Kousenwerk
Ssmeeü&ggssciiië&eÉ
m sen jongen Serviër
Abr. Meijer
Kousen Sokken
Over nieuwe Boeken.
II.
Julia Frank .4)6 Cirkel" (A. W.
Sijthuff's Uits'övofnom.ilscUappü,
iLeiden.)
Boze .a ChapclloKoobol„I)e
Sterkate Band" (Valkhoff en Co..
Amersfoort.)
Wllleni Schürmaiui„Do fierkel-
mnns" Nijgn ea Van Ditmar'a
Uitg.Mi;.. Botterdam.)
3. B. Schril,.De ArtapappaV
(J. VV. Hecht, Amsterdam.)
15. Tem pi f -Tiiorston„De kongsie
wcnsoh van dc wcrelil". (A. W.
Bruna cn Zoon'8 Cd tg.-Mij.,
XUtrecht).
y Cornelle Noordwal: „Greet Dem-
mlng". (A. \Y. Brtina en Zoon's
Ctrceht.)
jLawvsimcrh.'.u.i ar|i« i« den iadtuk. dal in
onze Ncdcrlaridsc.'ie i .i-atuur loch wel het
roman-motief van do onvoldoende echtxe-
aoote. die -deeds bij den ander vindt, wat
tij vergeefs by den er-n heeft gezocht. vol
doende is toegelicht. Of hnbbcn de auteurs
sn niet minder do .lUtrlooB^teii afspraak, dat
rij op wetenschappelijke wijze deze materie
willen behandelen en ons :n elk nieuw boek
een kleine vuriatio van het aangegeven thema
geven? Het schijnt wol non, want cr verschij
nen maar voortduren-! nieuwe romans. waar-
In het geval behandeld wordt en wat het
ergste Sb. maar weinigen weten het segovrn
een draaglijke ontwikkeling te geven, waar
door er bij den lozer eenige spanning ont
staat. Deze boeker. ..ijn m-e.vt zoo 'ecg. zoo
leeg! Alios specialiseer; oh op liet hoofd
motief en bet bijwerk, -l.it -och zooveel relief
kan geven aan hotgeon de eigenlijke intrige
Is, wordt met zulk een negatie verwaarloosd,
dat het maaksel moor is liet vaak niet
dor cn droog wordt. Eu komt er dan nog
bii, dat dc woordkunst geheel vreemd is aan
het werk, dan vr.iag je je mistroostig af. wat
ter wereld schrijver en uitgever bewogen heb
ben om wederom zulk een product aan hst
publiek aan te biedoii.
Der» eombero beschouwing U hot rwnluat
van do lezing van twee boeken, tot bet ge
wraakte genre beiiooreod. „De sterkste
Ban d", door mevrouw Sure la C h a-
p fc 11 e—R o o b o I en „De C i r k n 1", door
Ju 'ia F r n n k. Beide schrijfsters hebben
.tin voor het fysische en de aritlunetiek. „De
sterkste baud oen kind houdt Frits Ver
borg en zijn vrouw bijeen, schoon hun huwe
Hjksband zulke bedenkelijke elastische nci-
g'u.aj vertoonde, dat het op een echtschei
ding stond terwilie van een nieuwen band
tossehen Verborg na een schilderes. In bet
andere boek wandelt Madeleine in den cirkel
vnn baar man weg naar Broun Arkelens.
maar de cirkel van Julia Frank heeft de
zonderlinge eigenschap, dat als Madeleine
haar weg daarlangs voortzet, zij niet weer
bij haai eersten man terechtkomt, zooals elke
behoorlijke cirkel zou doen vermoeden, maar
bij do. 3, bij wien zij zoekt wat no. 2 te
weinig cn 110. 1 t« veel heeft. Gelukkig is
do derde man een verstandig man en hij
retoernem haar naar no. 2, waarbij het dan
maar blijft. Ik vree.», dat dc schrijfster mijn
opvatting van haar boek niet ernstig genoeg
tal vinden. Mijn gern'r» aan ernst geldt voor
namelijk den ojiztvan haar nieuwen roman.
De derde schakel vormt de keten. Maar hier
zou ik den derdon graag gemist hebben, of
schoon Julia Frank daarvan ccn aantrekke
lijke persoonlijkheid hoeft gemaakt. Het is
wei te begrepen, waar de schrijfster heen wil.
Huur de neiging van Matbilde voor Ernst,
ïijkr roe niet voldoende verklaard, nadat zij
in Braun heeft gevonden, wat zij in Frans
heeft gemist. Dc schrijfster heeft den over
gang van dc ge voelers naar no. 3 zoeken te
verklaren door dc figuur van Broun te mis-
tevkeneu, in zoover, dat zijn persoonlijkheid
blijkbaar niet opzet niet consequent is volge
houden. Uit de vorliouding van ÏSruun tot
Marliilde zon men na liet eerste bmvelijks-
confllci afleiden, dat Bruun voor Mnthilde de
idcMi-eehtgciioot zou zijn maar dat blijkt
met zoo, omdat de schrijfster het noodig vond
ook in dit moede huwelijk een conflict te
•cheppen. Het getuigt wei van durf. dat ze
dit onderneemna-iat do iczer de vrouw-
la de haven van bot nieuwe huwelijk veilig
dac.'c. Maar Bruun lijkt me onbillijk door
Julia Krank behandeld. Het boek is ove
rigens goed Tan dialoog en vorm. Dat kan
Biet gezegd worden vnn liet reeds genoem
de werk van Suze la Chapelle. Deze schrijf
ster, die het veel boter kan. heeft voor dit
boek een huis-, tuin- of kcukcnstijltjc ge
hanteerd, dar al genoegzaam is getypeerd
door dit eeno zinnetje „Ze wilde b e-
8 list niet in Den Haag wonen". Wie zoo
ie!' in ccn Toiunn schrijft, is verloren. Na-
Unitlijk ontbreken. behalve deze beslists ook
de bepaald» niet. De gesprekken zijn dor.
etijf cn onnatuurlijk. Ook de compositie van
het belangrijkste deel >an liet werk. als
de ziekte van zijn jongen Forsten» vair zyn
nieuwe liefde vervreemdt, is stumperachtig
van bouw cn ook vrij onaannemelijk. De
Schrijfster wil ons doen gelooven, dut For
sten». die vroeger niot heel voel om zijn
kind bleek te geven, ineeus dat kind als den
oierksteu band gevoelde, die hem aan zijn
vrouw bond. sterker dan zijn nienwe gene
genheid en dat nog wel op een "Ogenblik,
dat die bami. door den dood van bet kind
Bic' meer beslaat.
Het is geen gelukkige greep van mevrouw
l.a Chapelle geweest!
M'al neem jo dan niet meer genoegen een
bonk ter hand als „Do Berkcl in a n a".
van wijion W i 11 o in 8 e k r m a n n, waar
van jural dc zesde druk versohenen ia. Hut
treft jo nil do lezing van romans, waarin
alleen oen iiefdesconfiict verwerkt is. hoo
voel meer inhoud 7.00'n boek krijg: ais daar
naait nog cn conflict van roaatsebappelij-
kcr-, ol wil n:en liever - sociaal-econniuischen
Bard tot ontwikkeling is gebracht, /.ooais in
dezen roman mn het groofe-st-tdsleven,
w-anrin do strijd van cn in den middenstand
«pznlfc een gelukkige 11111 nier is te pas ge-
door J. II. S.
(Vc.--. aig.)
II
Eena up een avond, inderdaad do slag
r.r, begonnen kwam dc oude Simitch ons
huis binnen. Hij was zoor bleek en zeer aan-
fedaan en hield een papier in de hand. Hij
iep regelrecht op grootmoeder toe, nam baar
bij do banden en zei haar op zuchten toon
- Arme vriendin.
Ik begreep bet aanstonds en grootmoeder
ook. Zij zcid»
Miienk.o ia doc-J. nietwaar?
Helaas! het was dan toch wxarl Mijn licvo
broer was ocnige dagen te voren gevallen,
bij een tegenaanval, die door ecu eskadron
word uitgevoerd om den opntarsch van den
.vijand te vertragen.
Leve de dood! hnd hij aan een officier
gezegd, nis hij kan dienen 0111 de zege voor
te bereiden.
ik wa i op een stoei gaan zitten en niet
mijn ellebogen op de knieën gesteund, «nikte
ik luide mijn zusje.» huilden grootmoeder
b'.oef kalm. zij nam mij bij dc hand en
Nu het jouw beurt, mijn jongen. Doe
wat je knnt cn wat Je moeti
En een groot kruWlccken op mijn voor
hoofd makend, zegende zo mij terwijl zij
sprak
Voor je vader, je hro- r on v mij!
Vervolgen^ legde zij bedaard mijn zusje»
ter ruit, na nv, vaarwel te hebben gezegd.
Do beer Simitch Dam mij meewij zouden
samen vertrekken. had hij gezegd. Ea ter
wijl mei bot rijtuig aanspande, bekroop inij
de In?: ma nog eenmaal grootmoeder te
uithouden cn ik snelde zoo bard mogelijk
naar hui». Aiics was duister, geen enkel licht,
geen geluid; dc hond zelfs was cr niet. daar
hij mij niet tegemoet kwam springen. Toch
racende ik in dc schuur to booreu snikken. J
brurbt. „De Berkeltnana" behoort lot de
be»lc van deze soort werken, door zijn eebt-
Levcude uitbeelding van mciuchen en go-
bcunonisseu. liet is dan ook wel een ver
heugend toeken, dal dit boek een zoadun
druk beleeftiels bijzonder» voor een Ne-
Eeu derde druk is or van „De Arts-
p a p p a's" vju J. B. Schuil. De heer
Schut» is een talentvol man op velerlei xc-
bicd. Ik heet de lezers van du blad niet te
bciiuncrcn aan zijn gra.ig gelezen toonvel-
critiekcn in dit blad. Behalve abt criticus
heelt tiet twoncel nog andere verpbebtingcu
aau hem, d.I. door zya niet succes gespeelde
touticclwerkcD, waarvan hel laalste jauuuur
genoeg door dc staking vuu de toonoeli»-
icu in zyn opvooringenreeks gestuit eu nog
niet woer op de planken verschenen is.
Maar niet hoi nilusl van al is Schuil be
langrijk aLs schrijver van bocikeu voor de
jeugd. Ik weet in ons land geon beter kin-
derschrijvèr dan hu. „Jan Verbeek", „L>u
Katjangs". „Do A. F. C.'ers", ze zijn or alle
iti-gegaan bij -1c jongd en ook bij de ouderen;
vandaar, dat 'k op ecu boek als „De Avta-
papjia's" tapt genoegen de aandacht vestig,
lUseetidtL ds LraspreKUig vnn allerlei gioovc
iiK-nschenboekon in. Vader en moeder, die
het hoek nan hun kiudereu oailoau govcn,
zuilen: hel mei plezier zelf eens ter hand
nemen, want het boeit zoo, dat men hot
graag achter elkaar uitleest. Bij een
vierden druk, dien we gauw hopen te zien
aangekondigd, moet de auteur een punt
weenden comgeeren. 'k Bedoel den verlo
den tijd van het werkwoord „benijden",
din niet „boneden" is dat Charivaxiu»
!i«l niet merkel en het fraaie germanis
me „op elkander aaogcwcncn zijn."
„Do hoogste wensch van de wereld", een
Eugelsche ;„3ian, waarvan in B r u n a's
b 3 i> 1 1 o t h o o k een vertaling verscheen,
oiseht m liet begin wat volharding om de
lectuur .voort te zetten; maar de lezer
moot zich niet laten terug schrikken door
de wat pedante wijze, waarop do schrijfster,
E. Tempi e—X iiurstou, ziohzeif naur
voren dringt. Dat begin is als een harde
bolster waardoor je heen moet, om tot het
inderdaad zeer te waardecron verdere go
dee.ie van het verhaal te komen. Het 1»
een eenvoudig geschieden is je waarin het
verhaal wordt gedaan van het vondelinge
tje I'eggy, dat ten slotto gelukkigiijk tot
haar hoogsten wensch geraakt en haar
stuurman als bruidegom krijgt. Met veel
geest schetst de schrijfster Peggy's opvoe
ding In de pastorie. Vooral zijn de gees
telijke en de huishoudster met vee! huinor,
die tereolït Engelscbe humor heet, bo-
scliTcven. Anrdig o.a. de geschiedenis van
het Idauwa Hu'., souvenir, dat in den vuil
nisbak dreigt terecht te komen, maar ge
lukkig door Peggy gered wordt uit de han
den ran Mrs. Parfht. Hier-en-daar stoort
de zucht tot bespiegelen van de schrijfster
wel ecnigerms'v. wanneer zij grond ver
liest en er op los filosofeert, maar wie
zicli daardoor niot van de wijs laat bron-
en kan met do lezing van het boekje 00
n ;:e genoeglijke uren doorbrengen. Waar
1« 3chrijfst-ar haar ir.eesteraohtigen toon
'ast varen, is er zelfs menigmaal iets te
vinden, v.-at tot langer nadenken stemt,
dsn waartos gewoonlijk dergelijke ver
haaltjes aanleiding plegen te géven.
Vees ik straks op het verheugende, dat
er in gelegen is, dat Schuurman's „Ber
kelmans" het tot een zesden druk bracht,
niet altijd. Ï3 het aantal herdrukken van
een book evenmin trouwens als het groot
aantal opvoeringen van een tooneelstuk
een aanwijzing voor do voortrof fel ijk
heid er van. Zoo vraagt men zich af.
waar een Toman als „Greet Hemming"
be: aan verdient, dat er een derde druk
van verschijnt in deren tijd van duurte
van het product, 'k Geef toe. dat vooral
vrouwelijke lezeressen, die uc-g erg in haar
romantische periode zijn, hel een boeiend
verhaal zullen vinden, maar een herdruk
va 1 een boek en zeker een derde druk,
inocsï een zeker „cum laudo" inhouden.
Doch dan zou stellig dit vcrhanl van een
vrouwenleven niet een derde oplang be
schoren zijn, hoewel het hook qunliteiton
nis e e sboek bezit. Een bekend uitgever
zei me eens. dat, wanneer hij er over dacht
een manuscript van een roman ter uil
ge-ving aan te nemen, hij het eerst aan zijn
rouw liet lezen. Om haar. opvattingen te
teckenen voegde hij er aan toe: „Ze 1»
hee'.emaal geen literatuurmensoh, een goe
de vrouw voor mij en de kinderen." Graag
t-rïcen 'k, dat deze qualiteiten uitmuntend
zijn voor een huisvrouw; maar 'k zou die
loch niet hij voorkeur eischen vorr esn be
oordcelaarster van litteratuur. Tocb doet
de uitgever met zijn methode van werken
voor-zich-zelf niet onverstandig. Een uitge-
er ziet in een boek veelal niets dan een
handelsartikel en de slimmerd weet van-
wc'ke categorie zijn boeken het hebben
moeten. Niet onschrander is het daarom
een vrouw-die-niet-op literairighcid-gesteld
i? over de uitgave van een roman te laten
besiissen. Of dit op den duur zal strekken
tot de veredeling van den letterkundigen
smaak van ons volk valt evenwel to be
twijfelen.
SiaSsnloaws
Hst Tonneel
„St Janévtiur". van Herman
Sudermann, door „Het
Schouwtoonccl".
Er 7.(fn weinig bmneeisehrijvers, die de
techniek van het „vak" zoo goed verstaan al»
Horman Suderinann. Hij is in do tooneel-
sc rijfkunst een „virtuoos", maar bet is alles
zoo gewild, zoo onecht en theatraal. Een
tooricclstuk als dit „St. Jausvuur" zal het
bij de grootc menigte wel doen in Duitsch-
Und heeft bet jaren lang répertoire gehou
den maar bij eenig dieper doordenken is
zulk een werk toch moeilijk tc aanvaarden.
Wij zouden Suderoiann een „vaLschcn Ibsen"
kunnen noemen. Uiterlijk doen zyn stukken
Ik trad naderbij; grootmoeder was er 11
onzen ouden hond. Zij huilde wanhopigl lit
wilde naar haar toesnellen, ik wilde haar
in mijn armen nemen, haar zeggen hoezeer
ik haar liefhad.. Maar eensklaps bleef ik
staan. Ze bad zich zoo dapper ea 100 sterk
willen uouden. dat ik niet het recht had haar
zwakheid te komen verrassen. Toen, terwijl
mijn hart tot berstens too klopte, bracht ik
mijn twee honden aan den mond cn ik zond
het ondjo mï.in beste cn tceiler-ue kussen
toe. Vervolgen» achteruitloopende. vluebtte
ik weg al» een dief, zonder om te zien
Hoe ik te Belgrado gekomen ben? Eerst
per rijtuig, toen gebruik makende van oen
ravitaillecringstrein, daarna met do vracht
wagens. die hei leger volgdenDat alles
13 tc lang om tii vertellen. Ik bad mijn meeii-
tcr onderweg verloren toen Ik de stad bin
nenkwam vcr.htcn ze nog.
Sedert den vorigen avond was »k al on
derweg, ik had een geweer opgeraapt en een
patroontasch. Op het oogenhlik dat onze
koning zijn palcis weer betrad over een
Oo'tenrijksche vlag, die men van een veuetor
der eerste verdieping had afgerukt, was ilc
onder de soldaten, vlak bij do gedeeltelijk
vernielde brug
Ilc legde zorgvuldig aan cn Ik trok Ion,
terwijl ccn oud-gediende mij lachend zei
Niet te lang aanleggen, kleine man,
schiet c> maar op los!
Mijn patreoatasch was al' te spoedig leeg
naar mijn zinmaar de ovorwinning w»j
volledig. Ik was even vermoeid al» ver
heugd.
F'c weg i» .steil lot Belgrado. Ik herinner
mij dat iemand mij bij den arm pakte om
mij to steunenik wect niet meer of liet
een soldaat of ccn burger was. Toen ik op
den boulevard was aangekomen, viel ik
«eer op de trede van een «loep, byua tegen
over het hfttcl van Moseou, dut «rg vsn het
bombardement geleden had.
Ik was bi slaap gevallen. Een oude dame
liet mij naar hui» brengen. Hoe lang ik ge-
Haper, heb?Ik herinner er mij niets
ir.ccr van. Het schyot dat ik acht en veertig
uur ben olijven liggen op een gegeven
ooxcoblik hebben zo iuc wat to eten gege
ven, maar ik merkte het nietmijn hand
bield ik steeds stijf geklemd om atyn ge
weer. 1
even san die vsn den grootcn Noor denken.
Een toonceltje als lujsclu-n Marikkcn en
haar moeder zou bijvoorbeeld ook Ibsen
hebben kunnou schroten en een tikje philo-
sopliie gcoft ook Suuermunn ultyd. Muur als
men gaat ontleden, dan blijkt bet ra», hoe
hel by Sudermnnn alle.» bij dc oppervlakte
blijft, hoe weinig diepto zijn personen heb
ben, hoe zijn piiiio»opi)ie cr csne is.... van
den koutten grond. Het is dan ook niet te
verwonderen, dat hudcrmann onder de iutel-
iectuoele Duilscburs zoo vele felle vijanden
beeft. Men voelt, dat bij doublé voor goud
wii uitgeven eu dat is het. wat zoo sterk
irriteert.
Het Vrijdag door „Het Soliouwtooneol" ge
speelde „St. Jausvuur" is niet nieuw. Het
Ntderl. Tooneol bracht hoi reeds couige jaren
geleden met mevr. I.obo in de rol van Kre
keltje. Krekeltje is de dochter van eon Li-
thausche bedelares on nis vondeling is zij
liefderijk opgenomen in hut gezin van den
Oost-Pruwiscncn grondbezitter Vogelrcuter.
Maar Krekeltje hccfr altijd nog Iets van
he: Moed van haar moeder in xio-li cn ia
den St. J.m8uacht, wanneer de St. Jaus-vuron
branden eu volgens de overlevering d»
wilde hartstochten oplaaien en de uiensch
geheel vrij wil zyn, geef: Krekeltje zich
over ann Heinz, den verloofde van het doch
tertje van Vogolrouter. Haar moedor steelt,
zij .steelt ook!.... maar alleen In don St.
Jans-naclit, want als de vuren zijn uitge
doofd. overwint ook bij Krekeitje het goede
en geeft zij Trude terug, wat zij haar eerst
ontstolen had.
Op hot tooueel lijkt dit alles beel mooi.
maar wij vragen ons aan het slot téch af
wat moet er nu koiucn van dat hu-
welïik van Trude met den ongolukki-
gen Heinz? Hoe komt het, dat de vlammen
bij Krekeltje en Heinz, die beiden het tem
perament van hun onders hebben, niet eerder
zijn uitgelaaid? Waarom is Heinz eigenlijk
met Trude verloofd, waar toch uit niets blijkt,
(lat hij om dat onnoozeie kind wat gseft?
Wat moet Haffken. de jonge hulppredikant,
die zoo uit Heimat schijnt weggeloopen te
zijn. in dit stuk? Het hcele werk geschre
ven 0111 de theatereffecten, die het dient
erkend het bij het publiek s:erk doen. Ik
heb persoonlijk niet veel bruiloften meege
maakt, tuaur ik vermoed, dat bet in de
meeste zinnen wol eenigszins anders zal
toe-an.11 nis bij de Vogelreutcrs in bel vierde
bedrijf. Welk een bedenksel is dat kappen
der bruid door Krekeltje, ja, is liet heele
vierde bedrijf iets anders dan bedenksel en
theatraal maakwerk?
Do heer I ageman krepg in dat stuk op
zijn jubileum-avond bij het Scliouwtooneel
met Vngelreiiter zijn eerste gTOOtc rol. Ik
hoorde Krekeltje zeggen„Wij hebben in
dit buis altijd voor hem gebeefd!'' Maar dat
was dan zeker ai heel lang geleden. Zooals
wij Vngelrciitor zagen, leek hij ons meer een
gemoedolilk'! brombeer met een hart van goud.
Vogelrcuter ia trouwens de man. dio Krekel
tje on Heinz liofdorjjk in huis heeft geno
men. r.agenmn was 011 dezen avond blijkbaar
in een slemming om alleen het gouden hart
ju dezen, grondbezitter te zien. w aardoor
hij op ïlng de sympathie van bet heele pu-
Mevrnuw "Lobo had haar oude rol van
Krekeltje cn luchtte liet in haar spel begrij
pelijk te maken, dat de St. Jansvuren bij dit
meisje niet oi tijdig ontbrand waren. Prach
tig w.-.s zij in het tooncel met baar moeder.
Hoe scherp gaf zij in baar stille spol den af
schuw cn de walging voor deze vrouw weer!
En mevr. I.obo electrisoerde de zaal met
baar temperamentvol spel in hot derde be
drijf. De slotzin „mijn moeder steeltik
steel klonk ah een wilde cri de coeur.
Co Balfoort speelde Heinz met tc weinig
nuanccerine. Hij zette bet troneel met Vo-
gelreuter dadelijk zéó heftig in. dat geen
rürr.'.r meer mogelijk was. En door het ge
moedelijke tegenspel van I.ageman ontbrak
d- harmonie. Met zulk eet. opbriiisemleu
HeinHcli zoudrn zeker reeds eerder in den
huize Vogolrouter ongelukken zijn gebeurd.
Paul Karaten was de hulpprediger. Zou een
beetje minder zalving en wat meer nten-
scbeiijkheid deze figuur niet ten goede ko
men? Mevr. Tobi—v. «I. Lugt Mehert maak
te van Trude ceu lief, maar wel wat al te
jong persoontje. Coba Iïlankeastcin zagen
wij dit keer eons in een voor bsar onge
wone rol. Zij wist van de Lkhausclte be
delares welkclijk iets afschuwwekkends^ te
maken en het tooncel timeken haar en. Kre
keltje behoorde daardoor tot het beate van
den avond,
Over liet hartelijk gevierde jubileum van
den heer I.ageman schreef ik reods iu het
blad vnn Zaterdag. Er was zoo'n huldigings-
steniming op het tooneel. dat raidden iu het
vierde bedrijf tot groolen schrik vnn spe
lers cn publiek zelfs een heel tuind^cor
voor den jubilaris ter aarde boog. Het al te
hartelijk décor had de familie Vogelrcuter
vóór de bruiloft en vóór het feest bijna
onder dc puinen van baar huis bedolven.
J. B. 8CHUIL.
Overschotje, blijspel van D.irto
Niccodemi door Hot Hofstad-
Toonoel.
Het is als een sprookje, dit blijspel vaa
Cano Niccodemi. Er was er een» een arm
bedelmeisje, dat „Overschotje" genoemd
wenI. Dien naam had re gekregen, omdat
zi| te klein was voor een vrouw cn te
groet voor een meisje. Overschotje zwierf
dogen en nachten door Rome. Haar ouders
b»d 7.ij nooit gekend en Overschotje wist
niet. Wat het woord liefde beteekende. En
-.•mdat Overschotje een straatkind was, was
zij liet gewoon, dat de tnenschen haar wan
trouwden en ruw en harrl tegen haar wa
Tot op een dag Overschotje iemand ont-
n.oette. die zacht cn goed tegen haar
was. Hij was een jonge man, die in ont
wikkeling cn beschaving vér boven haar
stond, maar die dadelijk in de oprechtheid
on dc eerlijkheid van dit natuurkind go-
'oofde. Overschotje onderging dit als een
wonder en in haar proot.e dankbaarheid
Toen ik wakker werd. dacht ilc slechts
aan één ding do Oostenrijkers waren ver
slagen 011 ik, zoo klein als ik was. ilc had
er misschien gedood en ik had tniju broer
en mijn vader gewroken!
De oude dame, die my verzorgde, droeg
een zwarten sluierhaar zoon was gesneu
veld in den slag bij den Tserzij omhelsde
mij zachtjes, zooals grootmoeder deed en
toen ik haar mijn gedachten, mijn trots en
mijn vreugde meedeelde, toen ik haar ver
telde wat ik gedaan had, zei ze mij
Dood of levend, mijn jongen, ge hebt
onzen schoon8tcn droom verwezenlijkt. Servië
is vrij cn dc vynml ovorwonnenl
DE EPIDEMIEËN EN DF, INVASIE.
Ik vond in haar huis van Topchidor mijn
ouden vriend Simitch terug. Hij had ook ge
vochten. Ik maakte hem deelgenoot van mijn
geestdrift, ik wilde soldaat worden, ik
«msekte hem mij de Happen daartoe tc ver
gemakkelijken, ik was man geworden, wel
dra zou ik zestien jaar oud zijn.
Mijnheer Simitch hoorde mij met een vrien
delijken glimlach uan cn 7,ei tot mij
- Je bont nog te jong en niet krachtig
genoeg. Herinner je wat Je grootmoeder je
heeft gezegd „Doe wat je kunt eu wat je
moet." Bl(jf bij mij en ik beloof je, dat je
jc plicht zult doen!
Zoo mócht ik den beer Simitch vergezellen
door do gehreie streek, die door de Oosten
rijkers was bezet geweest. Hij was met ccn
opdracht beitst, hij moest een lijst opmaken
van de afpersingen, waaraan do bewoners
hadden blootgestaan cn een rapport uitbren
gen, bestemd voor dc neutralen, zooais pro-
fc.-.sor Iteiss van de Universiteit van Lau-
sanno er later een gepubliceerd heeft met
zooveel juistheid en verorl-.vaardiging. dat
het tot een verschrikkelijk réquisitoir ge
worden Is.
liet speet my zeer dat ik geen soldaat kou
worden, maar ik beschouwde mij. ccn beetje
al tc naïef misschien, als secretaris van mijn
heer Simitch, die in roij-.i kinderoogeü den
schijn aannam vat» een rechter, tegen wiens
uitspraak nooit geen appél mogelijk was.
inderdaad geloof ik hem van dienst geweest
to zijn, door z(jn aantcoltctiingón te cIhsscc-
rcu, zijn haudschriftcn soms ove£ te se brij-
gononk zij hom alle», z!J te vergeven
had.
'i'.tus S.iochl, zoo heette de jonge man,
begreep* dat niot en hij vruug Overschot
je, waarom zij dit had gedaan, en alsof 2ij
oen zunde bad bedreven, antwoorddo liet
muisje:: „Toen do meusolien dachten, dat
ik k-estolen bad, vertrouwde jij mijl" Ge
t.-eften door een zoo lieve aanhankelijkheid
besloot Titus Overschotje bij zich to nou
der..
Vsn dien dag af leerde Overschotje, die
tot nu toe allcvu lu de steden had rondge
zworven, het leven in da huizen kennen.
Zij zog, dat uieiisohcu tusschcn dn
muren der buizen elkander bedrogen, on
trouw en slecht waren. Maar van Tllus
9acohl wilde zij de slechtheid niet zio-i,
jmdut zij van hum hield, zoonis een straat
bond. houdt van zijn moester, dia hen.
iu huis heeft opgenomen en verzorgd.
Overschotje hechtte zich aan hem met béd
haar kindc-riijku, reine ziel, en Titus, dia
meende, dat hij do wereld en de ineDsetie-i
kende, onderging op zijn buurt deze ros
rende liefde van het natuurkind als oen
uonder en een ongekend geluk. Titus San
ehi voelde, dal inj haar meer te danken
•had dan zij hem, want zij had hem ge
leord wat de liefde was. En in zijn grooto
dankbaarheid besloot Titus Öacelil Over
schotje nooit meer van hom weg te laten
gaan.
O, wij weten wel. dat het in liet lovon
anders gaat dan in dit sprookje van Durio
Niccodemi, maar er is zoo veel waarheid
icliter de figuren in deze fantasie. En is
het niet een genot eens een avond buiten
de werkelijkheid te sLaan en in droomci-
Innd te leven. Is het niet weldadig tweo
uren lang Mn de oprechte goedheid van
oen menschenkind te gelooven? Met we'.ii
ecu ontroerende teerheid hoeft Niccodemi
ons dit nuLuurkind beschrevenMaar te-
goiijk met welk een frischheid en tintelend
v.-iiiuft! Hoe vermakelijk is ook dit olij
spel met zijn pittigen, soestigen dialoog!
Hoe boeit het van het begin tot aan h>
gevoelige, prachtige sloL
En wat werd deze avond een zeldzains
genieting door het sublieme spel van
Annie van Ees! Zij deed ons in Ovur
schotje gelooven. Haar epel in deze ro!
was "ons een openbaring. O zeker, wij heb.
ben liaar bijzonder en héél eigen talent
altijd zeer gewaardeerd, miior dat zij nis
aniste zich zóó ontwikkeld 011 verdiept
had, hadden wij niet verwacht. In het
begin leek haar spol ons wat geforceerd
waarschijnlijk doordat het bijna ondoenlijk
was voor een Hollandsclie actrice om ecu
llalinansch straatkind ook in haar taal tc
lypeeren inaar hoe ontroerend was zij
aan het slot van het eerste bedrijf en welk
een zeldzaam rijk, afwisselend spel gaf
zij in de laatste 2 bedrijven. Geen enks'c-
actrice in Nederland zou Annie van Ees
in deze rol kunnen evenaren. Zij geeft a's
Overschotje epel van een verrukkelijke
geestigheid, maar tegelijk van sterk ont
loerende innigheid I Heerlijk vaak is on:
zinnetje bij Annio van Ees, verrassend
door liet oigea en precies juiste aoeciu.
Hoe geestig was haar sort.e. toen zij
l'rnnca in III de waarheid had gezegd.
Maar het meest hebben wij haar Zaterdag
bewonderd om haar ontroerend, innig es
voelfg epel van llePaebbend natuurkind
Haar verlegen bekentenis tegen Tïtu*.
dat zij haar kostbaarste bezitting voor
hem had verkècht, liet schuchter maar ver-
hoerlijkt luisteren naar Titus' zachte
woorden in III. maar bovenal dat suhlienu
gebutir aan het slot, het slreelen met haa.
hand van hot plekje in Afrika, ïvaar hij,
Titus, zou leven, dat langzaam, heel lang
Mum laten zakken van haar hoofd, het
zacht wrijven met haar wang over het
papier, cn dan een lange, innige kus en
een snik, het was een supreme uiting van
b'eldo, zóó aandoenlijk en teer, dat .i:e
mnnd :n de zaal cr ongevoelig onder bleef.
Overschotje is voor Anna van Ecs een suo
c<?s, drs t wij ons na jaren nog met grootc
dankbaarhid vullen herinneren.
De rol van Overschotje beheersoht hst
heele stuk van Niccodemi, dat Vau der
Lugt Melsert met zeer juist inzicht niet
in eten blijspoltoon heeft laten spelen. Van
der Eugt Melsert had de rol van Titu»
en speelde haar met een prettige na
tuurlijkheid, leuk en droog in het begi
Cevoelig, zonder sentimentaliteit In dc
touneelen met Overschotje.
Tegen het spel van het echtpaar Van
der Lugt Melsert stak dat der anderen
hehalvo van Roemer, die een zeer mooi en
Giglioni gaf wel wat sterk af. Vooral dc
heer eu mevrouw Bernini, die den donke
ren verdorven aristooratischen ach
tergrond hadden moeten scheppen, sobnt
ten aanmerkelijk te kort, maar het spel van
Annie van Ees deed dit bijna geheel ver
geien.
Nu wij Overschotje gezien hebben, vrr
wondert het ons niet dat het avond aan
avond voor uitverkochte zalen wordt gr
speeld. Ook hier had het Hofstad too
noel met dit stuk een overweldigend sue
ces c-n het zal te Haarlem zeker nog dik
wijls, ais Zaterdag, in een stampvollen
cchouwburg worden gegeven.
J. B. SCHUIL.
STAATSBURGERESSEN.
Onder voorzitterschap van mevrouw F. 8.
van BuienKlaar biold Zaterdagmiddag in
„De Kroon" de Nederlandscbe Verceniging
van Staatsburgeressen haar wintervergade
ring.
In haar openingsrede zeido de voorzitster
o.ra. dal de Staatkundige gelijkstelling van
vrouwen roet wannen, als door de hernieuw
de wijziging van onze Grondwet liet vrou
wenkiesrecht grondwettelijk wordt gewaar
borgd, een voldongen feit zal zijn geworden.
Voort» werd gereleveerd „het steeds dreigend
gevaar van ontslag voor de gehuwde amb
tenares en onderwijzeres".
Voor plaats, waar de a.s. zomervergade
ring zal gehouden worden, moet nog een
keus worden gedaan tusschon Apeldoorn en
Amersfoort.
Als afgevaardigde naar de vergadering
ven en alles te doen wat hij mij vroeg.
Ik kende de «treek, die wij doorreisden,
maar ik herkcudo zo niet. Do velden waren
verwoest, de steden in puin geschoten
Chahots dat wij met een lichte overdrijving
bet kleine Servische Parij» nociudendc
Soote boerderij van Cbtitar en Novo-Selo,
b voor de modehlorpen van ons laad door
gingen Loznitsa, met zyn mooie, boog ge
legen kerkKovilatcba, de badplaats met
zijn groenend ivated. waarin zich dc zingende
populieren afspiegelden! HelaasI Overal zag
ik slechts puiuhoopen en verwoesting. Daar
ii 't dat ik den haat heb looron kennen, den
onuitoiusehbaren haat, sterk gonoegommijn
heele leven te vullen!
De Noordelijke landen kennen pok al dc
verschrikkingen der invasie, do voorafbe^-
raanide schanddaden, dc wreedheden, die door
niets worden gerechtvaardigd, den vyand,
wien» rijke verbeelding iederen dag nieuwe
martelingen uitdenkt. Doodcn om te dooden.
pijnigen louter uit genoegen! Dat bobben wij
ook moeten verduren.
Wij vinden het natuurlijk dut, de. overwin
nende soldaat zijn veldflesch reikt aan don
overwonnen vijand! Maar gewonden afmaken,
vrouwen martelen, grijsaards mi kinderen
vermoorden, pasgeborenen voor do zwijnen
werpen, neuzen cn ouren afsnijden, ongclulc-
klgeti levend begraven, na hun armeu eu
beenen tc hebben gebroken, scalpeeren. dc i
oogen Iiiiatóptéo, dc tanden uitscheuren ea
het vieeseh roet stukken uil het lichaam rij
ten, huizon verbranden, vruchtboomcn om
hakken, ziedaar wat de Hougarou en Oos
tenrijkers hebben gedaan op hun doortocht.
in ccn der bovenaangehaalde dorpen, heb
ik ecu arme vrouw tcruggovomlon, die miju-
heer Simitch kende. Twee jaren te voren
hadden haar familie en zij 011» ontvangen in
de rijke boerdcrt). die zij bezat. Nu had 7.u
niet» moer. de soldaten hadden in haar bij
zijn iiaar aoeutr ca haar kinderen gedood.
Men had haar op de schandelijkste wijze
belerdigd. zij had haar beulen gesmeekt ook
haar tc dooden. Een officier had de onbe
schaamdheid haar te antwoorden
Jij moog: niet sterven. Er meet min
sten» één persoon van dn familie overblijven:
die kan de anderen buweenen.
Want het ia niet do dikwijls dronken sol
daat, die do meest schuldige ia. Deze was
v4n den Nationalen Vrouwenraad, in April
in Twenllie te houden, werd gckoz.cn mevr.
ThicI—Wchrbclo.
Voor het jaarverslag van de secretaresse,
movr. S. van der Hoeve—Bakker, vcrwco»
dc presidente naar het Maandblad. Er blijkt
o.iu. uit dat de voretmiglng, hoewel helaas
met weinig resultaat, deelgenomen heoét aan
de ai lie legta de duurte eu tegen art. 2ó
der nieuwe L. O.-wet. Met de intcraallonaie
vrouwenbeweging bad do vereonigmg cou-
tact door de congressen te Genéve eu Chris-
ilet verslag van de penningmeesteresse,
mevr. Van Bunrenlluya, wees een batig
saldo aan \;m f 1.487.—.
Daarna was aau de orde het rapport in
zake het wetsontwerp op het Bowaarschool-
onderwys. Mej. Crombet gaf toelichtingen op
het rapport. Zij botrourde het. dat liet ont
werp weinig spreekt van de openbare
bewaarscholen. Spr. achtte het ontwerp een
gevaar voor die bewaarscholen. Door spr.
en ook door enkele aanwezige dame», werd
de weuacheljjkheid uitgesproken, o'at in dc
wet worde bepaald, dal elke gemeente moet
zorgen vi.,,1 vowlcnd onderw ijs. Ver
der werden o.tn, besproken dc salarissen van
hoofden eu helpsters, de eischen, ann haar
ontwikkeling te stellen en dc opleiding. Het
hoofdbestuur werd geiuacbtigd een eu ander
nader tc bespreken iu dou geest van do dis
cussies in de vergadering.
De vooraltater (lanato de commissie, die
zich beiast luid met het samenstellen too 't
rapport.
De feestavond ln het
gebenw „Sint Bare".
Zaterdagavond bad in het gi i.rmw „Sint
Bavo" do feestelijke bijeenkomst voor leden
en gcïntroduceerden plaats. Bijna uitsluitend
dames waren aanwezig, uier stemming ge
lukkig uiet bedorven word door de onaange
name koude, die in de zaal heersebte er
brandde slechts één kachel! Er stonden aar
dig gedekte tafeltjes, waarop een vaasje met
bloemen prijkte.
De voorzitster van de afdeoiing Haarlem,
mevrouw ZaadNoord ijk, opende de bijeen
komst me' een woord ran welkom, speciaal
lot bet hoofdbestuur cn de verschillende af
gevaardigden, waarna zij de hoop uitsprak,
dat allen zich goed zouden amuseeren.
Mevrouw D r. Aletta Jacob», de
eere-prosidente der vereeuiging, vorkreeg
hierop het woord. Zy wiorp een blik in de
geschiedenis der vrouwenbeweging terug cn
vertelde, dat er 25 i30 jaar geleden wel
overal in dc wereld vroüwenverecnjgingen
v-crdca opgericht, maar deze organisaties
pakten, volgens spreekster, de zaken niet
goed aan. Zij ijverden voor betere huwelijks
wetten, beter onderricht voor de vrouwen
cn trachtten de vrouwen benoembaar te krij
gen "in verschillende beroepen en ambten.
Gelukkig kwamen er vrouwen, die er anders
over dachten. Zjj stichtten de Vereeuiging
voor Vrouwenkiesrecht, lieten zich niet door
dc tegenwerking der ninnuen weerhouden en
begrepen, dat de vrouwen eerst het vrou
wenkiesrecht en politieke gelijkstelling moes
ten verkrijgen, want dón eerst zouden ze
óók. de economische, maatschappelijke cn
wettelijke gelijkstelling verwerven. „Nu
hebben we." zei spreekster„het vorig jaar
het vrouwenkiesrecht gekregenmaar nu
moeten de vrouwen niet met de handen in
den schoot gaan zitten, want nu gaan wij
strijden voor de goede diugeu, waarvoor de
vrouwen 30 jaar gcledeu ontydig stre
den. We moeten wakend blijven, want overal
tracht men de vrouw weer van de arbeids
markt te verdrijven. De vrouwen mogen wel
lid worden van verschillende politieke par
tijen, maar ze moeten daarbij toch lid blij
ven van deze vereeuiging. want din eerst
kunnen ze vcddoe.-de kracht ontwikkeien.
Wjj vrouwen willen immers de kinderen
anders be-coermen. dan de mannen dit de
den do mannen hebben de opvoeding van dc
kinderen altyd verwaarloosd. Eerst toen de
vrouwenbeweging van beteckenis werd,
kwatu daarin een kleine verandering ten
goede. Nu moeten wy gaan ijveren voor de
algehecle emancipatie van de vrouwvoor
do verheffing van de vrouw uit de eeuwen
lange verdrukking van don maneen- ver
drukking, waaronder vele vrouwen nog steeds
zuchten."
Ter afwisseling vergastten de dame» Van
't Wont de aanwezigen op zang en pianospel,
waarvoor ze terecht toejuichiagou en bloe
men ontvingen.
Mevrouw F. 8. van Bale aK laar,
do presidente, zei dat da strijd, dien de vrou
wen nog moeten voeren, nog zeer zwaar is.
Een grootc onbillijkheid noemde spreekster
het, dat de vrouw in vele gevallen nog steeds
lacer gesalarieerd wordt, dan de man. Daar
tegen moet met kracht gestreden worden.
„Er zyn." zei spreekster, „nog veel te veel
ougelijkhedcn. De gelijkstelling is er nog
iang niet."
Mevrouw Van Balen besprak in den brcede
bet vele werk, door de verschillende com
missies van dc vereeniging in het belang van
de vrouw verricht, waarbij vele vraagstuk
ken ernstig worden bestudeerd, zonal» bij
voorbeeld het moeilijke vraagstuk dor moe-
derschapszorg. Zij besloot haar rede met ccn
pleidooi voor den groei van de Ned. Vereeni
ging van Staatsburgei es»en.
De heer Jan van Riemsdijk zong vóér de
pauze Hollandsche levensliedjes, waarmee
hij veel succes bad. dat na dc pauze nog
grooter werd, toen hij hoerenliedjes in het
Geldersch dialect voordroeg, zichzelf met een
harmonica begeleidende. Een groot aandeel
in zijn succes bad meiuffronw Willy Corsa-
rl, die do piano-partij voor haar rekening
Mevrouw C. 8. Groot vertelde hier
op onder groote vroolijklieid, „Wat Marijke
er van docht". Zij eritiseerdè op een bij
zonder goestige wijze dc ministers van dc
huidige regeerïngniet één sloeg zij er over.
Zij had een onbedaarlyk applaus in ontvangst
te nemen.
De aanwezigen werden verder nog aange
naam bc7.ig gehouden, o-a. door de dames
Van 't Wout en den heer Jan van Riemsdijk. I
misdadig uit natuurlijken aanleg, nit cyni
sche gewoonte, maar wat veel erger is, hij
handelde meestal op bevel. De officieren wa
ren de moordenaars en de legerhoofden ge
lastten dikwijls de moorden.
.Liat zijn geen losso woorden, geen be
schuldigingen zonder bewijzen. Ik heb
sen onweerlegbaar document bewaard, e9n
van die. welke de Zwitsorsobe hoogleeraar
iictfl uitgegeven, van wien ik u daar straks
lieb gesproken. Ik heb van een bouten
schutting een mededecling nfgeschourd,
die er tegen aan was gespijkerd. Ik heb
zs meegenomen. Ik heb op den terugtocht
alles verloren, maar ik heb dit papier ge
houden, dat ik mijn heelo loven lang zorg
vulaig zal bewaren, dat ik later in mijn
huis onder glas zal leggen en dal mijn
Kinderen vervolgens aan mijn kleinkinde
ren zullen toocen. Gij weet het, men ver
gcet nici 11: m.-is laad. Men erft do liefJo,
Ziehier die mededeeling half in stukken
gescheurdraeu leest er in dat inet een
dergelijke bevolking men spreekt over
Servië alle mensohelijk gevoel, allo goed
heid de-s harten misplaatst zouden zijp,
dat 't een plicht is jegens haai' de groot
sto wreedheid, de grootste hardvochtigheid
aan deu dag to léggen. De godsdienst
mag in du kerken niet worden uitgeoefend
Je mis moet in da open lucht bediend
worden, do goloovigën moeten omringd
worden door gewapende Oostonrijksche
sclduen, steeds gorotd om te schieten. En
het eeilooze stuk eindigt met dezo woor
den. „Nog eens, tucht en waardigheid (t!)
iinar do grootste e.rangheid ea dc groot
ste hardvochtigheid".
De gegeven bevelen werden maar al te
.tt'.pt opgevolgd. Ik heb ontzettende din
gen gezien. Moeder.», wie men de laagste
handelingen had doen ondergaan en wie
men het leven hal golafon, omdat men
wilde dat ze haar kinderen voor ha.-.i
o-jRcn zouden zien dooden. Een grijsaard
van tachtig jaar, dien wij gekend hadden,
was levend begraven, met zijn hoofd bo
ven deu grondraven en wouwen run
ion hem do oogen uit. In een klein dorp
had men op de markt aan versciiillendo
vrouwen de borst afgesneden. Te VtUieyö
liob ik oen ouda vrouw gesproken, 8laoa
Bwrgitch, iu wier tegenwoordigheid men
INGEZONDEN MWTrPDFPT.rvrtFN
A &0 Cis. per r«ge!.
Gruois Hou.str.16
207. korting
op afle
H. H. B .S. V.
Van de Haar], H. B. Vereeniging
heeft een Grand Bal Masqué piaati
op Maandag 20 Doe. in de Sociëteit»-
zalen.
H. H.B. S. V.
Vrijdagavond hield de heer Van
Zanen voor de Technische ofdeeling
der Haarlemsohe H. B. S. Vereeniging
n lezing-onror portret- en landseiiaps-
fotografie. Alvoretns hij begon werd
medegedeeld, dat de vereeniging een
wedstrijd uitschrijft voor portret- en
anfledhapsfotografieëndoor hnre le
den gemaakt. Door het hoofdbestuur
werden drie, door den Heer Cohen
eon prijs beschikbaar gesteld.
Een klein geschiedkundig overzicht
opende de lezing. Hirnia ging spr.
over tot het behandelen vnn ie ont
wikkelingsperiode der fotografie. Hij
besprak het werken met natte en dro
ge plaat en vertelde voorts van het
grooto verval en het primitieve al da
delijk na den eersten bloed.
Hij wees op het sinakelooze in
standen, interieur enz.
liet retoucueeren was het geliefkoos
de middel om de klanten „minder
rimpchg te maken". Dikwijls wensch-
ten de klanten dit en oeseften dan
niet dat de expressie van 't gelaat
volkomen verloren ging.
Enkele lantaarn,plaatsjes toonden
het gruwelijke der retouche wanneer
zo overdreven werd en nog wordt,
want oök nu nog wülen velen op e^n
foto mooier zijn, den ze zijn. Dat op
deze wijze nooit iets arti?::.e&s is te
krijgen, ligt voor de hand.
Spr. schetste hierna de vermeerde
ring van interesse die insn kroeg voor
beroeps- en kunstfotografie. Tentoon
stellingen werden gehouden eu voor
al in 't buitenland kwam m-et groote
schredtein de vooruitgang. Hier met
niet zulke groote schreden. Maar goed
ook. want men raakte ginds spoedig
te hervormd.
Spr. noemde houding, belichting
en achtergrond het voornaamste bij
de fotografische kunst. Eer. natuur
lijke houding, juiste belichtingen, het
geen dikwijls zc-er moei!ijk Is ie be
reiken en een juiste achtergrond ju
aardig miüeoi. Geen hoschaouter-
grond met een kleedje op den vloei
en eon tuieltjo $r bij, zoo als enkele
-kieken lieten zien en zooals door vele
beroepsfotografen wordt a ahruikt.
Nadat spr. nog had gewezen op het
feil dat velen de fotografie niet als
beroep kunnen begrijpen en op een
gezegde van den fotograaf antwoor
den: Ja, ja. vertelt u mij niets; ik fo
tografeer ook, of: Mijn zoontje van 7
jaar kan al kieken, sloot spr. zijn
voordracht, die zich door geestigheid
kenmerkte.
Nog geruim en tijd werd doorge
bracht met het bekijken van fo'o s,
waaronder bijzonder mooie, tevens
beantwoordde de heer Van Zanen nog
enkele belangstellende vragen aan-
gaande papter en dergelijke. Tenslot
te dankte de voorzitter hem voor
zijn interessante voordracht.
Iianr Jieelo familie van aoht personen
'loodde; haar liet men het Ivon, na haar
do armen tu hebben verbrijzeld met do kolf
van een geweer. Vlak ïnj het slation
van Leohndso heb ilc een diepen kuil
gezien. Zij was twintig meter laag. drie
f reed cn tweo diep. Honderd negen oos
ren werden er in begraven: dt jongst*
wa» acht, de oudste tachtig jsar oud 1
Men bracht zo aan bij opeenvolgende groe
pen de slaohtoffers waren aan elkaar vast
gebonden ei. v. erdenvuor den rand van don
kuil geplaatst. Do soldaten suholcn op hen
hijnr. n hout portaut. De dooden en po-
wonden vielen, terwijl zij degenen, dl»
met getroffen waren mei, zieb inee sleep
ten. Men bedekte se allen mot sarde, ver
'•olgens bracht men «en nieuws groep
aan, die men door slagen met de kolf en
met het plat van de sabel verpliciictte te
„Leve Keizer Frans Jozef i" Ecu )v«er
roepen, vóór ze werden doodeoichoten:
werd de kaak mot eon stok stukgeslagen,
omdat in jüaats van te zeggen: „Leve do
Koizorl" hij moedig gesohreeuwd had:
„Leve de Koning van Servië!"
Onze Servische brooders zijn edele har
ten. Xk heb dat weer eens gezien, toen ik
met mijnheer Simitch het gevangenkamp
bezocht. Nooit werden de gevangenen
slecht behandeld; tooh waren do Honga
ren en Oostenrijkers niet zachtzinnig voor
de onzen. Hoeveel ongelukkige Serviër»,
nauwelijks gevoed, zijn niet voor den
ploeg gespannen; wanneer xe uilireiiougird
en uitgeput neervielen in de voorne,
dwong men ze met kolf- «n bsjonetstooten
om woer op te staan. Velen zijn aldus
gestorven. Ontsnapte gevangenen hebben
het onn verteld en meerdere Oostenrijkers
beroepen zich er op in brieven, die ons
in handen zijn gekomen.
Iu 8ervtë, bewoonden de gevangen offi
cieren groote. goed geluchte kazernes, zij
hadden piano's, Duitsche eu I'ransehe
toeken; dc manschappen waren in ruimo
houten barakken ondergebracht. Men zou
zich lu een Sanatorium gewaand hebban
en niet in een gevangenkamp.
Wordt vervolgd).
