QinneiilaM
üit de üaistrahen
De Qitbarsting van de
Kioet in 1901.
I
IVIaateoh^ppSJ van Nijverheid
Het departement Haarlem van de
Maut.-ciuppij van Nijverheid kwam
Maandagavond oncer presidium van
den lieer J. C. Peereboom, vice-voor
Zi*ti.Tt bijeen. De heer Peereboom
opende te kwart over achten de ver
gadering en deelde mede, dat de
voorzitter, de heer F. C. l'ufour, we
gens een lichte ongesteldheid verhin
tierd was, deze vergadering te leiden.
Ook de secretaris, de heer M. Crom-
mc-lin, kon niet om dezelfde reden
aanwezig zijn, waarom het voorlezen
van de notulen der vorige vergade
ring uitgesteld werd tot de volgende.
Aan de orde kwam de bespreking;
van de agenda der 142ste jaarlijksche
algemeene vergadering, die op 27 en
28 Juni 1919 te Arnhem wordt gehou
den. Punt 10: Voorstel van het hoofd
bestuur inzake het bevorderen van
zuinigheid en spaarzaamheid, lokte
eenige bespreking uit. Tenslotte werd
besloten, aan dp afgevaardigden naar
de algemeene vergadering op te ara
gen, wanneer dit noodig is, vóór te
stemmen voor dit voorstel, dat aldus
luidt: De 14?ste jaarliiksche algemee
ne vergadering machtigt het hoofdbe
stuur de commissie voor de economi-
sclie politiek te verzoeken, door een
sub-commissie te doen bestudeeren,
op welke wijze op elk gebied der
volkshuishouding bezuinigingen kun
nen worden verkregen en het sparen
kan worden aangemoedigd.
Een belangrijke discussie ontlokte
punt 12: voorstel van het hoofdbestuur
inzake den 8-urigvn arbeidsdag, na
melijk dat het hoofdbestuur voorne
mens is, het ontwerp van wet op den
8-urigen arbeidsdag in de algemeene
vergadering te bespreken, waartoe
het de departementen uitnoodigde,
dit ontwerp in studie te nemen en het
hoofdbestuur vóór 1 Juni 1919 met de
eventueelc opmerkingen in kennis ie
stellen. De heer J. F. Hulswit deelde
mede, «lat de firma Gebr. Slork en
„Werkspoor" te Amsterdam reeds
adressen aan de Tweede Kamer had
den gestuurd, waarin zij bedenkingen
tegen het ontwerp hebben geuit. Deze
haast vond spreker verklaarbaar, om
dat het blijkbaar de bedoeling van
den minister is. het ontwerp zoo spoe
dig mogelijk door de Staten-Generaal
te doen behandelen. Hijf vreesde dan
ook, dat het te laat zou zijn, om deze
kwestie op de jaarvergadering te
doen behandelen. Spreker was er
voor, het antwoord van den minister
af te wachten, om daarna op het aan
brengen van gewenaohte wijzigingen
aan te dringen en verschillende be
zwaren te ondervangen.
De Voorzitter en <Ie hoer G. S. de
Clercq spreken in denzelfden geest.
De Voorzitter achtte het niet on
dienstig dat de vergadering zich eens
over deze belangrijke kwestie uitliet,
maar hij betreurde het, dat de op
komst der leden zoo gering was, zoo
dat hij voorstelde, het zenden van
een request aan hei hoofdbestuur
over te laten.
Dit voorstel werd aangenomen.
Wat betreft het voorstel van het
hoofdbestuur inzake het heffen van
een toeslag van éen gulden voor het
tijdschrift en ter voorziening in ren
eventueel tekort, werd op voorstel van
den Voorzitter besloten, dat het de
partement Haarlem voor zal stellen,
de contributie zoo mogcJijk tot f 10
per lid te verhoogen en daarvan f 5
af te dragen aan de Centrale kas,
waarvoor dan evenwel ten regle
mentsherziening noodig zal zijn.
Voor de verkiezing van vier leden |-
van het hoofdbestuur, (periodieke af-1
I treding) stelde de Voorzitter voor,
aan dc afgevaardigden naar de alge
meene vergadering op te dragen hun
I stem uit te brengen: in de vacature
Mr. J. C. L. Vlaanderen op Dr. P. E.
Posthuma, oud-minister van LN.
1 en II., president-directeur der Risico-
Bank; in de vacature-J. F. Hulswit op
den heer S. M. D. Valstar, directeur
van de Kon. Ned. Stoomboot Mij., en
in de vacature-I. IJssel de Schepper
op den heer K. C. Honig Mzn., direc
teur der Stijfselfabriek ..De Bijen
korf'. flet vierde hoofdbestuurslid
zal door het departement Groningen
worden aangewezen.
Behalve bet dagelijksch bestuur
werd de heer J. K. C. Sneltjes aange
wezen, het departement Haarlem op
de algemeene vergadering te Arnhem
te vertegenwoordigen.
Bij de rondvraag gaf de heer De
Clercq er zijn blijdschap over te ken
nen. dat de heer O. van Tussenbroek,
directeur van het Museum van Kunst
nijverheid, in deze vergadering aan
wezig was, waarin de heer De Clercq
het bewijs zag. dat de heer Van Tus
senbroek veel belang stelde in het
werk van de Maatschappij van Nli
verheid. Spr. meende, dat de heer
Van Tussenbroek wellicht van de ge
legenheid gebruik wenschte te maken,
om het een en ander in het midden te
brengen naar aanleiding van de op
positie, die zijn reorganisatie-plannen
voor het museum in de pers had ge
vonden. De heer Van Tussenbroek
maakte gaarne van deze gelegenheid
gebruik en deelde daarna interessan
te bijzonderheden mede over de ont
dekkingen, die hij in den korten tijd
van zijn directeurschap had gedaan,
o.a. dat hij kasten" vol prachtige
merkwaardige en oude gips-afgietsels
had gevonden en die dus dan het oog
van de bezoekers werden onttrokken,
terwijl minderwaardige afgietsels de
mooiste plaatsen in het museum in
namen. Het verheugde spreker, dat
hij aangevallen was, „want", zei hij,
tegenstand maakt sterk" en hij was
dan ook voornemens, met zijn reorga
nisatie voort te gaan, waarbij hij den
steun van de commissie van bestuur
rnag ondervinden. Het ts zijn bedoe
ling, van dit museum een werkelijk
museum van k u n s tnijverheid te
maken.
Sprekers uiteenzettingen werden
met aandacht gevolgd. De Voorzitter
bracht hem deswege een woord van
dank en zeide, dat de heer Van Tus
senbroek er maar aan moest denken,
dat een nïet-aangevallen man wel een
zeer onbeduidend man moet. zijn.
De Voorzitter voegde er een woord
van hulde aan toe, omdat de heer
Van Tussenbroek bereid is bevonden,
aan de bezoekers van het museum
mondelinge inlichtingen te geven.
De heer Van Tussenbroek bracht
nog in het midden, dat hij nog méér
oppositie in de pers verwacht, maar
dat hij zich had voorgenomen, op
deze stukken niet te antwoorden, en
daarmede zal wachten, tot hij den
tijd daartoe gekomen acht; alsdan zal
hij in een lezing zijn houding ver
dedigen en kleur bekennen. Hij deel
de tenslotte mede, dat hij voornemans
is, In de toekomst verschillende le
zingen te houden, waarvan hij hoop
te, dat ook de arbeiders, wanneer de
achturen-dag is ingevoerd, gebruik
zullen maken, opdat zij zich ook op
het gebied van kunst kunnen ontwik
kelen, waarvoor zij dan meer tijd
hebben gekregen.
Te half tien sloot de voorzitter de
vergadering.
ljfnvfpfr f order vermeld werd, zoo vertelt hel
Hl UL10Ö. Handelsblad.
Haarlem's Kinderkoor „Jong De oudesluis defect. De
Excelsior" en Operettekoor „Ex- J oude slute te IJmuidon, welke ge-
celsior Uitvoering in de Ver- durende de mobilisatie voor maritie-
ceniging.
Het eerste deel van het programma;
de nummers voor kinderkoor, kon ik
jammer genoeg niet bijwonen, en dat
spijt mij zeer, want gaarne hed ik de
mooie cantate van Hol „In den zomer
uit", van Jong Excelsior eens gehoord.
Mijn bespreking gaat dus enkel over
de verrichtingen van het opcrettekoor,
dat „Een dag KhaliT' ter opvoering
bracht.
Deze drie-aktige operette ls vast
niet onaardig, al is het stukje nog zoo
eenvoudig van intrige, het blijft toch
met onschuldige kwinkslagen en leuk
gevulde tooneeltjes het publiek boei
en. Ook de muziek is niet slecht, de
balletnummers zelfs heel typisch.
aan de opvoering veel zorg
besteed verzorgde tooneelschikking,
keurige en kleurige costumes mooie
balletten, en overvloed van licht-ef-
fecten die eer storend uan gunstig
werkten.
'l'e bejammeren is het, dat Excelsior
niet zoo rijkelijk over heeren- als
over dameskrachten beschikt, zoodat
zelfs dames heerenrollen te vervul
len krijgen en het koor heelemaal uit
vrouwelijke stemmen bestaat.
Over 't algemeen is er goed gezon
gen en los gespeeld, slechts eer. paar
maal werd het toonpeil
me doeleinden gereserveerd was, blijkt
door deze gedwongen rust zoodanig
verslechterd te zijn dat de bovendeu
ren Zaterdag haar dienst weigerden
toen een schip moest worden doorgo-
scliut.
Een duiker is thans bezig een on
derzoek in te stellen en de draaibe-
weging weer in orde te brengen.
VELSEN. Een landdag voor ie
Chr. vakorganisaties. Op den 2en
Pinksterdag wordt, op 't landgoed
Roos wijk alhier een landdag gehou
den door den Gewestelijken Chr. Be
sturenbond.
Als sprekers zullen o.a. optreden
het Kamerlid J. L. Schouten van
Rotterdam en ds. G. B. Westenburg
van Beverwijk.
KALKEIEREN. Wegens de 'da
ling der eierprijzen is er thans nog
eon reserve van 2.800.000 kalkeieren.
De minister meent, dat deze in het
komende najaar tegen een kostenden
prijs van de industrie hier te lande
of in het buitenland kunnen worden
afgezet.
GEMEENTEPERSONEEL IN DEN
HAAG. De gemeenteraad heeft het
voorstel tot invoering van den 8-uri-
fen arbeidsdag en den vrijen Zater-
agmiddag zonder hoofdelijke stem
ming aangenomen.
WEER EEN STAKING IN DE
METAALINDUSTRIE? Te Deven
ter dreigt een staking in de metaalin-
dustrie.
VERVOLGINGEN IN GRIEKEN
LAND Tegen leden van liet vroe
gere Grieksche kahinet Lambros zijn
bevelen tot inhechtenisneming uitge
voerd wegens den aanslag op Fran-
sche en Engelsche matrozen.
ten en Ermelo, waar de jonge dennen
aanplant verloren ging en één in de
buurt van Staverden, bij de „Groene
Jager'. De langdurige droogte heeït
de geheele Veluwe als het ware tot
één brandstapel gemaakt, waarop
i slechts een vonk behoeft te vallen om
tot de grootste onheilen te leiden.
Militairen hebben bij 't blusschings-
werk uitstekende diensten verricht.
Ook is een boschbrand uitgebroken
bij Zwarte Beer onder Staverden.
Nader wordt gemeld, dat Zaterdag
afgebrand zijn 650 H.A., waaronder
50 H.A. 6 a 8 M. hooge dennen, ver
der jonge dennen en „dennenop
slag".
Do moord op den jeugdigen
kantoorbediende te
Amsterdam.
De greote bosch- en heide
brand op de Veluwe.
Omtrent den boschbrand, die zich
De levensmiddelen
distributie. vw.
De kosten van beschikbaarstelling Zaterdag op een terrein tusschen
levensmiddelen van rijkswege Epe, Nunspeet, Oldebroek, Vierhouten
eer. naar \vorden v00r de laatste acht maan-
lies be-! r.en van dlt iaar geraamd op 58 mll-
v 1 hoen gulden.
denkelijk. De koren attaqueerden erg Iri e.
ongelijk, doch hielden zich verder heel z,jn teellchün? ze?t de minister,
goed, er zijn frissche stemmetjes bij. I .buldtee BROQ]DRANTSOEN
Van de hoofdrollen was vooial mej.' .®L£^la5d aa^d .I1106' blijven.
M. Noverraz volkomen voer haar
taak berekend, zij zong met mooi ge-
AARDAPPELEN.
Elspeet en Gortel heeft uitgebreid
nog het volgonde te melden:
Verbrand zijn naar schatting circa
600 H.A. zoowel oude als jonge den
nen, grootendeels op terreinen van de
landgoederen „Nieuw Soerel", »oebe-
hoorende aan het staatshoschbelieer
en „Weina" van den heer Bavinck ten
Het is de be
doeling, den prijs van 7 cent per kg. -
luid en speelde zWieriè en los, eene i bandhaven alsmede de distributie Cate, terwijl voorts heel wat jonge
geboren tooneelspeelster waardig, liet een hoofdelijk ranlsoen van o plantingen onder Gortel verloren zijn
maximum aandeel van het succes was Vrj f*5r week voort k1"'211 tot hetgegaan. De brand is ontstaan op het
dan ook aan haar te danken. Excel- i "J^tip, waarop voldoende nieuwe landgoed Tongeren van de naamlooze
sior bezit in mej. Noverraz een uitste-aardaPPe|e" beschikbaar zijn, derhal-1 vennootschap onder directie van Rau
kende kracht Heel aardig zongen en T6.^0.1. 0I"streeks 1 M e.k. Een dis- j wenhorst en v. d. Vlugt Volgens de
speelden ook de dames GrceLeveld, mbut,e tegen verhoogde prijzen van eene lezing waren een paar boeren
De Vos en De Heer, oneens mej. I vToe8® aardappelen ligt niet in 's mi-; er bezig met plaggensleken en heeft
Vis, die voor huisjesmelker fungeerde.j,*? voornemen. Hij stelt zich vooreen bewoner uit onvoorzichtigheid
De regie had voor mooie groepee- V °r ff- en en 200 noodig een paar vonken uit een brandende
ring gezorgd en de balletten voldeden £,?e' stopzetten van den uitvoer j pjjp laten vallen, volgens de andere
zeer. j ,.e, e vr.l>eRe aardappelen tegen 13 het vuur ontstaan uit z.g. heide-
Mej. C. Teves, die het grootste deel [_edell-'ke prijzen beschikbaar zullen afbranden. Hoe dit zij, het onheil is
der partituur op den vleugel bege-°raen- ,s v?,r voornemens j geschied en de omgeving levert een
leidde, vervulde die taak met de mees- iedereen in de ruimste mate in de troosteloozen aanblik op. De jonge
te bescheidenheid. De directeur van 8ele?enheid te stellen, zich van aard- <je,ineu 2jjn geheel verteenl, de oudere
het koor, de heer J. O verhuis, ac- ®PWien als winterprovisie te voor-1 steken nog fier de toppen, die ten dee-
coinpagneerde met de viool hij deed - o™,\ 'at Z1)T1 bemoeienis met late le groen z;jn gebleven, omhoog maar
dit heel zuiver en met triooien toon. ï®0®zijn aan den voet toch ook vergaan
eemeenten zullen evenzeer moeten steden.
Het komt den minister voor, dat Er ia onnoemelijke schade aangericht
het thans het tijdstip is voor de re- en bet wer,k van J™ u_in eenige
geering om op tal van gebieden haar "ren gemaakt Zoover het
bemoeienis .te beëindigen of nog t ^ei,kl ziet me" niet? dan een kal.®
slechts leidend op te treden. j troostelooze zwarte vlakte, waaruit
Zoo acht de minister aanzienlijke h,er e" daar, rookwolken opstij-
beperking van het bijslagstelsel nu E" Zaterdagavond tusschen 9
reeds zeer goed mogelijk. i ,,ur 01 ha,f Uan 13 men
Een algeheele beëindiging van 'neester geworden en wel door het
rantsoeneering, distributie en bijsla-vóorbranden, d.w.z. het tsoieeren
gen neemt de minister zich thans 1 en ln braild steken van bepaalde ter
voor met betrekking tot visch, ''hngedeelten om den vlammen, wan-
vleesch, groenten, melk. boter, kaas, near Z1J tot de plaatsen in kwestie
eieren, gort en havermout. Bij wijze waren gevorderd, geen verder voedsel
overgang zal, totdat de periode meer te geven. Onjuist is evenwei de
Een dirigent, die het geheel flink
rythmisch bij elkaar had moeten hou
den en veel oneffenheden der enscm-
had kunnen voorkomen,
was er niet.
Er was veel volk en men amuseerde
zich best.
JOS. DE KLERK.
TJMUIDEN. Fiinke knaap.
Een veertienjarige kantoorbediende te
IJmuiden zag Zaterdag door iemand
eet: rijwiel wegnemen uit de Rijks-
vj,chhal; met groote tegenwoordig
heid van geest hield hij den dief tuin.
Eene worsteling ontstond, waarbij
het geluk wilde dat de aanhouder bo
ven bleef, van welke omstandigheid
hij gebruik maakte om op den dief
te gaan aitten en net zoolang om
hulp te roepen lot omstanders lava
men aanloopen.
mededeeling, als zou de aanwezigheid
van een moeras den brand gestuit
hebben.
Persoonlijke ongelukken zijn, voor
zoover bekend, niet voorgekomen; wel
van nieuwe aardappelen is gekomen,
d i. dus omstreeks 1 Juli. èe distribu
tie van rijst en peulvruchten behon-
den blijven; de distributie van gezou
ten Amerikaanseh spek wordt voort
gezet tot half Juni, op welk tijdstip 1 bestond groote ongerustheid over een
de voorraad uitgeput zal zijn; de dis- knaapje uit Epe, dat op eigen géle-
tributie van aardappelen wordt ge- genheid naar den brand was gaan
handhaafd tot den nieuwen oogst, kijken en den geheelen nacht weg-
IJe aangehoudene bleek een oude j om daarna beëindigd te worden;1 bleef, maar dit is gelukkig Zondag-
bekende van de justitie te zijn. Als slechts van brood en margarine zal morgen in Vierhouten weer opgedo-
bijzonderheid kan worden gemeld, j gedurende langeren tijd de distribu- ken.
dat deze flinke knaap een zoon van J tie" worden voortgezet, zij het dan ook, intusschen worden weer nieuwe
een rechercheur is, die wegens zijne dat voor het eerstgenoemde artikel boschbranden gemeld, één op het
doortastendheid meermalen op last j dezen zomer een geleidelijke prijs- landgoed „Nieuw Groevenbeek" van
van den Minister van Justitie bij dag-1 verhooging zal worden ingevoerd. den lieer Hagedoorn, tusschen Put-
De verdaenten ove r ge
il» racht naar 'tHuis van
Bewaring. Visser geeft
enkele feiten toe, maar
bl ij ft den moord ontken
nen. Een eigenaardig
verhoor.
Maandag zijn de beide verdachten:
de 33-jarige stoffeerder Willem Vis
ser en de 19-jarige kantoorbediende
Dirk Snijders, per celwagen van het
bureau St. Pietershal naar het huis
van bewaring aan de Weteringschans
gebracht.
Commissaris Heeroma heeft Zater
dag tot iaat in den nacht Visser aan
een gestreng verhoor onderworpen.
Daarbij waren aanwezig de schei
kundige der politie, de heer G. J.
van Ledden Hulsebosch, de zenuw
arts dr. C. J. L. Godefroy <ui een
pleegzuster.
Om de polsen van Visser waren
zoo vertelt 't Hbld. gummiverban-
den in water gezwachteld, verder was
aan zijn polsen contact met een elec-
triscbe batterij, die weer op een an
der toestel werkte, waardoor zijn
polsslag en zijn gemoedstoestand ge
durende het verhoor kon worden
waargenomen.
Daarbij is herhaaldelijk opgemerkt,
hoe kalm de verdachte schijnbaar
ook was, dat hij op bepaalde oogen-
blibken innerliik ais 't ware ineen
kromp van angst.
Zoo o.a. toen "nem een photo werd
getoond van de plaats waar de moord
i9 gepleegd en de weg werd aange
geven waar langs de roeiboot met
nem, Dirk van Leeuwen en Dirk
Snijders gevaren had; bij het vertoo-
nen van den kiel van den vermoorde,
van een boord van den knaap en van
de vergrooting van een vingerafdruk
van Visser. Het kookte ook in hem
van vrees toen de commissaris den
regel herhaalde van het verhaal: „Ik
ontken Dirk van Leeuwen opzettelijk
van het leven te hebben beroofd door
zijn hoofd zóó lang onder water ie
houden tot de levensgeesen waren
geweken". Op dat moment sloeg het
instrument geweldig aan, al bleef
Visser uitwendig ook de verpersoon
lijkte kalmte.
Hij overwoog zijn antwoorden en
als hem iets werd gevraagd dat hij
maar «half vertrouwde, bleef hij het
antwoord schuldig, slechts toegeven
de en uitleggende op zijn manier,
wat niet meer. te ontkennen is
Zoo bevestigde bij den 10 n Mei 's
morgens omstreeks half elf te zijn
geweest op het Thorbeckeplein. Snij
ders had bem verzocht daar te ko
men; hij vroeg niet waarom hem dat
verzoek werd gedaan; hij had tóch
niets te ^doen en kwam wel even.
Snijders, die zoo ingemeene jon
gen, zegt hij met afgrijzen in zijn
We lezen in de Telegraaf:
Wij hebben een onderhoud gehad met den
oud-resident, den heer L. C. H. Kraenkel.
die m 1901 als assistent-resident te Blilar de
Ditbareting van Je Kloet neeft meegemaakt. Do
heer Fraenkel was zoo welwillend ons het een
en ander over het machtige natuurverschijnsel
en zijn noodlottige gevolgen mede te deeten.
Toen mij ia 1899 Blilar als standplaats
werd aangewezen aldus negon onze zegs
man zijn belangwekkende mededeelingen
was de Kloet geen onbekende voor me. ln 1875
was ik reed3 als aspirant-controleur te Blilar
werkzaam geweest en maakte den 30en Jan.
van dat jaar de uitbarsting mede, die zich tot
een konden laharstroom bepaalde. In tweeërlei
opzicht heb ik in 1901 van mijn ervaring partij
kunnen trekken. Ik heb nooit nagelaten, de
menachen op het hart te drukken, dat bij een
eventneele uitbarsting het Oostelijk gedeelte
der Kotah (gemeente) door zijn hoogeie lig
ging waarschijnlijk voor overstroomicg ge-
apaard zou blijven, een wenk, waarmede velen
hun voordeel hebben gedaan. De meeste zorg
baarde mij echter de positie van de gevangenis
aan de aloen-aloen gelegen, waar de lahar
volgens menschelijke berekening haar vernie
lende kracht zeker zou bot vieren. Wel was de ge
vangenis in 1876, dank zij haar stevige muren,
gespaard gebleven, maar het gevaar school
hier in de waterleiding, welke onder den ring
muur tot de binnenplaats doordringt. Als voor
zorgsmaatregel liet ik daarom zware afsluit-
deureu maken, sterk genoeg om den stroom
eventueel te keeren. Helaas hebben ze ook
dien et moeten doen.
Waren vooraf verschijnselen waarneem
baar, die een nieuwe uitbarsting aankondigden?
Neen, in den nacht van 22 op 23 Mei kon
niemand te Blilar vermoeden, wat ons te wach
ten stond. Het was wel bijzonder drukkend
en donker, maar buitengewone verschijnselen
deden zich niet voor. Achteraf ls gebleken, dat
meu in de hoofdplaats Kediri (Westelijk van
den Krater gelegen, terwijl Blitar ten Zuiden
van den berg ligt) 's nachts tusschen 12 en 1
nur hevige lichtverschijnselen heeft waargeno
men, die weldra met een onderaardsch gerom
mel gepaard gingen.
Werd u daarvan niet telegrafisch op de
boogtp gesteld?
Neen.
Dan was uw collega niet voor reporter lu
de wieg gelegd, merkten we droogjee op.
IV heer Fraenkel wenschte zich van een oor
deel Lu dien zin te onthouden en vervolgde:
Het sal ongeveer 3 nur in den morgen zijn
geweest, toen Ik door oen hevig gebons op ds
dear van mijn slaapkamer werd gewekt. Mijn
Jaraaneche oppasser riep:
Aloen-aloen is het ln alle Indische plaat
sen voorkomende gemeenteplein, een grasopper-
rlakte van ongeveer een vierkanten kilometer,
waaromheen doorgaan* de woonplaatsen van
den gouvernementsambtenaar, den Indischen
regent en de moskee gelegen zijn.
„KADOS GèGëRAN TO JA",
jjw. z. „hevig watergernisch". Met donderend
geweld kwam de storm aan loeien; het was het
zelfde onheilspellend gebrul van 1875. Er wa»
geen twijfel mogelijk: het uur vau de Kloet
had - weer geslagen. Ook de inlanders hadden
die machtige stem begrepen. Toen ik even later
met mijn vrouw en zoontje bulten kwam, had
mijn koetsier de paarden reeds aangespannen.
Wij wierpen ons in het rijtuig, dat meenam
wie er een plaats in kon vinden en snelden
langs drommen vluchtelingen naar bet booger
gelegen Oostelijk deel van de Kotah, waar ik
vrouw en kind in veiligheid bracht. Toen begaf
'i mij ot genblikkvlijK naar de gevangenis.
't Was kwart over vier. Dreigend bankte het
cK or het zwarte luchiruim, waaruit aschregen
en putmsteen neersloeg als de voorboden van
het naderend onheil. Cipier ec oppassers
waren manmoedig op hnn posé geblevenuit de
cellen stageel de angstkreten vai 400 ongeluk
kige gevangenen op, naar de vrijheid snakkend,
nu daarbuiten het laatste oordeel voltrok
ken scheen to worden. Ik liet den cipier met
een lantaarn vóórgaan en bezochi de cellen,
waarvan ik de houten deuren Uet openen
waardoor den gevangenen door de tralies
het uitzicht op de binnenplaats niet meer werd
belemmerd een voor een,oen menachen u,oed
en kalmte insprekend. Zij berustten met dat
bewonderenswaardige Oostersche fatalisme, dai
den mensch in de ure des gevaara zijn lot in
blind vertrouwen doet afwachten
Daar de waterleiding was afgesloten, kon de
binnenplaats, voor zoover de ringmuur het zou
houden, geen gevaar loopen. Ik begaf mij weer
naar buiten en zag het stroomend water vóór
de gevangenis snel zwellen en buiten zijn oevers
treden. Weldra was de geheele aloen-aloen
door de kokende modder overstroomd, waar
omneen de verlaten hulzen ais eilanden bleTen
staan. Aan de overzijde van de aloen-aloen
brandde licht, het licht der mo3keo, waar hon
derden geloovigen in de duisternis der ellendo
het licht der hope en vertroosting zochten. Ter
wijl ieder in dit bange our op de tragische ont
knooping wachtte, hield het zenuwsloopend ge
donder omstreeks 5 uur plotseling op en
viel een doodsche stilte over het bemodderde
landschap, de stilte des doods in de natuur, de
roerende stille der verlossing voor den be
drukten mensch.
De plaats Blitar kwam er dus betrekke
lijk goed af?
Ja, we kregen slechts den meest Ooste
lijken uitlooper van don lahar. De hoofdstroom
bewoog zich ln Zuidwestelijke richting door
het district Srengat. dat ook thans weer zoo
zwaar geteisterd is. Laat ik me echter eerst
nog even tot Blilar bepalen.
Tijdens het naderen van den lahar vluchtten
de inenschen deels ln Oostelijke, deels in Zui
delijke richting, de laatsteu om het station te
bereiken, dat weldra het beeld bood van een
wanhopige menscbenmassa, Inlanders, Chinec-
zen en Europeanen, uitgedoscht ln siaaptenne
en belast met de meest zonderlinge bagage
deze had in verbijstering zün tandenborstel als
onmisbaar instrument voor de redding ln de
hand, gene had als talisman "n kalongpijpje
tusschen de tanden geklemd en een derde
meende het. niet zonder xün Beo te kun
nen stenen, ue stationscner, aie ln normalen
tijd een eenvoudig ambtenaar is, waar niemand
naax kijkt, en die op een fluitje mag blazen als
de trein vertekh is plotseling de reddende
engel, tot wien honderden smeekbeden voor
uitkomst zich richten. Hij laat een extra-trein
aanrukken, die in Westelijke richting zal ver
trekken. Zwaar belast zet het locaaltreintje
zich in beweging. Het is
EEN GEWAAGD EXPERIMENT,
want de spoorbaan voert over vijf bruggen, die
gepasseerd moeten worden, vóórdat de lahar ze
heeft weggemaaid.Voor elke brug stopt de trein
en gaat de conduct ur met een lantaarn in de
hand voorop. Nog strekken ze de reddende hand
toe-een half uur later zijn ze alle door den
lahar verzwolgen.
Toen het gevaar geweken was keerden de
minst-klelnmoedlgen ln den loop van den mor
gen in hun woningen voor zoover deze ge
spaard waren gebleven terug. De bevolking
legde na de uitbarsting over het algemeen e-eu
bewonderenswaardige zelfbebeersehing aan den
dag. Natuurlijk ontbrak het ook niet aan on
gure elementen, die den Hchtgeloorlgen Inlan
der met fantastische verhalen over eon nieuwe
uitbarsting andermaal tot de vlucht aanzetten,
met de bedoeling de verlaten woningen te kun
nen plunderen. Daarom liet lk eenige verdach
te sujetten onmiddellijk oppakken en opsluiten.
De Blitarsche ingezetenen bleven dan ook ver
der voor een paniek gespaard en de Kloet be
paalde zich tot een vervaarlijk nabrommen.
Hoe was de toestand buiten Blitar?
Dat tart iedere caschrijving, antwoordde
de heer Fraenkel, die Let beeld van verdelging
en ellende weer zag opdoemen, waai aan het
schoone land nu in nog heviger mate weer ten
prooi is gevallen. Zooals lk u reeds mededeel
de, heeft de hoofdstroom van den lahar zich In
Zuidwestelijke riohting bewogen. Evenals In
1875 en zooals de oftlcleeie berichten doen
vermoeden, is dat thans ook weer het geval
heeft do door de uitbarsting opgeworpen mod
der zich uit het kratermeer een weg gebaand
door de ln genoemd jaar tengevolge van de
instorting ontstane kloof aan de Westzijde van
den kraterwand,om in alles meesleurende vaart
zijn weg te volgen door het ravijn, dat in den
volksmond bekend is als de Kali Badak, zich
verderop in vijf hoofdtakken en ontelbare klei
nere vertakkingen te splitsen, maar hoofdzake
lijk de bedding van de vijf stroomen tusschen
de Kalis Lahar en Temas te volgen, ze over
een breedte en diepte van honderden meters
uttschurend en invretend, het landschap onder
asch- en steenenregen bedelvend, het platbran
dend en verschroeiend in ondraaglijke zwavel-
atmosfeer, vruchtbare akkers in verzengenden
gloed verwoestend, niets, letterlijk niets spa
rend, Jaren van moeizamen arbeid vernieti
gend, mensch, dier en plant in vormlooze,
gloeiende aschmassa's verdelgend
Bleef ook tusschen de hoo£d3troomen niets
Gelukkig weL Naarmate de landerijen
verder van het kratenneer verwijderd lagen,
hadden zij geringere schade.Maar ook hoogerop
heeft het verschrikkelijke noodlot
EEN GRILLIG SPEL
meisjes m een rtrnarg oen lanar voor te zijn.
Hij reed in de duisternis op goed geluk en nam
een zijweg, die sneller naar beneden voert De
kokende stroom had hem echter den pa3 reeds
afgesneden. Met paard en rijtuig kwam hij in
de doodelljke modder terecht, waarin zijn kin
deren jammerlijk omkwamen.Hi) en zijn vrouw
werden over den stroom heengesllngerd en zijn
later met zware brandwonden gevonden; zij
brachten er het leven af. om tot de bittere erva
ring te komen, dat de laharstroom ongeveer 20
meter ten Oosten van het huis, dat ongehavend
bleef, was langs gegaan. De fatale vlucht was
niet noodig geweest
Hoewel de Oostelijke helling van de Kloet
voor den lahar gespaard bleef, was de ver
woesting en het aantal slachtoffers er door
asch-, steen- en vuurregen, speciaal in het
Noordelijke district Semen, niet minder. Den
27en Mei bezocht ik persoonlijk de ongelukkige
ondernemingen Wonoredjo en Redjosari. welke
aan de oever3 van de Kali Idjer het dichtst bij
den krater gelegen waren. De aanblik, dien de
verwoesting bood, was hier ontzettend. De
grond was reeds voldoende afgekoeld, om de
plek te naderen, waar voor een paar dagen nog
de welvarende kampong Promasan gestaan had,
welke in een hel van vuur, zwavel en steenen
met alle bewoners volkomen was vernietigd.
Hier en daar staken slechts geblakerde bam
boesteilen van hulzen troosteloos boven de asch
uit, waaronder de verkoolde lijken lagen. Eea
zwavelnevel hing nog boven het gemeenschap
pelijk graf. In de droge rivierbedding onder
den hoogen 'druk was het water blijkbaar te
explosie volkomen verdampt smeul
den nog houtmassa's. Hier was geen spoor
van plantengroei meer te bekennen. De scherpe
kop en kammen van de Kloet teekenden zich
in het loodgrijze doodskleed onverbiddelijk af
tegen den staal blauwen hamel, waaruit zelfs
de stralende krachtan van do tropische zon
geen levensgeest meer vermochten te wekken.
De willekeur van don doodbrakeuden Kloel-
krater teekonde zich inmiddels ook hier soherp
af. Verschroeide gedeelten van tuinen waren
van nlet-geschroeide gedeelten door rechte
lijnen alsof zij met een liniaal getrokken
waren als stralen, van den bergtop uitgaan
de, gescheiden. Iets Zuidelijker, op de onder
neming Kalikebo, was zoo'n rechte ver-
schroeingsltjn op 100 meter afstand van den
adminï8trateurswoning van den heer Arriêns
langs geflitst Zonder eenige temperatuursver-
hooging in zijn huls te hebben waargenomen,;
bemerkte de lieer A eerst bij het aanbreken
van het daglicht, op welk een wonderbaarlijke
wijze de Kloet hem had gespaard. Anderen
waren helaas minder gelukkig.
De Enropeesche opzichter Persijn, die met
zijn werkTotb langs een bocht van het ravijn
der Kali Idjer vluchtte, worden door een lucht-
vuurstroom bevangen, dlo hun de huid bij lap
pen van het lichaam schroeide. Het merkwaar
dige was echter, dat hun kloeren niet verbrand
den, doch vochtig bleven. De ongelukkigen vio
len ten slotte bedwelmd neer en stierven. In
wendig in letterlijken sin
LEVEND VERBRAND.
vernield werd, op een duizend nouws schatten*
terwijl 126 menachen het leven verloren, waar
van 123 inlanders.
Acht n het, met deze cijfers voor oogen,
waarschijnlijk, dat thans 16,000 menschen zou
den zijn omgekomen?
Het cijfer komt mij wel zeer hoog voor en
Indien het bij benadering bevestigd wordt, moet
de ramp van verbasterenden omvang zijn
geweest Het feit, dat in de plaats Blitar. waar
in 1901 niemand omkwam, *t>am reeds 157
lijken zouden zijn gevonden, doet echter het
ergste vreezen.
Hebt n naderhand ook nog den Kloet-
k rater bezocht?
Den lOen Augustus begaf ik mij er heen
met een paar heeren en mevrouw Wlederhold,
de vrouw van den bekenden geneesheer, die
tijdens den laatsten oorlog ais leider van de
Nederlandsche ambulance naar Petrograd zou
trekken. Voor zoover mij bekend, ia mevrouw
Wlederhold de eenige vrouw gebleven, die ooit
den Kloetkrater heeft bezocht
Daar lag de moordenaar, in zijn trechtervoxs
migen, kaalgebranden en omwoelden muil dam
pend en kokend, alsof nog geen slachtoffers
genoeg aan zijn ziedende woede ten offer waren
gebracht Onze inlandsche gidsen hadden diep
ontzag voor bet monster; zij vroegen ver Jot
offeranden van opium te mogen brengen, daar
xij den snoodaard voor een kwaadaardigen
schuiver bielden.
Het nteerniveau Week na de uitbarsting on
geveer 50 meter beneden dan Kali-Badak de
kloof ln den Westelijken rand, waardoor de
kokende modder was ontsnapt te zijn ge
daald. Uit het water, dat een spanwijdte van
300 k 400 meter had, stegen aanhoudend witte
dampen, afgewisseld door donkere rookwolken,
op, een verschijnsel, dat het vermoeien
wettigde, dat de kraterpijp op den bodem van
het meer nog niet geheel gesloten was. Dc bin
nenwanden van den krater, waarlangs voortdu
rend water atsijpelde, was met diepe spletezt
doorploegd, waarschijnlijk een gevolg van da
hevige beroeringen tijdens de eruptie, waarin
afbrokkelende gedeelten en steenen weer om
hoog werden geworpen en neerstortten. Op een
der hoogste punten ln het Noordelijk deel van
den kraterwand ontsprong een stroompje, dat
zleh langs den stellen rotswand in tallooze
watervallen in het meer ontlastte.
Nooit, aldus besloot de heer Fraenkel het
interessante onderhoud, zal fk den indruk ver
geten van de kaal uitloopende kammen, die als
gloeiende tangen in het zwaar geteisterde land
schap invreten, een vernielende macht, waar
tegen natuur- en menschelijke kracht Jaren
van noesten arbeid noodig zullen hebben om de
verschrikkelijke gevolgen der verwoesting te
boven te komen. En voor hoelang?
20 Mei 1919 heeft or helaas het antwoord op
Hol beentje van den Indischen kalong
(vleermuis) bij voorkeur als cigarettenpijpje
gebruikt.
***J Indische papegaal,
Tan minder grooten omvang waren de ver-
woestingen in het meer Zuidelijk gelegen Gao-
Hetgeen met do familie Teding van Berk- docsari, terwijl het landschap van Wllngi, datj
hout op do cultuuronderneining Alas Koda- grootendeels op de Zuidwestelijke hellingen;
woeng ie geschied, is hiervan een treffend vaa den berS Kawi ls gelegen.met lichtere asch-
voorbeeld. De heer T., administrateur der on- '®n steenenregens vrijkwam. Globaal kan men
«terjtuning, uauute mot yrouw en tvee do uwn «ecnlUveerden mond. welk*
