mmmmm
M
M
k
i
m
m
m
k
m
-
m
k
m
M
M
stacsnmws
Burgerlijke Blind
Damrubriek
Alle correspondentie enz. deze ru
briek betreffende, gelieve men te zen
den aan den Damredacteur J. W. van
Dartelen, Spionkopstraat 55, Schoten.
PROBLEEM No. 118 met eindspel.
Auteur: W. J. A.MATLA,Haarlem
(Lid der „Haarlemsche Damclub")
(Eerste publicatie).
Opgedragen aan den Heer P. J.
van Dartelen, Kampioen van Haar
lem en Omstreken 1919
,,'Wit speelt eu wint"
Zwart.
12 8 4 5
JH '4>, Si.
m M
,.rt :i
i s i s
8ö
■3 iJOQ
16 -
40 47 43 49 50
Wit.
Stand in cijfers: Zwart 12 schijven
op: 2, 7/10, 14, 15, 23, 26, 27,
34 en 39.
"Wit-9 schijven op: 22, 24, 25, 31,
35, 37, 38, 41 en 50 en dam op 6.
EINDSPEL No. 119.
Auteur: P. J. EYPE, Schoten.
(Lid der „Haarlemsche Damclub")
(Eerste publicatie)
Opgedragen aun J. W. van Dar-
;elen, 2en-prgswinner in den Kam
pioenswedstrijd van Haarlem en Om
streken 1919.
„Wit speelt en maakt remise".
Zwart.
46
i i m
■DOGIjl
IJB-bljsja!!®
'Wii3lSr
Si Éi
fa m m srm
P I 1 i 1
m.. m, mm m
i a i a i
40 47 48 49 50
Wit.
Stand in cijfers: Zwart 2 schijven
op11 en 44.
Wit 4 schijven op31, 41, 45 en 47.
PROBLEEM No. 120.
AutourJ. W. van Dartelen, Schoten
(Eerste publicatie).
Opgedragen aan den heer P. J.
Ejjpe, 3deu aankomende in den Karn-
SioeDSwedstnjd van Haarlem en
'instreken 1919.
Zwart.
Wit.
Stand in cijfersZwart 16 schijven
op 8/10, 12, 13, 15, 16, 18/20, 27.
30, 31, 35'7.
Wit 14 schijven op 17, 22, 24, 28/9.
33, 39, 42. 44/8 en 50.
„Wit speelt en -wint".
Oplossingen van deze vraagstukken
worden gaarne ingewacht tot uiterlijk
Dinsdag 19 Augustus a.s.
ONZE PROBLEMEN.
Onze rubriek is dezen keer geheel
gewijd aan vraagstukken welke z\jn|
opgedragen aan de drie eerstaanko-i
niendon in den afgeloopeu Kampioens
wedstrijd. De oplossers zullen deze
week dan ook geen gemakkelijk werk
hebben".
Het zal hun echter temeer vol
doening geven de oplossingen van
deze fraaie vraagstukken te vinden.
De auteursoplossing van Probleem
Nr. 110 van den heer H. T.Luifis:
Wit: 34-30; 88-32; 80-25;
i17; 31—27 26 10 251 en wint.
Zwart: 19:28; 28:48; 48:23;
1232 32 21154.
De auteursoplosrjng van Probleem
No. Ill van den Heor H. T. Luit'is
Wit: 42—37; 81-27; 44-39;
39—33; 49—43; 48—42; 30—25;
4513 21—17
Zwart334242 2228 37
29 383849 37 4848 30
Wit26 1025 3 en wint.
Zwart: 4:15.
De heer Luif, hoewel nog een op
komend problemist, levert ons in
beide problemen reeds aardig werk.
Een dor oplossers schreef mij hier
over als volgt:
„Een paar mooie stukjes, vooral
111, al is de stand ongelijk en de
afwikkeling niet nieuw, is toch de
oplossing niet direct gemakkelijk te
vinden. Ook moet Wit het eindspel
na 11—17 en 15—20 van Zwart nog
met beleid spelen anders w-rdt nog
de remise verkregen".
Hieronder laat ik nog even den
stand volgen welke na den slag van
Probleem No. 111 ontstaat:
Zwart 4 schijven op 2,7,11 en 15.
Wit één schijf op 16 en dam op 3.
Dit eindspel wordt op de volgende
wijze door Wit gewonnen:
Zwart: 11-17; 15—20; 20 -25;
7—11; 2:11; 11—16; 25—30
30—35.
Wit: 3:26; 26:42; 42:29; 16:7;
29-33; 33—39; 39—44; 44—49 en
wint.
Beide problemen werden goed op
gelost door de lieeren:
H. T. Luif, J. Jacobson Azn-, H.
G. Teunisse, A. Zijlstra, II. Boks,
W. J. Teuuisse cn C. Berodini alleu
te HaarlemP. van Amersfoort (alleen
Nr. 110) A. Slinger en P. J. Eype
allen te Schoten eu K. de Ruiter te
Heer-Hugowaard.
Wedstrijd om het kampioenschap
van .iaarlera en Omstreken.
Deze wedstrijd is thans geheel uit-
Sohaakrubrisk.
üplosiiajes, frajea enz., is zen
den aan dm Schaakradactaar
san Haarlea's Qagblad, Groots
Boutstraat 93. Haarlsm.
PBOBIEEM Ito. 9
JOS. OPDENOORDT (Venlo).
Do stand is tliaDa
MS
■jad
■JJOiV HHNNNCOK>-#inil5tOC»tO<
'U19.1 CO*B-H>Ot>>0<NtOirïCO-tfT!ieo->
•MO8 OaCOt~cO*HiraOCOCOCMCO(N<M<
'dS92f WWtoWWWWWWtQWWMt
q o ,a s >,-2 g -
>Xl |<is
-1 --J m a -5 pi Q w
rtiNcoattiotONcodio
Kampioenschap van Nederland.
Door het bondsbestuur is bepaald,
dat de Kampioen vau Haarlem en
Omstreken 1918, de heer J. W. van
Dartelen, aan dezen wedstrijd zal
kunnen deelnemen en niet de kam
pioen 1919, aangezien deze wedstrijd
reeds georganiseerd was voordat de
wedstrijd om het kampioenschap van
Haarlem was afgeloopen.
De Kampioen 1919. de heer P. J.
van Dartelen, zal nu liet volgend jaar
kunnen deelnemen.
3
B
8
m
J"
J
|I
Mat in twee zetten.
Stand der stukken:
Wils Kf6, Db8, Ta9, Tal, Leö,
Pc6, a&.
Zwart: Kb3, Ta7, Pb7, Pe6, a6, cO, f7.
Partij No. 10.
Gespeeld in den wedstrijd van de
Western Chess Association te Chicago,
September 1918.
IT: ZWART:
T. W'hitaker 3. Winter
ftUdden-
e2—e4
d2—d4
DdlXd4
Dd4e3
Lel -d2
1) Pblc3
O—u—0
Pc3-a4
Pa4Xb6
e4—eó
s) Lflc4
f2—f4
Pgi—f3
h2h3
Lc4—b3
a2 - a3
a3—a4
g2—g4
Ld2el
Lb3a2
La2 bl
Tbl-gl
f4—f 5
faXe6
0) De3xb6
KclXb2
Lel—b4
0 TglXdl
Kb2ol
LblXc2
Opgegeven.
gambiet.
1 e7e5
2 e5Xd4
3 Pb8cO
4 g7g6
5 Dd8—f6?
6 Pc6—d4J)
7 Lf8cö
8 Lc5-b6
9 a7Xb6
Dfb—h4
Pd4-e6
Pg8h6
Db4-e7
btv—b5
c7—c5
b5—b4
b7b5
Lc8—b7
cö—c44)
Ta8X»4
0-0
Tf8c8
c4c3
Lb7xf3
c3xb2 f
L13Xdi
De7^e6
De6Xe5f
Tc8Xc21
De5—c3
Op Ld2—c3 zou Zwart Lf8—b4
antwoorden,
rt Zwart speelt een beetje wild.
a) Hier was de volgende interessante
voortzetting mogelijk: 11. g2—g3,
Db4-g4; 12. f2—13, Ta8Xa213. Kcl
-bl, Ta2al j-14. KblXal, Pd4x
c2 f15. Kal—bl, Pc2 e316.13Xg4,
PeSXdl; 17. Pgl-h3, b7-b5; 18.
Lfl—cé, b5Xg4; 19. Ph3-g5, Pdl-f2;
20. Lc4Xf7f, Keö—fS21. Tbl—fl,
Th8Xh2; 22. Lf7Xg6, Kf8-g7; 23.
Lg6 c2, Pgö—b6; 24. Ld2— c3 onz.
Het voordeel voor Wit is duidelijk.
Zwart lieeft het initiatief genomen
en dwingt tot bet openen der a-lijn.
s) Zwart moest eerst, b.v. door 17—
f5, iets doen voor zijn veiligheid.
°j Veel sterker was e6Xd7.
Op Lb4—16 volgt Tc8xc2f.
Goede oplossingen alsnog
ontvangen van Probleem No. 7 van:
H. J. Davids, D. A. C. v. d. Hoorn,
J. A. Scbiering, allen te Haarlem;
P. F. Sernee, te Schoten.
Bericht.
Goede oplossingen en corresponden
tie, betreffende bet probleem van 2
Aug. LL worden een week uitgesteld.
Ernstig motorongeluk.
Vrijdagnamiddag schreven wij op
ons nieuwsbord in de Groote Hout
straat het bericht, dat Donderdag
nacht twaalf uur bij de blutenplaats
Elswout een motorfiets, bestuurd
door den heer E. Koper, aannemer
te Zandvoort, die den beer Kuinders,
machinist bij de Marine, als passa
gier meevoerde, met volle vaart te
gen een daax aanwezigen muur was
gereden, tengevolge waarvan beiden
met kracht tegen den grond werden
geslagen en de heor Kuinders be
wusteloos bleef liggen, terwijl de
lieer Koper ook ernstig verwond
werd.
Oin van dit ongeluk iets meer te
.némen, zijn we toen naar de wo
ning van den tuinbaas van Elswout,
den heer G. T. Uiterwijk, gegaan,
dio ons gastvrij in zijn woonvertrek
ontving en de inlichtingen verstrek
te, welke wij wenschten te weten.
Te voren hadden wij de plek des
onhoilfl, waar telkens groepjes men-
schen samenschoolden, om over liet
ongeluk te praten, gadegeslagen. We
zagen toen, dat een van de lage,
maar zeer dikke, ronde muurtjes, die
naar de ingangspoort van Elswout
lelden, door de hevige botsing be
schadigd was. Het bovenste gedeelte
is gewoon uit zijn voegen gerukt en
ongeveer een decimeter verplaatst!
,,We waren als gewoonlijk", ver
telde ons de heer Uiterwijk, „onge
veer lialf elf naai' bed gegaan en wa
in den eersten slaap, toen we
plotseling uit onze rust opgeschrikl
werden door een hevigen knal; h6t
leek wel of er ergens een groote ont
ploffing plaats had! „Wat zou dat
wezen?" vroegen wc elkaar angstig
af en ik maakte me juist gereed, mij
van het gebeurde op de hoogte te
stellen, toen er hard op de deuren
van de poort geslagen werd. Ik nam
toen gauw een lantaarn, die evenwel
niet wilde branden; dus ging ik maar
in het donker naar beneden en vond
tar een man, die kermend uitriep:
„Och, help ons asjeblieft! Er is
een groot ongeluk gebeurd!"
De heer Koper (want dc-ze was bet)
bloedde geweldig uit een groote wond
aan zijn rechterbeen en toen ik de
poort uittrad, zag ik daar nog een
persoon (den heer Kuinders) bewus
teloos op den grond liggen. Deze ver
toonde alleen maai' een klein wondje
aan zijn rechteroor. Een oogenblik
stond ik \^el wat beduusd en wist
niet zoo gauw wat te doen u be
grijpt dat we erg geschrokken wa
ren maar toen besloot ik naar het
huis van den rentmeester te gaan,
om daar telefonisch de politie te
waarschuwen. Juist toen ik dit wilde
doen, hoorde ik in de verte een auto
naderen, die een flink liclit voor zich
uitwierp. Ik ging met mijn armen
wijd uitgestrekt midden op den weg
staan, zoodal de bestuurder wel ge
noodzaakt was, te stoppen, liet blees
de auto van den heer Smit te Zand
voort te zijn; or zaten twee lieeren
cn twee dames in. Deze menschen
waren zeer welwillend en hulpvaar
dig. De dames gingen zoolang bij
niij 11 vrouw en dochter 111 de keuken
zitten praten en de beide heeren hiel
pen mij, den bewustelooze voorzich
tig in de auto te leggen; de beer Ko
per kon, hoewel hij veel bloed ver
loor, zelf nog in de auto stappc-n. Ik
ben toen roet de auto meegegaan, om
de gewonden naar het St. Elisabeths
Gasthuis te brengen, waar zij ter be
handeling werden opgenomen. Steeds
had de heer Koper nog bloed ver
loren, zoodat ik, vóór we weer naar
huis terugkeerden, eerst de bloed
vlekken uit de auto wegwasckte. Om
half twee namen de dames afscheid
van ons en gingen wij weer naar
bed, maar u begrijpt, dat er van sla
pen zoo goed uls niets meer gekomen
ia! 's Morgens, toen het daglicht door
gebroken was 't is voor ons al om
vijf uur dag! zagen wij overal
bloed liggen, o.a. bij de deur, waar
de heer Koper icgen geslagen had,
lag een licele plas!"
Juist toen de lieer Uiterwijk met
dit verhaal bezig was, kwam de heer
J. Koper, een broeder van den ver
ongelukten motorrijder, zich aan
melden, 0111 eenige achtergebleven
voorwerpen (o.a. de uniformpet van
den lieor Kuinders) in ontvangst te
nemen.
Ook van hem hoorden wij eenige
bijzonderheden. Zoo vernamen wij,
dat zijn broeder ongeveer 12 uur van
Haarlem was gekomen en met een
flinke vaart inaar schatting 80 K.M.)
naar Zandvoort wilde tuffen. Onder
weg was blijkbaar de lantaarn uit
gegaan, maar omdat de bestuurder
den weg zeer goed kende, was hij
toch in dezelfde vaart blijven door
rijden. Maar bij de poort van Els
wout gaat de weg eenigszins schuin
naar links, waaraan de heer Koper
blijkbaar niet dacht en reed toen met
vol ie vaart tegen den muur op, met
liet bekende gevolg.
„Ze hadden wel", aldus hervatte
de heer Uiterwijk zijn verhaal, „over
den muur in hc-t water terecht geko
men kunnen zijn! Het is anders niet
te verwonderen, dat er ongelukken
met die motorfietsen gebeuren, want
ze rijden soms vreeselijk hard. Ik
vind, dat ze de verordening tegen da:
roekeloos rijden nog wel wal moeten
verscherpen. Die twee menschen mo
gen God wel dankbaar wezen, dat Hij
liet zoo nog bestierd heeft! Ze had
den svel dood kunnen wezen! In ieder
geval zullen ze nu wel niet meer zoo
ro&lceloos zijn", besloot de heer Uiter
wijk.
We vernamen nog, dat de lieer
Koper Zondag voor het eerst de mo
torfiets, die pas uit Amerika geko
men was, hud geprobeerd. Nutuur-
lijk is de kar ernstig beschadigd. De
scliók was zoo hevig, dat op het beii-
-reservoir de indruk van des hee
ren Koper's linie zichtbaar was!
De heer Kuinders, die er "t slechtst
aan toe was, had pas met gunstig
gevolg het stuurmans-examen afge
legd en zou juist de andore week
gaan varen.
Tot zoover de inlichtingen, die wij
verkregen.
Ook wij zijn van meening, dat er
aan het te snelle rijden van motor
rijders paal en perk gesteld moet
worden. Het is niet alleen gevaarlijk
voor hen zelf, maar ook voor andere
menschen,
„Met Sohouwtooneel."
In liet. vriendelijke, vredige Noord-
wijk rust Jan Muscli. een der beide
directeuren v<m het „Schouwtoonee!".
het nieuwe Haarlemsche tooneelge-
zelschao. uit van de vermoeienissen
an het seizoen. Wij zijn hem eens
gaan opzoeken om te trachten, behal
ve het reels over het gezelschap ge
publiceerde nog iets nadom over de
plannen van de directie te vernemen
14 Aug. gaan wii repeleeren
vertelde Musch, wii openen 2 Septem
ber met een Oud-HoUandsch stug
Neen. geen drama, dat leek ons te
zwaar voor een openingsvoorstelling
aarop toch altijd een eenigszins
feestelijke stemming heeieoht. 9 Sep
tember zullen wij het publiek op ccn
drama vergasten, waarvan Van der
Horst de regie heeft. Van het ope
riingsstuk heb ik de reeie.
Wij zullen natuurlijk trachten om
repertoire zoo breed mogelijk te né
men. zoowel moderne als klassieke
.tukken zullen wij geven.
Hoilandsch fabrikaat? vroegen
vij.
Zooveel mogeliik. Wii hebben al
de zekerheid, dat wii stukken van
Marcellus Emants. Bernard Gamer,
■v. d. Wal, Jan Fabricius on Jan
Walch zullen 6pelcn. Over vcnscnil-
iende andere oorspronkelijke stukken
zijn wii nog in onderhandeling. Maar
Hollandsche stukken ziin over
het algemeen nog ai gede
gen en bezonken: Hollanders ani.y-
eec-ren zoo graag. Er moet ook, ter
afwisseling, eens iets luchtigs gege
ven worden. Dat zullen wij uit het
buitenland moeten importcereai. Er
is trouwens behalve het luchtige
genre: toch ook te veel belangrijks in
het buitenland, dan dat wij dat ge
heel zouden kunnen buitensluiten.
Ons parool zal tweeledig zijn: „Blek
\yat wils" en „Telkens wat nieuws!"
Dat is de eenige maaier, om op den
duur publiek te blijven trekken. Wij
ziin ons ten volle bewust, dat het zoo
doende ontzettend hard werken zat
worden: gedurende een seizoen van
10 maanden drie a vier nieuwe stuik-
kcn per maand te geven is geen klei
nigheid! Ook ligt hei in onze bedoe
ling eens stukken te gei'en met mu
ziek, aan componisten te vragen, be
paalde stukken od momenten, die «r
zich voor leen en. muzikaal te ulustree
re:i. Tevens hebben wii er geen be
zwaar teeen aan de jongeren var on6
sespischap .die daarvoor lust ea ge-
selvktlieftd toonen. eens de gelegen
heid te geven» hun regie-talenten te
ontplooier al bliift Je lioofdloid'i
uaJiurliik bij Van der H.ust
V'r ziin z' gelukkig eeweert, vi
'olede de 'ie*;r Musch. ons de huip
verzekeren van Dr. J. Walch. privaat
docent aan de Leidsche Universiteit.
Deze zal ais letterkundig adviseur on
treden en de stukken, wii hopen door
bemiddeling van de pers. bij het Pu-
biiek inleiden. Mejuffrouw Blauw
kuip zal zorg dragen voor het ontwer
pen van de costuums enz.
Komt 11 ook nog met nieuwe dé
cors'?
Er zijn er drie voor ons in dc
maak: twee voor het openingsstuk eai
één voor het stuk. dat zeven dagen
later gaat. Wij hebben hierbij het
voordeel, dat wij onze nieuwe décors
geheel bïi het tooneel van den stads
schouwburg kunnen doen aanpassen
en wii honen met een moDteer&tua
tens te laten zien, dat er lieel wal met
dii tooneel te doen is. vooral nadat
dc iontrste verbeterincr-n zijn aange
biocht.
Er was van een journalistiek
6landnunt beschouwd ..nial veel uitf
Jan Musoh te halen". ..Waoht op oip
ze daden!" is ook blijkbaar z ij 11 zin
spreuk. De verdere inhoud van ons
gesnrek is niet voor publicatie ge
schikt en stond ook trouwens niet ia
direct verbarul met ..Het Schouwtoo
nee!'. Maar wel konden wij er uit
pjunmken. hoe warm deze directcur-
ucteur-.-egitsseur voor liet vader-
iondech toon tel voelt en met welk een
groeten wertüuet mu br='"eld is.Datbo-
looft veel. Voor „Het Schouw tooneel"
En voor Haarlem!
SCHOTEN.
Geboren: Johanna Maria. d. v. H.
Lok en W. J. Han6elaar, Corneliz
A:bertus z. van P. J. C. ITogerheü!
de en M. Th. B. Kauling; Jan z. van
S. Broersma ©n J. de Graaf; Agatha
d. van P. Meïnders en W. Dijkstra,
Jocoba d. van J. Blokdijk en P. M.
Scnippers.
Overleden: Caüiarina Kokkelkcren
eehigenoote van P. Overbeek 50 j.
Gehuwd: N. A. Th. van Reijscn en
E. J. H. A. van Nelsen. C. A. Hoen
der dos en A. A. Oerlemans, W. J.
Schaaf en A. E. Wijers. Th. Groe-
nendaal en A. in 't Hout.
Ondertrouwd: A. A. F. M. van het
Hooft en P. C. M. Jansen: E, J. Th.
Pïcard en C. J. Zhimans; C. Klok en
C. W. Werkhoven.
WIJK AAN ZEE EN DUIN. -
Ondertrouwd: W, L. Maussen en A,
Niiman.
Geboren: Cornelia d. van W. C.
Nijssen en Q. Lubbe -B: Gerardtta
Franciscus Joseph Hyacmthus z. vac
A. M. van Gent en P. A. Jacoh6.
Jan. zoon van H. B. Th. Toebes ©n
van G. Essel ng
Hendrik, zoon van G. J. Wasse
naar en H. Broekhuijs.
Bemardina Adriana. d. van P. J
H. Tiebosch en W. M. Smits.
Buitenland
DE GEZONKEN DUITSCHE SCHE
PEN. In het Lagerhuis verklaard®
Long, de Engelsche minister van Ma
rine, dat de bergingswerkzaamheden te
Scapa Flow alleen die schepen betref
fen, die, voordat zij zonken, in ondiep
water konden worden gesleept.
De kosten, die niet al te hoog zullen
zijn, worden voorloopig door het depar
tement van Marine betaald, doch de ge
allieerden zullen later over de verdee-
Ung er van beslissen.
EEN BOLSJEWISTISCHE DUIK-
BOOT TOT ZINKEN GEBRACHT.
LONDEN, 7 Aug. De admiraliteit meldt,
dat hedenmorgen een telegram is ont
vangen van den bevelvoerenden zee-offi
cier in de Oostzee, inhoudend, dat de
bolsjewistische duikboot door de Erit-
sche torpedojagers „Valorous" en „Yan-
icouver" tot zinken is gebracht.
NOG STEEDS MIJNEN". De
trawler „Magdeburg" is op de Noord
zee gezonken door de ontploffing van
ccn mijn, die in het' net werd opge
haald. Eén man kwam bij de ontplof
fing om. De overige leden der be
manning werden door een trawler
opgepikt, nadat zij 26 uur op zee had
den rondgezwalkt.
EEN AANSLAG. Arnerikaansche
detectives, die zochten naar de anar
chisten die in Los Angelos een moord
aanslag deden op dm Ameriknan-
schen assistent procureur-generaal,
waarbij zij hem en zijn eclitgenoota
verwondden en hun huis verbrand
den, ontdekten de lichamen van twee
mannen, die door middel van luin
eigen gordels geworgd waren.
Men gelooft, dat de anarcliisten
die de Mexicaansche grenzen tracht
ten te bereiken, deze menschen dood
den, omdat 7;j Fiv.n voedsel weiger
den.
EEN SAMENZWERING TEGEN
RENNER EN SEITZ. Uit Ween en
wordt geseind De bladen niridec da
ancstatie ccn man, die door cc 1
ander peisoon, wier.s naam niet bekend
'f -i buir zou zijn nomen ...1 presi
dent Scitz en staatskanselier Renner
te vermoorden. Tot dusver is het nog
m t f»el:ei fijne van de 3. te -we
ten te komen. Ook is n t bekend,
welke de beweegredenen voor den rnooid
zijn g.-weest. De pX.iie onderzoekt
thans of ook nog andere per^cnen b j
de samenzwering betrokken
Een leekenpraatje orer
tien sterrenhemel.
DE HEMEL DER VASTE
STERREN.
Reeds van de vroegste tijden af, be
schouwde men met verrukking en aan
dacht den met sterren bezaaiden nach-
.telijken hemel.
Chnldeijrs en Cliineezen, Egyptische
priesters cn Arabische herders, hieven
reeds voor duizenden jaren hunne oogeu
omhoog, en trachtten op hunne wij ie
den sterrenhemel te verklaren. JMen
trachtte éénheid te vinden in die raad
selachtige opeenhoophig van lichtende
punten, die daar bij houderdduizencieu
aan den Oosteischen hemel schitterden.
Men ging ze rangschikken in groepen,
sterrebcclden, en de fantasie gaf aan die
groepen eigenaardige benamingen, die
tot heden in gebruik zijn gebleven.
sterrcbcelden, die in oude oorkonden
van het menschelijk geslacht worden g.-
noemd, zijn de Groote Beer of Wage -,
de Orion, het Zevengesternte en andere
meer. In den Bijbel lezen wij in het ge
hoofdstuk van het boek Job, geschre/ 1
in dc se eeuw vóór onze tijdrekening
j.Hij (God) die alleen de hemelen ui -
breïdt en treedt op de hoogten der zee,
I tic den Wagen maakt en den Orion en
het^ Zevengesternte."
Cn bij Homerus, die in de ge eeuw
'dor Christus leefde, lezen wij „de
aarde, de hemel, de zee, de zon, de volle
»iaan cn alle sterren, waarmede .->c
de hemel tooit; de Plejaden, de Hya-
den, dc Orion, de Groote Beer, die om
dc Pool wentelthet is het eenige stet-
rebceid dat niet in de zee onderduikt."
Ook de schitterende Sirius, in liet ster-
rcbeeld de Groote Hond en Arcturus in
Boütcs zijn reeds duizenden jaren ge
leden bekend.
Den geheelen sterrenhemel heeft ec
fantasie in den loop der eeuwea samen
gevoegd tot groepen. Behalve de ge
noemde zijn de meest bekende de Klei
ne Beer, Cassiopeia, Pegasus, Andro
meda, de Lier, de Kroon, de Zwaan,
Hercules, de Stier, do Pleadcu, de Twee-
lingen cn a. >n. jjc ou.lste benamingen
hebben wij te daukeu aan de Chaldeèrs,
tiet beroemde wetenschappelijke volle der
udheid, waarvan wc reeds lezen in hot
serstc bock van den Bijbel Genesis, da:
Terak, de vader van den aartsvader
Abtiuiam, woonde te Ur in het land der.
Chaldeersj
De >- i gaven aan sommige st?'-
rebeelden de namen hunner goden. De
Arabieren gaven welluidende namen
aan enkele groote sterren Aldeburau,
Rigel, Betclgeuze, Mizar en andere
meer.
Het onveranderlijke van dcu sterren
hemel, waardoor alle beelden of con
stellaties, ofschoon om deu Pool des
hemels draaiende, toch steeds in den-,
zelfden, stand tot elkander staan, ver-
geraakltclukl zeer, aan de hand van
een goede sterrekaart, het zoeken en
vinden dier figuren aan den hemel. Be-
hooren die stenen, die voor onze oogea
ééne gioep vormen, de 7 groote sterren
van tic Groote Beer, de 5 van de Ca--
siopcia, en anderen nu ook bij Ikaa
Of is dit gezichtsbedrog, en zijn zij mis
schien op millioenen K.M. afstand van
elkaar verwijderd, zociat het sierrebeeld
slee! - schijnbaar dien vorm heeft. Zeer
zeker is dil laatste het geval, te meer
nu men ontdekt heeft, dat elke ster zijn
eigen weg gaat door de ruimte, zooals
we reeds weten van onze eigen zon, die
met haar planeten, met enorme snelheid
vliegt in de richting van hel sterrebecll
Hercules. Zelf hc-efl men kunnen bereke
nen hoe de vorm was van den Ori m
en van de Groote Beer, duizenden jat"
geleden, en hoe de stand dier sterren
zal zijn duizenden jaren na heden, bijv,
de Groote Beer,
na 50,000 jaren
vóór 30.000 jaren
't Is zeer moeilijk te bepalen, hoe ve:
de sterren verwijderd zijn van on z
aarde. Toch kan men door wiskundige
berekening vaststellen, dat de meest
bij zijnde ster, toch nog ongeveer 3 maal
honderdduizend maal verder van ons
verwijderd is dan onze eigen zon. Het
licht dier ster in het sierrebeeld Cen-
taurus, l eeft ruim 4 j^ren noodig om
ons te bereiken, terwijl we weten dat
het liebt 300.000 KT'. - ééne seconde
aflegt. Wai.uccr we aandachtig den ster
renhemel gadeslaan, dan zien wij da',
alle sterrcD, iu onveranderde groepee-
ring', zich oiu één middenpunt vau den
hemel schijnen te draaien, en wel om
eene ster van dc' Kleine Beer. Die ster
staat bijna loodrecht boven de Nooid-
pool der aarde en heet de Poolster. Ze
is ie vinden wanneer men door de bei
de laatste sterren van de Groote 3e»r
ten lijn trekt cn die opwaarts verlengt
tot eene vrij heldere ster; dat is le
Poolster. Sinds eeuwen staat zij daar
aan den hemel, middenpunt van diï
gcheele schijnbare beweging. We zeiden
schijnbaar, want de sterren staan stil,
maar onze aarde draait, met hare as
naar dc Poolster gerich van het Wes
ten naar het Oosten. Daardoor zien we
ook onze zon in het Oosten tpkomen cn
iu het Westen ondergaan.
De sterren werden, naar hun licht-
kracht, gerangschikt in verschillende
grootten. Dc sterren der ie grootte zijn
die, welke voor ons oog het heldersie
aan den hemel schitteren. Hun aantal is
zeer beperkt eubedraart voor hel
Noordelijk Holfrond 13 stuks en voor het
Zuidelijk Halfrond 5 sterren. Tot de
2c grootte worden aan de beide half
ronden 50 sterren geiel", dan volgt dï
derde grootte met 200, de vierde iet
600, dc vijfde met ongeveer rzoo, en
Cc zesde met 3óg_>, dus ie zamen ruim
557.0 stenen, voor zoover ze onder Je
meest gunstige omstandigheden op beide
halfronden voor het oog zichtbaar zijn.
Aan onzen Noordelijken hemel, met
ochtigen atmosfeer, zal men. 11 et
bet blootc oog bijna nooit meer dan
>00 kunnen lellen.
De uitvinding der telescopen bracht
ecu gvootc veranderinghet getal der
oor de s'crrckundigcn zichtbare sterren
ermeerderde lot 32500, en uu ook de
[■holografie ons prachtige foto's van den
terrenhemele verschaft, is het getr.' Ier
in den stcuencatalogus gebocKte stor
ten, gestegen tot 20 millioen, behilve
de donkeie bollen, die zeker bij duizen
den worden geteld. Wij duizelen bij de
gedachte aan de oubegreusde graotnrid
der schepping'.
Wonderbare ontdekkingen h te ft dc
wetenschap gedaan. Door hel ongev/a-
I ende oog zien wij niets anders dan het
donkere hemelgewelf met talloozc flix-
keiende stipjes. Maar de elescoj.en, die
de diepten des hemels peilen, geven
ons de groots ie verscheidenheid te inn-
scliouweu in de prachtigste kleuren en
in de heerlijkste vormen. In alle tinten,
rocd, oranje, geel, blauw, schitteren tie
zonnen in de ruimte.
Dubbele sterren, zonnen, mach
tige vuurbollen, die zich om elkaweu-
telen, cc om eene donkere bol. Ook
daar geidt weer de onveranderlijke w-t
van de middenpunt vliedende krarhi die
ze van elkander vcrwijdeid houdt,
zijn er in alle verhoudingen. Sommigen,
twee zonnen geitjk aan elkaar, rich i:i
bcirckkeli kc nabijheid of ori grocer, af-
.stand om ei) aar wentelende. Anderen,
omringd van écu of meer donkere bol
len, die huu licht op geregelde ijd-
snppra verduisteren. Veelal slechts 2
of 3 ionr.cn, uf meerder, .jtdat in gf>-
ter aantai bijeen zijnde, gerekend wor
den bij de '-'crrehoopou. j.M'.b'u !o sic -
ren heeft men reeds meer dan éoo out-,
dekt.
e Sterrenoopen zjn v. .au.o
lingcu van honderden of duizenden zt 10
1, dicht opééngedrongen, scliiitiiend
docr dc telescoop sis ééne opee: vping
van even zoovele elect-isclic vlaTrxetjes.
Ze gelijken, zooveel zichtbaar voor liet
oog op kleine neveltjes, r.«.r»r de ics-
coop ontleedt ze in talrijke s:r: ic-vi, dicht
in één gedrongen, ccn pracli g, ve.-iuk-
kcliik gezicht.
Reusachtig groote y 1 a in-
ende nevels ziin ia allerlei vor
men, bij duizenden, gestroeT door da
oneindige ruimte; raadselachtige ver
schijningen, die voor dc ctroaomen
nog s eeds voorwerpen zija Vtu ernstige
studie. Velen worden door de teles
coop ontleed in sterrehoo;:cn. Audere
nevelvlekken bujvenj ook bij cc sterkste
ergro ting, slechts vlammtrce gasmas
sa's, veelal van rcusachtigen omvang.
Ze komen aan den heniel voor, in de
eest ve.schillende vormen.
Sommige verschijnen als weL:g rich
tende strepen cn or e/elinz .;:c vickkcni
Anderen hel hri'.vru cr atc vlokken
uitéén gescheurd. Sommigen in groote
spiralen draaiende, alsof ze door lievi
ge verve-stormen in beroering werden
gcbrac"' êh op de spiralen lal van nc-
vei.ichitge sterren. Anderen weer regel
matig gevormd als eer.e ovalen nng,
met e.:: ster of een nevelachtige.massa
raalnevcds trekken - bijzonder de aan-
dacht der astronomen^
