Over nienwe Boeken.
Letteren en Knust
Pars-OveniGfit
Leger en Vloot
BeeMsMen
Gemengd Mlenws
ttlnneaMfl
„Bliksemflits", door J. 0. Cur-
wood, (Haarlom, J. W. Bois-
souain Co.)
„Do Goudan S'rik", door J. O.
Curwood, (Rotterdam, Nijgh en
van Ditmar's Uitgevers-Maat
schappij).
„Koloniaaltje", door Mevrouw M.
C. Kooy van Zeggolon (Am
sterdam, Scholtema's on Holke-
nia's Boekhandel).
„Een Vrouw als zij", door Eli
sabeth Zernike (Leiden A. W.
Sijthoff's Uitg.-Mij.
Twee nieuwe „CurwoodV, d.w.z.
nieuw-in-boekvonu, want do Amerikaan
se)! c wildcrnisheschrijver vindt ook zijn
weg tot 't publiek door de feuilletons in de
bjnden. „Bliksemflits" is woar oen
echt wolvenboek, terwijl „Do Gouden
Strik" meer eon niensohenbook is, nl is
de man, over wiou het handelt, meer een
■wolf, dan een mens oh, 700 een van die
zonderlinge naturen uit.het liooge noorden
Tim Amerika, die door hun leven met hun
■horen eigenlijk daaraan gelijk worden.
Een trek hebben veel van zijn boeken
gemeen, da; Curwood met blijkbare voor
liefde het thema behandelt, hoe do hon
den in het barre noorden geslacht op-ge
slacht verwilderen tot wolven, waarmee zij
leven. Zoo in ..De Gouden Strik", waarin
<Io wolven van Bram geen droppel hon
denbloed meer in het lijf hebben, zoo in
„Bliksemflits", waarin het verhaal van
oen wolf gegeven wordt, in wien na twin
M-' geslachten nog flauw de liondemiatuur
leeft.
Keel boeiend wordt in het laatste bock
geloond, hoe langzamerhand do oer-instinc
ten ontwaken, hoe liet vage beeld van den
stamvader, een Decnsche dog, mag ik zeg
gen: uit het onderbewustzijn to voorschijn
komt. stoods sterker wordt en eindelijk
liet dier zoo overhnerscht, dat het naar de
menschen terugkeert.
Di; weer hond-worden van den wolf is
Diy'. veel verve geschilderd, hoe Bliksem
flits afstand doot van het leiderschap van
den wol ventroep, hoe hij zich afzondert en
vegzwerft mot het vage verlangen men-
»c!:en en honden to zoeken, hoe een 011:
moeting met een collie hem daarbij op
weg brengt, maar ook, hoe sterk de aarze
ling eu de strijd tussohen den wolf en
den hond is, vóórdat hij geheel gewonnen
is on tót de beschaving terugkeert.
lu deze boeken van Curwood treft hel
telkens weer met welk een groote liefde
de schrijver de dierenwereld van het ho'oge
noorden schildert. Hij maakt hun inner
lijk drijven voelbaar en pakt altijd door
zijn plastische en levendige beschrijvingen
Het 13 of hij eiken duim van de wildernis
kent.
Gelukkig laat hij in dit boek do neiging
varen, die vroeger wel eens bij hem werd
aangetroffen, om zijn kennis ie veel te
ctalooren. Dat gaf iets opzettelijks aan
zoo'u dierenhistorie, als steeds nieuwe
(lierenfiguren in het verhaal werden ge
bracht, misschien minder door de zucht
om eens te laten zien wat do auteur nu
allemaal van de barre oorden van Noord
Amerika afwist, dan wel uit een prijzons-
waurdigon ijver om den lezer maar veel
van hol dierenleven te laten zien. Dit
werd dan wel eens wat gewild, lu deze
werken is Curwood daarover heen
Er spannende passages in, die het boek
tot belangwekkende lectuur maken. De
cenige aanmerking, die ik op den bouw
van het boek zou weten to maken is. dat
liet «enigszins hetzelfde euvel heeft als de
befaamde deteeliefjes waarvan ie- 11a lezing
a;tljd vol verbazing uitroept: „Hoe is het
mogelijk dat een xnensoh zooveel beleven
kan en toch altijd er weer uitkomt I" Zoo
ij het ook met do diereuhelden van Cur
wood, die zulk een angstwekkende reeks
ramepoeden plegen door te maken, dat
een normaal dier daaronder zeker zou be
zwijkon. De onverschrokken I-eesten uil
Curwood.s verhalen komen er echter altijd
weer bovenop, hoezeer zij ook worden be
nard. Het is dikwijls wel op het randje,
maar je kunt toch altijd het lekker gevoel
hebben, dat het dier, hoe het ook in de-
klom zit er toch weer uitspringt, lint stemt
je pleizierig, want je bent nu eenmaal
sympathie voor,den held-van-lict verhaal
gaan koesteren.
la „Bliksemfits" «en zuiver dieren epos.
..De Gouden Strik", is als b.v. „Morge O'
doone" van denzelfdou schrijver con men-
sohonhistorie, waarbij de dierenwereld
maar achtergrond is. „Bram Johnson was
c-oiiv ongewoon man, zelfs voor het Nooi-
om iri den dionstbodennood te voorma.
Er waren nog al wat kosten «au verbom
den ,zegt de Kcs. Bode, da reis naar hier,
oto., maar nten meende het nu tooli gewon
nen te hebben. Het Duitsehe meisje was
vriondelljk. voorkomend en gewillig, kort
om de familie was bijzonder in haar nop
jes en betreurde het, dot men er niet eer
der toe over was gegaan.
Maar helaas. zooals het op dit onder-
maansohe altijd gaal, ging het ook weer
hier. Geen enkel geluk is duurzaam, want
Dinsdag is hot Duitsehe meisje met da
Noorderzon weet vertrokken, met medene
ming van een partij tafelzilver en klee-
ren. De familie zou het nu mtutr weer pro
beeren met een Hollandschc gedienstige.
HOE GOETHE WERKTE.
Hoe Goethe werkt e vertelt „Weten
schappelijke Bladen" van de hand
van „Die Umschau" als volgt:
Als Goetlie iets onderhanden had,
.--loot hij zich dikwijls geheel op, waar
bij hij ook vrouw en kmd ontvlucht
te. Hij leefde dan geheert_jKgpr het
tvork waaraan hij bezig was en wiet
alle gedachten aan iets anders tijde
lijk uit zijn geest te verbannen. Dit
was dan de kroon op het werk, waar
van ook de voorbereiding zeer eigen
aardig was. Bode verhaalt liiervaa:
Voor elk weik ontwierp hij met
groote zorgvuldigheid een plan, stel
de hij de iioofilcl ooien en onderdeden
vast en verzamelde hij dan feiten en
gedachten voor de verschillende hoofd
stukken. Zoo kon hij nu eens aan dit,
dan weer aan dat gedeelte wat toe
voegen, naarmate hij er iets voor in
zijn hoofd had. Kanselier von Mül-
ler zc-ide, dal Goethe s liefde voor or
de het ongelooflijke naderde. „Niet
alleen liet hij de ontvangen brieven
©n de ontwerpen of afschriften van
verzonden brieven maandelijks bij el
kander innaaien en bewaarde hij van
allerlei dingen die hij op touw zette,
b.v. van ecu gccostumeerclen optocht
liet geheeld ontwerp; maar hij maakte
ook periodiek tabellen over zijn veel
zijdige werkzaamheden, studiën en
persoonlijke verhoudingen, uit welke
tub ellen dan jaarlijks weder overzich
ten werden san 1 ongesteld. Zelfs de
dagbladen die hij gelezen had, wer
den bij cil.onder ingenaaid".
ook hei kleinste werk werd met de
grootste zorgvuldigheid uitgevoerd en
die zorgvuldigheid eischt6 Goethe bog
van anderen. Elke schriftelijke mede
deeling, het kleinste uitnoodigrngs
briefje moest not zijn en netjes ge
schreven, toegevouwen en gesloten
zijn. Allee wat slordig was, een vlek.
ion kras, ergerde hem.
Goethe was van intoning, dat men
liefst altijd moest doen, waar me»
zich juist geschikt voor voelde, waar
men lust, liefde voor had. Óp een
vraag van Eckermrtnn of er geen mid
uclen bestonden, om in een produe-
tieve stemming te komen, antwoordde
iiij dan ook: „liet voortbrengen van
iets grootse! 1, het hebben van een
grootsche gedachte, die vruchten
draagt en gevolgen lieett, staat boven
's manschen wil en boven elke aard-
scho macht. Ik geef daarom den raad,
niet te trachten zich tot zoo iets t»
willen dwingen en alle dagen en ure»
waarin men zich niet geschikt voelt
iets voort te brengen, liever te luie
ren en te slapen dan iets voort te
brengen, waarover man later toch
niet tevreden is. Wijn kan ongetwij
feld zeer belangrijke voortbrengend*
krachten wekken, maar het komt
daarbij op toestanden en uren aan
en wat goed is voor den een, deugt
juist niet voor den ander. Voortbren
gende krachten liggen in rust en
slaap, maar ook in beweging. In het
water, maar vooral iri de frissdie
lucht. Do frieschè lucht en liet vrije
veld. do.t is de plaats waar wij eigen
lijk thuis belmoren. Het is, alsof Gods
geest daar den mensch rechtstreeks
toewaait en Gods kracht Zijn invloed
uitoefent".
Goetlie trachtte dan ook door stel
er-I matige zorg voor zijn gezondheid
en de verzorging van zijn lichaam
zijn voortbrengingskracht te vergroo-
Icn. Hij werkte met spade en houweel
in zijn tuin, baadde in de open lucht
tot laat in den herfst, maakte wande
lingen in elke sooit van streek, in
elk seizoen en bij allerlei weer en
hierdoor hardde hij zijn van nature
geenszins krachtig, noch tegen alles
1—stand gestel en had en behield hij
de kracht en frisclxheid, die hem
noodzakelijk waren voor zijn werk.
WERüMEiiS BUN ING. Vrijdag vier
de, onder vele blijken van belangstelling,
de heer A. YTerumeüs Buning, de bekende
schrijver der „marine-seiielsen", zijn 75en
verjaardag.
TIJDSCHRIFT DER MAATSCHAPPIJ
VAN NIJVERHEID.
De nieuwe jaargang van dit tijdschrift ia
iu een nieuw eu kloek formaat verschenen.
I11 liet officieel gedeelte treffen wij mede-
deelingen aan betreffende het instellen door
he lioofdbeeuur van een Conralc Commissie
voor de bevordering van eon doelreffond fa-
bnoksbeheer.
Een tweede officioelo mededeeling bel reft
de nieuwe Kamers san Koophandel, Hieruit
blijktdat bet hoofdbestuur geen voorstander
is van het kiesrecht door vereonigingt-u. zoo-
dnt hot de departementen der Maatschappij
dm ook ntot kan aanraden van dit recht
gebruik te maken.
In het redactioneel gedeelte koiut een
artikel voor over de technische opleiding,
door den heer Ir. A. Heldring, waarin de
scli rij ver, naar aanleiding van de rede van
prof- D. Dresden, to Delft. „Van Hoogere
Burgerscholier wt Ingenieur", een warm
pleiaooi "houdt voor hot middelbaar tech
nisch onderwijs, waarheen hij zooveel mo
gelijk leerlingen wil trekken, voorloopig
door bourzen en zelf» door reclame.
In een artikel, geteckcnd „Palnldhim",
wordt een toonstelsel aan de hand gedaan,
waardoor de prestatie van den arbeider wordt
vergroot met gevolgmeer bevrediging voor
den arbeider eu looncnder bedrijf voor don
ondernemer. Het stelsel berust hierop, dat
aan den arbeider naast een minimumloon een
afzetpromie wordt gegeven, welke afhanke
lijk is van de gezetc (d. i. verkochte eu ge
leverde) hoeveelheid product.
De boer G. schrijft over bet nut van een lo
gische bedrijfsorganisatie.
De redactie geeft mededeelingen over de In
ternationale Kamer van Koooliandelhet ont-
werp-Arbeidsgescbillenwotde vergadering,
gehóuden door den Ncd. Werklooshcidsrnad
met de Commissie voor Crisisonderzoek over
de antl-dumping-miialregelenbozuiuiging
door het Rijk en over de statistiek van
voortbrenging en verbruik.
Vc-ntor verslagen van departemoiitsvorga-
deringen en de vaste rubrieken.
HET ONTWERP ARBEIDSGESCHILLEN-
WET.
In haar Economisch Overzicht in de Ja-
nuari-aflevermg van „De Economist" merkt
mej. mr. E. van Dorp op naar aanleiding
van liet ontwerp-arbeldsgeschillenwot
„Moeten wij tevrodon zijn dat althans hel
noodlottige Australische stelsel niet .wordt
overgenomen en de vele miltclooze miliioenen
kosten, die san een ambtenarensteel met de
noodigc behuizing in de kostbaarste percee-
ion zal worden verspild maar- weer gelaten
slikken? De politieko wereld is zóó ver
dwaasd, dat men bijna zou durven voorspel
len, (Lat het wel weer gebeuren zal. Onze
financiën zijn immer* zoo schitterend in orde.
Des te merkwaardiger is de indiening van
dit ontwerp, omdat wij in de Kamers van Ar
beid reeds een orgaan hebben, waaraan de
bemiddeling in arbeidsconflicten opgedragen
is. Dc redenecring is natuurlijk, dat dc be
slaande regeling zoo weinig resultaat heeft
gehad, omdat de Kamer van Arbeid haar be
middeling niet kan aanbieden. Men zou zeg
gen, dal het eenvoudigste zou zijn, haar die
bevoegdheid dan te geven, inplaats van naast
het oude orgaan dat de bevoegdheid niet
heeft, een nieuw te sohefipen, dat zc wel
beeft.
Naar onze meening is intusschen de geheele
arbitrage in arbeidsgeschillen uit den boozc.
Zij behoort thuis in het Kat'nolieke en socia
listische begrip van het ..rechtvaardige ar
beidsloon". maar is geheel in strijd met een
cominereicele regeling van het bedrijf. Alleen
reclitsquaesties kunnen door derden beoor
deeld worden, belangenquaestiee nimmer.
Waar de arbitrage dan ook verplicht te inge
voerd. werkt zij onbevredigend. Er is ook
altijd maar één partij die er zich aan ge
houden adht, en dut Is do werkgever, liet
geheele apparaat van thans voorgestelde wet
telijke bepalingen, zal niet kunnen voorkomen,
dal dc werknemer de uitspraak, die hom niet
bevalt, aan zijn laars zal lappen, zoodra hij
het in zijn belang acht, om dc aanvoudige
reden, dat er geen middelen zjfn hem te
dwingen.
De arbitrage behoort natuurlijk alleen thuis
in het geheele samenstel van regels, die he
den de productie kluisteren en van haar 11a
tuurlijke basis aftrekken, daarmede de wel
vaart en den socialen node almecr onder
mijnend. De productie kan alleen dan bloeien,
wanneer zij zelve kan uitmaken, wat de ar
beidskrachten waard zijn te zamen met een
goed jiforganiseerd systeem van arbeidsbe
middeling en een krachtig ontwikkelden ar
beidersstand is daarmede de grootst moge
lijke welvaart voor den arbeider verzekerd.
Dal den arbeider to weing betaald wordt, is
alleen mogelijk, waar bij niet op de boogie
is van de toestanden in andere plaatsen en
hod rijven Met de tegenwoordige ontwikke
ling van het vakverenigingsleven is zooiets
echter niet meer mogelijk."
DU1TSCHE ONDERWIJZERS NAAR
JNDIë.
Het „Huisgezin" schrijft o.:u
„Duitsehe .onderwijzers, niet een enkele,
maar con paar honderd om te beginnen
die de jeugd in ons groot koloniaal gebied
tot burgers van het Noderlandsche Rijk in
Indiö zullen moeten opleiden.
Men is geneigd le zeggen, dat dit niot kan
en niet mag.
Het is al erg genoeg, dat wij in Iodic voor
allerlei betrekkingen cn takken van bedrijf
een beroep moeten doen op buitenlanden
en aldus voor don Inlander een jammerlijk
tekort demonstreren.
Maar de maat loopt toch zeker over, als
wij do volksopvoeding aan Duitscbere. wil
men. meer algemeen vreemdelingen. gaVK
toeven touwen, want ook eea schaar
Frsnsche of Engelsche onderwijzers zou ons
evenmin welkom zijn.
Een vreemdeling kan, misschien, van de
Nederlandsciie taal een en ander leeren.
maar de Noderlandsche geest is en blijft hera
vreemd, en men kan moeilijk van een Duit-
ücber of Frausobman verwachten, dat hij
bij zijn onderwijs en opvoeding bet Neder
landsciie element tot zijn recht zal laten
komen.
Wij moeten geen Duitsehe, geen vrecmdc-
korkrachten bij iioopen naar Iiidie sturen.
Wij moeten dit niet doen. omdat zij een be
letsel zijn voor de propaganda en verster
king van den Nederlandschen geest in Iodic,
omdat bel bij den Inlander een hoogs', ver
keerden indruk moet maken, indien hij een
zoo groot belang aan vreemdelingen ziet toe
vertrouwd.
Willen wjj Indië dichter brengen tot ons
land en inniger aan ons binden, dan lijkt bet
ons zeer ontactisch, vreemdelingen ais cement
te bezigen.
Natuurlijk gaat onze regeering niot tot het
uitzenden van Duitsehe onderwijzers over,
omdat zij voor ben voorkeur gevoelt, maar
alleen, om een tekort aan te vullen.
■Welnu, zeifs in den hoogsien eu uitersten
nood is zij niet verantwoord met dit te doen,
voordat alle middelen om Nederlanders be- j
reid te vinden, zijn uitgeput."
HET MILITAIR STRAF- EN
TUCHTRECHT.
Men schrijft ons:
Het tb ons van kraoht zijnde crimineel
wetboek voor het Krijgsvolk te Lande 011
de Wet op de Krijgstucht dateeren van
do jaren 1814 en 1815.
Deze wetten zijn van hunne invoering af
ongewijzigd gebleven «n de instructie
voor het Hoog Militair Gerechtshof (even
eens van 1814) is nog steeds „Provisio
neel".
Prof. Mr. H. van der Hoeven zeide
reeds vele jaren geleden, ..dat het Mill
iair Procesrecht zeer gebrekkig is en op
de hoofdpunten met de incest elementai
re moderno rechtspleging 111 strijd." Wel
worden in de prakrijk enkele gebreken,
voor zoover dit eenigszins met de wet te
rijmen is, sterk gereduceerd, maar her
ziening wordt algemeen zeer urgent ge-
In 1888 kwam Prof. Mr. H. van der
Hoeven, wien het samenstellen van een
„ontwerp wet op het Militair Strafrecht"
en „Wet op de Krijgstucht" was opge
dragen, gereed me; hel werp-\W:
boek van Militair Strafrecht".
In 16S2 werd dit „Ontwerp" benevens
het „Ontwerp-wet c-p de Krijgstucht" dat
inmiddels ook gereed gekomen was, door
den toenroaügen minister van Oorlog
aan de Tweede Kamer toegezonden.
In 1S05, du» 11 jaar later, werden beide
wetsontwerpen door die Kamer behan
deid en aangenomen; den 27sten April
1903 heeft de Koningin zo tot wet ver
heven. Voor de invoering der beide wet-
ten zou echter een afzonderlijke „In
voeringswet" noodig zijn.
Enkele jaren geleden, in 1917. diende
de regeering deze „Invoeringswet' bij dc
Tweede Kanier in, dooli zij is tot op he
den nog niet behandeld.
Do Oncwerpen-Wet dus. in 1833 sa
mengesteld en in 1903 do:r de Kamers
aangenomen, zijn thans 35 jaren oud. er.
zuilen geen noemenswaardige verbetering
brengen. In dezG 33 jaren is een groc-'.e
ommekeer gekomen in de maawcbappc-
lijke opvattingen. Die ommekeer heeft
vanzelf ook invloed gehad op de denk
beelden omtrent het leger, en 3I9 gevolg
daarvan zijn, zoowel in nis buiten he!
leger, ook andere meeningen ontstaan
ten aanzien van de uitvoering van her.
Militair Strafrecht en da Krijgstucht. De
voorgestelde wetten, hoe mooi ze er bij
de samenstelling ook mogen hebben uit
gezien, houden hiermede geen dt> dag
cn ademen nog een geest van voor 33
jaren terug.
Het behoeft nauwelijks gezegd, dat het
een bepaalde noodzaak is, dat het Ne
derland sche volk. en zeer zeker het die
nende deel van dat Volk, een ongeschokt
vertrouwen heeft in de militaire wetter,
vooral waar er toch reeds zooveel tegen
zin bestaat Vegen de militaire rechtspraak,
hetgeen blijkt uit het feit, dat van ver
schillende zijden, o.a. op de Juristendac
in 1919 te Utrecht gehouden, reeds op
afschaffing van de afzonderlijke militaire
rechtspraak is aangedrongen.
Die tegenzin wordt, kan liet ook anders,
weer vergroot, wanneer do regeering een
33 jaar oude wel thans als nieuw zou
willen invoeren.
Het wordt daarom zeer noodig ge
acht. dat do hierbedoelde „Invoerinss
wet" door de regeering wordt ingetrok
ken en zoodra doenlijk een commissie
wordt benoemd, wier taak het zal zijn.
in overeenstemming met de opvattingen
van den tegenwoordigen tijd, nieuwe w,
ten te orftwerpec.
In afwachting van de xstandkoming
dier wetten, kunnen de thans bestaande
nog wel gehandhaafd blijven.
ZEGELS PLAKKEN VOOR FAMILrE-
LEDEN.
De arr.-rechtbank te Winschoten heeft
bevestigd het vonnis van den kantonrech
ter aldaar, waarbij een landbouwer uit Ter
Borg werd vrijgesproken van het hem ten
laste gelegde feit, dat bij geweigerd had
zegels te plakken voor zijn schoonzoon.
vrouw Kooy gemakkelijke en voor de
hand liggende effecten heeft vermeden.
Bovendien een zelfbeheerscinng, die het
zieh-laten-gaan, dat zoo hinderlijk kan
zijn in het werk van jonge schrijvers eu
oen typeerend gebrek is van schrijfsters
van eiken leeftijd, een paar uitzonderin
gen -Daargelaten.
Zoo is dit boek een heel goede roman
geworden. Een goed boek en een boeiend
boek ook. Ik wil uu niet de vraag gaan
beantwoorden, of het mogelijk is, dat
een residentsdochter optreedt tegen een
regent als Hanny van Bossche het hier
doet, maar Hansje is dan oolc een ver
«urupefjoht meisje, dat in artiatenkringen
in Nederland is groot geworden en daar
geen karaktervorming heeft verkregen die
haar, waar gevaar is' voor onrecht, uit
den weg doet gaan voor den adat, In
Hanna en Richard van Bossche zijn
twee complete mensahen geteokend,
t.wea idealisten cn het is zoo pleisierig,
dat die hot nu eens niet behoeven af te
leggen tegen de conservatieve lieden, die
met een schouderophalend „ethische rich-
ting" alles vorodMeelen en neerhalen, wat
strekt tot vooruitgang van de inlanders.
Sympathiek ia ook de oude regent bic:
zijn hangen aan den adat, maar die toch
zooveel oog voor de nieuwe tijden heeft,
dat hij, wanneer het 't toren v&n zijn
dochters gebit, een niet geringe zelfover
winning behaalt, ato Hanna voor haar in
de bres springt.
Het geheel is van goede milieu-schil-Ie
ring en ie met sentiment geschreven na
tuurvcrbeeldingen getuigen van fijn aan
voelen van de sell cone uren in het Indi
sche landschap.
Is „Koloniaaltje" een book van aanpak
en durf, een werk met drang naar daden
ei in, „E o n v 1- 0 u w als z ij" van
Elisabeth Zernike ie meer een
drooniouboek, al kunnen droomen in-
(kiadktaebt ooit hoven de sterkste raateri
eele wilssirevingvn uitgaan. Elisabeth
Zerniko is in onze jonge literatuur een
merkwaardige verschijning, dio met liaar
..Het Schamele Deel" de aandacht op
„ric'u gevestigd beeft. Zij 2:eeft een fijn-
indringend schrijftalen!, dat zich in
baar gaiin-tot-het innerlijk steeds voort-
worstelt, om telkens nog dichter haar ob
ject te :':nadcren, om het weergeven «u
DE COMPTOMETER. „Bedrijfs
organisatie''. verhaalt. Een leeg Ma-
carom kistje, een paar roliadestoKjes,
een stukje elastiek en een paar kram
metjes. Ziehier de attributen van den
uitvinder van de rekenmachine.
liet was met djeate ©/.voudige
hulpmiddelen dat de fabrii_-,:sjongou
Feit uit Chicago poogde tot stand te
brengen wat aan den Fransehen her
dersjongen Gerbert, den lateren Paus
Silvester II mislukt was. namelijk
het samenstellen van een r-krenma-
chine.
Felt had zich dag in dag uit gehin
derd aan de eilejilange kolommen,
die in geheel Amerika per dag op al.'e
kantoren moesten worden opgeteld en
bij begreep, dat er een ontzaglijke
hoeveelheid arbeidskracht uitge
spaard zou werden, wanneer al die
telarbeid mechanisch zou kunnen
plaats hebben.
Hij toog aan het werk en het ge
lukte hem inderdaad na eenige da
gen van onvermoeiden arbeid ©er.
apparaat in elkaar te zetten, dat hij
don naam gaf van telmachine, en
waarvan de voornaamste verdienste
was, dat men er niet mee teilen kon.
Het kistje werd in een duisteren hoek
van Felt's kaaner opgeborgen en de
jeugdige Amerikaan begon aan oen
nieuwe uitvinding: een automatische
schuifdeur. Ook deze kwam tot stand.
Vol goeden moed toog Feit met zijn
vinding naar een rijken Amerikaan,
die met belangstelling de demonstra
tie van de automatische deur volgde
en tot de ontdekking kwam dat bei
meelt an isme werkte „as smooth as a
kitten's ear'. Hij wilde den jongen
uitvinder echter niet al te z?er teleur,
stellep én vroeg hem: „Heb je soms
nog wat anders!"
„Ja", was het antwoord, ,.e?n re-:
kenmachine, die niet tellen wil".
Eenige dagen later ging FeR met
zijn apparaat naar den rijken Ame
rikaan en ziet: ditmaal deed de ma
chine volkomen wat men van haar
verlangde, ze telde perfect.
Feit ging roet een zak vol dollars
naar zijn huis en kon zich nu, dank
zij de financieel* hulp. geheel toeleg
den op de verbetering van zijn machi
ne. De arbeid was voorpoedig. Na
twee jaren, elf maanden en zes da
gen werd de eer?Ie comptometer van
do werkplaats van den heer F it ver
kocht.
Fjn zooals met vinding: het be
gin ïs het moeilijkste. Nadat het
systeem van do rekenmachine oen-
maal gevonden was, bleek de geleide
lijke verbetering van de machine
slechts van weinic beteekenis.
Begonnen in 1880. kon mr. Feit in
1001 reeds e**n machine leveren, dia
berucht was om hare snelhe-ld. Be
rucht. want op een wedstrijd, waar
verschillende rekenmaeïnés mochten
mededingen. werd de comptometer
van mr. Feit uitgesloten, omdat zij
zóó snel werkte, dat de andere appa
raten geen kans zelfs zouden hebben
te winnen.
En sedert 1901 is cr nog. voortdurend
verbeterd aan den comptometer. Hot
klerfne metalen doosje, zooals het
thans voor ons staat, met zijn negen
tig toetsen en zijn zwengeltje, is een
waar rekenwonder. Niet alleen dat
men er met eon ontzagwekkende snel
heid alle mogelijkè bewerkingen op
kan uitvoeren, ook kan men er vei
lig mede werken, daar het mechanis
me ons waarschuwt, wanneer wij
door snel werken bijv. de toetsen ver
keerd zouden behandelen.
Sinds het eerste patent genomen
werd door den heeft Feit in 1887
onderging het apparaat vijftien wij
zigingen en omwikkelde de compto
meter zich van een logge houten doos
met zware toetsen tot een elegante
metalen tromme! met lichte, gemak
kelijk te bewegen toetsen.
DE STAKINGSBEWEGING TE
BOMBAY. Bombay leeft dagelijks
in do onzekerheid of de staking der
werklieden in de katoenspinnerijen,
die ÏOO OCO arbeiders zou omvatten, al
of niet zal worden geproclameerd.^.
Tengevolge van een agitatie ander
do 3000 arbeiders van de Koh-i-Nobr-
fabriekon bleven Donderdag dez.e fa
brieken gesloten. doch de beweging
heeft zich nog voider uitgebreid. De
arbeiders stetïen hooge eischen, wel
ke de werkgevers niet willen inwilli
gen in verband met de da'ing der le-
vonsmïddelenprijzen.
bo3ohrijvèn van zielsdingen zuiverder, fij
ner en vollediger K- doen zijn. Bij al baar
eenvoud van woord en-stijl, bij al haar
klaarbeid-van-zeggen, dringt ant worste
len oin to bereiken, dat niel tevreden
zijn met het zoo maar gewoon verwoorden
van innerlijk beweeg zich aan den lezer
op. Daardoor is het boek bij een
pretenlielooskeid vol eerlijke kunstbe
doeling. niet gemaniereerd en ook niet
7.00 vlot neergeschreven, maar ernstig
gearbeid. „Een vrouw als zij" maakt den
schijnbaren indruk van wat vlak te zijn,
vlakheid, die wellicht opzettelijk is aange
bracht. daar het 't gevolg is van de tua-
nier van deze schrijfster. Het geheele hoek
n als een monoloog, een tot zich-ze'.f
spreken, als eenzame menschen wel héb-
bon, als ze veel met zich zeil in het rein*
hebben te brengen. Zoo moet het op den
lezer den indrtik maken, dat hij in een
verscholen hoekje dat zelfgesprek afluis
tert, als Lucie van Gerlach al die dingen
uitvecht over haar man, van wien ze
gescheiden is, om hem een nieuw £eluk
te gunnen en hoc zij hem het kind ge
laten heeft, omdat hij zooveel van zijn
jongen houdt. In een stille, wat leed-
doendo stemming, droomerig, zonder veel
gebeuren er in, of eigenlijk, zonder dat
bet gebeuren ais gebeuren treft, geelt de
schrijfster het eenvoudig weg; het is eea
aparte schrijfmanter, waaraan je wennen
moet, om haar te kunnen wasrdeeren.
Maar je eindigt, om die te apprccieeren,
omdat je voelt, dat het dc mortier i*,
die bij'dit object van visie behoort.
Ëij bereikt er voel mee, om als van zelf
de sfeer van rust te verkrijgen, die Lucie's
deel wordt op haar dorpje tussehen de
gewone luenaohjes. om haar heen, oen
stemming van goiuk, van tevredenheid,
om dit, ook hier, „haar schamele deel".
Passief on onderworpen naar het uiter
lijk, maar innerlijk door groote alerkte,
door haar liefde voor haar man en haar
jongen, kan ze al baar nieuw verworven
geluk-door-vTede woer opgeven, al» haat-
man weer tot haar terugkeert.
JAC. C. M. Jr.
TREIN KLACHTENIn verband
<oot de veelvuldig voorkomende
klachten betreffende reiniging, ver
lichting en verwarming der treinen
en toestanden der toiletten, i» het
personeel door de directie der Neder
land sche Spoorwegen opgedragen
voor vertrek van een trein op het be-
ginstatian zich te overtuigen, of alle
rijtuigen in zindelijken staat zijn, de
todetk-n rein, de verlichting of ver-
wanning voldoende zijn.
BEZUINIGING IN nET GEMEENTE-
BEHEER.
Bij de bagrootii'Ksbohandehiig ia dan
.'.'uiLcnteraad vaa Amersfoort deelde, vol
„ons Het Vad., de voorzitter uiede, 'dat dc
Ncd. Vereeniging van Gemeenten doende
iv een commissie samen te stellen om be
zuiniging in het gomeentebeheer te onder
ONGELUK IN DE MIJNEN. Bij
J:*'. losschieten van een koienlaag ln
de mijn Oraje-Nassau te Heorlerheicle
zijn Vrijdag de mijnwerkers S. en Van
JR. zwaar gewond. Eerstgenoemde
Is Zaterdag in het ziekenhuis te Heer
len overleden.
MOORD. Zaterdag Is A. F., die
ln een kraaon handel dreef aan do
grens vermoord gevonden. Hij is
waarschijnlijk mot bijlslagen gedood.
DE INBREKERS.
Do Politiegids bevat een artikel, ge
titeld d© Inbreker, waarvan de con
clusie is, dat ook op technisch gebied
voor den politieman nog veel te iee-
ron is en dat diens opleiding in den
tegenwoordlgen tijd nog gebrekkig
is, daar hij over 't algemeen over in-
dustrieele uitvindingen, die toegepast
worden tor bescherming van het leveri
en de eigendommen der burgers, niet
onderricht wordt, hetgeen toch het
geval zou moeten zijn, voor zoover hij
hiermede ln de p.ractijk in aanraking
kan komen.
De schrijver bespreeikt uitvoerig de
gevallen van de verschillende =00rten
tgbrekers: den primitieven inbreker
van hef. platteland, den technisch
meer ontwikkelden gelegenheidsin-
br.-ker, en den echten beroepsinbreier
van de groote steden, die. ni"t de mo-
demsle werktuigen uitgerust, op de
meest g-raffineerde wijze zün inbraak
pleegt. Onder dezgp zijn specialiteiten
in beroepskeuze, zij, di© in het bezit
zijn van een voorraad fijn afgewerkte
en voor kunstsloten aan t© wenden
loopers, breekijzers, vijlen, boren,
handzagen, en schroevendraaiers van
alerlei soort, benevens een electrische
zaklantaarn lucifers, waskaars en re-
vo'ver.
Dan wordt verteld van de brand-
ast inbrekers, dio bij ontdekking op
heeterdaad niet voor het dooden van
cn menschen loven terugdeinzen en
bij de uitoefening van hun „heroep"
van de nieuwste vindingen d-r indus
trie göbruik maken, die drilboren en
andore boren, staal schroeven, inbre
kerstangen, steekvlammen, n'zeroxycte
en aluminiumgreinsytroglvcerine en
Fouche-branriers tot hunne beschik
king hébben, die met loopers, boren,
zagen breekijzers de spagnoletslniting
van serredeuren en dn sloten forcoe-
i'en, die ranmoenne-n uitsteken en dan
door d© opengeschoven ramen bln-
ncnkliramen: die gaten in plafonds en
vloeren brekdn, honden vergiftigen-,
dienstboden om'-toopen.
Van den onderzoekenden politieman
wordt bij het opsporen vnn do laders
van inbraken veel gevergd. Naast
vakkennis en mc-uschen.konnis vorde
ren deze misdrijven zeorawen en-een
groote dosis geduld. Nooit zal de po
litieman zijn onderzoekingen magen
staken, alvorens zich rekenschap te
hebben gegeven, alles gedaan te heb-
men, wat in zijn vermogen was om de
zaak tot klaarheid te brengen.
EEN "ONAANGENAME GESCHIE
DENIS. Dezer dagen werd, schrij't
het N. v. d. D., ec-n commies van liet
Spoorwegpostkantoor no. 1, te Am
sterdam" op last van rlen commissaris
van politie t* Vv'ageningen (in deze
zaak optredend als hulp-officier van
justitie', gearresteerd en gevankelijk
naar Wageni/ngen overgebracht in
verband met do vermissing van een
bankbiljet von 200 uit een aange-
teekende brief.
Toen do commies te Wngeningen
gehoord was, bleek zonneklaar, dat
hij den diefstal niet had kunnen be
drijven, zoodat hij dan ook onmiddel
lijk op vrije voeten gesteld werd. Dit
niet alleen: de commissaris bood hem
een middagmaal ërt vrij logies jn een
hotel aan en bezorgde hem den vol
genden morgen een kaartje 2e klasse,
om daarmede de terugreis naar Am-
berdam te doen.
Inmiddels was reeds in de dagbla
den van de arrestatie melding ge
maakt un had de familie van den ge-
aresteerde een avond en nacht in-
grooto ongerustheid doorge&raAht.
DE SMOKKELAARS IN RUSTE.
Men schrijft int Zovesiaar aan Bet
Handelsblad:
Nu de rekening wordt opgemaakt,
kan wuü aan de grens pas zien, hoe
weuhg sterke heem-u het zijn geweest,
die de weelde van het voorspoedige
smokkelbedrijf hebben kunnen dra
gen. Slechts weinigen vSn hen, dóe
eertijds zeer veel geld Itabbeoi ver
diend met sluikhandel, leven nu ln
goeden doen met een mooie hofstede
of bedrijf als eigendom. Verreweg liet
gr06 van de grensbewoners-smokke
laars is weder zoo arm als vóór den
oorlog, sommigen zelfs, die goede be
trekkingen lieien varen, verkevren 111
de bitterste armoede, nadat hun
©enigste koe aan kant is gedaan, om
b.v. de gemaakte schulden te beta
len. Want voor hen, die niet meer in
het bezit zijn van de bewaarde, doch
,11 middels Lh waarde geslonken mar
ken, is liet heel moeilijk, er zonder
kleerscheuren af te komen, na de
girove verteringen, gemaakt op latere
verevening- Hoe dit ook zij, het moet
erkend, dat cleze liedien in dooisno.-
hun eerlijkheid niet hebben ingeboet,
want men hoort ondanks de inzinking
zeer weinig vaat wangedrag oi wan
betaling. Deze lieden, die eertijds prat
gingen om een verblijf in de cel of t*
v'wmliuizen, öi® lachend geboeid wer
den weggeleid na stormachtige smok-
kelavonturen, deze lieden totalen mm
schulden met plezier an evenveel
graagte als in den gulgouden smok
keltijd. En toch gaan de meesten nu
weder voor dag en voor diauw te voet
en per fiets den weg op om bij boor
of bedrijf, maar veedal op steenta-
briek of scheepswerven met noesten
arbeid een karig brood te verdienen.
Bij de firma Bodewes te Tolkamor-
Lobit is de bloem van het smokkel-
gilde werkzaam. Typisch is liet, als
de menschen b.v. op Zon::ag elkaar
van hun roemrijke daden navertel
len, maar even treurig is het daar
bij, dat helaas slechts zoo .weinigen
hunner bestand bleken tegen d©
macht, om geld te waardeeren. Zo©
zitten honderden gezinnen in ellende
na te donkc-n over eon rijk verleden,
dat nog zoo versch in het geheugen
ligt.
ONTEVREDEN BELASTINGBETALERS.
In Alkmaar eer sekt .mier den midden
stand groote beroering over de dezer da
gen uitgereikte aanslagbiljetten, waarbij
de gemeente een navordering doet van den
C omslag over het jaar 19!«>.
Waar de hoofdelijke omslag :n Alkmaar
reeds verre-van laag is en in het onderha
vige geval voor velen een bedrag van eeni
ge honderden guldens betreft, is de onte
vredenheid verklaarbaar.
Eonige belanghebbe-nderi hadden nu een
openbare vergadering uitgesohreven,
war de nieuwe aanslag besproken zou wor
den. Een goede 70 personen waren opge
komen. Ook de controleur der gemeente
belastingen was aanwezig. Deze zette op
verzoek uiieen waaiop de aanslag is ge
grondle op eigen verbeterde aangifte en
2e. op een hoogeren aanslag in de rijksbo
lasting over genoemd Jaar. Wie dat ver
schil kon ophelderen, had nu geen aan
slagbiljet gekregen.
Men iuibaasde er zich over, dat oolc ve
len die tegen den aanslag door het rijk
hadden gereclameerd, maar daarop op nog
geen beslissing hadden, een navorderings
biljet kregen. De controleur verklaarde lat
door er op te wijzen, dat dc gemeente een
navordering binnen twee jaar moet doen,
cn die termijn was 31 Deo. 1.1. verloopen.
Zij had dus den uitslag der loopende ro
domes niet kunnen afwachten. Wie nu tc
gen liet rijk in reclame is, zou z.i. wijs
doen thans tegen de.gemeente te gaan re
clameeren. en uitstel van betaling to vra
gen tot na de beslissing door het rijk.
Nadat nog uitvoerig over de kwestie
was gesproken, werd ten slotte een com
missie van zeven leden aangewezen, onder
wie twee accountants, die zich zal hozig
houden inet de vraag wat gedaan kan
worden, opdat de nieuw opgelegde belas
tingdruk zal verminderen. Ongetwijfeld
7,11.1 7ij advies inwinnen bij een rcohtsgo-
YAN EKN DUITSCHE DIENSTBODE.
Een familie ta Den Haag, die met
dieustboden had getobd zou het eens met
een Duitsehe probeerco- Na veel moeite
was men er in geslaagd een „deutohes
Madchen" te bewegen haar Heimat te ver
laten, om hier naar Holland te komen
deiland", jldus begint de auteur zijn histo
1 ric. Inderdaad is Bram een zonderling per
sonage. Do reus van de wildernis zwierf,
nadat hij can man gedood had, „keurig en
gemakkelijk brak hij hem, zooals hij een
stok zou gebroken hebben", alleen met
zijn wolven vier vijf jaar, „al dien tijd
zonder een stem die tot hem sprak, een
weerwolf, eon diermensch, een maat van
de wolven. Tegen hot einde van hot derde
jaar was er geen droppel hondenbloed
meer in zijn troep. Het ware allemaal wol
ven. Hij sliep met hen. at met hen en leed
gebrek met hen, als het voodsel schaars
was Zij waren zijn kameraden en be
schermers. Maar het bloed van een blanke
gaat moeiiij dood ni een mensch en er
flikkerde altijd in de groote borst van
Bram eon uerk, smachtend verlangen.
Het moet erger geweest zijn dan de dood,
(lat snakken om een menedhenslem te
hooren. Dot loidde tot de climax in Brams
leven, aan liet meisje en den cïideren
man." Do 'andere man was Philip Brand
van do Koninklijke bereden politie iu het
Noord-wasten, die op zoek was naar Bnun
wegens do misdaden, die hij gepleegd had
He! book is nu voornamelijk do geschie
denis van dezen anderen man en wat hij
beleefde op zijn avontuurlijken tocht, hoe
hij m de macht van Bram een schoone
Deensohe vond, toen hij bij zijn jacht
door Bram en zijn wolven was gevangen
genomen. Zij is de vrouw die den waan
zinnig geworden mar. in bedwang houdt
door hem van haar lokken telkens „een
gouden strik" te schenken. Het spannen
de verhaal vertelt, hoe Philip Brand de
vrouw uit haar gevangenschap bevrijdt
en haar tot vrouw krijgt. Hoe dat gegaan
is. vertel 'k niet ovêr; het geeft juist de
spanning aan het verhaal.
Dio liofdo voor de natuur, zooals die bij
Curwood zoo sterk aan den dog treedt, is
wol üolit «en reactie, teweeggebracht door
minder aangename aanrakingen met da
„beschaafde" wereld. Curwood zal onze
Indisoho samenleving niet kennen; anders
ware er kans, dat hij er hypochonder ge
worden wt' on *00 gekomen tot hei ui-
lersic van alleen oog-voor de-wildcrnis te
hebben.
Veel van do literatuur, die we over In-
sulindo te lezen krijgen, geeft allerminst
.een hoogcsi dunk vn het beschavings
peil, waarop in de hoofdplaatsen het ge
zelschapsleven staat. Van onze stadge
noot*, mevrouw M. C. K o o y—V a 11
Zeggelen hebben wc ook al hooi wat
in dit opzicht moeten hooren en 'k heb
dan ook onlangs, toon op een avond van
„Oost en "West" hier twee tooneelstukjoa
van deze schrijfster werden opgevoerd, in
dit blad de vraag gesteld, of er niet iets
mooiers, iets hoogere in ons prachtig In
disoh eilandenrijk gebeurde, dat meer
waard was als kunstobject te dienen dan
hei aohterbaksch besmeuren van iemands
reputatie, dat ge intrigeer van de vrou
wen en het geboemvl van de mannen,
om maar geen erger uitdrukkingen te go-
bruiken.
Gebeurt er niet» grooto, niets kiachtig-
levend», niets opstrevonds, dat stof kan
leveren voor een tooneelstuk of een ro
man, zoodat maar altijd weer de oudo pa
den worden betreden, dio toch tot zoo wei
nig verheffends leiden! Dio vraag stellon
had reden, juist Dij werk van Mevrouw
Kooy, want deze schrijfster beeft oen 011-
miskanbaar schrijftalent en oen warm
hart voor het eilandenrijk, dat zo uit aan
schouwing kent. En nu moge het zijn
verdienste hebben, dat een vrouw met een
gevoelig hart als xij, meehelpt, om het
kwaad, dat er :s aan den dag te brengen,
liooger gaat het aangeven van nieuwe
lijnen en hel aandacht-geven aan liet goe
de. omdat he: aanwijzen van het verkeer
de op-zioh-zelf niet voldoende ia, van on
macht getuigt, "indien niet naar het
bttere gewezen wordt.
liet was me daarom eon verrassing kon
dat van de hand van mevrouw Kooy-Van
Zeggolon verschenen is. Ditmaal geen
novelle of schets, waaraan talenten zich
eigenlijk altijd verschrijven cn dal hot
uitdragen van hetgeen het innerlijk aan
aaltje" is een volslagen roman, waarin 'k
beste dingen heeft, belemmert; ..Koloni-
iiu eigenschappen vind, dia 'k bij haar
laatst tooneelwerk vergeefs zocht. Weiis-1
waar komt ook in dit boek dc afkeer van
het leege leren in Indische Geoelscliaps-
kringen aan den dag, maar dit is .liaus
school onopzettelijk gebruikt en moer
als achtergrond gebezigd, om het hoofd
root:?:. een conflict tussehen oude cd
nieuwe begrijipnu, nog wat relief to se
ven. Aangenaam doot ook aan, dat uu
