Ti/vEEOfc BLAD.
Zaterdag 24 Septamber 1921
Suitenianii
DE RAMP IN BADEN.
Eun Erigolscli blad, dat do ramp to Op
pau bespreekt, vraagt xioh al wat wel de
inensohbeid te wachten staat, indien de
Chemie, welke reeds iu vredestijd zulke
catastrofen non veroorzaken, als vernleti-
gingsniiddel voor oorlogstijd nog verder
weidt ontwikkeld! En inderdaad rijst die
vraag wanneer men in de Duttscho bla
den de verhalen leest over don aanblik,
welker Oppau en omgeving biedt.
i>o ofdeeling „Opptiu" van do Bodisehe
Anilin- und Sodafabrik ligt ongeveer 10
K.ll. verwijderd van het hoofdcomplex der
fabrieken te Ludwigsbafcn. Dag eu nacht
wordt gewerkt in de afdeeling to Oppau,
waar men zich voornamelijk bozig houdt
met het winnen van salpeter, volgens tij-
den# den oorlog uitgevonden metboden.
Juist toen de nachtploeg werd afgelost,
mi von nrbeiderstrein uit Ludwigsbafcn het
terrein opreed, te 7.52, had de oersto ont
ploffing plaats. Ongeveer con half uur
later volgde een tweede explosie. Het
hoofdgebouw stond in brand en stortte in,
«venals de bijgebouwen. Onmiddellijk be
jon een algemeen© vlucht voor de uit-
«trOOHÜênde gassen, die kilometers ver
oi'Btikkend werkt. Bijna terstond was de
plaats van de ramp in diepe duisternis ge-
uild. Wie zich redden kon, ijldo de velden
n, waarbij menigeen nog gewond werd
Joor tic neerstortende stconbrokken en2.
Je luchtdruk was zno sterk, dat de grond
beefde en mensciien vijf toi tien meter
ver werden weggeslingerd.
Het duurde wel een half uur voor dat
men in de meer verwijderde sladsdeelen
van Ludwigsbafcn en in Mannheim wist
waar de ontploffing had plaats gegrepen.
N.i de explore werd Ludwigsbafcn in
dikko rookwolken gehuld, welke na een
paar uur langzamerhand verijlden. Te
gelijkertijd verbreidde zich een intense
ammoniak- en salmiakluchL Het meest
hebben Oppau en Friesenlieim geleden.
Zonder overdrijving kan worden gezegd,
dot geen ruit zoowel daar als in Ludwigs
hafen is heel gebleven. Daken werden
ingedrukt en afgerukt, gesloten deuren
uit do post geslagen, meubels door do ka
mera geslingerd, mensohen ter aarde ge
worpen. In Ludwigsbafcn is allo verkeer
stopgezetde tram kan niet rijden. De
Sleetrischo geleidingen» zijn vernielt'; de
Watertoevoer ia afgesloten. ITet fnbrieks-
lerrein ia een groote chaos; de grond is
omgewoeld als na een granatenbe-mbarde-
ment.
Op de plaats waar een ontploffing ge
schiedde, bevindt zich waar vroeger een
gashouder stond, een tien meter diep en
dertig meter diep en derlg meter breed
gat. waarin zich blijkhaar allerlei zuren
tot een niet te definieeren mengsel heb
ben samengevoegd. Een verder doordringen
raar die plaats is onmogelijk, daar van de
tweede ontploffingsplaats stijgen verstik
kende dampen op, die een groote uitge
strektheid als met nevels bedekken. Al'.ten
me'. Je gasmaskers op kunnen hier de
teddingsmanschappen hun werk doen al
valt het te betwijfelen dat de ongelukkige
gewonden, die urenlang deze dampen neb
ben ingeademd, nog tot het leven kunnen
worden teruggebracht.
De Beïersehe regeering heotf tot leni
ging van den eersten nood 300.000 mark
geseltonken, do besturen van Ludwijs-
haf en en Eranckenthal 250.000 mark en
d 3 burgemeester van Ludwigshafen per
soonlijk 125.000 mark.
De burgemeester van Ludwigdhafcn deelt
j mede, dat thans meer dan 300 doodetn zijn
i gevonden. Het aantal gewonden valt nog
niet to bepalen.
Met den herbouw van de ingestorte hui
zen beeft men reeds een begin gemaakt.
Br zal onmiddellijk een arbeiderscommis-
sio worden gevormd, dto de noodige stao-
pen zal ondernemen om een groote hulpac
tie in bet geheel© rijk op touw te zetten.
I>> directie van de analime-fabrielcen
heeft aan den burgemeester van Ludwigs
hafen medegedeeld, dat men niet voor
werkloosheid behoeft te vreeeen. Do arbci
de-^. die in de fabriek te Oppau werkten,
zullen worden gebruikt voor het oprui-
Alleen de productie van ammoniumsul-
faat 7-tl worden voortgezet. Do directie van
do Badische Anilinfabrieken heeft als
voorloopigo ondersteuning voor de nagela
ten betrekkingen van de slachtoffers, be
halve het weekloon, aam ieder 1000 mark
laten uitbetalen om in den eersten nood te
voorzien. Naar verluidt, wordt echter door
do directie overwogen, om aan de achter
gebleven betrekkingen een pensioen van
do helft van het loon, dat do verongeluk
ten verdienden, uit t© betalen.
Do kinderen zullen con ondersteuning
ontvangen van 35 van bet grondloon.
Het gemeentebestuur van Ludwigshafen
besloot één millioen mark voor den we
deropbouw van do verwoeste huizen be
schikbaar te stellen.
Naar do directie «ér ïnllln
Fabnk mededeelt, bedraagt het aantal
dooden, volgons de laatste telling, 400 a £00.
De burgemeester van Ludwigshafen deelt
mede, dat de Fransche militaire autoritei
ten onmiddellijk na de ramp in den meest
uitgci relden zin hulp hebben aangeboden
ert geneesheeren on manschappen ter be
schikking hebben gesteld, die onmiddel
lijk ingrepen en veel tot verzachting van
don nood hebben bijgedragen. Generaal
Gérard hoeft aan Ludwigshafen 10.000 mark
en aan het dorp Oppau 15.000 mark gc
schonken. Deinen schappen, die voor het
reddinswerk opgeroepen werden, waren
oor het moerend eel blanke soldaten.
De begrafenis der slachtoffers,
De begrafenis der slachtoffers is begou-
en. D© stad Ludwigshafen Stelt op net
oornaamste kerkhof eon afzonderlijk ge
deel te ter beschikking ter eere van de ge-
dooden. De volgorde der begrafenis ge
schiedt naar gelang van het voortschrij
den van het bergingswerk. Buiten de -tad
wonenden kunnen hum gedoode familiele
den naar hun woonplaapts doen vervoe
ren, voor welk doel het stadsbestuur van
Ludwigshafen gratis vervoermiddelan ter
beschikking stelt.
De lijken welke niet herkend zijn zullen
het laatst worden begraven.
Zondagmorgen zal op het kerkhof te
Ludwigshafen een rouwplechtigheid wor
den gehouden.
De d istrictwunbtenaren van de Palts zijn
door de rogeering van de Balts aangewe
zen verzamelplaatsen in te richten voor do
familieleden der verongelukten.
Dit Ludwigshafen wordt gemeld: In
een in verhand met do ramp gehouden
buitengewone zitting van den gemeente
raad deelde de burgemeester mede. dat de
minister voor sociale aangelegenheden, Os-
1 uit Mtlndhen, te Ludwigshafen was
aangekomen.
HET BEIERSCE MINISTERIE.
De nieuwe minister-president, graaf
Lerchenfeid, hóeft in de Kamer in
korte trekken zijn program medege
deeld. Hij omschreef de door hem te
voeren Bcieraohe politiek, herdacht de
groote verdiensten van zijn voorgan
ger Von Kalir en legde er den nadruk
cp, dat een zijner voornaamste laken
zou zijn de handhaving van de met
moeite verkregen rust en orde. Ten
aanzien der verhouding tot het rijk,
stond voor hem de trouw aan het rijk
onvedbroekelijk vast. Hij zou ernaar
streven ook in poliaiek opzicht cte ver
houding. Tus&ohen het rijlk en den
staat zo goed mogelijk te doen zijn
en Wijven. De derde groote gedachte,
waardoor hij zich Het leiden, moest de
sociale verzoening zijn. Veiicter her
dacht do premier de broeders in de
Palts en sprak hij zijn deelneming
uit in het vreeselijke ongeluk bij
Ludwigshafen.
De rede van den premier werd her
haaldelijk door levendig bravo-geroep
begeleid.
DE KLEINE ENTENTE EN HONGARIJE
De minister van Buitenlandsche Zaken
van Boem en ie heeft aan persvertegenwoor
digers verklaard, dat de Kleine Entente
geen ander doel had dan het handhaven
van den vrede. Wat de ontwapening be
treft verklaard© Jonescu, dat men staps
gewijze t© work diende te gaan en moest
beginnen met de ontwapening ter ze©,
doch Roemenië kon op het oogenblik niet
tot ontwapening overgaan. Betreffend© het
toetreden van Hongarije tot den Volken
bond. was het enkele feit dat Hongarije,
voordeel wilde trekken van de zwakheid
van Oostenrijk, voót hem voldoende, bet
-toetreden van Hongarije tot den Bond
onmogelijk ie maken, daar deze gegrond
vest was op eerbied voor verdragen.
EEN ULTIMATUM DER ENTENTE.
Volgons to Weonen ontvangen berichten
is gisteren het ultimatum der Entente in
Boedapest overhandigd. Hel -ultimatum
eischt de ontruiming d_oor Hongarije van
West Hongarije.
Men geloft dat d© Hongaarsche regee
ring hot ultimatum zal aanvaarden.
DE GRIEKEN EN DE TURKEN.
De „Thnee" verneemt-, zoow-cl uit
Conslantinopel als uit Smyrna, dat
het Grieksche leger, zonder door de
Turkfcclie nationalisten te worden
achtervolgd, weer verder is terugge
trokken.
Uit Constantinopel wordt gemeld:
Het terugtrekkende Grieksche leger
wordt in het Noorden en het Zuiden
door Turksche colonnes gehinderd,
die van niie zijden opdringen.
Grieken zouden do linie Oejak willen
bereiken, om de resten van het leger
te redden en te trachten zicth er ie
handhaven. Door de enorme verliezen
van de laatste dagen zou het Griek
sche leger zijn overwicht, wat betreft
wapenen en munitie, op het Turk
sche leger verloren.
DE HULP AAN RUSLAND.
Uit Londen wordt gemeld' De Inter
nationale Hongersnood-rcliefc.-mmis-
sic heeft aan alle regeeringen, die wil
len deelnemen aan de mensclielijke
plicht uitgenoodigd om vertegenwoor
digers te zenden naar de aanstaande
vergadering van de commissie te
Brussel op 4 October. In den brief,
waarin de uitnoodiging vervat is,
wordt verklaard, dat voor gOvraagd
wordt naar verdere hulp en met het
oog op waarborgen voo volkomen vei
ligheid de commissie wenscht de laat
ste alle noodzakelijke bijzonderheden
te verzamelen tot vorming van een
raming betreffende de nooden van cte
stervende bevolking <m kt verleenen
van hulp. Te dien einde besloot de
commissie naar Rusland een missla
experts als voorloopster te zen
den, belast met onderzoek, wat benou-
digd is voor de veredhilleade distric
ten, de plaatselijke bronnen van le
vensmiddelen en materiaal, transport
mogelijkheden, zaaiing en tenslotte
de strijd tegen de epidemics. Boven
dien was de commissie van meening,
dat alle bestaande hulporganisaties
hun actie dienden voort te zetten en
te ontwikkelen, zoodat in de eerste"
•ergadering gevraagd werd naar sa
menwerking en bij de gedelegeerden
aangedrongen werd om de beweging
te steunen met alle gezag, welke hem
door de resp. regeeringen wordt ver
leend.
DE TOESTAND IN IERLAND.
Hat definitieve antwoord van
Lloyd George aan do Vat«ra.
De ochtendbladen te Londen mel
den dat het proefantweord van Lloyd
George aan de Valera aan alle leden
van het kabinet ter overweging is toe
gezonden. Na hun antwoorden ont
vangen te hébben, zal IJoyld George
het definitieve antwoord opstellen.
Deze ganu van zaken zou worden ge
volgd, wijl dit Engeland'® laatste
woord zal zijn.
De besprekingen over de Valera's
antwoord brachten twee essentieele
punten naar voren lo. in welke qua-
liteit de Iersche afgevaardigden zich
ter conferentie zullen begeven2o. de
groncfclM dei- conferentie. De pre
mier herhaalt, dat een conferentie
onimogelijik is, indien Ierland niet
erkent een deel van het Britsche rijk
te zijn. De nota vraagt een catego
risch antwoord, maar is geen ultima
tum. De verzending wordt midden
volgende week verwacht.
De liberalen en de conferentie.
Het uitvoerend comité der „Natio
nal Liberal Federation" heeft in een
motie uitgesproken, dat het zich
krachtig verklaart voor een Domi-
nion-regeerin" in Ierland, zooals zulks
reeds twee jaren geleden door den
heer Asquilh werd 'bepleit. Het comi
té betreurt het uitstellen der confe
rentie en meent, dat deze niot mag
afstuiten op een geschil over woor
den, want dat een samenkomen tus-
schen regeering en Iersche afgevaar
digden met goeden uvd ^eked aou
leiden tot een overeenkomst, die Ier
land zou maken tot een tevreden zelf-
(besturend deel van het Britsche ge
meentebest.
DE ZWARTE TROEPEN IN
DUITSCHLAND. Do Duitsche ge
zant, Slrecker, heeft in oen interview
met de „Tribune de Genève" betref-
lende de perscampagne in Duitsch-
land tegen het gebruik van do zwarte
troepen in bet bezette gébied vrklaard
dat daar erg bij overdreven is. Et
hebben zich opzichzolf staande geval
len voorgedaan. waarbij de alcohol
een voorname rol speelde, doch over
het geheel gedroegen de zwarte troe
pen zich correct. Stecker zeide voorts,
dat het voor de Duitsckers eenigszins
vernederend wa6, de paspoorten door
negers te laten contröleeren en hun
orders te hoor en uitdeelen?
Het blad voegt hieraan toe: „Die ar
me Duitschers, di? zoo zacht en hu
man en zoo tactvol en zorgzaam in
België optraden! De sensationeels
beschuldigingen in zekere Duitsche
bluüen, welke door neutrale werden
overgenomen, zijn dus volkomen on
gegrond. Streéker erkent dit eerlij'k."
TEGEN ANTI-BOLSJEWISTEN IN
RUSLAND. Uit Kopenhagen seint
men aan do „Daily Tel.", dat vol
gens berichten uit Riga 39 leden der
nntl-bo'-sjewtstlsehe club le KleJej,
onder wie zicli bevond de Oekrajfen-
sche dichter Ozoeprenko, door de bols
jewisten gedood zijn.
ONRUST IN AZERBELDSJAN.
Uit Azerbeidzjan verluidt, dat er he
vige gevechten hebben plaats gehad
tusschen de bolsjewieken in Aaer-
beidsjan en de Russische troepen, die
te Bakoe zijn geslationneerd. Twee
honderd zouden zijn gedood of ge
wond.
Geragd. Nisuws
CHARLIE CHAPLIN. Charlie Chaplin
gaat van Parijs eenige dagen naar Duit&cli-
land om daarna weer naar Parijs terug te
keuren.
TWEE SPOORWEGONGELUKKEN IN
ITALIè. De „Times" verneemt uit Ro-
Donderdag hebben zich in Italië
twe® spoorwegongelukken voorgedaan, die
beide worden toegesciirev en aan den
slechten dienst van den laatst en tijd.
Het eerste ongeluk bod plaats op de lijn
RomeFiumicmo, waar twee treinen op
elkander liepen, doordat de trein tan
Rome een half uur vertraging had gehad.
Hel andere geschiedde op de lijn Rome
Tivoli. In liet geheel zijn dertig gewon
don, waarvan de meeste ernstig. Een g©
wonde is reeds overleden.
DE MIJNRAMP IN AUSTRALIA
Omtrent het mijnongeluk, dozer dagen
in da Australische mijn Mount Mulligan
voorgevallen worden nog de volgende liij-
zoiiderhcden aan de „Times" gemold:
In liet geheel zijn thans 52 lijken gevon
den, waarvan het meerendeel go-identifl-
ccerd is kunnen worden. Van vele lijken
waren de klcederen geheel verbrand en de
dokters zijn van ïneening, dat de dood
bij deze ongelukkig eta onmiddellijk moet
zijn ingetreden. Öe slachtoffers moeten
zich te midden van de vlammen der ont
ploffing hebben bevonden, en door d<si
schok moeten zij direct rijn gedood. Het
reddingswerk vordert langzaam. Sommige
vrouwen, wier mannen of zonen dood naar
boven zijn gebracht, trachten den ande
ren vrouwen moed in te sproken door
baar de verzekering te geven, dat er zeker
nog levende mijnwerkers beneden zijn. De
vrouwen blijven nacht en dag aan den
ingang vaai de mijn, waar zij thee zetten
voor do reddingsmanschappen. Deze moe-
lenbij hun werk gebruik maken van
zuurstoftoe stollen. Uit do houding van
sommige lijken ineenen zij moeten
opmaken, dat de slachtoffers een bevigen
doodstrijd xuet vergiftige dampen hebben
gevoerd.
EEN MISLUKTE EXPEDITIE.
Donderdag is te Kopenhngon aangeko
men het Doensche stoomschip „Teddy", be-
hoorende aan de Deensch-Oost-Groenland
Maatschappij.
Onder leidmg van kapitein Gustaf Tos-
trup, heeft het stoomschip „Teddy" de be-
manning gered van een andere Groenland-
expeditie. aan boord van den schoener
„Dagny", bet vorige jaar door dezelfde
Maatschappij uitgeeonden. De „Dagny"
werd vernield door het ijs en de bemanning
overwinterde op het Shannon-eiland. Twee
mannen stierven. De vijf overlevenden rijn
in Kopenhagen aangebracht, aan boord
van (ie „Teddy" na een gevaarlijke
avontuurlijke reis.
linnsnland
WAAROM HIJ DIENST WEIGER
DE. De Tel. vertelt;
Toon col; militïezaal le Amsterdam,
waar do lotiirig voor de lichting 1922
wordt géliouden.
Elke 1 oteling moet -worden gemeten
om te kun'letn nagaan of hij de voor
den militairen dienst (vereischte leng
te lie eft.
Aan de beurt van loting ic ec-n jong-
mt-nsch, keurig gekleed, lakschoenen,
rotting, pincenez.
Trekt ecu nummer, waarna hij ver
zocht wordt zijn schoenen uit te trek
ken om gemeten te worden. Weigert.
Na herhaalde aanmaning van den
militie-commissaris een majoor der
infanterie, tijdelijk met deze functie
belast blijft dit net jongensch hals
starrig weigeren, waarop de militaire
politie wordt ontboden, om hem tot
zijn plicht te bremgen.
Thans verklaart onze dandy, dat
hij alleen gemeten wnscht te worden,
wanneer niemand in de zaal aanwe
zig is.
Dus goon dienstweigeraar.
Een dergelijke voorwaarde kan niet
worden geaccepteerd, waarna na
optreden van de politie, niets anders
overblijft, dan zioh te ontschoenen.
En wat blijkt?
Dat onze „dandy" slechts de „bo
venstukken" aan heeft, van wat een
maal kousen zijn geweest, waaraan
nog 'eënlge drilden wAppefen, <5ver
schot uit beier dagen.
Daarna had onder groote hilariteit
de meling zonder verdere incidenten
plaats.
EEN BESTELLING VAN EEN DUITSCHE
INDUSTRIEELE GROEP.
Het Kamerlid de Iicor Bongaerts
heeft de volgende schriftelijke vragen
gesteld aan den minister van Kolo-
niön:
1. Is liet den minister hekend, dat
door cle Indische Regeetring een be
langrijke bestelling van bruggen en
rollend spoorwegmaterieel, te zamen
eenige millioenen guldens beloopende,
is gedaan aan een machtige Duitsche
industriële groep, zonder dat aan de
Nederlandsclte industrie de gelegen
heid is gegeven om voor die levering,
in haar geheel of bij gedeelten, mede
te dingen?
2. Is liet waar. dat die bestelling
is gedaan tegen betrekkelijk hooge
prijzen, zoodat de transactie ook i
een financieel oogpunt nadec-lig is
\oor het land?
Is het juist, dat de Indische Re
geering de bedoelde b< stelling aan do
Duitsche groep zou lieblien gedaan bij
wijze van steun voor liet oprichten
van geai groote Duitsche fabriek voor
ijzerwerken op Java?
4. Is de minister bereid aan de Ka-
mor mede te doelen door welke over-
ngen de Indische Regeering zu
bij" het he,palen barer gedragslijn
waarbij do belangen der Nederland-
=cne Industrie, zoowel ioi het moeder
land als in Indiö, ten zeerste in het
gedrang schijnen te zijn gekomen
heeft laten leiden Meer bepaaldelijk
of vooraf overleg met den minister o?
althans met den directeur van hot
technisch bureau van het deportement
an Koloniën hooft plaats gehad?
5. Is de minister bereid aan de Ka
mer mede to deelcn of aan de bedoel
de Duitsche industrieel groep bovcn-
vendie-n nos toezeggingen zijn gedaan
met betrekking tot nog in voorlv-rei-
cfmg zijnde bestellingen of leverin
gen?
G. Welke maatregelen denkt de mi
nister te nemen, opdat de belangen
!ar Nederlandscha industrie met be
trekking tot de behoeften van de Ne
derlandscha koloniën voortaan behoor
lijk gewaarborgd worden en opdat
dergelijke belangrijke opdrachten
door de koloniale regeeringen niet
worden verstrokt bulten overlag met
den minister van Koloniën?
DE OUDE KERK TE DELFT IN BRAND.
Vrijdagmiddag half twee brak een
felle brand uit in de Oude Kerk te
Delft. Het vuur sloeg reeds hei dak
uit, toen de brandweer met al haar
materiaal ter ploatee was komen aan
zetten. De Haagecne brandweer kwam
hoar spoedig te hulp, doch aan red
den van den zuidelijken vleugel vit?'
niet te denken. Naar gemeld word:
is de ooizaak waarschijnlijk te zoeken
in de werkzaamheden van twee lood
gieters op het dak.
Nader wordt gemeld: Om drie uur
was men het vuur meester.
Om twee uur was het dak van den
zuidelijken vleugel ingestort, waar
mede het gevaar voor verdere uitbrei
ding vrijwel geweken wa6. Er werden
kolossale watermassa's in het
geworpen. Alleen d.e zuidelijke vleu
gel van de kerk is vernield, zoo meldt
men aan het Vad.
De schade bedraagt niettemin ze
ker een ton. Zij wordt echter door ver
zekering gedekt.
Nu het gevaar
het inwendige van de kerk weinig
schade te hebben geleden. Alleen het
dak van de rechter zijbeuk Ï6 ver
nield.
De loodgieter K. en twee zijner
knechts zijn aangehouden, zoo meldt
Het Vad. verder, verdacht den brand
veroorzaakt te hebben.
De Oude of St. Hypolituskerk is een
van de weinige gebouwen, welke Delft
uit de Middeleeuwen heeft overgehou
den. De bekende scheef verzakte toren,
aan do Oude Dlft, dateert vermoede
lijk uit 1251). Hij heeft als onderbouw
een Frankischen wachttoren.
De kerk zelf Is in den loop der vol
gende eeuwen dikwijls ver-groot. Se
dert 1543 heeft zij haar tegenwoordi
ge!) vorm. In dat jaar is ook de toren
tot de hoogte, welke hij thans heeft,
90 meter, opgetrokken.
De kerk bevat de praalgraven vau
Maarten Harpertsz. Tromp oti vai
Put Ilom, benevens g.-;l< nktc-keni»
voor Van Leeuwenhoek en Boot, den
Dclftsciian wonderdokter.
Ook Elisabeth, de dochter van Mar-
nix van St. Aldegonde, vond in het
bouwwerk haar laatste rustplaats.
GEMEENTELIJKE INKOMSTEN-
BELASTING.
De Minister van Blnnelandsche 7a
in hoeft aan de gemeentebesturen
nader bericht laten zenden omtrent <W
toepussig van zijn circulaire van i'S
April nopens het hefflngspeivuutaga
of den factor van de plaatselijke in
komstenbelasting. Volgens dit nader
Inricht kan de circulaire aldus woi-
den opgevat, dat het heffingsjiercen-
taue of de factor jaarlijks zonder na
dere goedkeuring door den Raad kan
worden vastgesteld en aan de Rijks-
belastingadminisiratie medegedeeld,
mits dit percentage of die factor blijft
beneden een in de heffingeverorde-
ning gesteld maximum, dat de toe
laatbare grens van heffing niet over
schrijdt.
RscMszaken
De zaafc vau de Retterdamsche
Haudels- en Lasdliauwhiiiit.
Onmiddellijk na de ojieniiig der xliting
lu Vrijdag was het woerd -aart den arabte-
iiair var. liet O. M. mr. A. Ram bacil, coat
liet houden -ran rijn requisitoir.
De ofticier noemde <1© o-'iairo de Rot-
terdarusche Handels- ©n Landbouw bank
i drama der domii^-.d <:u zelfzucht ia
nd juist het meeet noodig'waren. Wet-
aar zijn in hoofdzaak (.uontwikkcldea
in geloopen, maar U^eh kan geconsta
teerd worden, das stapels posciwsseto wer
gezonden naar ee:i bank die als ©en
stoel uit den grond was
bpr.
word toevertro
op
edocl
de
als
bladion en de Arosle'.gitls, die dooi
de bank geprostitueerd werden. Uit beta-
hngskwitanties bij de huiszoeking gevon
den bleek dat deze bladen legun betaling
aanbevelende ledactionoele artikelen op
namen van j>ersonen die zich journalist
noemden. Maax menig obhgaueliouder ia
geloopen door de advertenties, met
goed vertrouwen door de dugbludeu ge
plaatst. In 3 maanden tijils docd de h.ink
150.000 vloeien hl de zakken der dagblad-
uLgonaren. Slechts schoorvoetend werkten
dagbladen mede, toen eenmaal het ge-
icht ingreep.
Spr. kom: dan op bckl. solf. Hij bc^on
>n groote zaak, maar bezat niets van Le
teekeaiï. Ztifs het pand Singeliicbt ?at
er de schulden. Toch wilde hij bij
rustiger leven reel geld Twdieueu. Hij
kt© dus gebruik van x.jit irswauVr. als
>poppen ©a van een aantal ongelukkige
slachtoffers, d.e vr:j gisteren hier als ge
tuigen sagen. A'.s mcnscnenkenner wist
hl), dot roest de klems luyden kan vangen
door hen groote winsten t© beloven. Daar
naast wilde hij hen in den waan bsengen.
dat het gestorte geld behouden bleef. Is
een solide geldbelegging, solider dan de
beule spaarkas", zou schreef zekere llen-
ning. een der lijfjournal: =icn van Broek-
huys. Dat is dus herhaaldelijk gecolpor
teerd. Het moest een bank worden in ou-
i forma.
liiels
mocht ontbreken. Alleen
zelf moest ontbreken. Zooveel zelfkennis
had hij nog wel. Voor do hoofdrollen had
ïuj uitstekende krachten .n mr. Zijderlaan
en jiir. mr. Rompe van Meerdervoort. Voor
d« kleinere rollen vond hij m Doiniimua
werktuig. En ook o'
l'och
i hij
•nde Gustaaf Hemeuiaiin. d»e nu wel 't
oogenbltk Terwenschen ral. waarop hij
Rroèfchuys' hulp inriep bij ©en echtschei
ding. Dc kippe..-k*©cxeTij var. lUinctnann
ging niet meer en hij vroeg Broekhuis,
dien hij toen nog bewonderde, om <«?n
baantje. Dat sou «ie lang gezochte direc
teur worden. Heinemsnn, <ie gepersonifi
eerde onbenulligheid, de man die niets
van een bank afwist, moest dc leiding op
sich nemen. Om geen openbaarheid te
govern koos hij dec vonn van een com
manditaire vennootschap. Zoo kon hij het
publiek net voorzetten wat hij wilde.
Daarop werd een acte gemaakt, om deze
inde Staatscourant te publlceeren en ter
griffie le deponeeren. Iu dcao acte stond
gemeld, dat Hc-memann, koopman te Rot
terdam als beboerend vennoot en J. M.
Vingerhoed, spekslager te Rotterdam, als
oommanditair veninoot een onderneming
begonnen. Kapitaal f 100.000, waarvan ge
stort 10.000. Dat was dus prachtig in orde.
Wat ontbrak er dan wel aan I Hoi eenige
wat cr aan or.lbrak was dc waarheid.
MagFlenunar Hallsijas
EEN ZATERDAGAVONDPRAATJE.
emcAldingskrachl is oen voortref
felijk ding. Ais die er niet was, dan
bestond er geen muziek, geen letter
kunde, geen schilder- en beeldhouw
kunst, Uuii durfde niemand meer een
nieuwe onderneming beginnen. Maar
als je te veel verbeeldingskracht hebt,
dan loopt het gauw mis, zooals we
uuri de Staatsbegrooling kunnen zien.
Do hoeren in Den Haag veronderstel
den, dat de belastingen maar even
oporvloedig zouden opbiengen als i»t
dusver en dat is tegengevallen. Ik
heb iemand gekend, die op zijn ma
nier' en naar zijn manier' van rekenen
(Veel gold verdiende; hij kwam thuis
en zei tot zijn vrouw: „deze week is
mijn winst honderd gulden, maal twee
en vijftig maakt vijf duizend twee
honderd gulden". „Jawel, maal
ais or nu oons een week onder loopt
van minder aan honderd gulden?
vroeg zijn vrouw. „Dan wordt die
gedcat door de weken van meer dan
honderd zei hij, „Je bent een
idealist", \ond ze. Hiertegen kwam
hij iu verzei. „Als ik icn ïueahst was,
sou ik zoo redeneeren: van dio hon
den! gulden heb ik op één dag vijftig
verdiend. Het jata' lieeft, na aftrek
•van zon- cai feestdagen, zoowat drie
honderd werkdagen, ik verdiende op
één dag vijftig gulden, maakt in drie
honderd dagen vijftienduizend gul
den por jnui„Hou op!" riep zijn
wouw, „als je zoo doorgaat, zijn we
milüonair voor we het weten".
Kn nu ik dan toch van millionaire
spreek, denk ik meteen aan wat er
hier hi liaar'em met Rockefeller ge
beurd moet zijn, die op zekeren dag
in Haarlem kwam en den koetsier,
die hom reed, een pond sterling,
twaalf gulden, fooi gaf. De man was
juist dien dag zijn koetsiersloopbaan
begonnen en kwam natuurlijk ver
rukt thuis. „Kijk", zei hij tegen zijn
vrouw, „vandaag heb ik vijftien gul
don aan fooien, dat is per jaar f 5475
behalve mijn vaste loon". „Dat is
he&L «ooi", zei zijn vrouw, „maar
waar haal jo dt>5 miillonarrs in één
jaar vundaan? 'k Zal ©r met mijn uit
gaven maar niet op rekenen".
Zoo kun je je rijk rekenen en arm
tellen. Dezer dagön hoorde ik van een
schatting van de waarde van het
Frans HaJs-Museum: hoorde ik goed,
dan kwam de rekenaar tot de klei
nigheid van 24 millioen gulden, een
som waarmee wij net zoowat onze
schulden zouden kunnen delgen, om
dat die op 1 Januari 1921 precies
t 23.818 4ïb,80 bedroegen. Van dia vier
en twintig millioen zouden acht maal
twee is p/unon zestien millioen voor
de 11 al se n te krijgen zïjri.
Nu is niets gemakkelijker dan liet
woord millioen uitsproken. 't Gaat
even gemakkelijk, als dat je zegt
„kwartje en 't is eenvoudiger, dun
liet woord „rijksdaalder" met de twoo
rollende r's". Millioen't klinkt
eigenlijk, zooals een suikerpeer
smaakt, Maar waar 13 een millioen?
Waar ZIJN de milüoenein, die een of
meer kunstliefhebbers voor de schil
derijen-verzameling zouden willen ge
ven? Waar zijn die kunstminnaars
zelf?
Dat is de vraag. En niets anders.
Het is me overkomen, dat een juwe
lier zei, op een parelsnoer wijzende:
„dat collier moei vijftigduizend kos
ten". Ik veroorloofde mij te zeggen:
„heel goed, maar- waar is de man of
de vrouw, die er een halve ton voor
geven zal!" Hij keek mij verwonderd
aan, waarvan ik gebruik maakte om
te vertrekken, want het was een
prachtig snoer eu ik gevoelde
aanvechting om in mijn vestzak tc
tasten en dn ar vijftigduizend gulden
uit tc nemen en den juwelier op te
dragen het parelsnoer met mijn
kaartje te sturen aan die goeie tante
Koos, die den volgenden dag jarig
zou zijnl 1
Alles wordt duur, Is duur of blijft
duur, grootcndeels omdat wij de prij
zen van dezen tijd vergelijken met de
geldswaarde van vóór den oorlog, wat
toch een "Verkeerde maatstaf is. Daar
is bijvoorbeeld het schoolgeld, dat
nog al stevig verhoogd werd. Maar
is dat wonder? De tractementen zijn
erhoogd, de onkosten zijn verhoogd,
het eenige aan eu ui de school, dat
in prijs gelijk bleef, zijn „de onschul
dige asempjes van de kinderen",
waardoor onderwijzers en leeraren
dikwijls zoo'n hooge» leeftijd beha
len. Die zijn en waren totaal koste
loos.
Er is vroeger wel eens gezegd, dat
er overlading heersebt bij het Middel-
haar onderwijs. Te veel vakken! De
teerling zot 's morgens, hij het aan
vangen van do school een luikje in
zijn hersens open en laat er een hoe
veelheid wiskunde in. a kwadraat
plus 2 ab plus b kwadraat; daarna
wordt er eon uur Fransche les gege
ven over Victor Hugo en deze komt
dus op zijn beurt door het luikje en
geelt een duwtje aan b kwadraat,
brommende: „ga jij eens een beetje
op zij vervelende b kwadraat, et-
schiet haast geen ruimte voor mij
over". Een uui luier wordt aardrijks
kunde gegeven, niemand minder dan
de Mount Everest, een van de hoog
ste bergen der wereld, wringt zicu
dooa- 't hersenluikje, al smalende:
„wat is het hier nauw cn donker en
dat heet dan de varlichting van de
20ste eeuw!" Enfin, gelukkig gaat de
hel en de scholier naar huis, zoodat
b kwadraat, Victor Hugo en de Mount
Everest gelegenheid hebben, het zich
zelf en anderen wilt gemakkelijk te
maken- Het eerste lesuur na de koffie
is aan de Duitsche taal- en letter
kunde gewijd. Goetlie komt door het
liersenluikje Vinnen maar Itij is uit
zijn humeur, want dezelfde leerling
heeft, toen de 1 eeraar hem vroeg:
„geboren?" gezegd: „ja, meneer".
„Ja, ja", moppert Goetlie, terwijl hij
hoven op den Mount Everest gaat zit
ten, „natuurlijk ben ik geboren,
anders had ik toch niet kunnen schrij
ven: De leeraar wou we tem, wanneer
ik geboren bon en dat kon deze uil
van een scholier niet eens vertollen".
Daarbij geeft hij een nijdige trap op
het hersenvlies, dat a kwadraat er
bang van wordt en uitroept: „kalm
wat, de vloer is dun en algebra kan
hij toch a! sleclit verdragen!" terwijl
de rampzalige leerling naar zijn hoofd
grijpt en tot zijn buurman zegt: „ik
.rijg al lijd hoofdpijn van dat
Duilsch". Het laatste uur is aan tee-
kenen gewijd en voor de laatste maal
op dien dag gaat het hersendeurtje
open eu lerschijnt een misteekende
figuur, de scholier is eenmaal geen
held in het teekenen) die het gezel
schap bêdoesd groet en daarna ni oen
hoekje gaat zitten, zichzelf zoo klein
mogelijk makend, omdat ze wel weet,
dat ze mismaakt is.
Dit is het veelsoortig gezelschap,
dat op één schooldag zich in dat nau
we lierse-nliastje van een scholier
komt verdringen en wanneer er niet
een ventilator in zat, die de jongen
af en toe open zet eu waardoor lieel-
wat vervliegt, dan zou er al heel
gauw geen ruimte voor nieuwen toe-
voor meer wezen in het kleine kamer
tje cn leed de scholier aan voortdu
rende hoofdpijn.
Dit omtrent de overlading hij het
middelbaar onderwijs. Nu ben ik op
dc gedachte gekomen en bied die be
scheiden. maar niet zonder vrijmoe
digheid den wethouder van onderwijs
aan, of er geen middel zou wezen om
de overlading te doen eindigen en het
middelbaar onderwijs meteen wat
goedkootarr te maken. Namelijk zoo,
dat iedere leerling dc vakken kiest,
die hij beetudeoren en niet bestudee-
ren wil en alleen voor de eerste be
taalt en daarin ook alleen eindexa
men doet. Het is allemaal zoo eenvou
dig mogelijk en méér dan het ei van
Columbus: 't is inderdaad de kip die
de eieren lei, zelf. Maar iemand
moet do goede denkbeelden, die bij
hem opkomen, niet voor zichzelf be
waren, maar afstaan aan de gemeen
schap; daarom doe ik dit gaarne aan
liot publiek cadeau.
De directeur van dit blad geeft mij
eou circulaire van een zaad- en
bloöuLbollenhandel te Overveen, ge
adresseerd aan Huarl. Dagblad,
's-Lruvcnhagö. De post in Don Ilang,
met ware scherpzinnigheid beseffen
de, dat dit Haarlem zal moeten zijn,
verandert het adres dienovereenkon.
stig eh zoo is de circulaire aan haar
odres gekomen. Maar dit Ls het merk
waardige niet van het drukwerk, wel
dat het adres blijkbaar (je kunt het
zien aan de lettors) door e&a Duit-
scher is geschreven, en dat er een
Duitschs potszegel van 30 pfennig
óp zit. In dc circulaire zelf worden
groote lettors gebruikt, die geen Ne-
derlandsclie drukker ooit van de let
tergieterij koopen zou. Hoe kan dat
allemaal m Overveen? vraag je cn
dan schiet Je op eens de waarheid
door liet hoofd: de circulaire is in
Duitschland gedrukt geadresseerd rn
verzonden. Maar de Overigensc-he fir
ma wil wel, dat wi onze Nederland-
sche guldi-ns voor haar Nederland-
sohe hyacinthen, tulpan en narcissen
zullen uitgeven.
Moeten wij daar nu mee klaar
staan, wanneer zij zelf haar drukwerk
iu het buitenland laat maken, omdat
door hot valutaversoliil de prijs daar
lager is dan hier? II. denk er niet aan.
Onlangs is mij verteld van een verga
dering, waarin iemand er op blufte,
dat hij in Duitschland zoo goedkoop
enveloppen had laten maken. Of zijn
medeleden dat niet fijn vonden? „Hee-
leraaa! niet", antwoordden de mede
leden, die wijzer waren. .„Als jij hier
je brood verdient, dan behcor je je
benoodigdhedön niet uit het buiton
land te lialcn!" Deze meening kon de
bedoelde in zijn zak steken en in zijn
enveloppe doen. Maar of het al goed
en deugdelijk tot hem doorgedrongen
is, dat hij don zelfden middenstand
waa,rvan hij grootendedls bestaan
moet, op deze manier ter wille van
oen paar gulden "in diens bestaan
treft, vrees ik te moeten betwijfelen.
Deze opmerking brengt mij terug
tot do oude vraug, vaalt gesteld, maar
nooit goed en deugdelijk beantwoord:
„Wat is een middenstander-? wie is
een middenstander?" Daarom zal ik
probeeren cr zelf een bescheid op te
gaven:
De middenstander Is een man,
Die onbegrensd betalen kan.
Niet omdat hij 't zoo gaarne doet,
Maar daar hij 't van de wet wc!
moet.
Er is ge;si tax, er is geen last,
Die hein niet fluks wordt opgetast.
En zegt liij, dat hij 't niet verdient
Dun ro:pc iicht een: „kijk, kijk, hij
grient!"
Al zit hij ook in de el lend'
Men zegt: „hij wint 50 procent".
Gaat bij geval hij soms failliet,
Dan kende hij zijn vak vast niet.
En renteniert hij altemet.
Dan lieeft hij ieder afgezet.
De midden stander is een inam,
Die 't menschdom niet bevreedgeü
kan.
Men duldt, dat hij geboren wordt.
Maar later wordt hij doodgomord.
En ligt hij veilig onder steen,
Dun gaat 't publiek tevreden heen.
Om de waarheid te zoggen, is dit
gediclrt niet van mij, maar van Van
Stuiteren, die het schreef wegens de
onvriendelijkheden in de» Iluad. Hij
h<«ift het mij in strikt vertrouwen af
gestaan en op dezelfde manier geef
ik het weer aan de lezers.
Sommige mededeelingen uit het die-
renrijk zijn belangwekkend. Bijvoor
beeld, dat sommige vbedien een or
gaan om te zien of te hooren hebben
op luin rug!
Maar wat beteckent het. vraag ik,
dut de meeste olifanten in wilden
staat niet langer slapen dan vijf uur.
Waartoe die haast om wakker te
worden? Wat hebben olifanten in de
andere negentien uur te doen?
FIDELIO.
