HAARLEM'S DAGBLAD
Van onzen reizenden Redacteur
DOHDERDAO S FEBRUARI 1920 TWEEDE BLAD
(D*rd« tHkli)
86
Van Berlijn naar Weenen.
(Aanteekenlmlen vfiu eeil verdoolden
reiziger).
Tan Ortslin naar Praag Scöoona Oerglaidntriken Orarvolla
trainen De Czecblxche donann Da volkan-lappenlakan vai
Tsjeclio-Slowakye Culinair» genoeg»»» ta Traag Da meellük-
Dedan ran bat ueeblscb.
EL
Weenen, 24 Januari.
Alle verzekeringen van de verschil-
lende i n 1 lch tingenbureaux ten epijt, 1
reed de trein naar Weenen dien Za- 1
terdagmorgen niet, d.w.z. wegens 1
„Einstelilung des Zugesverkehr" in 1
Oostenrijk, zou. de sneltrein niet ver- 1
der rijden dan tot Praag, de Czeclii- 1
echo hoofdstad. Dan maar de reie lot 1
daar gewaagd, om vandaar te probee- 1
ren zuidelijker te komen. Ik heb me
dat wel eenvoudiger voorgesteld, dun
het inderdaad de wérkelijikheid zou
blijken.
De trein verliet met Duitsche
punctualiteit precies op tijd de Saksi- 1
sche hoofdstad en snelde de tchoone
bergstreken tegemoet, die aan drie 1
zijden bet aloude Rohemen omalui-
ten. Voor een Nederlander heeft een
reis dooi' bergachtige streken altijd 1
haar bijzondere bekoring. Het oog bui
ten gewend altijd einders le zien,
voelt bier z'n uitzicht gevangen door 1
de kleurige heilingon van het ge-
sieente. rondom, aan welks voet hier
de Elbe en haar zijrivier, de Moldau
in een plots viak land stroomen. Dit i
is een bijzonder eigenaardig waarne-
meu, deze vlakke groene strook, waar
in de spoorbaan de groote Duitscne i
rivier gezelschap houdt en waaruit ter i
oostzijde de grauwige tot- rood-bruine i
rotsen opstaan. Haar hoogte rijst
Ti&arinate de trein het Ertsgebergte i
op de Duitsch-Boheemsche grens, na- i
dert. Daarvóór is liet nog terrassen- i
land, waarop de rood-hulv.i^e ge-
buchtjes liggen uitgestrooid. Hier-en-
daar kleurt daarlussehen het levc.u-
dik tintenspcl van een moderne villa i
in blauw, vuurrood en wit, Zoo snel
len Mttgeln, Heidenau en Plme,
in Saksen nog. aan het oog voorbij.
En de reiziger uit het vlakke lana
Stemt gaarne in mefc de uitroepen,
welke door den coupé klinken van de
geestdriflig-geworden Duitschers, ciie j
in hun noordelijke laagvlakten dit
uonkerc bi i genechoon evenals wij mis-
sen, en die vertellen, dat het ..aller-
adionst" en „famos" is.
De getande bergkammen, die U'ouw t
dc spoorbaan blijven begeleiden, ne
men bij Rothen allerlei fantastische 1
vormen aan. Soms zie je er koppen,
Bchcrp-geteekende gezichten tegen de
lucht aan slaan, tot je plotseling uit.
je bespiegelingen en vergelijkingen
wordt opgesclirikt door een hoog rot- j
eengevaarto, waarvan de top zeer diii-
delijik den vorm van den Duitschen pin
helm vertoont. Zelfs in dit, oord, üu.
alleen vrede en rust. ademt, word Je
nog aan de verschrikkingen van mill-
tarisme en oorlog herinnerd. Maar
die indruk vervaagt weer snel, ai6 -
dc spoorbaan een groote bocht maakt
en de reizigers door de breede D-trein-
vensters plotseling een verrassenden
blik gunt door hei rivier dal, dat ae
Eibe zich in het Ertsgebeigie heeft
uitgeslepen. Ter weerszijden zie jw
het sten op zijn voeten suaande rots
gesteente en ;n de groene vallei ilaai-
lusschen spoeden .zich de golfjes van
het bruinige rivierwater van het Reu- 1
zehgebergte naar de Duitsche laag
vlakte. Langs de rivierbedding glim
men in de middagzon de spoorstaven,-
maar ver kan je die niet volgen, want
achter hot ravijn, waar je in ziet,
blauwt een berghoogte, die den blik
afsnijdt.
We naderen de Duibsoh-Gzecliische
gtens en de bergen bouwen zich in Ue
boogie ruusaohuge forten. Het zwart
verweerde weelie gesteente schijnt
door de lichte strepen, die er in ge
krast zijn, tuis fluweel le glanzen.
Z.UO komen we dooi het bergland
in de Czeciiisclie republiek,' waar te
Tolschon-Bodenbacli de douane ze
telt: Zoil- en Pasz- en Geldrevision.
Als <le trein stilhoudt is 't een plot
selinge run op het douanebureau.
Want wie het eerst klaar is, heelt
nog kans om wat te eten te krijgeu,
dauv de trein niet langer stopt, aan
voor de Revision noodig is. Hei is een
gesjouw en een gedraaf van geweld.
Een groot aantal reizigers heeft een
&- tot lü-tal kolfers bij zich en van
dc grootste soort, waarmee niet al
leen de bagagenetten volgepropt zijn,
doch ook de gangpaden vorepea-d
worden; Ze hebben daar tenminste
b'euïïïetoo
De Amarant Ciub
Naar het Engelsch van
J. S. FLETCHER.
35)
Hij werd door eeai bediende ge
bracht van de wachtkamer naar de
badkamer; hij bleef nooit alleen. Ook
niet op weg van de badkamer tot de
straatdeur. Er was blijkbaar geen
kans om verder in lie: gebouw door
tc dringen.
King besteedde heel wal van zijn
tijd die week aan het lezen van boe
ken over vergiften die de specialist
waarmee hij oveir Avory's geval go-
sproken luid, hem geleend had. Hij
begon Cr iets van le begrijpen hoe
Avory vermoord was en hoe hij zich
zelf logen cm soortgelijk lot bescher
men kon, toen hij een brief van Lydia
Linkinshaw kreeg waarin zij hem
vroeg bij haar Ie komen. Hij ging
dadelijk natur Maid a Vale. Toen Ly
dia hem zag haaide zij een brief te
voorschijn.
Hot is- in orde, zeide ze. Je
bent aangenomen ais lid van de Ama
rant Clul>. RarUiclemy weet alles van
je af. liet was heelemaal niet moei-
dit nut, dat de vele staande passa
giers een zitplaats]e kunnen krijgen
op een omgekanteld en koffer, wamt
deze internationale treinen zijn zoo
overbevolkt, dat de helft der reizigers
zich met een staanpiaatsje tevreaen
moet stellen. Een dame, die uit Roe
menie de»reis naar Berlijn had ge
maald en nu teiugging, vertelde me,
dat ze heengaand, ongeveer half-
Europa had .doorgestaan4', waarmee
3 dagen en 3 nachten gemoeid waren
geweest. En dan klagen we in Hol
land nog, als we op een traject van
een half uurtje geen zitje kunnen
krijgen.
Natuurlijk is er aun de grenssta
tions een leger van Gephcktr&gcr
aanwezig, dat je den last helpt ver
lichten, maar het is dan toch nog
een heel moeilijk vraagstuk, om zoo
snel mogelijk de Revision te passee-
ren. Daartoe behoort 'n tactische blil
om een plaatsje uit te kiezen aan de
toonbanken, waarop je de koffers ge
opend moet deponeeren. Want je mo-Vi
zorgen niet terecht te komen in de
buurt vam mensclien met veel koifere,
niet zoo'n reiziger blijft de doua
ne-ambtenaar natuurlij-K lang bezig
en als buurman kom je pas heel laai
aan de beurt. Maai' veel keus heb je
niet, want do velo honderden, die
voor je zijn je moet eerst manne-
tj e-acliter-mann etj e in de rij lang-.-,
den passoncontroieur heen versper
ren do ruimte voor de Jang© banken
al goheel, vóór jo er bont en er b-ijft
je dan niets andere over, om je met
wat brutaliteit tusechep ae rijen voor
je in te dringen en met een welgc-
uiuien zwaai je liolfers boven op de
bagage van de vóór je staand en le
werpen in de hoop, dat je den stapel
van je voorman nog wat op zij kunt
werken, om een plekje open té krij-
geaiv Dat geeft dikwijls aanleiding tot
heel wat onaangename opmerkingen
over-en-woor, moor Je doet maar
beste je daarvan niet veel aan te trek
ken en maar te duwen en te dringen
wat je kunt. Want als je je geaulü
new aren kunt ben je er soius nog wei
sneller door, dun je bij den eaisten
aanblik van oren chaos van kolieis
en die duwende en dringende menig
te hebt gedacht. Aie de paseen en ae
Dagage m arde zijn bevonaen, kun
je aan de kas he invoerrechten gaan
betalen.
Als j© dan nog gevisiteerd bent,
moet je aan 'n Duitschen ambtenaar
je portefeuille overgeven, waarna li ij
zorgvuldig natelt of je niet te veel
marken uit Duitechland brengt. Want
Je mug inaar lbOO inuiken naar 't bui-
tenluna meenemen. Wie dus kans
heeft meer over te houden van 't mee
genomen geld, doet goed aan de Gekl-
revision, bij het binnenkomen van
Duitschland, b.v. te Bentheim, een
„Beecheinigung" te vragen, anders
raakt hij mogelijk z'n marken kwijt.
Dan nog oen nieuw spoorkaartje koo-
oen. waarbij jo meet opletten in
Czecliisohe Kronen te betalen, waar
van je er toen 13U voor 100 mark
kreeg, terwijl .leze kroon nog vier
maal zooveel waard was al6 de Ooa-
lenrijkscke.
Met een lief vuartje gaan we In hot
middaguur weer op weg in de richting
van Praag, langs hengen, die hier lij
ken opgebouwd t© zijn uit stapels
kurk. In de verte zien we besneeuwde
bergtoppen.
M'n Roemoc-nsche reisgenoot e, die
met haar man naar bet vaderland te
rug keert, waarschuwt one an Czeohyo
geen Duitsch te spreken.Als je iemand
aanspreekt, doe je he: in hei Fransch
en dan zet hij zoo'n wijden mond v.n»
bewondering open, dat hij in hel
Duitsch antwoordt; maar als jo hem
5n hei Duitsch iets vxvtgi. neemt hij
daarvan geen notitie, omdat hij jr
dan als een minderwaardig individu
beschouwt. De Czechen hebben zie!,
thans vrijgemaakt en hun onaJhanke-
lijkhedcLsgevocl is nu dermate gestegen
dat zij ook beweren, dat Praag eigen
lijk de hoofdstad is van Middcl-Euro-
Killg las den brief even over. iiet
was een kennisgeving dat hij geko
zen was tot lid van de Amarant Club
en een verzoek om zijn contributie en
entree te mogen ontvangen. Hij borg
don brief in zijn zak.
Een bewijs van loegang waar
voor? zoide liij.
Ja, dal weet je nog niei, ant
woordde Lydia. We zullen nog
moeten ondervinden hoe het afloopt.
Het zal het beste zijn als je den eer
sten keer maar met mij meegaat
Wanneer?
We zullen er vanavond o gaan
soupeeren, zeide King. Om twaalf
uur.
HOOFDSTUK XXI<
D c schuld-bekentenis.
De Kamer ging dat jaar pas huif
Augustus met vacantia en de leden
van do Tweede Kamer hadden het
prettige vobu'uitzicht dat ze in de eer
ste week van October al weer op hun
post moesten zijn. George en Letty
Ellington gingen naar het moeras-
sige deel van Yorkshire waar uc oude
Ellington en zijn zoon een klein jacht
terrein gehuurd hadden. Tegen het
einde van dc vacantie ging I-Iflda
Tressingham daar een week bij hc
logeeren. Na den avond van hun be
zoek aan dc Amarant Club had zij
Frï.PraaJ? lis 'een van UeElrMallteaUons
punkte des neuen politischen Systems
Mittel europa".
In eik geval ia Praag een belang
rijk punt. Niet alleen uit strategisch
oogpunt, zooais het daar uit de
hoogte de wijde omgeving bt-heerachi.
uul-lt ook als cultureel midde.punt.
Praag ging er steeds prat op de oud
ste Duitachs koogeschooi te beaHUm
maar de Czechen gaan in hun over
moed van jongen staal te ver en
willen alias 6lechlen wat Duitsche in-
vüotiikffl wekken kan. Een oud-stu-
dent. voin de Prager undvereitelt
hoeft me daarover verteld» Het ging
hem natuurlijk zeer aan, het liort,
dat dit oude Duitscho be
schavLngscentrum thans door don
ouden vijand bemachtigd is
en langzamerhand de geheel e
Duitsche koogeschooi wordt inge
perkt en opgeheven. Toch is Czechn-
Slowakije geen beslist. Tsechisch
land.
In T Noorden wonen 4 milhoen
Duitschero, in het Oosten 1 mil li oen
Hongaren en dan zijn er nog de 2
mitlioen SSowaken. Dan zijn er nog
eerde honderdduizenden Roethenen.
Van d 12 tot 13 miliioen inwoners is
de minderheid 6 miïlioen Tzecliisch.
Zooals men ziet is dit afgescheurde
deol van de vroegere Donau-monar-
chie al net zoo'n lappendeken van
nationaliteiten als Oostenrijk-Ilonga-
rije weleer was.
Naar Praag reizend, bemerkt men.
dat de weg door een bergachtig land
gaai. De tunnels, waardoor de trein nu-
en-dan heensnelt, bieden echter een
ongewoon tooveraobtigen aanblik. Dc
locomotief schijnt gestookt to worden
met bruinkolen en daardoor wapperen
uit de pijp vurige draden, lange von
ken, die in liet tunneldonker een fan
tastisch lijnenspel van honderden vuur-
slangctjes tegen den nachtdonkeren
wand tooveren. En als we uit deze vuur-
grotten komen, ligt ineens weer het zon
nige landschap open met achtergronden
van besneeuwde bergtoppen, waarop het
licht glanzend speelt.
Eindelijk om 4 uur Praag. Zal 't het
voorloopig eindpunt rijai
In den trein heeft zich langzamerhand
een gezelschap van tien personen ge
vormd, die allen naar Weenen of verder
willen, maar nu te Praag dreigen ie
stranden. Als we in het Massaryk-Bahn-
hof tc midden van onzen kofferberg
staan, wordt krijgsraad gehouden. We
hooren, dat er 's avonds om g uur eeu
boemeltje gaat, dat den volgenden mor
gen om 6 uur in Lunden/burg moet zijn,
zoodat we daaarmee dan, hoewel langs
den verschrikkelijken omweg over Brünn
en door 't vroegere Hongarije, tot de
Zuidgrens van Tsjecho-Slowakye kunnen
komen. Het plan is, om daar een
scheepje te huren om den Donau
af tc varen naar Weenen. Dit uitzicht
op verder reizen geeft weer nieuwen
moed en we deponeeren onze koffers in
het station, waarna het Roesneensch-
DuitschOostenrijks chHollandsch
Noorsch gezelschap de stad in trekt om
te gaan eten.
Al dadelijk bij den uitgang van het
Massaryk-station beloven schoone blank
en-bruin-glanzende hammen en appetij
telijke wittebrooden in de uitstalkas
ten veel culinaire geneugten. In
Czechye weet aten blijkbaar van geen
vleesch- en korennood, evenmin van
Kohlcninangel. En de winkels zijn ruim
voorzien van Colcolade en Bonbony.
Na een lange wandeling door de an
tieke stad, welker stedenschoon we door
het ingevallen duister triet naar belmo
ren kunnen bewonderen, geraken we in
een groot café met veel verguld en spie
gels, waar een drukke menigte allerlei
Tsjechische kanten zit te lezen en zich
zit te vergasten aan het echte Pilsner,
dat bier van uitstekende kwaliteit blijkt
te zijn, omdat Pilsen dicht in de buurt
ligi en het nat van Cambrinius niet door
een langdurig vervoer behoeft te lijden.
Aan tafel gaan de manden met heerlijk
knappend wittebrood (waar in Europa
eet men dat?) rond en de damy en pany,
die goulasch met knoedel cn andere
heerlijkheden zitten te verorberen, be
dienen zich er rijkelijk van, maar de
kellners waren er toch verbaasd over,
hoeveel manden met brood ons gezel
schap, wel niet opat, maar dan toch in
papieren servetjes in jassen en mantels
wisten te vermoffelen. Maar dat ging
hun niet aan, want er zijn blijkbaar geen
Brotmarken in Praag, zooals in Oos
tenrijk en Duitschland, en bovendien
onze pany en damy betaalden er be
hoorlijk den gestelden prijs voor.
Met een dankbaar, voldaan gevoel ver
lieten we dit gastvrije „Piskocek" of te
wel café „Continental" en men gaf
elkaar puzzles op in dezen geest zegt u
eens vlug achter elkaar in het Tsje
chisch „Stre prst skrs krk", d. w. z.
„Steek den vinger in de keell" of wel:
„Triatricet krepelck preletelo pres tria-
tricet stribrnich streek", d. w. z.: „35
kraaien vlogen over 33 zilveren daken".
Dat is heel gemakkelijk, niet waar?
En we voldeden gaarne aan de aan
maning, op de hoeken der straten op
biljetten gesteld: Vecèrni Littëki
Leer Tsjcchisc'nl
JAC. Cs M. Jr<
nooit meer met Letty e'" over gespro
ken; a..'.s zij er ooit een toespeling op
maakte behandelde zij het als een
grapje. Letty vond liet zelf niet veel
meat' dan een grap en had er nooit
met haar map over gesproken. Na
vee-I er over nagedacht te hebben had
ze besloten dat George er nooit iete
over mocht hooren. Ze had op de club
niemand gezien die hem zou kunnen
vertellen dat zijn vrouw oy geweest
was; ze zweeg er dus maar over. Het
heele geval raakt© langzamerhand
bij haar in het vergeetboek, ze hield
er niets mear van over dan een va go
herinnering aan een onscbuldigen
avond. Ze dacht er zelfs niet meer
aan dat de een of ander kleine stuk
jes papier bezat waarop zTj haastïg
haar naam gezet had nadat zij en
HL da meegedaan hadden aan dat
spelletje dat aardige, amusante
spel, dat meneer Barthelemy juist uit
Parijs meegebracht had. F.n den eer
sten tijd zeide Hilda Tressingham ook
niets óm er haar aan te herinneren.
Toen Hilda, een paar (lagen voor 't
parlement weer bijeen kwam, in de
a lad was, werd zij opgebeld door von
Hoon die haar verzocht dodelijk in
dc Shafteeburvlaan te komen." Ze
vond hem en zijn trouwen bediende
Metz te midden van een groote ver-
zumelirtg koffers.
Ik ben vanmorgen pas uit Hom-
buig terug gekomen, zeide yon Roon
SOCIALISATIE
(Rerhaalddük lezen wij over Socia
lisatie, maar nel is niet gemakkelijk
een denJkeeld ie krijgen van wat er
nu eigenlijk mede bedoeld wordl en
op welke wijze de voorstanders daar
toe zouden willen komen.
Wij hebben daarom, in het midden
latende of en in hoeverre socialisatie
wenschehjh of mogelijk zou zijn den
heer Jan Gerritsz, lid van don Ge
meenteraad, uitgenoodigd, eens ecu
eenvoudige, begrijpelijke uiteenzelling
te geven in ons blad.
Het artikel volgt hieronder.
Eedaclie van
Haarlem's Dagblad).
Het socialBsme hoeft tot, doel hei
vlerkrijgen vun grootdre volks-
welvaarL Het beschouwt het verkrij
gen van grooier welvaart niet alleen
als een verdeelingsprobleem. Tmaai
ook als een productievraagstuk. Li',
dez© overweging: er zal meer te ver-
deelen zijn naar mate er meer gepro
duceerd is.
Die betere productie en verdeeling
is naar de meening der sociaal-demo
craten bij de tegenwoordige produc-
tieverhoudingen niet te bereiken.
De productie wordt thans geleid
door de ondernemers, die zich hierbij
niet afvragen wat het belang der
consumptie eisc-ht, doch of er winst
te behalen Is.
De socialisten stellen zich een pro
ductie voor, die doelbewust georgani
seerd is op het belang der consumen
ten.
Mars is de eeirste geweest, die dui
delijk heeft aangetoond, dat de tegen
woordige productievormen niet de
.aatste. zijn, dat de productiewijze
voortuin end verandert, groeit en wel
in de richting vun een socialistische.
Voor den oorlog mss de heersehen-
de opvatting, dut de kapitalistische
ontwikkeling uit zichzelf de voo:waai-
ilen voor eune socialistische regeling
van productie, distributie en con
sumptie zou scheppen. Hoe dat zou
moeten geschieden, daarover maakte
men zich niei al te bezorgd. V\'ie daar.
op aandrong werd vaak niet voor
vo'hloed socialist aangezien.
Nu Is de oorlog er geweest Tijdens
uie periode hcoft men e r v a r e n,
dat wel degelijk de ontwikkeling vmi
het productieproces in een bepaalde
richting kan bovorderd worden door
het ingrijpen van mensclien. Hier
door is de lust, het verlangen, de wil
gegroeid de ontwikkeling der produc-
tieverhondingen door eene verande
ring van productie en distributie In
de richting van eene socialistische
maatschappij dooj menschelijk bigrij
pen le bespoedigen. Sociallseeren dus.
Hierbij denkend aan deze woorden
van Marx: Die Men&chen maclxn
ihre eis^me Ge6chiclue, aber sie ina-
chen sie nicht aus freien Stücken,
nicht aus selbstgewahlten, 6ondeni
uuter onmiltelbar vor gefundenen,
gegebenen und tiberlieferten Ums'-An-
Jen.
Slaat men het strijdprogrom der
S. D. A. P. in Nederland op, dan
vangt een der paragrafen aan met de
zen oiscb: Nationalisatie der mono
polies van industrie en vervoer in het
algemeen belang. En in den aanbel
van het gemeenteprogram dier 'partij
luidt het-: De sociaal-democratische
geiniwn,te-politiek stelt rich ten doel
het orgaan der gemeente meer en bo
ter dienstig te maken tot het inrich-
'en en beheeren vim allerlei instellin
gen ter voorziening in de behoeften
der ingezetenen, schept zij en ont
wikkelt zij de organen, die voor de
leiding van de gemeenschapiiciiii;^
voorziening In algameene behoeften
onontbeerlijk zijn. In het program
worden dan verder met name ge
noemd: Gemeentelijke voortbrenging,
aanvoer, vei werking en verkoop van
'evensmiddelen. Gemeentelijk© melk-
centrales. Gemeente-keukens en -ect-
hulzen. Gemeentelijke waschinrich-
tingen en -huizen enz.
In het verkiezuigsprogram van 1918
wordt gevraagd: overbrenging van (ic
voldoend geconcentreerde bedrijven
in overheiilsbeheer. Overlieidsbehcer
van drooggelegde gronden.Ontginning
der delfstoffen uitsluitend door den
Staat: enz.
Hieruit blijkt, dat men nog in lOfS
de socialisatie slechts gezien heeft als
overheidsbedrijf, als staats- of ge
meente-exploitatie. Tegen de wijze
waarop deze tot dusver is gedreven,
is menig woord van kritiek verno
men. Zonder twijfel zal d&armcdc re-
^-.oiing moeien worden gehouden.
Die kritiek is niet alleen gekomen
ven de zijde der tegenstanders, ook
uuxlesMumers hebben zich niet onbe
tuigd geiaten cn evenmin de betrok
ken orbeiden; Wat «leze laaisUi) be
treft, reeds vóór den oorlog stclucn
zij den cisch van medezeggingschup.
Dit woord heeft tot veel misvorslami
aanleiding gegoven. Toen perslot van
rekening hun eisch was ingewilligd,
bleek liet, dat mei de arbeiders over-
1 c g zou worden gepleegd. Beslissen-
lerwjjl hij haar mee nam naar zijn
studeerkamer. Wij zijn lüi\r nog
geen twee uur. Maar ik wilde je da
delijk spreken, daarom telefoneerde
ik.
Ilier ben Ik, antwoordde Hilda,
terwijl ze in den minst stoffigen smo!
ging zitten. Wat is er?
Von R0011 ging in een stoel aan zijn
bureau zitten. Zij vond dat hij er
sterk on gecond uitzag; hij was wat
magerder geworden en zag er slim
mer uil dan ooïi.
Dil is er, zeid© hij. De tijd Is
gekomen. Tenminste over een paar
dagen zullen wc zoover zijn. Dus
ik zou dat vrouwtje de duimschroe
ven maar eens aanleggen. Jij hebt tot
nu toe niets gedaan, is het wel?
Niets, antwoordde Hilda. - Dat
hadden we afgesproken. Ik zou
niets doen voor het strikt noodzake
lijk was.
Best. Nu is het noodzakelijk. Ze
zijn natuurlijk Ini de stad?
Ze zuUan morgan hier zijn. De
Tweede. Kamer komt Dinsdag weer
bijeen. Laat alles maar aan mij over.
Maar er-is één ding dat ik moet we
ten wat wil je eigenlijk in han
den krijgen? Wat precies?
Ja, zeide von Roon. Dat moet
je zeker weten. Welnu dan, dit is
liet. Ik zal je de heele zaak duidelijk
vertellen. Natuurlijk moet je beden
ken dat alles nog maar theoretisch
de slem werd hun n!»t toegekend;
mede-beheeren werd hun onthouden,
hun Invloed werd georganiseerd.
Zooalfi ge bemerkt, is dit al ©en
heele sobere vertaling van medezeg-
gingschap. Toch moest het zoo. lm- 1
tnere wa: de arbeidcre aanvankobj:
door medezeggingschap e!."clitcn, was
macht in de leiding van het bedrij:.
Moest men dan niet vrecriu-n, dat zij.
indien tusschen hun belang cn da'
dor consumenten een conf'ict zou
ontstaan, die arbeider© hun macht
zouden aanwenden ten eigen bate en
niet ln hot belang dor consumenten?
Uit socialistisch oogpunt kon iniri dus
geen medezeggingsohap worden ver
leend.
Terechl is op menig overheid3be-
hoeir kritiek uitgeoefend. De gekriti
seerde toestanden waren m.i. het ge
volg kjervam dat de overheid, die hei
beheer van het openbaar bedrijf voer
de (voert) niet gekozen of benoemd ls
met het doel haar een bedrijfsbeheer
ioe te vertrouwen.
In onze Staatsinrichting is den
overheidspersonen oorspronkelijk een
iieel andere, voornamelijk administra
tieve taak toögeducuu Nu het over-
heidabeheer meer en meer toeneemt,
/.ai men dus* door wijziging of aan
vulling van onze wetgeving andere
organen in het leven moeien roepen,
mui welke 't beheer wordt opgedragen
al zal dat beheer moeten geschieden
vo'gens regels door de volksvertegen
woordiging ais representant der con
sumenten gegeven. Reed© stelt men
beheercommissies voor, waan© arbeL
dors en consumenten vertegenwoor
digd zuilen zijn. Ik kom daarop nog
nader terug. Maar, zal de „bokende''
',ezer wellicht interrumpeer e», is dit
wel te rijmen met hetgeen men in het
particuliere bedrijfsleven ziet gebeu
ren? Doet zich daar het verschijnsel
niet voor, dat de arbeiders (produ-
centenj via hun vakvereeniging üeei
willen hebben in de leiding van het
bedrijf om hun eigen belang (verbete-
i ing van arbeidsvoorwaarden) t© die
nen? Het antwooni kan niet andere
luiden dan: Zonder twijfel. Siech-s
doet zich het verschijnsel ln neg g->
itnge male voor. Naar mijn verwach
ting zal het In dezelfde mate groeien
als de volkshuishouding zich ontwik
kelt. Immers met deze zal de vakbond
van werkgevers en werknemere zien
ontwikkelen. Zijn belde krachtig ge
worden, hebben beide hun positie
astgelegd' ui een collectief contract,
dan zal die combinatie uitgroeien tot
een© bedrijfsorganJeaüe en de deug
den, maar ook de gebreken gaan ver-
loonen van een (nationaaJ, niet stede
lijk) gikle. Dan dreigt het groote ge
vaar, dat werkgevers en -nemers ten
koste van de consumenten (men heeft
hier eeixe aan wijziging in hetgeen
thans in typografie en aanverwanle
vakken g-abeuirt) zullen Ingrijpen in
de verdeering' van het volksinkomen.
De overheid zai dan moeten optreden
als waakster voor het co nsuin allen-
u.lang en, daar voorkomen brier is
dan genezen, zal de overheid de onl-
0 ikhèling der bedrijfsorganisatie, die
m.i. nog een groote toekomst heeft,
goed in liet oog mceten houden. At»
ik goed zie, dan zijn vele vakarbeiders
en hunne leiders üians niet zoozeer
voo,standers van socialisatie, omdat
/.ij daardoor de consumentenbelangen
willen behartigen, maar wel omdat
zij daarin voor hen als producent een
voordcel zien. Wat schaadt het een
arbeiider als door zijn actie een ar
tikel duurder wordt, indien zijn in
komen maar in sterker male stijgt
dan de algameene prijsstijging?
In dit verband moet nu op het vol
gende gewezen worden. Veie arbei
ders en liun leiders zijn corner van
inocoiing, dat als e-.m bedrijfstak ge
socialiseerd woral zooveei zul kunnen
worden bespaard, dat zoowei de be
ungen dei- consuinenion ais die der
,u odiicenten oaardoor kunnen wor
den verbeterd. Socialisatie beteekemt
•f.11 tot hei uiterst© opgevoerde orga
nisatie, productie aangepast aan <le
behoefte. Uitschakeling dus van al
wat overbodig is. Men neme als voou-
boeld het melkbedrijf. Ree«is in idu3
wees ik ea- op hoeveel arbeid en kapl-
iaal ln een stad als Haaricm daarin
wordt verspild. Tlians staat liet er
zoo mede, dat aan verbetering der
arbeidsvoorwaarden van het daarbij
betrokken personeel moeilijk kan
worden gedacht. Zou dit bedrijf wor
den georganiseerd als een geheel, dan
zou waarschijnlijk een groote bespa
ring worden verkregen, eene bespa
ring, die niet alleen ten goede zou
kómen aan de consumenten, maar
ook aan do er bij betrokken producen-
ien. Zouden werkgevers en -nemers
zioh in dit. bedrijf kunnen verstaan
zóó, dat het kwam tot oen particulier
monopolie, dan zouden wiuurschijni,,
hun belangen worden gediend, maar
ten koste van de consumenten, die
toch numrryir één zijn. Wan; men
vr-rliftje toch dca# eenvoudige econo
mische waarheid niet uit het- oog, dat
er niet geconsumeerd wordt om ae
producenten aan een inkomen te hel
pen, maar dat er geproduceerd moet
worden voor de consumenten. Aan
monopohsesren van het xnclkbedrijf
zal men dus wel niet kunnen oniko-
is. Up het laatste oogenblik kan er
iets misloopen en dan zouden wc niets
kunnen beginnen.
In dat geval
In dat geval zou jij er niets aan
kunnen doen. Maar luister nu eens.
De Kamer komt Dinsdag bijeen Denk
cr aan dat wij onze informaties re
gelrecht von het ministerie van Mari
ne krijgen. Den volgenden Vrijdag,
waarschijnlijk 's avonds za! er een
afschrift van eon bepaald document-
overhandigd worden aan vijf of zes
van de voornaamste menschen aan
het ministerie van Marine, cn Elling
ton zal daar zeker één van zijn. Zij
zullen het allemaal in verzegelde en
veloppen krijgen. Nu mot-ten wij ver
der afgaan op mogelijkheden. Het is
tamelijk waarschijnlijk dat F.Hing-
ton zijn afschrift in zijn lecren tasch
mee naar huis neemt. En nu moet
jij zien dat jc die tasch een uur of
desnoods maar een half uur in ban
don zult krijgen. Wij weten wat we
er mee doen moeten als wc lie- heb
ben en we zullen jon de tasch weer
precies zoo, zonder dat er iets uit is,
teruggeven. Maar - hoe denk jc dio
tasch nu in handen te krijgen?
Ik denk dat. ik haar zal moeien
dwingen mij die tasch af tc slaan,
antwoordde Hilda. Man.? dat zal
ik nog wel zien. Wat ik moet doen
zal ik zelf wel in orde maken en op
mijn eigen manier. Wat van Voel
mén. Dit monopolie za) 'dan echter
moeten worden geplaatst onder het
toezicht van of worden uitgeoefend
door een publiek orgaan.
Dr. Van der Waerden heeft In de
Tweede Kamer ei reeds op gewezen,
il%l socialisatie niet altijd bcho
betedkejnen: exploitatie door rijk or
gemeente. Uit het bovenstaande zal
<ie iezor wei hebben begrepen, dat ik
dit volkoruca met hem eens ben en
ook, dat ik ©en bedrijf niet gesociali
seerd noem, al zou dit niet door con
of meer ondernemers worden geleld,
maar door de gezamenlijk© onderne
mers met hun arbeiders (door m1"
van vertegenwoordigers),
Is in.u een ondiere vorm bestaan
baarIk geloof van wel. Men beden
ke echter, dat die vorm ook moet
groeien. Ook de coöperatie noch de
naamlooze vennootschap zijn in ha ra
tegenwoordige gedaante plotseling uit
den grond verrezen, terwijl het menig
een nekend zal zijn, dal zoowel op
de herziening van de wei op dc coö
peratieve voreeniglngajj e'é op die
van de wetgeving betreffend© de n.v.
wordt aangedrongen. Waarmede ik
maar zeggen wil', dat die onderne
mingsvormen nog niet hun laatst©
gedaante hebben verkregen. Men mag
daarom m.i. niet eisrhen dat de voor
standers von socialisatie nu met gó-
licol afgeronde, tot in finesses opge
werkte plannen komen. Wel mag men
echte.- vragen, dat zij reeds thans
de lijnen aangeven waarlangs zij tot
socialisatie willen komen zonder al
leen tot overheidsexp 1 oitatie hun toe
vlucht te nemen.
Aan dezen eiscli meen i-k te kunnen
voldoen. Ik herinner dan aan het
door mij gesprokene bij ue gemeentc-
begrooting. 1k heb hel toen geluid
over het lot stand komen van eene
regeling in het bouwbedrijf, eene re
geling, die zou kunnen uilloopen op
socialisatie. Om tosn niet veie ooróD
voor mijn betoog te sluiten, heb ik
het woord socialisatie maar niet gft-
oruikt! Ik heb toen in den volgenden
zin gesproken;
Er is ©aai tekort aan bouwvakar
beiders. DU <i«ingt er lo« de hoeveel
heid werk, die verricht moet worden
t© regulanseeren. Men zal dus een
overzicht moeten opmaken van het
werk, dat in de eerste jaren in Haar
lem en omstreken moet worden ver
richt. Hiervoor zal de medewerk mg
van autoriteitan, werkgevers en op
drachtgevers n00die; zijn. Dan zal
men moeten nagaan, hoeveel arbei
ders beschikbaar zijn. Hiervoor is me
dewerking der arbeidersorganisaties
noodig. Dan zal moeten worden be
paald hoe d© productie ka.n worden
opgevoerd door verbeterde techniek
(b.v. normalisatie,, hoogene ar...
prestatie. Is er dan nog te v©.?l work,
7,00 zal moeien worden vastgesteld,
welke worken het best zullen kunnen
worden uitgesteld. Is men ten op
zichte van een en ander tot overeen
stemming gekomen, dun zul de af
spraak door decanen, d'.e overleg neb
ben gep.d-gö, moeten worden ui.ge-
voerd.
Het initiatief tol dit overleg moe: mJ.
genomen worden door 't gemeentebe
stuur. Er zai e.:n commissie tot ©tand
komen die een permanent karakter
gaat dragon. Bij het tot stand bren
gen van het bovenstaande zuilen tal
van andere vragen ter sprake komen
b.v. hoe kunnen de bonoodigde ma
terialen het goedkoopst en het beet
wouden aangeschaft.' Over de loon-
kwostie zal niet kunnen worden ge
zwegen. De vertegenwoordigers van
de overheid zullen voor de consumen
tenbelangen (b.v. bewoners) moeten
waken enz. Er zal hier uit g.oeien
een „houwraad" of est 1 „bouwschap".
Wordt het voorbeeld door Haarlem
gegeven, in andere gemeenten ge
volgd. dan zal het Rijk, dat reeds nu
de eerste stappen op dezen weg gaat
zetten, niet kunnen nalaten ©en ,.cen-
traten houwraad" te vormen. Is liet
zoover gekomen, dan zal de socia'i-
■iiitie van hel bouwbedrijf zooal nog
niei tot stand zijn gekomen, dan toch
belangrijke Yordermg-n hebben ge
maakt.
ln andere bedrijven zal het mis
schien op andere wijze groeien. Zal
in liet bedrijf van voeuings- en genot
middelen de coöperatie geen belang
rijke rol kunnen spelen bij dc tot
standkoming der socialisatie?
Echter verlieze men niet uil het
oog, dat zoolang er nog geen overwe
gende wereldhuishouding is, maar
we nog hoofdzakelijk vc-rkeeren in de
periode der volkshuishouding, de so
cialisatie nog niet algemeen kon wor
den doorgevoerd. Lk kan hierovui met
meer uitwijden. Dit inzicht hangt sa
men met het antwoord op de vraag
wat er za? heérschen: de wereldhuls-
houding of het socialisme. Naar mijn
inzicht is voor het tot stand komen
van het socialisme de wereldhni&hoji-
utng voorwaarde.
Aan uw verzoek, mijnheer dc hoofd-
redacuéur, over socialisatie Iets te
schrijven en Ln het bijzonder hoe ze
kan worden toegepast, meen ik, zoo
ver de ruimte van eer. dagblad dit
gedoogt, te hebben voldaan.
GERRITSZ.
moor belang is, is dit. Otto lio©
moet ik die tasch aan jou of je hand
langer geven?
Dat is allemaal al in orde
tenminste ln theorie, zeide von Roon.
Ilct is op een Vrijdagavond. El
lington zal, als alles gewoon gaat»
ongeveer om middernacht thuis ko-
men uit de Tweede Kamer. Wij ken
nen zijn gewoonten. Hij zal zijn tasch
in de bibliotheek laten Een half uur
nadat hij thuis gekomen is, zal hij
naar bed gaan. Om één uur zal ik
bp het huis komen. Jij goeft me «an
de tasch en 001 twee uur zal ik het
jou weer teruggeven. Dat is alles.
Het zit allemaal zonder twijfel
keurig in elkaar,- zeide Hilda. Als
ik hel ding nu maar in handen kar
krijgen!
Von Roon haalde dc schouders op
e.n begon de brieven die op zijn bu
reau lagen open te maken.
Dat is jouw zaak. zeide hij 011-
verschilliig. Je weet wat je doen
kunt. Je krijgt zestigduzöTid gul
den als het gelukt, dat woei je.
Hilda gaf geen antwoord. Ze stond
op en liep naar de deur.
Dat kostbare document moet wel
erg gewichtig zijn, zeide ze plotse
(Wordt vervolgd).
L
