeebragge enz. De vliegers
constateerden goede uitwerking van
hun bommen.
De Duitsche staf vei-zokert evenwel,
dat geen militaire werken, getroffen
zijn, wel werden vier Belgische kin
deren gedood en drie vrouwen en drie
kinderen gewceid.
De conferentie te Stockholm
In een geme en schappal ijke vergade
ring van het Neder!audoch-Scandina-
vische comité (si de Russische deiega-
tie te besloten de aïgeméene sooialis-
van tische conferentie definitief bijeen
bui- roepen tegen 15 Augustus.
Verspreid nieuws.
I DUITSCHE OOGSTVOORUITZICH
TEN. In do zlttinK van dan Duit
schen Riiiksda* van Maandag heeft
de president van het Kriegsernfih-
rnasamt. Batocki. mcdedeelinKcn
eedaun over de minstlee oogstvoor-
uitzicfiteu in Duitschland. Hij ver
klaarde dat de teaenwoordige moci-
llikheden met versche aroenten
slechts van tijdeliiken aarxl zijn. Het
nieuwe economische jaar begint in
Auaustus en de vooruitzichten voor
dit jaar ziin volstrekt niet zoo slecht
en duister ,als velen naar mij bleek
wel meenén. zèido de minister! ik
kan in het volle bewustzijn van de
op mii rustende verantwoordelijkheid
verklaren dat wiTnaar inenschelllkc
berekening een ooast aan broodgraan
tegemoet aasn. die ten minste zoo
eoed zal ziin als die van het jaar
1915 .toen wii heel aoed konden uit
komen. Naast de slechte, dorre stre
ken ziin er rijke districten, waar de
ooast beteT is dan in 1915. De ooast
van 1916 '.eek schitterend, maar
bracht on3 ernstiae teleurstel li n 2.
Die van 1915 bood slechte vooruitzich
ten. maar bleek ten 9lo'.te zeer vol
doende. Wat brood betreft kunnen wij
de voorziening in het komende laar
met kalmte teaemoet zien. De aard.np-
oelooast zal. voor zoover men thans
kan voorspellen naar tien stand te
velde aanzienlijk beter zijn dan in
1916. Er te aeenerlel reden tot de ver
onderstelling. dat wil weder een zoo
ernstige misooast zullen hebben. Al
dus hebben we de. beide voornaamste
arondslaeen voor onze voeding. On
ze veestapel Is ondanks de omvang
rijke slacht niet verminderd. De
vleeschvcorzienlng is dus in den door
de voederschaarschte veroorzaakten
omvang, verder volkomen, gewaw-
bored.
HET BOMBARDEMENT VAN
REIMS. De biizondere correspon
dent van de Times bil het Fransche
letter reet. dat de systematische en
moedwillige vernieling vait de kathe
draal van Rheixns reaelmatla voort
duurt.
..Sedert het begin van het Fransche
offensief op 16 April heeft de vijand
een steeds sterker wordendon stroom
van artillerievuur van dc batteriieu
bit Brimont en Nagent l'Abesse in de
stad geworpen.
Van 15 tot 28 Juni hebben de Duit
echers 16.052 granatei van alle Kall-
schers 16.052 granaten van alle kali-
m.in. 00 Reims ctoeschoten, gemid
deld dus meer dan 100 stuks per dag.
Op 25. 26 en 28 Juni werd de kathe
draal resi>. 3. 5 en 8 malen getroffen.
In het geheel ziin er sedert het be
gin van den oorlog 600 tot 700.grana
ten ou terecht eekomen. Hiervan wa
ren 50 van de zwaarste kalibers. '240
m.m.'s 30 m.m/s en 380 m.m.'s. Een
van de 305 m.m.'s is door den zuide-
liiken muur cedroncen en heeft een
groot eat gegraven in den grond, zon
der te ontploffen. Het projectiel te ep
het plaveisel dichtbit den ingang ge
zet als een tastbaar voorbeeld van de
soort munitie, waarmede de vijand'
ziin vernielingswerk uitvoert.
In de straten achter, aan beide ril
den van en in het open oleln voor de
•Kathedraal ziin er verscheidene enor
me kraters, welke gemaakt £13 door
380 m.m.'s. die hun doel' hebben ge
mist".
DE ZOON VAN GENERAAL BOTHA
NAAR HET WESTELIJK FRONT.
De Daily Telegraph schriifti „Kapi
tein Louis Botha, de zoon van gene
i-aal Botha.iaeft Londen aangedaan
od weg naar bet front in Frankrijk
waar hii bii den staf van veldmaar
schalk Haig wordt geplaatst.Hij heeft
in Zuid-west en znidoost-Afrika mee
gestreden.
In een interview, dat hii een verte
genwoordiger van South Africa heeft
toegestaan, zeide kapitein Botha, dat
er niets alarmeer ends is "ln de politie
ke kibbelarijen in Zuid-Afrika. Er zit
hierin niets dat den vooruitgang des
lands zou tegenhouden. Alle boeren
hebben de nieuwste verbeteringen in
hun bedriif tngevoerd.Naar zijne mee
ning zal Duitsch Zuidoost een van de
beste lar.cslieken voor den landbouw
in Zutd-AMka worden, terwijl Zuid
west bllzonder riik ls aan delfstof
fen".
DE VLIEGMACHINE IN DIENST
VAN HET ROODE KRUIS. „Tot de
oorloffsorganUatie van de Brltsche
Roode Kruis Vereenigina en van do
Orde van St. John behoort ook &en
luchiroakketpostdiensi" zegt de Ti
mes. In een bii het hoofdkwartier de
zer organisaties te Londen aangeko
men bericht van dit front in Egypte
wordt gezegd:
..Dagelijks vertrekt een vliegmachi
ne van een bepaald punt in de Kanaal-
Êone e nbrengt Roode Kruis-artikelcn
als waaiers, vliegenvangers, chocola
de. gramophones enz naar de verweg
eeïetren medische afdeelingen in de
HET LOT DER GEDEPORTEER
DE BELGEN. Volgens de „Times"
heeft men te Parijs uit vertrouwbare
bron verKhrikbelijike berichten ont-l
1 rangen over bet lot der gedepoitcer
de Belgen, vooral over dat van hen
dio naar l»t internceringskamp var
Soitau gezonden waren. Toen de gede
porteerde Belgen te Soitau aankwa
men, word hun gelost een arbeidscon-
tract te teekenen, maar daar de mees
te» weigerden, werd«n zij naar klei
nere kampen dat van Könlgsmoor,
Teufetemoor en Liclitenhorst gezon
den. waar cfc voeding zóó slecht was,
dat het ziekenhuis enkele dage» later
reeds stampvol was. Ten slotte werd
besloten de meest verzwakten naar
het centrale hoepltaai te Soitau te
zenden. Maar die maatregel werd te
laat genomen, want een groot deel der
Belgen bezweek roede onderweg. AI-
ieen te Liohienhorot reedö waren 39
Belgen gestorven. Op één nacht vro
ren in één hut negen man dood. Tien
anderen vraren van de koude bewus
teloos gewerd®. I11 het hospitaal te
Soitau stierren gemiddeld 3 menschen
per dag. Eest maand Jeter was bet
sterftecijfer 4 per dag. Toch was er
geen epidemie. Uit de medische aan-
wijzingen 'boven de bedden bleek, dat
de gestorvenen bezweken waren aan
aïgemeene uitputting.
DE ENGELSCHE LUCHTVERDE
DIGING. In e® Interview heeifi
Addison, de minister voor de muni
tie, gezegd, dat er '.hans niet minder
dan 1000 fabrieken beelg zijn met het
maken van vliegtuigen. Mij ia nu drie
maal gxooter dan verleden jaar en In
December zal hij dubbel zoo groot zijn
als in April. Ln dit Jaar is de aanmaak
van vllegmotoren per m&amd reed»
verdubbeld en voor het eind van het
jaar zal hij andermaal verdubbeld
zijn. Het program yan den minister is
gericht op een maximum aantal
vliegtuigen.
Binnenland
De zeevaart.
De v&argeuk
De sleepbooten Thames, Simeon en
Hercules zijn van Nieuwediep ver
trokken om de lichtschep® Doggers-
bank Zuid, Doggersbank Noord en
Tersch elIingerbank binnen te halen.
De geïnterneerde
Dtfitaohe duilkbooten.
Men schrijft aan de N. R. Ct.:
„Den 12en Juli komt in Den Haag
de internationale commissie bijeen,
om eene beslissing te nemen iii de
nog steeds hangende quaestién be
treffende de ixuterneering von de
Duitsche duikbooten. die respectieve
lijk in den nacht van 22 op 23 Fe
bruari op de kust von Walcheren en
in den ruicht van 11 op 12 Maart na
bij het zeegat van Goeree zijn. go.
strand.
Wanneer deoe commissie vergadert
zullen de beide duikbootcomman-
d an ten waarschijnlijk nader moeten
worden gehoord, en nu rijst de vraag
hoe dit zal moeien geschieden, daar
zij naar Duitschland zijn gevlucht
en indien zij vóór 12 Juli mochten <e-
rugkeeren, hoe de commissie zich te
genover hunne verklaringen, zal stel
len. Wat te toch het geval?
Deze beide Duitsche officieren zijn
in de 'tweede helft van April jL uit
Wierickea-echans, waar zij geïnter
neerd waren, met verbreking van hun
eerswoord ontvlucht en nu na onge
veer 3 maanden nog Meeds niet door
hunne regeering teruggezonden. Door
hunne interneering waren die offi
cieren aan de Nederiandsche wetten
onderworpen en deze in him vollen
omvang op hen toepawel ijk. Werd
hun verlof verleend om zich buiten
Wierickerschans te begeven, dan. toe
kenden zij eene eerewoordsverklaring
waarbij zij zich verbonden geduren
de dat verlof niet te zuil® ontvluch
ten. Dit geschiedde ook toen hun in
April verlof naar 's-Gravenhage werd
verleend.
Zij keerden echter niet na hot einde
daarvan terug en bij onderzoek bloek,
da4 zij naar Duitscliiand war® uitge
weken.
Ondanks de herhaalde belofte hier
aan te zuil® voldoen, zijn zij nog al
tijd het is nu circa 3 maand® ge-
led® In Duitschland. .Dit moet te
meer bevreemding wekken, omdat,
to® twee Duitsche officier® in Jan.
1915 met verbreking van hun eere
woord uit het inierneerings-depót te
Berg® ontvluchtten, hunne regeering
hen onverwijld terugzond, terwijl zij
later toen dergelijke ontvluchtin
gen zoowel van Duitsche officieren
aJs van militair® beneden dien rang
bij herhaling voorkwamen beloof
de in het vervolg de vluchteling®
onmiddellijk naar Nederland te zudeu
terugzenden. Nu de internationale
commissie op 12 Juli voor liet eerst
zal vergaderen, wil de Duitsche re
geering eindelijk de vluchteling® te-
rugz®den, om nl. voor die commis
sie hunne getuigenis af te leggen.
Maar het te zeer te wenschen, dat de
commissie van hen geen nadere ver
klaringen zal vünliuOn.
Toen in October 1916 eeu Duitech
zeeofficier op deze wijze uit Wieric
kerschans ontsnapte en naar Diritsch.
iand uitweek, werd hij eerst na on
FEUILLETON
Naar het Encetech van
A. E. W. MASON.
9)
t —Ja, ja,zei hij en hield èerts-
I klaps op, Na een poosje zei hij weer:
Ja, ja, en staarde in de kaai'6-
I ylam. IDij begreep, dat hij iets moest
zeggen, maar do woord® wilden niet
E komen. Eindelijk zei hij sullig:
I Ate je whisky wilt hebben, stamp
dan tweemaal op d® vloer. Dat we-
tea de bedienden.
I Daarop liep hij met zware tred® de
trap op. Die toegeeflijkheid van den
ouden man maakte óók deel uit van
Harry's straf.
Hot was reeda tamelijk licht toen
EJsu eindelijk alle® op haar kamor
was. zy stootte de blind® op® en
opende wijd de ramen. De koele, fris
sclie morgenlucht deed haar onzeg
baar weldadig aan. Zij zag uit over
een wereld, waarin nog elke kleur
Ontbrak, 0® wereld van eindoJoos
grauw, éQ hi. rin z-ig zo oen symbool
va.n haar toekomst.
De hoog-e, donkêre hoornen lek®
zwart, de paadjes hadden een- vreem
de doodsche witte tint en de grasper
ken zagen grijzig onder hun netwerk
van dauw. Toch Leefde die wereld, od
teek zij nog zoo doodsch. De vogels
begonnen reeds te zingen en beneden
onder de overhang®de takken zong
de Loraion haar lied. Elsa trok zich
v® het venster terug. Ze had veel te
doen, eer zo naar bod ging. Want
mat Jle (haar aangeboren flinkheid
wilde ze nu volkomen e® einde ma
le® aan haar verhouding met Harry
Feversham. Zij wilde nooit of nim
mer meer iels tegenkomen, dat haar
aan hem herinnerde. En mot e®
soort koppige volharding begon ze
aan haar werk.
Maar ieder voorwerp, van hem ge
kregen, dat haar in hand® kwam,
bracht zijn eigen herinneringen mee
en langzaam doemden de dagen vóór
dezen vreoselijlken nacht voor haar
op. Ze besloot zijn portret te behou
den en sloot het veilig weg tin een
Lade.
Al het overige pakte ze zorgvuldig
in en bracht de doos. voorzien van
ziin adres, naar de hail, zoodat de
bediende die morgen kon weg
brengen. Terugkomend od haar ka
mer. nam ze ziin brieven tegde ze
od een stapeltje in den haard en
stak ze met een lucifer aan. Zc zat
rechtop in haar armstoeltje te kijker,
tot de vlam het papior verteerd had
en er niet meer van was overgeble
ven. dan wat schilfertjes. Nauwelijks
was het laatste uitgedoofd, of ze
hoorde voorzichtige stappen op het
grind onder haar venster.
Het was nu klaarlichte dag. ntaar
haar kaars brandde nog en haastig
blies ze die uit. Toen zat ze kaars
recht overeind en Luisterde als ver
stijfd toe. Maar ev® hoorde ze dan
het tjilpen der vogels en het rul-
:s(hen dar rivier.
Nu hoorde ze de voetstappen zich
verwilderen on in weerwil van haar
vast besluit, overviel haar een gevoel
van nameiooze verlatenheid. Ze had
een gevoel of ze od een hoogen troon
zat en neerzag od een verwoeste aar
de. Haar oog viel od eon vioolkist
Haastig stond ze op en opende de
kist met een zucht van verlichting.
Even daarna hoorden de gasten die
nog niet naar bod waren, de zachte
liefdevolle toonon van e® viool. Elsa
was zich bewust, dat zo de Guar-
neris die Durrance haar zond. In
handen had. Ze wiet alleen dat ze
een metgezel had om dc eenzaamheid
niet iiaar ie deelen.
HOOFDSTUK VI,
Het p>an van Harry Fé-
versiiam.
Het was de avond van den 'dertig-
sten Augustus. Een maand was voor
bij gegaan na het bal op Huize Len-
no 11. maar dc geheele streek om Do-
nogal was nog vol van de vordwij-
nmg van Harry Feversham. Allen
babbelden naar hartelust over dit
onuitputtelijk onderwerp. Er werd
verzekerd, dat Hairy Feversham op
den. morgen na het bal omstreeks zes
uur, nog in avond-toilet met bleek go-1
laat over de kade bij de Leanon Brug
had geloop®, zoodat dreggen de
eenige oplossing scheen te zijn. Alle
veronderstelling® omtrent' de be
weegredenen in deze zaak bleven gjs-
smgen, want de eenige twee nien-
achen, die er allies van. af wisten,
leefden voor het uiterlijke voort als
ware er niets gebeurd.
Maar Harry Feversham was In
ionden, naar luitenant Sutch dien
avond van d® dertigsten ontdekte.
Dien géhcelen dog was Lond® ver
ontrust, door gerucht® van een groo
ten veldslag bij Kassassin, t® Oosten
van Ismailia, Verhalen van overwin
ning verhalen van nederlaag do
den de ronde; die cavoierie-brigada
van Generaal Drury-Lowe heette Ara-
bi overwonnen te hebben, don zei
men weer dat twee Engelsche gene-
raafs gesneuveld waren dat de
York- Lancaster-regimenten ln de
pan gehakt waren.
Eten groote menigte stond onder de
gaslamp® In Pall Mall en keek, in
drukwekkend ln haar stilzwijgen, op
naar d« gesloten rauica van het mi
nisterie van Oorlog
Luitenant Sutch stond mot den rug
togen een gebouw aan do overzij do
geleund, toen hij' zich plotseling hoor
de aanspreken door Harry Fevers-
ham. Diens gelaat was krijtwit en
verwrong®, zijn oog® echitterd®
als in koorts.
Ik had vanavond ook in Egypte
kunn® zijn, zei Harry haastig.
Denk e®s! Ik had bij e® kampvuur
kunn® zitten in de woestijn den
loop der zaken met Jack Durrance
besprek®of ik waa misschien
dood wat maakt (lat uit? Ik had
in Egypte kunn® zijn vanavond!
Sutch begreep op eenmaal, dat er
iets heelemaal mis was. Hij vroeg
niets, nam Harry's arm en geleidde
hem uit de menigte.
Ik zag u staan zei Fevcrshum.
Xk'be&'-oot u aan te spreken. Wee*
u nog van dat visitekaartje? Ik heb
't 'altijd bewaard, omdat ik altijd
vreesde het wel o®s te moeten go-
bruikou. U zei, dat 'thiolp, als m®
zijn bezwaren eona vertelde.
Wacht, zei Sutch, laten we
hier ingaan. Daar zullen we wal een
rustig hoekje vind®. En Harry, ojv
kijkende», zag dat hu op de stoep stond
der Leger- en Vlootclub.
Om 's hemels wil, hier niet, riep
hij uit en liep naar het midden' der
straat. Sutch hinkte hem achterna.
E» nu ook niet. 't Is nu te laat. Mor
gen, moi-gcnavond. Ik ga overdag
niet uit.
Nog vroeg luitenant Sutch nieta.
Ik weet een rustig restaurant,
zei hij. Als we daar morgen om
acht uur sam® gaan ct® dan zi®
we geen kennissen.
Op dien tijd vind ik Je op den hoek
van do Zwa'-uwstraat
Zoo gebeurde.
Ik eet hier dikwijls, aei Sutch. -
Die machines luister .1 van hel
electrisch licht do® «te aan een
sohip denken. Kom, vertol nu eens
op.
Hebt u nog niets gehoord? vroeg
Uarry wantrouwend.
Geen woord, Feverehwr
slaakte e® zucht van verlichting-
Het had hem toegesch®en als wis'
ieder er von.' Hij me®de op ieder ge
iaat verachting te lesten.
Luitenant Sutch maakte zich <tin
tig ongerust over zijn overbuur. Ni
hij Harry in het volle licht zag, leo!
zijn gezicht inog magerder, donkere
wallen lagen onder dc oog®, zljv
zenuwen schenen tot het uiterste go
spannen.
En nu vertelde Fovcrsham a'dee
Zakelijk vertelde hij dc geheele zaa"
in bijzonderheden en eindigde m«
het bai op Huize Lcnnon.
Ik reisde onmiddellijk Tor naa»
Lond®, zoo besloot hij.
(Wordt vervólgd).
