Rutuvs Oagbud
De Oorlog.
Door het lot verbonden
TWEEDE BLAD.
Donderdag 26 September 1918
Overzicht.
In ons vorig Overzicht schreven
reeds, dat de reeks redevoeringen der
Duitsche staatslieden weinig belang
rijks bevatte. Wei veel woorden, maar
een geringe inhoud!
't Verwondert ons dan ook niet, dat
graaf Hertling en zijn dienaren in
Duitschland «en vrij ongunstige al
thans een heel koele pers hebben.
Ook bij 't debat dat Woensdag IN
DE HOOFDCOMMISSIE VAN DEN
DUITSCHEN RIJKSDAG volgde zijn
weinig woorden van sympathie met
't regeeringssysteem van graat Hert
ling gezegd.
t Eerst was de Centrum-afgevaar
digde Grober aau 't woord. Hij ver
klaarde, dat de eensgezindheid tus-
schen regeering en volk belangrijk
versterkt was door de rede van den
vice-kanselier von Payer te Stutt
gart. (Welke rede juist van andere
zijde veel critiek heeft geoogst). Hij
drong aan op een openhartige poli
tiek der regeering. Duitschland moet
de gewezen Russische randgebieden,
die in hun eigen belang toenadering
tot Duitschland gezocht hebben, tege
moet komen, 't Zelfbeschikkings
recht der volken moet in de practijk
geëerbiedigd worden. Onder geen om
standigheden mag de thans gevolgde
politiek jegens Polen gehandhaafd
worden.
Scheidemann (sociaal-democraat)
verklaarde:
„In dit jaar is noch de militaire
overwinning, noch de vrede bereikt.
Wij lijden aan onderschatting van
do tegenstanders. Anderszijds is de
meaning van onze vijanden, Duitsch-
lnnd te kunnen verpletteren, een illu
sie. Hoe geweldiger de vijanden op
het oorlogstooneel optreden, des te
meer worden wij voor illusies betref
fende veroveringen enz. behoed, des
te meer zal ook onze geheele volks
krocht in dienst van de verdediging
gesteld kunnen worden, vooral dan,
wanneer men met democratische her
vormingen tot het volk komt.
„De vrede van Brest-Litofsk strookt
niet met onze zienswijze. De rede van
von Payer te Stuiigart is niet duide
lijk en openhartig genoeg. De vrede,
dien wij voor juist houden, had ons
dc mogelijkheid geboden, alle troepen
van het Oosten naar liet Westen te
werpen. De vrede van Brest-Litofsk
schijut mij een vredesbelclsel toe. Het
konmg-speleu bij de Oostelijke volke
ren moet ophouden.
„Het omslag van den vroegeren
staatssecretaris, vou Kiihlmann heeft
de vredesgedachte geschaad. Toen
von KUhlmann een woord sprak, dat
den hoogeu milituiren niet aange
naam was, verdween bij in een oog
wenk van zijn post Zoo kunnen de
dingen niet verder gaan. Eens moet
het openlijk uitgesproken worden:
Ludendorff regeert en niet Hertling.
„In zake de Belgische quueslie had
eerder en geheel anders gesproken
moeten worden. De duikboot-oorlog
heeft ons Amerika op den hals ge
haald".
Alzoo een reeks felle aanklachten
tegen de regeering.
De woordvoeder der vooruitstre
vende volkspartij, Fischbeck, zei o.a.:
„We hopen vust op een spoedige ver
betering van den militairen toestand,
dio ook thans nog niet beklemmend
is".
Verder betoogde hij, dat de regee
ring nu moet toonen, dat 't haar
ernst is met de Pruisische kiesrecht-
quaestie.*"
„De gedachte van een volkerenbond
steunen wij oprecht en van gaDsclier
harte.
„In Hindenburg en Ludendorff
stellen wij groot vertrouwen, maar
zij zijn betrokken in de politieke twee
spalt, Het opperste legorbestuur heeft
herhaaldelijk een andere politiek ge
voeld dan het rijksbestuur".
Strebermann, nationaal liberaal,
zei, dat behalve 't Centrum ook de
nationaal liberalen zich willen
stellen op het standpunt van het re-
geeringsprogram door Von Payer te
Stuttgart ontwikkeld. De verkla
ringen van Von Hintzo over de
(Russische randgebieden hebben de
instemming van sprekers partij ge
vonden zoo verzekerde hij.
Verder verzekerde deze nationaal-
llberaal nog:
„De toestanden in Roemenië
eischen onze grootsfee opmerkzaam
heid. De agitatie der Entente in
Jassy moet met de grootste energie
worden tegengegaan.
„In verband met Belglfi bestrijd
Ik de opvatting, dat Belgié's on
schuld bewezen is. De regeering
moest ons de gelegenheid geven,
haar materiaal to leeren kennen,
om te kunnen opkomen tegen de val-
sche voorstellingen der Entente.
„Do geschillen tusschen het mili
taire bestuur en de politieke leiding
op het gebied van handhaving van
den staat van beleg zijn betreurens
waardig.
Wij hopen in verband met het
ktesrechtvoorstel op een vergelijk op
de basis van het ontwerp tusschen
regeering en Heerenhuis."
Hierop werden de verdere bespre
kingen tot Donderdag verdaagd.
Wel had nog een geheime zitting
plaats tot het in ontvangst nemen
van een 'uitvoerige mededoeling
over den militairen toestand.
In de zitting van Dinsdag, waar
over een communiqué verscheen, is
dus nog niet alles door den minister
van Oorlog over den militairen toe
stand gezegd.
't Is nog onzeker hoe 'de verdere
debatten in de commissie zullen
verloopen. De kans dat graaf Hert
ling tenslotte toch nog een meerder
heid zal weten te krijgen en de mi
nistercrisis aldus kan bezweren,
lijkt thans wel waarschijnlijk, voor
al nu het Centrum geen deel wil ne
men aan de agitatie tegen den
Rijkskanselier.
iUs Hertliag evenwel nog blijft,
is het ongetwijfeld voor slechts kor
ten tijd, want het tegenwoordige re-
'geerinslJasteél in Duitschland
scheurt en kraakt.
Nu of binnenkort zullen da ao-
cialiaten wel in de Duit
sche regeering komen, om
aldus kracht bij te zetten aan de
Duitsche vredespogingen.
Volgens de „Vorwfirts" verklaarde
Scheidemann in de zitting van het
sociaal-democratisch partijbestuur
en de Rijksdagfractie bij de bespre
king der voorwaarden over een even-
tueele deelneming'der sociaal-demo
craten aan de regeering oa. het vol
gende:
„Of een parlementair samenge
stelde regeering den vrede tot stand
kan brengen, weten wij niet In zulk
een regeering zouden wij natuurlijk
geheel anders arbeiden dan thans,
nu wij er buiten staan en critisee-
ren. Aan den anderen kanfc zouden
wij een ontzettende verantwoorde
lijkheid op ons te nemen hebben.
Maar in de huidige situatie mogen
wij ons niet aan de verantwoorde
lij klieid onttrekken, wanneer er
slechts een spoor van waarschijnlijk
heid is, dat wij aan het moorden een
einde kunnen maliën. Of zulk een
spoor naar waarschijnlijkheid aan
wezig is, zou ik onmiddellijk toe
stemmend beantwoorden, wanneer
de socialisten uit de vijandelijko lan
den een zelfde politiek volgden als
wij, maar daarvan ben ik nog niet
overtuigd".
Spreker lichtte dit nader toe en
vervolgde dan: „Wij hebben dus onze
nationale verdediging to organtaeo-
ren zoolang de vrede niet te verkrij
gen is.
„In het buitenland heeft men be
weerd, niet met de Duitsche regee
ring te kunnen onderhandelen, om
dat zij onzelfstandig en haar hou
ding dubbelzinnig is. Wij eisclien
principieel volkomen democratisee
ring.
„Een door een democratisch geko
zen Rijksdag aangestelde regeering
zou een volksregeering zijn, die wij
principieel zouden moeten steunen.
Van zuiver partijstandpunt uit be
schouwd, schijnt het zeer twijfelach
tig. of de partij door deelneming aan
de regeering er bij winnen kan, maar
boven de partijbelangen moet het be
lang des volks gesteld worden".
De voorzitter, Erient, verklaarde,
dat onder geen enkele omstandigheid
een vrede tot iederen priis tot stand
kan komen en dat al het mogelijke
gedaan moet worden, om de levens
belangen van land en volk te verde
digen.
Reeds merkten we op, dat graaf
Hertling eea slechte Duitsche pers
heefL
Enkele aanhalingen volgen hier:
De „Vossische Ztg." schrijft: Do
rede van Hertling stelde teleur door
den betrekkelijk zeor koelen vorm, die
uauwolijks paste bij het groote oogen-
blik.
Theodor Wolff betoogt in het
„Berl. Tageblatfc" Men vindt in de
Jeheolo rede ook niet de minste aan-
uiding van de hervorming dee rijks,
van de vragen van democratiseering
en parlementariseoring, van de ge
dachten die heden uit het midden van
het volk opstijgen. En hoe zou graaf
Hertling daarover spreken, daar hij
bier immers ten eeneumale vreemd,
koud''en met diopo innorlgke afkoer
tegenover staat t Een nieuwe tijd
breekt aan, of men wil of niet. Het
Centrum beoff- graaf Horllmg heden
nog eenmaal met zijn wijden mantel
beschermd, maar de ontwikkeling
scorijdt voort, en Bchrijdt snel. Graaf
Hertling heeft het Duitsche volk aan
gespoord om zich staande te houden,
zich niet te vernederen, en te denken
aan zijn verleden en aan zijn groote
missie in de toekomst. Het Duiteclie
volk zal zich zeker niet vernederen,
en zal zich des te beter staande hou
den, des te grondiger men het bevrijdt
van een staatsstelsel en eon staats
geest, die het beletten om zich staan
de te houden.
-.<j „Tügliche Rlmdachau" laat
zich aldus uit: Noch graaf Hertling,
noch de andere redenaars hebben
zich moeite gegeven een waar beeld
van den militairen en politieken toe
stand te geven en verzuimd met be
wijzen te staven, dat er geen aanlei
ding tot onrust en verwarring gege
ven is. De op het oogenblik in
Duitschland heerschendo epidemie
van pessimisme is niet zoozeer het
gevolg van den werkelijken toestand
en van de gebeurtenissen, als wel
van de politieke onmondigheid van
een groot deel des volks en de ge-
wetenlooze agitatie van partijgan
gers, die in uren van nood nooit hun
partij tor wille von het vaderland
kunnen vergeten.
De Engelsche pere is heel ongun
stig gestemd over de rede van Hert
ling.
De Daily Mail oordeelt: De kan
selier en zijn Hunnen halen hun
schaapsvellen voor den dag en
trachten er uit te zien als pacifis
ten. Men belooft ons een Rijksdag
die zich zal kanten tegen annexatie
en schadeloosstelllgen, en die tot
een volkerenbond zal willen toetra
den. Rijksdagpraat bindt evenwel
niemand en zeker niet den genera-
len staf. Deze zelfde Rijksdag, zet
de Daily Mail uiteen, nam verleden
jaar een resolutie aan, tegen an
nexaties en schadeloosstellingen,
't Gevolg was 't verdrag van Brest-
Litofsk met den diefstal van 500.000
vierkante mijlen van Ruslands kost
baarste gebied, met een schadeloos
stelling van 300 millioen pond ster
ling in goud en goederen. Indien,
eindigt het artikel, het den Duit-
schers ernst is, hebben zij slechts
naar Duitschland terug te keeren,
<al het gebied, dat zij gestolen heb
ben, mot inbegrip van den Elzas
en onbevrijd Italië, to verlaten, en
te bet-alen voor de oorlogsschade
welke zij hebben aangericht."
IN PALESTINA gaan do Engel-
sohen nog steeds met succes vooruit.
Uifc Londen wordt zelfs gemeld, dat 't
nu niet lang meer duren zal of heel
Palestina is veroverd. Reeds rukken
de Britten oj> -Amman aan. N.waarts
van Maan trekken de Turken ook al
terug, 't Aantal gevangen genomen
Turken is tot 40.000 gestegen(^265
kanonnen zijn buitgemaakt.
IN MACEDONI6 rukkeu de Entente-
legers ook nog Bteeds op. Nu is weer
ten N. van Monaslir terrein gewon
nen. Berichten via Rome verzekeren,
dat de Bulgaren in wanorde terugtrek
ken. 't Aantal gevangenen neemt
steeds toe. Do Franschen en Serviërs
trekken op Ve'es aan, dat de Bulga
ren wel niet zullen kunnen behouden.
De geheele Frausche jiere consta
teert dat zoowel aau Bulgaarsche als
aau Turksche zijde de nederlaag tot
een debdcle is geworden.
Fransche berichten verzekoren, dat
de Bulgaarsche soldatea oorlog3moe
zijn, hun verzorging laat veel te wea-
schen over, zoowel wat kleeding,
schoeisel als voeding betreft.
Berichten uit Sofia wijzen er thans
op, dat Bulgarije een zuivere verde
digingsoorlog voert eu geen verove
ringen in 't schild voerao.
Aan 'T WESTELIJK FRONT wordt
nu vooral om St. Quentin gestreden.
De Fransclien bezetten Francilly-
Sélency en Dalion en brachten
meer zuidwaarts hun Unie tot den
rand van Giffecourt.
In succesvolle gevechten ten N.W.
van St. Quentin maakten de Engel-
schen 1000 gevangenen.
GAAN DE DülTSCHERS ELZAS-
LOTHARINGEN ONTRUIMENi
Het Wolffbureau meldt:
„Er gaan in de laatste dagen in
Duitschland geruchten over ontrui
ming van gedeelten van Elzas-
Lotharingen. Hieromtrent wordt
medegedeeld, dat alleen de voor
eenige dagen officieel itnedegedoel-
de beschieting uit grooten afstand
van Metz en andere plautscn, aan
leiding heeft gegeven tot het ne
men van mauiregelcn teneinde, ter
bescherming van leven en roerend
goed der bewoners, plaatsen met
spoed te kunnen ontruimen die bin
nen het bereik liggen van het vér-
I dragend vijandelijk geschut. Met
deze toebereidselen is stelselmatig
1 èri 'overeenkomstig de militaire' be
hoeften begonnen en ze zullen later
worden voltooid."
De Telegraaf verzekert gegevens
te hebben, dat 't het plan der Duit-
schers is om bij een eventueelen te
rugtocht te Antwerpen, achter de
Sclieldelinie te trachten stand te
houden.
Een Engelsch correspondent heeft
maarschalk, Foch in zijn lioofdJ
kwartier geïnterviewd. Fich zeide:
„Het Engelsche leger vecht beter
dan ooit. Het heeft al zijn verhezen
goedgemaakt- De Amerikanen zijn
schitterend en bewonderenswaardig
moedig in het veld. Het Fransche
leger is nog steed3 hetzelfde goede
.oude leger als in 1914. Het is onnoo-
dig meer te zeggen."
Sprekende over den aLgemeeneu
toestand zeide Foch: „De vijaud is
dooreen geschud en waggelt, doch
nij houdt zich nog staande. Wij
moeten niet denken, dat wij ons doel
zoo maar onmiddellijk bereiken. Wij
zijn over den top van den heuvel ge-
llrokken en dalen thans af. Wan
neer wij aan kracht winnen naar
mate wij als een roUende bal omlaag
komen, des te beter."
IN DE OEKRAÏNE wordt zoo
wordt, uit Russische bron via Zürioh
gemeld een algemeene opstand te
gen de Duitsche 'overheersching ver
wacht. De toestand is zeer gespannen.
V«rspr«ld nl«uw»
Uit Rusland.
Te Londen is een vertraagd tele
gram ontvangen van een Times-cor
respondent te Petersburg, van wien
geruimen tijd niets vernomen werd
en over wiens lot men in het onzeki
re verkeerde. Hij geeft in dat tele
gram een levendige schildering van
de in Rusland heerschendo anarchie
en den vreeselijken toestand van de
Engelschen, Franschen en Amcrika-
6In Aug. deden de Bolsjewiki al het
mogelijke om het gepeupel tegen hen
op te zetten. Vooral de Engelschen
moesten het ontgelden; zij werden
eenvoudig buiten de wet gesteld, in
de gevangenis geworpen, hun geld
verbeurd verklaard, hun woningen
doorzocht De officieele Bolsjewiki-
sche bladen stonden vol verhalen
over algemeeno opstanden in Iudië
en Ierland, stakingen in Engeland,
in elkaar storting van het Britsche
rijk, terwijl de Engelsche troepen in
Rusland beschuldigd werden van
roof, moord en plundering. Do toc-
stand in Petersburg was vreesel ijk:
anarchie, hongersnood, pest, moord,
plundering waren aan de orde van
den dag. Mannen en vrouwen stier-
1 von op straat aan cholera en uitput-
ting; dagelijks maakte de cholera een
1 negenhonderd slachtoffers. Daar er
geen voldoend aantal houten dood
kisten was, weiden de lijken in cou
rantenpapier gewikkeld, naar de
kerkhoven gebracht Dagenlang ble
ven zij daar onbegraven liggen, tot
dat de lijkenlucht zoo vreeselijk werd,
dal de doodgravers weigerden hun
taak te verrichten. Daarop gelast
ten de Bolsjewiki, dat de gehate
j bourgeoisie hun werk zóu doen. Op
straat werden door de Roodo Garden
groepen gevormd, die onder gewa
pend geleide naar de kerkhoven wer-
I den gebracht en daar gedwongen
werden graven te maken en de lij
ken te begraven. De honden sterven
van honger op straat; kadavers van
paarden worden voor mensclielijk
voedsel gebruikt Op het platteland
wordt steeds gevochten.
DE SPOORWEGSTAKING IN EN
GELAND. Op een vergadering
vau spoorwegpersoneel te Cardiff
i werd besloten het werk te hervatten,
zoodat de staking in Wales geëin
digd is. Men gelooft, dat de staking
te Londen en andere districten he
den zal werden opgeheven.
De eischen der stakers betreffen
loonsverhooging. De directies der
spoorlijnen hebben de hulp der mi
litaire autoriteiten ingeroepen om
den dienst gaande te houden.
EEN ZWEEDSCHE KANONNEER
BOOT VERONGELUKT. Uit Ska-
gen wordt gemeld: De Zweedsche ka
nonneerboot Gundel is op 6 mijlen
van Skagen op een mijn geloopen.
Van de 29 koppen tellende beman
ning zijn de kapitein en 20 man ver
dronken.
Twee torpedobooten hebben de an-
dere opvarenden gered, daaronder
I waren slechts 5 ongek wets ten.
ONDERSCHEIDINGEN. Dó
Fransche briefschrijver van do Ne
derlander schrijft: Ik verneem uit
goede bron. dat de verheffing van
generaals Pétain, de Castelnau en
Fayolle tot deu rang van maar
schalk van Frankrijk weldra tege
moet mag worden gezien.
StadSDltDWS
Arohltnotuur en aesthetioe.
Hedenmiddag is in de Statenzaal
geopend een tentoonstelling uitgaan
de van de „Adviescommissie voor
bouwontwerpen en uitbreidingsplan
nen iu Noord-Holland". Om eens te
weten te komen wat die commissie
beoogt en wat zij zich met "t houden
van die tentoonstelling voorstelt, had
den wij Woensdagmiddag een onder
houd met den heer J. F. Stael, lid der
commissie, die toen druk in de weer
was met de regeling van de tentoon
stelling.
Wij informeerden in^de eerste plaats
naar 't ontstaan van de commissie
naar haar werking. De' heer Stael
deelde ons mede, dat de commissie
een voortzetting is van de commissie,
die nu den watersnood op initiatief
van de sociale technische vcreeniging
van democratische ingenieurs en ar
chitecten" tot stand kwam, om bij den
wederopbouw van de woningen in de
door die ramp zwaar geteisterde
streken van advies te dienen. Het
was toen de wensch van den Commis
saris der Koningin, dat de commissie
in een blijvende zou worden omge
zet Dit is geschied. Echter in de sa
menstelling van de commissie kwam
verandering.
Bij de inlichtingen, die ons aan
gaande 't doel van do commissie wer
den verleend, tiet de heer Stael er
den nadruk op vallen, dat bij den
woningbouw wel veelal aan de so
ciaal-technische en hygiënische zijde
van 't woningvraagstuk veel aandacht
wordt geschonken, maar dat vaak de
aesthetische zijde ervan wordt veron
achtzaamd.
Er wordt menigmaal heel leelij!:
gebouwd, zeide de heer Staal ons. De
commissie nu wil trachten dat tegen
te gaan.
Dat kan geschieden op onderschei
den manier. Er zijn een aantal ge
meenten waar in de bouwverordening
de eiscii is gesteld, dat bouwplannen
aan zekere bepalingen van welstand
moeten voldoen. B. en W. moeten
dan beoordeelen bij de indiening van
de plannen of zij aan die bepalingen
voldoen.
Niet ieder college van B. en W.
is daartoe in staat. De commissie nu
wil in dezen do colleges van B. eu
W. der gemeenten van advies dienen.
Dus is 't werk van de commissie
ongeveer gelijk aan dat eener schoon
heidscommissie, vroegen wij.
Neen, niet in ieder opzicht, zei
de de heer Staal- Een schoonheids
commissie beoordeelt een plan en
geeft haar oordeel te kennen. Maar
onze commissie treedt ten aanzien
van de plannen wat aangaat de
«esthetische zijde ook corrigeerend
op. Wanneer nanr onze meening een
plan niet deugt, dan geven wij ook
aan hoe 't kan worden verbeterd en
maken wij eventueel een gewijzigd
ontwerp gereed.
In dc tweede plaats wil de commis
sie dc gemeentebesturen raadgeveud
bijstaan bij 't ontwerpen van een uit
breidingsplan of den bouw van een
Raadhuis, een school, enz. en wel in
dien zin, dat desgevraagd, wij aan
de gemeentebesturen een aanbeveling
zenden van architecten, waaruit de
gemeentebesturen een keus kunnen
doen voor 't ontwerpen van die plan
nen. Leden van dc commissie kun
nen nimmer worden aanbevolen.
Vooral in kleine gemeenten wordt,
deelde de heer Stael ons voorts me
de, bij den bouw vaak aan eischen
van welstand en van aesthelica niet
voldaan. Daar inzonderheid hoopt de
commissie een nuttig werk te kun
nen doen. Bij de bcoordeeting vau
de plannen wordt er mede opgelet of
de voorgestelde bouw zich harmo
nisch aansluit bij de omgeving.
De tentoonstelling nu, die in Haar
lem voor 't eerst en daarna in een
aantal andere gemeenten in de pro
vincie wordt gehouden, beoogt aan
de plaatselijke gemeentebesturen een
denkbeeld te geven van wat de Ne-
derlandsche bouwkunst vermag en
welke eischen op 't gebied van wel
stand en aesthelica bij den woning
bouw en anderen bouw kunnen wor
den gesteld. De meeste tentoonge
stelde teekeningen en photo's zijn
van een reeds voltooiden bouw.
Dc heer Stael leidde ons daarna
rond en liet ons zien teekeningen cn
schotsen, alle in modernen stijl, van
kleine landhuizen, boerderijen, ker
ken, een Raadhuis, van woningen
eener wonmgbouwvereeniging, van
een school, watertorens, uitbrei
dingsplannen enz. In atie3 kwam
mooi uit op wat manier bij den
bouw aan eischen van schoonheid en
aan aanpassen aan de omgeving kan
worden voldaan. Wat de architec
tuur zich voorstelt te bereiken, bleek
duidelijk uit 't geëxposeerde.
De voornaamste architecten ln
den lande zijn uitgenoodigd om te
exposeeren. Wij zagen er werk van
dr. Berl age, de Bazel, Grutama,
HanratJi, Van Loghem, Wormser
en Vorkink en meer anderen, in een
rijke verscheidenheid bijeen.
De tentoonstelling duurt hiër tot
6 October. Daarna zal de tentoon
stelling worden gehouden te Bever
wijk, Alkmaar, Schagen, Den Hel
der, Zaandam, Purmerend, Enkhul
zen, Aalsmeer, Medcmblik, Hoorn,
Broek op Langendijk, Ï3dam,
Wcesp, Hilversum, Bussum.
Het is wel de moeite waard om
de tentoonstelling, die voor een
ieder kosteloos is te bezichtigen eens
te gaan bekijken.
Dc commissie, dia op het eind vau
1917 is opgericht is aldus samenge
steld: mr. dr. Versteeg, oud-Burge
meester van Nieuwendam, voorzit
ster; Ing. A.Keppler, directeur van
den woningdienst te Amsterdam,
secretaris; jhr. de Graaff en Wen-
tinck, inspecteur van don woning
bouw; W. Dudok, directeur van ge
meentewerken te Hilversum; J. EL
W. Leliman, bouwkundig Inge
nieur, J. F. Stael, architect, G.
Versteegh, architect, en A. W.
Weisman, architect, leden.
Het doel dat de commissie be
oogt, is bijzonder sympathiek en
zal ongetwijfeld op veler belangstel
ling aanspraak mogen maken. De
Provinciale Staten verleenden de
commissie reeds financieelen steun.
Tof bijwoning van de opening der
tentoonstelling waren o.m. genoo-
digd het college van Ged. 8taten, 't
college van B. en W. en de leden
van den raad van Haarlem.
LANDBOUW. Onder leidine vat
den beer Heil vergaderde Woensdag
avond de afdeeling Haarlem en om
streken van de HoHandsche Maat
schappij van Landbouw. Bij de ope
ning der vergadering gaf de voorzit
ter voldoening te kennen over d«
flinke opkomst der leden.
Naar aanleiding van een ingekomeD
schrijven van 't hoofdbestuur, werd
besloten om dezen winter voor de af
deling een lezing te doen bonden
over een onderwerp, rakende de vee
fokkerij. Het bestuur zal nader bepa
len door wien en wanneer de voor
dracht zal worden gehouden. Leden
van ander vereenigingen zullen mede
worden uitgenoodigd tot bijwoning
van de lezing.
Besloten werd om iu de maand No
vember weder eon cursus in hoefbe
slag te openen. De voorzitter deed uit
komen dat de afdeeüng met 't hou
den van dien cursus ©en nuttig werk
verricht, daar aan bekwame hoefsme
den behoefte is.
Benoemd werd als afgevaardigde
naar de algemeene vergadering der
Maatschappij die op 2 October wordt
gehouden, de heer J. van der Stad
Jr. Besloten werd dat onder de aan-
d8cht van 't Hoofdbestuur zal wor
den gebracht de zaak van 't smokke
len van haver, waardoor aan de dis
tributie van haver voor de burger
paarden, schado wordt gedaan.
De voorzitter deelde mede dat- bij
do veetelling do hoevec'heid aanwezig
vee is medegevallen waarna de ver
gadering werd gesloten.
DE GEMEENTEBEGROOTING.
2 October vergaderen de afdeclingen
van den Raad ter behandeling van de
Gemeentcbegrooting.
Woensdagavond was door de be
sturen der Gereformeerde Jonge-
lingsverccnigingen „Nathanaël" en
„Pro Rcge" een openbare propagan-
davergadering belegd in de Geref.
Kerk aan de Ged. Oudegracht.
De voorzitter van „Natiianael'',
de heer It. G. ter llaak ging, nadat
Psalm 103 1 door de aanwezigen
gezongen was, voor in T gebed, las
daarna Prediker 12 en hield toen een
toespraak, waarin hij kort het doel
van de bijeenkomst uiteenzette: jon
gelieden te bewegen zich aan te slui
ten bij de Jongelingsvereenigingen.
Daarna bracht de Gereformeerde
Zangvereeniging „Hosanna", die
haar welwillende medewerking ver
leende. onder leiding van den heer
Jan Booda op zeer verdienstelijke
wijze twen liederen ten gehoore:
„Dierbre Jezus, wat toeft Gij?" van
Bach en „Avondrust" van Mozart,
en toen was het woord aan Ds. S.
Datcma, die oen gloedvolle redo
hield over het onderwerp: „Het ken
nen van den God der vaderen."
Evenals Ds. Datema dut gedaan
had, wees de volgende spreker, Ds.
C. Bouma van Hoofddorp, die als
onderwerp „Kruisende lijnen" geko
zen had, op liet groote belang van
een opgewekt godsdienstig leven,
niet het minst voor jonge men-
schen, die zich in dezen materialis-
tischen tijd zoo gemakkelijk van den
godsdienst afwenden. Ook de ouders
wekte spr. op, er toe mode te wer
ken, dat hun kinderen niet alleen
aan hun stoffelijke en financiecle be
langen zouden denken,
Nadat de heer W. Stoelman,
voorzitter van „Pro Rege", dc beide
sprekers en in T bijzonder Ds. Bouma
die de vergadering verlaten moest,
dank gebracht en daaraan ook zijner-
JF e u i 11 e t o n
naar liet Engelsch van
CHARLES GARVICE.
8)
t
- Dat dacht ik wel, zei Mannering
op bijna even zuchten toon. Ik ge
loof, dat u gelijk hebt.
Hij ging terug uaar zijn hut, waar
liij Fleming met het hoofd in de han
den gezeten, aanlrof.
Zij heeft besloten het met het
vlot te wagen, zei hij kortaf.
Fleming nam de hnaden van zijn
gelaat weg en keek Mannering vast
aan.
Goed, zei hij gelaten. Maar
ie zult hard moeten voortmaken.
Mannering, voegde hij er veelbetee-
kenend bij.
Mannering knikte, nam een bijl en
begaf zich rechtstreeks naar het den
nenbosch. Hij werkte als een bezete
ne en de boomen vielen met een dof
fen slng neer. Het geluid ervan drong
tot Nina door. Ilij werkte bijna tot
het vallen van den avond, en toen
schooi het hem to binnen, dat het
MIJ versteld moest worden. Hij nam
het over zijn schouder en ging naar
Nina. Zij was bezig hel avondmaal te
bereiden en wendde nauwelijks het
hoofd om, toen hij aan de deur stond
en zei:
Zoudt u denken, dat u het zeil
zoudt kunnen maken, juffrouw Nina?
Ik kan het ook wel, maar ik zou er
zoo lang werk aau hebben, cn de tijd
spant.
Ja, antwoordde ze. Ik heb een
flinke naald, ik zal het wel klaar
spelen. Het avondeten 13 bijna ge
reed.
Begint u maar vast met Fleming
Ik wou graag doorwerken, tot ik niet
meer zien kan.
Het was geheel donker, toen hij het
werk staakte en hij was zoo uitgeput
dat liïj op een boomstam neerzonk.
Maar toen Nina's lieve heldere stem
zijn naam riep, stond hij op en begaf
zich met voorgewende opgewektheid
naar zijn hut, waar de maaltijden
genuttigd werden.
Zij had Fleming welen te overre
den om wat te eten, maar zelf had zij
niets genuttigd. Toen zij Mannering
zijn deel gaf, vermeed zij het hem
aan te zien. Daarop begon zij, het zeil
te veretellen. Hij was bijna te moe
om te eten, maar dwong zich cr toe
wat to gebruiken. Toen hij opkeek,
zag hij haar over haar werk gebogen
zitten.
Juffrouw Nina, dat licht is veel
te slecht om er bij te werken.
O, Ik kan er wel bij zien, zei ze.
Maar als u beter vindt, dat ik nu
ophoud, maak ik het morgen wel af.
Wel te rusten dan!
Na haar vertrek zaten de twee man
nen enkele oogenblikken zwijgend bij
een. Toen zei Mannering:
Heeft ze nog iets gezegd? Is ze
niet bang? Op een vlot in volle zeel
Het is genoeg om den dapperste be
vreesd te maken.
Neen, ze heeft niets gezegd, ant
woordde Fleming. Ze schijnt niet
bang te zijn.
Ik geloof niet, dat ze weet, wat
vrees is, zei Mannering. Toch moet
ze het gevaar wel inzien, zo is zoo
vlug van begrip, zoo intelligent.
Het is hc-t moedigste meisje, dut
ik ooit gezien heb, zei Fleming.
Wil je me een handje helpen, Man
nering? Hij was zoo zwak, dat Man
nering hem bijna als eon kind naar
bed moest brengen.
Mannering zelf zou dien nacht ze
ker niet geslapen hebben, als hij er
zich niet met alle macht toe gedwon
gen had, wetende tfslke reuzetaak
hem deu volgenden dag wachtte.
Maar Nina sliep niet Telkens op
nieuw kwant Flemings voorstel haar
voor den geest telkens opnieuw
hoorde zij Mannerings woorden, zag
tij de uitdrukking van zijn gelaat
En dot sij nu liever dan met hem te
trouwen hun aller leven waagde.
Zij dacht niet aan het eigen gevaar,
dat zij tegemoet ging op een vlot in
zee met een stervende aan boord,
maar aan den man, dis ter wille van
haar het leven wilde wagen en als
een slaaf gezwoegd had. Ontelbare
kleinighedeu schoten haar te binnen,
waarbij vergeleken zijn gevecht met
den Indischen matroos niets was.
En toch, ondanks al zijn zorgen
voor haar, hoe spande hij zich nu in
om aan een huwelijk met haar te
ontkomen.
Haar wangen gloeiden bij de ge
dachte hieraan.
Mannering wasmet het aanbreken
van den dag op, maar vroeg als het
was, kwam Nina hem reeds aan de
hut tegemoet.
Hier is uw ontbijt, zei ze.
Hoe gaat het met meneer Fleming?
Hij sliep tenminste dat ge
loof ik; hij is erg zwak, zei hij, ter
wijl hij de scheepsbeschuit en de
kroes of liever gezegd het blikje met
thee van haar aannam.
Ik vrees, dat hij hard ziek is,
zeide ze op verdrletigen toon. Ik
zal naar hem toe gaan. Gaat u weer
aan het vellen?
Ja, zei hij, ik ben bijna klaar.
Ik hoop het vlot vanavond gereed te
hebben. Haast u u maar niet mot het
zeil, ik kan het nog wel afmaken, uls
Ik terug kom.
Het is voor tlien tijd wel klaar,
sprak zij rustig.
Hij ging weg en begaf zich weer
aan zijn werk. Tegen den middag
werd het zoo warm eu kreeg hij zoo'n
dorst, dat hij er over dacht om naur
de bron to gaan om wat te drinken.
Op hetzelfde oogenblik kwam Nina
met een biLkje water naar hem toe.
Hij zag haar aaukomen en bewon
derde haar lenigen gang.
Is liet bepaald noodig, dat u zoo
hard werkt? vroeg ze zacht. Heeft
u al die boomen in dien korten tiji.
geveld? Het lijkt haast ongelooflijk.
Er valt geen tijd te verliezen,
zei hij. terwijl hij het blikje neemt
te. Hoe gaat het nu met meneer
Fleming? Ik heb hoop, dat de zeereis
hem niet erger zal maken.
Zij keek langs heiu heen, terwijl ze
antwoordde: Hij Is veel zwakker,
vrees ik. Ik heb bij hem gezeten met
het zeil. Het is nu klaar. Kan ik nog
iets anders doen? Ik ben sterk, heel
sterk. Het is vreemd, maar ik ben
sterker geworden sinds we hier zijn.
Hot komt zeker door de lucht. Man
nering knikte. En door het wei
keu. U is van den morgen tot den
avond op de been. En het eenvoudige
eten zal er ook wel toe bijdragen. Wc
eten over het algemeen te lekker In
Engeland.
Ze keek bijna verdrietig om zich
'heen. Het is eon erg mooi eiland.
Ik ben nog nergens geweest, waar
hel zoo mooi was. De klcurschakeo
ringen zijn zoo prachtig. Als er maui
wat nienschen op woonden! Ze zucht
te om streek zich het donkere haar
van het voorhoofd.
Kan ik u niet met die boom.
stammen helpen?
Neen, zei hij bijna kortaf, za
zijn te zwaar. Maar u kunt den pro-
iand vast bij elkaar halen de blik
jes die we vun het wrak hebben mee
gebracht, moet u maar in een mand
pakken en do reisdekens in eon stuk
zeildoek. En pakt u dan uw kleercn
tusschen, dat die niet nat kunnen
worden.
Ze keek dankbaar om zijn voor
zorg naar 'hem op.
Goed, zeide ze, terwijl ze het le
dige blikje weer meenam.
Tegen het vallen van den avond
had Mannering laatsten boomstam
naar het strand gesleept cn toen
werkte hij nog in het maanlicht door,
tot hij het vlot in elkaar had. Toen
hij bij de hut kwam, vond hij Nins
aan de deur op don uitkijk staan.
U la laat. zei ze op zochten toon-
Het avondeten is al lang klaar.
(Wordt mvolgd.)
