HAARLEM'S DAGBLAD
OM ONS HEEN
Boitenisndscn Ovtrzisbi
0|NSO«a 26 AUGUSTUS 1919 TWIEOE BLAD
No. 2646
Causerie over de Elta.
De reden waarom üuizénde mcn-
éd'.en naar de 13'la trekken, toch «en
onherbergzaam oord aan den
jjant van liet IJ, is natuurlijk de ge
heimzinnigheid vun het vliegvak.
Niet de machines zelf zooals ze daar
öistip. stil en kolossaal in de groote
jicloonsteliinuszuleii slaan, maar hut
Thesen zelf. Dal opstijgen en de lucht
nu-aan. waai' geen naai is oin aan
peren; nooh een steiger om af te
Kannen: en dun de aantrekkelijkheid
run bel gevaar. A! houdt de kleine
Avro haar bedaarde toertjes met de
jtgebnatieheid van een trekschuit, de
aanwezigheid van den verzekerïngs-
man. die ie voor f 60.000 tegen dood
vallen assureert, na betaling van eer
premie van viif en twintig gulden,
bowiist toch snaar, dat er een nog al-
tikl 'n 'Jein kiiezeltic gevaar is over
gebleven. 13n wonderlijk toch. dat go
vaar lijkt veel grooter wanneer ..ie
broer of zuster of neef 111 die Avri<-
.veenschuit loert, dan wanneer Fokker
of Draper de zonderlingste toeren ver
koopt. D-at komt, oindat je er in je
nc. van overtuigd bent. dat die als
iiiumien van het vak, er wel
bwSnuds af zuilen komen.
Hit is eigenlijk iamiuer. dat na de
n.ierisC historie van daen Belgiseben'
parachutist. liet duwen met het val
scherm totaal verboden is. Dat vormt
i.u mist the missing link tusschen de
rliei'kunst en den aardbewoner, die
de iucht nog niet durft ingaan. Raakt
stoomboot kapoeres, dan zijn de
iraiéingbooten er altitd nog, gebeurt
fei malheur met je spoortrein, dan
sneuvelt niet iedere passagier maar
cis er een vleugel van het vliegtuig
preekt, of de motor in braad vlieg'
idnii is erin de iucht géén enkele kan-
Slok meer. oir| je veege lijf aan 'op
jSiangen. Dood moet ie' Tenzij....
leen valsehet in u de h '.ad beat. Het
br.oxe niet vee, zijn Int ie tets, do
laatste kans. en toch ook, welbe-
irhouwd. geen slechte. Als het toestel
n orde is. zal het wel belioorlnk
verken. Ingewikkeldheden zijn
liet aan, Het behoort tot het ras der
larapluieo, maar heeft oen andere
bedoeling. Het verzamelt een dikke
iaaa lucht, waarop kc- kunt rusten
4e uw lichaam tegenhoudt,
liet. om naar zijn oorsprong terug te
en. al te snel wil vallen. De leek
vindt het griezelig, dat hij met zoo'n
dinsr. onder &jn armen vastgemaakt,
door het luchtruim zou zweven
ieroepsvaarder hoeft er al een vast
mik;er van gemaakt. Toen het eerste
Engelsche vliegtuig boyen de E'ta
kwam .stapte de parachutist van de
bemanning even over hrtord. om te
kijken of beneden alles in orde w;
voor de ontvangst zooi ets als de
X. V. B.-consU:. die op Zondagmor-
aar het veld. fietst om'te zien of
het bespeelbaar is.
In ernst, het valscherm is geen
kuis'.enmakeiij evemin ils loopings,
pulles. piqué';. feuilles-inortes er
saderei; ons gewaagd toeschijnend i
|jt«wegingen: deze laa.tste zijn uefe
ren in wat er met vliéïctuigen ue-
óaaii >.an worden, vóórdat ze neer
jstorren, hét valscherm is hel contact
itasschen aarde c-n luelii. Het is vol
jftakt ceen' kunst om te voorspellen.
;dat i.: de groote luchtaehejier. Jie .i.s
jtKomatig tweemaal daags naar
Parijs..Rome, Londen. Oa;r, 0f Xew-
ïork zuilen brengen in ie hut van
lederen passagier oen valscherm zal
hanzen, evenais- jju in de bootkarner-
iles de reddi ngbooi. met esu beknop
JMebruiksaanwijaang er naast. Oefe
rangen (maar 'dan. door bekwame eu
Koelbloedige iiedon zullen de vlieg-
sport oritzagiiik snel populair maken,
[omdat zij het antwoord geven op -ie
ts zoo natuurlijke vraag, van een se
cuur publiek: als ik eenmaal in ae
iucht ben. hoe kom ik er dan met
[soei fatsoen weer uit!" Daarom hoop
|h. -iat de or/.-'e-teDis hü dep persten
-keer. het griezelig drama van die
twee met een derde op 1500 meter
worstelende mannen. Ie autoriteiten
nipt zou schuw gemaakt zul hebben,
dat deze uiterst nattig© verfoonnig
verboden wordt, "t Zsiu doen denken
aan den burgemeester, wiens taJi'.o ui
ha-ar sluao 'n v&lschesn tand had inge
slikt on die daarom nardoes in ziin
gemeente alle valsche gebitten ver
bood!
De beteekenis van tentoonstellingen
en demonstraties ais deze kan bijna
niet worden overschat Vooreerst, om
dat ze in ons land wordt gehouden en
ons daarmee plaatst in de rij van
lien, die belangstellen in het moderne
vervoermiddel, van lien ,,die mee
willen doen". Het geschenk van de
Italiaansche regeering toont aan,
dat dit niet onopgemerkt is gebleven.
Maar bovendien, er is aan deze
luchtvaart nog zooveel onontgonnen
"wetenschap verbonden. Wolk een
ontzaglijke verbetering merken wij
niet op in de kracht en de constructie
van do motoren. Zijn we daarvan aan
't eind? Ben dwaas, die 't mocht mee-
nen. .Nog altijd wordt met ijver naar
beter gezocht. Dan de vliegtuigen zelf,
oplossingen van de schijnbaar onver-
eenigbare eischen: stevigheid en licht
heid. De phptographie, die, uit de
lucht genomen, allerlei eischen stelt
aan apparaat en hulpmiddelen. De
draadiooze telegraphie en telephonic,
die onmisbaar zijn om met do aard
bewoners ui aanraking te blijven. De
oriëntatie, de middelen oui te bepalen
waar ine» is en waar de bestuurder
heen moet. En niet het jannsl gewich
tige vur. dit aiies, de meteorologie
of de kennis van bewegingen en toe
standen in den lucht-oceaan. Wij we
ten wel, hoe weinig wij dkurvan we!
weten, daar de eenvoudige voonspei-
ling, hoe liet weer over 12 uur ten
naastenbij wel zijn zal, toch nog zoo
vaak mislukt. Hoeveel belangrijker
dan voor den aardmensch is de
weerstoestand voor den lueUtrnensch!
Hij inag er bij den tegonwoordlgen
staat van de vliegtoestellen niet meer
g e h e o 1 van afhangen (ik herinner
inij nog duidelijk, dat ik voor het
eerst zag vliegen te Utrecht, door
Olieslugers, die niet opsteeg vóórdat
de wimpel aan zijn hangar slap
naar beneden hing) in elk geval zijn
Inchtstroomen en tegenstroornen, ha
gel- en regenbuien, onweer en wol
kengevaarten, voor hem nog van hel
allergrootste belang. Vooral omdat hij
er nog zoo weinig van weet. Waarom
is de toost andxvan de lucht anders bo
ven een stad, een bergketen, een woes
tijn of het vlakke veld? In hoover is
die anders? Ziedaar een paar vragen,
aarop het antwoord nog niet gego
ven is, ofschoon het toch nou-'
dig zal wezen voor een ongestoord
luchtverkeer. Nu' is de mensch zóo,
dat li ij zich pas goed inspant, wau-
neer de practijk van het leven nieuwe
ontdekkingen eischt en daarom kun-
we or op rekenen, dat do ge
leerden met grooten ijver de studie
van de meteorologie vervolgen en
den dampkring zijn geheimen ont
rukken zullen.
In -Jen aanvang van deze causerie
heb ik gezegd, dat het terrein uun
den overkant van 't LI onherberg
zaam is. Daarbij mag ik veilig blijven
in zoover, dal een plek, waar je op
overvo'Je booten heen moet varen ol
langs slecht bestrate buurten een
half uur lang heen moet loopen, geen
ideale bestemming is. Maar onher
bergzaam in letterlijken zin is de
Elta niet. Herbergen zijn er genoeg.
Laat ik de voornaamste b.-dirijven,
liet restaurant op het eerste rangs-
liegterrein. Een loods van binnen,
een terras van buiten, op dat terras
een estrade en op die estrade een
orkestje. Het orkestje onder een ka-
pelmeeslei', die waarschijnlijk niet
zoo mesjogge is als hij doet. De zon
derlingste verdraaiingen van gezicht
en ha.'s, armen en beeneri schijnen
alleen sommige leden van hel or
kestje te amuseeren (droeve nood
zaak misschien?) maar 't iiublick ziet
die grimassen TTi koele verwondering
en maakt er zich volstrekt niet
druk over. Dan op eens, aangezien
er toch climax in de grollen moet
mi, neemt hij een stoel, gooit m-m
op den grond, gaat er dwars op zit
ten, zet vliegkap en bril op, doet een
dikke das om en maakt dc gebaren
van een vertrekkenden vlieger, waar
bij hij springt als een kakkerlak- Al
dien tijd zw ijgt het orkestje, ofschoon
het, geloof ik, evengoed zonder zoo'n
weinig ernstigen kapelmeester zou
kunnen doorspelen. Ten slotte springt
iiij op, "t intermezzo is afgeloopen en
ile toehoorders zuigou verder aan hun
peperdure kwast.
Op eens staat er eon juffrouw in 't
pad tusschon do stoelen, mager als
'lie stoelen zelf, met een vliegenden
rossige» haardos on korte rokken,
korter nog, dan do gewone rokken.
Ze maakt den indruk, alsof z*e uit
een vliegtuig uit de luobl is komen
vallen. Een minuut naderhand ver
schijnt er een gerokte heer, die gra
cieus haar slanke leest omspant
rnet haar een step b< gint tusschen
stoelen en bezoekers door. t Lijkt
een eierendiuis. Hoe is 't mogelijk
dat zij den stoeren buitenman niet
aanraken, die ze niet zien aankomen,
hoe ter wereld ontgaan ze een ver
moeid aansloffende mama met doen
ter, die kregel kijken en uit de hoog
te; hoe veischalken zij den opgescho
ten kwajongen, die expres in t pan
blijft staan, om de botsing! Opeens
is 't uit, de muziek zwijgt, zij staan,
do glimlach trekt op slag weg van
hun gezichten en even hijgend trip
pelen zij de loods in, om te rusten.
Wonderlijker combinatie dan de
luchtvaarders, die in hun toch zvvalt-
'ke toestellen de onvcrvaardste dingen
doen en deze t.wee lichtvoetige dan
sers, lieb ik van mijn leven nooit ge
zien.
Er 2ijn nog meer herbergen. Som
mige hebben een plat dak gemaakt,
waar je op zitten kunt, mei de illusie,
iets dichter bij dc vliegers te zijn,
twee of drie meter of zoo. Overigens,
heel dicht naderen ook zij de vliegers
niet. Een stevige afscheiding houdt
de toeschouwers in hun eigen bc-lang
ver van de opstijgende en weer terug-
keerende vliegtuigen, die soms mi
nuten lang op het groote vliegveld
als kwaadaardige rli.-rcn staan te
brommen, totdat de hand van den
temmer hen vooruit doet stuiven en
dan omhoog.
Vóór die afscheiding staan in de
middaguren, wanneer gevlogen wordt,
de -kijkers rijen dik. üe langen heb
ben gelijk, de korten zoeken triest
naar. ean opening ju de menschen-
haag, waar eens nienïund vóór hen
staat. Maar die is or niet. Als zij
willen kunnen zij ons, die aari den
grond kleven, uil lachen door zich
aan "t P a s s a g e-B urea u op te
geven voor een vliegtocht en daarna
over ons heen te zweven, misschien
wel met de groote Handley-Page naar
Londen, voor 15 pond sterling" f 180
heen en terug.
J. C. P.
In Opper-Silezie heerscht rust.
Alleen in enkele grenssteden heb
ben de Polen nog getracht hun slag
te slaan, maar de Duitsche militairen
wisten dit le voorkomen.
De „Vossische Zei lung-" schrijft:
„De Duitsche militairen hebben zich
tegen de taak opgewassen betoond, am
de rust in Opper-Silezië te herstellen.
Tegelijkertijd is liet. work in die ma
te hervat, dat men er op rekenen kan
dat alle stakers aan hel werk zullen
gaan."
In tusschen is de Entente-commissie
toch naar Silezië getrokken.
In een interview met den corres
pondent van den .Matin" heeft de
Duitsche minister van landsverdedi
ging Noske erop aangedrongen, dat
de Entente de Duite'-he krijgsgevange
nen in ïijï
dat de Duitschers niet meer aan een
revanche oorlog zouden denken.
„Wij spannen alle krachten in om
het vredesverdrag na te komen. Maar
begrijp och In welke buitengewoon
moeilijke omstandigheden ik, als mi
nister van ue nationale verdediging,
verkeer. Overal n Duitschland zijn
nog [Bolsjewistische nesten en er ko
men er nog steeds bij, geloof ik. Een
tweede revolutie is zeer goed inoge-
Iijk in den a.s. winter. De eerste heb
ik kunnen onderdrukken, zoodat ik
voorkomen heL, dat in het centrum
van Europa een woestenij ontstond.
Men moet mij de middelen laten om,
zoo noodig, een tweede maal le bun-
tien optreden".
Noske verklaarde verder dat hij be
schikt over slechts 400.000 man, wel
ke s trijdmacht hij vóór April tot
100,000 man moest terugbrengen. Ik
verminder reed» de effectieven, zeide
hij, maar tegen I Oct., wanneer bet
verdrag in werking treedt, moet Ik in
twee maanden 150.000 man op straat
zetten. Voeg deze 150.000 man bij de
werkeloozen, die wij reeds hebben,
en gij begrijpt hoe een communistisch
blad dezer dagen kon schrijven, dat>
„de mannen, die Noske zal moeten
ontslaan, onze gelederen zullen ver
sterken".
De minister vreesde, dat dit blad
het bij het rechte eind had.
„Met 100,000 man, ging hij voort,
kan ik de rust niet in het land hand
haven." Daarna drong hij op ver
meerdering van dit getal landverde-
cUgers aan.
Ten slotte besprak Noske den eisch
tot uitlevering der officieren, waar
bij hij1 betoogde, dat de Entente tot
dusverre geen enkel concreet geval ten
laste der Duitsche officieren heeft
aangevoerd. Met een beroep op de ge-
voelens der Franscbe officieren ver
klaarde hij, dat hij niet aan een le
ger kan vragen zijn tusschen komst
te vorleenen om zijn elg
aan een vijandelijke rechtbank over
te leveren. Dat zal ik nooit doen, zei
de Noske. Hij achtte dit een moreele
'iimogeL-jkheid.
De Entente denkt evenwel ernstig
aan de bestraffing der Duitecheni.
Ui;, Parijs wordt gemeld:
Voor den krijgsraad van Nancy zul
len over uiterlijk twee maanden een
iiital Duiische officieren, onder-of-
cicren en soldaten terechtstaan, be
jhuldigd van wreedheden, gepleegd
ui Lotharingen. Onder de beklaagden
kroonprins Rupprecht- van Beieren.
Do krijgsraad zal rnet het oog op
het fei t, dat de Beiersche kroon prins
veldmaarschalk is, op bijzondere wij
ze zijn samengesteld. Men goloofi,
dat het voorzitterschap zal worden be
kleed door een der Franscbe veld-
aarsohalken.
In Hongarije zal thans zoo wordt
tenminste uit Boedapest geseind
een socialistisch-democraUsch kabi
net gevormd.
De geallieerde vertegenwoordigers
te Boeciiarest hebben mpnens de En
tente een nieuwe nota gericht aan de
IWeme&nscbe regeer.ng. Evena.g de
voorgaande heeft ook de-ze bclrcK-
king op de bezetting door de lloeine-
niüra van Hongarije en op dc dooi
Uoemeeoscne leger verrichte re
quieities. Roemenië wordt uifgeiioo-
digd zich te houden aan het negin-
tiet welk ten grondslag ligt aan
vredesonderhandelingen, nl. dat
schadevergoeding niet kan gevorderd
worden door een mogendheid op z e-
zelf, maar slechts door de geallieer
den te zamen. Deriialve wordt de
Roemeensche regeering verzocht een
staat op te maken van uDc schade
loosstellingen en requisites, op llon-
gaarsch gebied door de Roemc-niérs
verricht, welke in mindering moeten
worden gebracht van liet aandeel,
hetwelk aan Roemenie zal kunnen
orden toegewezen bij hel vredesver
Irag niet Hongarije.
In een hoofdartikel met he; op
•chrift Geconcentreerde aanval op
het Raden Rusland" schrijft de ,,Vor-
warts" over die kwestie:
„Zal ite Boedapest Moskou vallen?
Het blad Vneem. dat de Entente'
cd» alle krachten heeft geconcen
troert, om ec-n Russische tegenrevolu-
te veroorzaken als offensief tegen
sovjet-regeëning. Aau alle zijden
wordt de opnnirsch tegen Petersburg
Moskou voortgezet. Ook in Esth-
1. üd. In het noorden zlm vliegcraan-
llen «eduun op Jiroonstadt en po
gingen ondernomen om de Russische
oorlogshaven binnen te dringen. De
Finnen schijnen zich van hun laatste
rlaac weer hersteld te hebben; op
het Moerman front i& liet offensief van
Rood© troepen Met alleen tot
an gekomen, doch er is ook een
wankeling in het Russische front
waar te nemen. Koltsjak is in het
costen wel is waar teruggedrongen,
maar herstelt zich weer met behulp
Amerikanen. Het critie&st is de
land van Lenin in het zuiden en
zuid-westen. Denikiii sh-inti niet ver
nicer van Moskou. l>e V'orwiirts be
sluit met de opm jerking, dat de groüd
s agea. waarop de Radenrepubliek
gevestigd is. ton eencnmale zullen in
eenstorten. evenals Hongarije. Br is
een groote nood ontstaan door het
systeem van dé regeering.
U.it New York wordt geseind:
Draadloos. Naar verluidt is men om
trent de cischc-n" der Italianop de
vredesconferentie tot c/verecn-tem-
ming gekomen.
V«rspr«ttf nieuw*
DE NEDERLAAG DER BOLSJE-
WIKI. De Bolsjewiki hebben tiians
geheel Podoilë ontruimd.
DIENSTWEIGERING. 1200 Kn-
gelsche soldaten, die met verlof naar
huis geweest waren, weigerden te
Southampton scheep te gaan om weer
naar Frankrijk te vertrekken.
Zij beweren, dat het plan bestaat,
om lien, als zij weer in Frankrijk te-
rii£ zijn, naar Rusland te zenden.
Volgen» de Daily Ghronicle"
hiervan geen sprake.
DE VERRADER VAN MISS CA-
VELL. Maandag zijn voor den Pa-
rijschen krijgsraad verschenen Geor-
Gaston Quien, beschuldigd van
verstandhouding met den vijand en
van het feit miss Edith CaveB te
hebben verraden Omer de 58 getui
gen bevindt zicli ook Brand WhitlockJ
Amerikaanscli ambassadeur te Brus
sel. Men schrijft den verdediger het
voornemen toe te concludeeren tot
schorsing van do zaak, tot de
schijmng voor het internationaal ge
rechtshof van den ex-keizer en von
Bissrng, die de verdediger
voornaamste schuldig-.ii aan den
moord op miss Cavell
DE SENAAT DER VEREENIGDF.
STATEN EN HET VREDESVER
DRAG. De commissie voor ile bui-
tenlandsche betrekkingen uit den Se
naat heeft ccn amendement van se
nator Lodge op het vredesverdrag
aangenomen betreffende Sjantoeng.
Dit amendement stelt China in de
plaats van Japan wat betreft het lot
Sjantoeng.
Binnehlaiiil
Ce loouactie in de
typografie.
Het Patroonsstandpunt.
In aansluiting met het gister reeds
meegedeelde over het patroonsstand
punt in zake de acue der typografen,
deelen we het volgende mede, dat ons
ter plaatsing wordt aangeboden door
het Algemeen Hoofdbestuur der BoeJt-
drukkörijbondcii:
Reeds een tiental dagen verschenen
in de Nederlandsche pers dagelijks
berichten over het dreigende conflict
in de typografie en over de wilde
stakingen, welke te Amsterdam en
Den Ilaag reeds tot uitbarsting kwa
men. De meeste dezer berichten wta
ren blijkbaar door den Alg Ned. Ty
pografenbond aan de pers verstrekt,
andere waren van de redacties. Thans
acht het Alg. Hoofdbestuur der fe
deratief samenwerkende patroonsbon
den; de Nederl. Bond van Boekdruk
kerijen, de R.K. Vereenigmg van
Nederl. Drukkerspntroons en de Bond
van Chr. Drukkerspatroons in Neder
land den tijd gekomen de zaak ook
van deze zijde te belichten, opdat het
publiek zich een onpartijdig oordeel
kan vormen, wanneer het inderdaad
tot een botsing mocht komen.
Bekend is het dat de bovengenoem
de patroonsorganisaties sedert 1914
door een Collectief Contract verbon
den zijn rnet de vier gezellen-organi
saties, te weten: den Alg. Nederl.
Typ. Bond, den R. K. Grafische»
Bond, den Nederl. Chr. Graf. Bond
en den Nederl. Graf. Bond, wefke
iaatste de neutrale gezellen omvat.
Van deze vier bonden is de A. N. T.
B. de sterkste. Hij telt meer leden
dan de drie andere organisaties te
samen. Dit collectief contract het
eerste contract, dat in een zoo over
het geheele land verspreid bedrijf als
dat der boekdrukkers de arbeidsvoor-
arden ging bepalen, lieeft zich
steeds in een groote belangstelling
van.de zijde van industrieelen en eco
nomen mogen verheugen. Verschillen
de brochures en studies liierovor ver
schenen, o.u. van de hand van Ho-
man van der Heide, Prof. Mr. van
Biom, Prof. Mr. Veraart, Mr. Ivor-
tenhorst, Ferd. Wierdels. II. Diexnor
en anderen. Aan de collectieve con-
tracteii van tal van bedrijven hééft
dit contract ten grondslag gelegen.
De e eiste tariefperiode, eindigend
ultimo December 1916, had een rustig
verloop, In liet laatste kwartaal van
1916 worden de onderhandelingen over
een nieuwe ovoreenkomst geopend en
na tal van bijeenkomsten werd beslo
ten het contract te hernieuwen rnet
ingang vjm 1917 voor een tijdperk van
drie jaren, eindigende den 3en Janu
ari 1920.
Reeds de eerste overeenkomst gaf
den gezellen tal van voordeelen, wel
ke in vele andere vakken tot heden
nog niet werden verkregen. Allereers:
werden de loonen bepaald voor allo
plaatsen des lands, welke ingedeeld
werden in negen gemeenteklassen,
die onderling met 1 cent per uur ver
schilden. De gezellen werden inge
deeld in drie kiassen» waarvoor even
zeer ue loonminiuia werden vastge
steld. Voor e.Ke werkplaats werd
bepaald, hoeveel gezeik» der eerste
en tweede looriklasse men in dienst
mocht nemen, opdat het aantal der
denlu en minder-beloon;lklasse met
te groot werd en zoodoe. ;.e Ue vroe
ger in iiet bedrijf weiig tierende jon
gens-exploitatie werd tegengegaan.
Het land werd verdeeld i» zes en
dertig districten, waar overal com
missies werden samengesteiu instaan
de uit een gelijk aantal patroons c»
gezellen ter oplossing van pe.srm.len,
welke uit onjuiste naleving der over
eenkomst mochten voortvloeien. Hier
boven werd een centraal co;
plaatst dat deze geschillen in hoogste
instantie berechtte en de artikelen
der collectieve arbeidsovereenkomst
interpreteerde. Bepalingen werden
gemaakt voor uitkeering van loon bij
onvrijwillig verzuim, bij ziekt..-, cp
feestdagen en een aantal vnenntieda-
gen. Bij dö hernieuwing der over
eenkomst in 1917 werden al «leze iie-
palingen uitgebouwd, steeds ten vcor-
deeie der gezellen, üe loonen der
meest talrijke groep, die der zetters
en binders der le loonkiasse, werucn
bepaald voor tic le gemeenteklasse
(Amsterdamj op 'SI cent per uur, voor
Ue laagste klasse op 24 cent bij een
arbeidsweek van 57 uren Drukkers,
machinezetters en nog enkele andere
categorieën genoten een hooger uur-
Joon. Het aantal vacantiedagen met
behoud van loon builen de algemeen
erkende christelijke feestdagen werd
op zes gebracht, langere en boog ere
uitkeermg bij ziekte werd toege
staan, de peisoneci-verhouding werd
verbeterd. Het verplicht minimum
aantal gezehen der eerste ioomklassa
werd nJ. opgevoerd, zoodat nog mui
der leerlingen iu het bedrijf kon wor
den opgeleid, wat als logisch gevolg
de positie van de volslagen gezeken
vooral van de minder goede werk
krachten daaronder versterkte.
Aan liet aantal overuren dat'in eik
bedrijf mocht worden gemaakt, wer
den grenzen gesteld. Vastgesteld
werd, dat een gez-.i, die drie jaar in
een bepaald bedrijf, gewerkt had,
niet mocht worden ontslagen, voordat
allen die later dan hij in dezelfde
groep in dienst getreden waren, hun
ontslag hadden gekregen. liet gevolg
hiervan was, dat de arbeider over
liet algemeen c-en groote zekerheid
an positie verkreeg en dat patroons-
illekeur bij ontslaan van werklieden
heel wat moeilijker werd gemaakt.
Bovendien werd het verplichtend ge
steld, dat alle contractanten tot
eene erkende vakorganisatie zouden
behcoren georganiseerde patroons
mochten dus uilsluitend georgani
seerde gezellen in dienst nemen, en
omgekeerd mochten georganiseerde
gezellen uitsluitend in diénst treden
bij georganiseerde patroons. Nog
verplichtten zich de patroons hun ge
zellen niet te belasten met de uitvoe
ring van „besmetwerk. Voor de
grootste groep, die der li.mdzetters,
werd een minimum-productie vastge
steld, doch deze werd zoo laag be
paald, dat zelfs een weinig bekwaam
zetter daaraan kon voldoen. Ten
slotte werd nog eene leerling-commis
sie ingesteld, welke de opleiding der
leerlingen ter hand zou nemen en
daarvoor in een uitgebreid reglement
bepalingen vastlegde zoodat iedere
jongen, die in het vak zijn intrede,
deed. inderdaad tot een bekwaam ge
zel zou worden opgeleid, tenzij hij na
verloop van tijd wegens gebleken on
geschiktheid weder uit het vak mochf
orden verwijderd.
Als voordeelen voor de patroons
kwamen hier slechts tegenover te
slaan de verplichting van de gezel
len oin geen arbeid te verrichten aan
werk, dat in strijd met eenig besluit
der patroons-organisaties door een
bepaalde firma zou worden uitge-
oerd, en de stabiliteit van de Iconen
oor den duur van het contract. Hier
door waren de patroonsMg irisaties
in staat op de loonen hun j>: cstarie-
en, te grondvesten eu ievcrir gscon-
racten aan te gaan voor den duur
■eonkomst. Nog verbonden de
werknemers zich tijde-ns de overeen-
;t geen werkstaking toe te pas
sen, ten doel hebbende veranderingen
brengen in het-in de overt er.komst
lepoakle, noch vereenigingen of per-
onen, die hiertoe mochten overgaan,
i tenige andere wijze dan door po
ging tot bemiddeling te statuien.
Evenzeer verbonden zich de patroons
dien aanzien "sluitingen tc
proclameeren.
De eerste helft der contractperiode
1917'20 verhep evenzeer op rustige
leer en meer leerden patroons
..en het vete goede. ;n de over-
Fo u i i i e t o n
Uil HET LEVEN \AN GEOFFREY
GILL,
D t 11 V
door IYANS.
78)
Dit was de geschiedenis van Imre
doi Czigany, zooal» G. G. die deels
Lvau zijn eigen lippen vernomen had,
4x18 had kunnen afleiden uit waar-
peming en informatie.
Wie oordèelen wil naar de strenge
ïoorschriften van zedelijkheid en
taht. zal in hora een misdadiger
Maar wie meent, dat veel lij-
groote schuld zoenen kan, zal
B;m beschouwen als ccn beklager.s-
waardig mensch. die, bij" al zijn min-
«u irig voor de wetten der sainen-
'tupg. edele en groote cigenschap-
i'êzat. Eu hoewel ik jurist ben
moet ik bekennen, dat ik mij in
bever schaar bij hen, die zacht
wnleelon, dan bij dc onverbiddelijke
handhavers van Wot en Recht.
Besluit,
'alen,
Je Budapest teruggekeerd, troffen
v mijne vrouw in den besion
stand aan. Zij had zicll van haar
gekweten en hot was voor haar
en onvergetelijk oogenl.lik geweest,
- ZiJ deii lieven, kleinen jongen
aan zijne ouders had Kunnen terug
geven. Over den lof die aan G. G.
kwistig en uit dankbare harten te
beurt viel, behoef ik niet uit te wij
den. Ook mijne vrouw en ik deelden
daarin voor een grooteigenlijk een
veel te groot deel! Die lof werd,
naar üe wijze der grooten, mede uit
gedrukt in een hoog© decoratie, die
mijn vriend en ik ontvingen. Maar
het licht van nieuw geluk en nieu
wen levensmoed, dat wij in de oogen
der ouders zagen, was ons een groo-
tere belooriing.
De geschiedenis van Imre den Czi-
gany werd aan den Aartshertog
slechts medegedeeld, voor zooverre
dat strikt noodzakelijk was. Wij spra
ken over „eene medeplichtige", maar
wie die medeplichtige geweest wus zei
den wij niet: wij gaven voor, dat wij
dit niii hadden kunnen ontdekken.
Ook Graaf Csadanyi heeft de geschie
denis vun zijne vrouw nooit geheel
vernomen en de verklaring van den
aanslag, door Imre op hem gepleegd
hebben wij hetn nooit gegeten. Hij
nam ook in verband met Iinre's
zelfmoord aan, dat liij met een
haJf krankzinnige te doen bad gehad.
Do tijding dat de Gravin door do sLot-
bewaarster van Vör&sliegy vermoord
was, maakte in Hongarije veel sen
satie. Die moord werd beschouwd als
in waanzin gepleegd een verkla
ring, die voor de hand lag on door
niemand werd tegengesproken. Zoo
bleef de eer der Csaddnyi's ongerept;
niemand heeft ooit geweten, wie en
wat de Gravin geweest was.
Graaf Csadanyi zelf is, enkele ja
ren geleden, bij een spoorwegonge
luk otn het leven gekomen. .Ware dit
niet geschied, waarschijnlijk 2011 liet
verhaal van onze avonturen op Vö-
róshegy ongeschreven gebleven zijn.
Wetende, dat ik er een eer in stel,
dc ondervindingen, van rnijn vriend
Geoffrey Gill te beschrijven, had de
Graaf mij gemachtigd, het gebeurde
op Vörösiiegy mits met gebruik
making van gefingeerde namen
mede te deelen, voor het geval hij
kinderloos mocht overlijden. Eu
stierf, als de laaLste van zijn geslacht.
Van zijn machtiging heb ik gebruik
gemaakt en de daarbij gestelde voor
waarde vervuld. Do herinnering aan
hem leeft bij ons voort: hij was een
nobele, hoogstaande figuur, de type
van don Iloiigaarschen edelman, zoo
als wij ons dien in het buitenland ge
woonlijk voorstellen.In zijn geval was
die voorstelling zeker niet geflatteerd.
De Graaf heeft aai» Béla Keiler een
aanzienlijke som vermaakt. Deze
heeft zijn vroegere betrekking van
houtvester teruggekregen het wonen
op Vörösiiegy zou voor hem een ze
delijke marteling geworden zijn. Na
den dood van Graaf CeadAnyl werd
hij door diens erfgenamen iu
zijn betrekking gehandhaafd. Ilonka
is sinds eenige jaren getrouwd met
een welgestelde» grondbezitter uit het
Banaat; maar zij eu haai' man ko
men Béla Keiler dikwijls opzoeken in
zijne eenzaamheid. Die eenzaamheid
drukt den ouden man niet zwaar: 1
leeft voor de plichten van zijn beroep
on in de herinnering aan vroegere,
gelukkige tijden. Met groole energie
heeft hij zich hééngezot over de mo
reele depressie, die liet gevolg was
van de vrceselijko slagen, hem door
het noodlot toegebracht
E11 de kleine Mariska? Met groot
leedwezen ontdekten mijne vrouw en
ik onmiddellijk, dat het Aartshertoge
lijk paar, hoewel het zich alle moeit'
gaf om vriendelijk tegen liet kimt tc
zijn, toch een gevoel van weerzin
niet onderdrukken kou bij de gedach
te, dut dit Zigeunerkind de dochter
was van den man, die hun zoo ont
zaglijk veel leed berokkend had. Mijn
vrouw is zooals de lezer weet
verstandig en energiek; zij kwam met
het voorstel voor den dag, dat wij ons
het lot. van Mariska zouden aantrek
ken. De lezer zal zich wel herinneren
dat ik eenigszïns nuchter aangelegd
ben; ware dit niet het geval geweest,
misschien had ik mij laten afschrik
ken door denkbeelden omtrent de
zonden der ouders, die in de kinderen
herleven. Daar ik echter Imre - ik
heb dit reeds bekend met den bes
ten wil maar niet als een gemccnen
misdadiger beschouwen kan en Ma
rkka's moeder een volgzame, vrien-
dclijke vrouw schijnt geweest te zijn,
bewaarde mijn nuchterheid mij voor
overijling. Wij hebben Mariska mede
genomen naar Holland, en, daar ons
huwelijk kinderloos gebleven is, be
schouwen wij haar als ons dochter
tje. Tot dusverre hebben wij daar
van nog geen oogenblik berouw ge
il ad.
Wij hebben eenigszïns in twijfel ver
keerd over de vraag, wat er gebeu
ren moest met de K. 100.000, die Imre
voor zijn dochtertje bij de Kommer-
zialbank gedeponeerd had. Wag dit
inderdaad eerlijk verdiend geld, zoo
als Imre beweerde Iiaïl? Wij be
twijfelden!... Toen hebben wij den
knoou maar doorgehakt en het zekere
voor iiet onzekere genomen. Het geld
werd geschonken aan een Veremi-
ging voor verwaarloosde kinderen te
Budapest en ik zelf stortle een be
drag van f 50.000 op naam van Ma
riska (die nu den naam van „Hor-
vatlx" draagt, maar door al onze
kennissen Marie Hendriks genoemd
wordt, hotgeen meer nuchter, maar
ook meer solide klinkt) bij een Ne-
derlundsche Bankinstelling. Zoo komt
niemand tekort en is elkeen tevre
den!
Over G. G. kan ik kort zijn. Het
bedrag van Kr. 50.0000, dal inderdaad
op aanwijzing van Géza llorvdth, in
diens schrijftafel gevonden werd,
stelde mijn vriend natuurlijk aan den
Aartshertog ter hand. Deze echter
wilde daarvan niets weten en zond
hem den volgenden dag het dubbel
\aa die som terug. Ook G. G.
ctus tevreden zijn! Maar dat hij deze
vorstelijke belooning verdiend had,
was buiten den „Catalogus", waar
van thuns alle vragen beantwoord
zijn. Dut Geoffrey Gill zijn gevaar
lijk en eervol beroep met succes blijf;
uitoefenen, weet een ieder, die geen
vreemdeling is in de crimineete ge
schiedenis vun onzen tijd. Van harte
hoop ik, dat liet niet de laatste maal
zal zijn, dut ik iets uit zij'n veelbe
wogen leven heb medegedeeld!
Ten slotte een reisavontuur. En
kele maanden geloden moest ik voor
zaken te Budapest zijn. Aan het Wes
terstation heerschte een geweldige
drukte, zoodat ik geen rijtuig of taxi
kon machtig worden. Ik nam dus een
„horddr" (kruier) om mijn handkof
fer te dragen en wandelde met hem
naar Hotel Hungaria. Onderweg ont
dekte ik, dat mijn „hord r stom
dronken was, zoodat ik ucn hemel
dankte, toen wij, aan het Lotet kwa
men. Daar, in het Jicht der eleclri-
sciie lantaarns, zette hij het hand
koffertje met een sierlijken zwaai op
don grond en nam, met een breed
gebaar, de genummerde -i»'t van het
hoofd.
- Xagvsagos ur! - zeUie hij met
n schorre stem en op een hnüerlgen
toon, die vage herinneringen bij mij
wekte. -- Waaraan heb ik het te
danken, dat een beschaafd en hoog
geboren lieer mij niet meer kennen
wil? Het uiterlijk :3 maar schijn, ge
nadige lieer, alleen op hot innerlijk
komt het aan, en cok het kleed van
den „hord&r" kan een man van 1»»-
schaving dekken! Ik ben 'n beschaafd
man, die Duitsch verstaat en spreekt,
zocals uw hopgwe'-geboren op dit
oogenblik bemerken kan. Wil de ge
nadige heer zich niet verwaardigen
terug te denken aan dien orv-rgete-
lijken nacht in Kisfalva, toen ik dat
zwijn, dien hond, dien dief. Imre den
Cnjganjv zoodanig heb |ifgestraft?
Herinnert u zich niet meer, hoe u en
ik, twee beschaafde mannen, elkan
der dadelijk begrepen en lief hadden?
Terwille van oude tijden, Hooggebo
ren heer, moge het loon, dat u mij'
toedenkt, wat hoog uitvallen.
Het was de vroegere postbode uit
Kisfalva, de ambtenaar met. recht op
pensioen!
Ik gal hem een vijf-kronen-s;uk: en
hij schudde mij de hand en weende
van aandoening!
Sic transit gloria rnundlt
EINDE.
