Van onzen reizenden Redacteur
HAARLEM'S DAGBLAD
ZATERDAG 1 OCTOBER 1921 TWEEDE BLAD
(Nieuwe reeks.)
No. 34
Reizen In Oostenrijk.
II.
Wanneer men in UusLcurijk reist, Kan
tucai zich nauwelijks begrijpen, dat alles
er nog zoo gewoon zijn gang gaat. Toen
wij ui Ween en waren, had du Kroon juist
wat een belangrijke daling 'ondergaan.
Binnen enkele dagen was zij van 0.50 cent
op 0.30 cent gevallen en cun gevolg van
de/o nieuwe daling waa natuurlijk etui iker
Hieuwde duurtegoif. Be prijzen gingen met
sprongen naar boven en overal hoorde ik
mopperen, klagen en ook vloeken over de-
zo voor de bevolking bijna ondragelijke
stijging. Voor iemand, die nadl/Jit en re-
danccrdc, was er in die vernieuwde, plot
selinge stijging nkis vreemde; zij hield
onimddellijk verband met do verin ade
ring der geldswaarde. Hoe minder de
Kn-on waard is, hoe scherper elke dal-ug
of stijging in het land zelf gevoeld zal
worden, lven daling van 0.50 op 0.30 be
toekent onherroepelijk voor W cx.n.n een
verdubbeling der prijzen en het is voor de
Oostenrijkers schier onmogelijk om de
loonon en de iractementeu naar do tel
keus veranderende geldswaarde le rwge
ion-
Deze weinige stabiliteit van de K-won is
dan ook vooral nu do waarde bijna ni
hil is gewordesn do kanker voor Oosten
rijk.
Voor ons waa liet verband tusschen de
nieuwe duurtegoif en de dalhig van de
Kroon zeer natuurlijk en logisch, maar
voor den „man van de straat" waa hel dat
niet. Die zocht de oorzaken hoe1, ergens
anders en ik vond het opmerkelijk om na
to gaan in welke richting zijn goda-oh-on
gingen. Er waren er, die de schuld aan
do regeeriaig gaven I
„Vroeger hadden wij één keizer, die re
geerde; nu hebben wij een parlement van
1701 Dat kan immers nooit goed gaan 1
I)io 170 kerels slepen alles weg!" hoor Ie
ik een man in de tram tot zijn mede pas
sagiers zeggen en de anderen, onievt.vl va
over de vernieuwde duurte, beaamden 'iet
grif. Dal de Keizer, of althans het ragt-
ni-j van het Keizerrijk al de tegenwoordig»
ellende over hen had gebracht, da rs.\o
dacht op dat oogenblik in die volle trszn
blijkbaar geen één.
Maar de grootste haat gaat toch uit naar
de woekeraars en vooral naar de Joden,
die volgens de Weeceta de schuld vin
alles zijn. Zij alleen zijn volgens dtn
man V2n de straat de c-orzaak van elke
nieuwe verhooging der prijzen. Zij houden
do goederen schier, zij voeren de prijzen
kunstmatig op door hun woeker en ket-
tinghandel. De vreemdeling, die voor het
eerst in Oostenrijk komt, wordt door dat
anti semitisme vooTal bij het volk
zeer pijnlijk getroffen. Het is een haat,
zóó fel en zóó groot, als wij. Hollanders,
ons nauwelijks kunnen denken. Toen ik
mijn verwondering en mijn verontwaardi
ging hierover uitsprak tegen een Woc-
ner, zei deze mij:
„Dat komt, omdat gij in Yvest Europa de
Gallicisehe en Poolsclie Joden niot Itenll
Het is een heel apart ras. De Oost-Joden
hebben niets gemeen met do Joden uit
- West-Europa. De G.-illioisdhe en Poolsclie
j Joden zijn als vampiers, die het volk uit
zuigen. Men moet ze kennen zooals wij,
om het anti semitisme in hel Oosten te be
grijpen. Dacht u, dat de Kussen, de Polen
en de Oostenrijkers allen anti-semieren
zouden zijn, al3 de Joden hier even fat-
Boenlijke, rechtschapen menschen waren
als bij u in het Westen Vooral wij Wee-
ners niet De Weener is niet iemand om te
halen! Integendeel! Daarvoor is hij veel
ta gemoedelijk en te „liehenswürdig".
Moor wij hebben hier in Oostenrijk tij.
dons en ra den oorlog een overstrooming
gehad van Gallicisehe Joden, die op de
gemeenste manier van do moeilijke tij
den hebben geprofiteerd en daarmee heel
veel kwaad hebben gedaan I Er is geen
goedaardiger volk dan de bevolking var.
Weoncn, maar dat het hier nog eens tot
een uitbarsting tegen de Gallicisehe Joden
za' komen, daarvan ben ik overtuigd I"
Een vreemdeling, die over AVeenen
senrijft, kan over het anti semitismo moei
lijk zwijgen. Deze rassenhaat mogo ons
hoogst ar.ti pathiek zijn, hij beslaat en is
niet to loochenen. En hij wordt eon wei
nig verklaard, wanneer inen rekening
houdt met den overprikkelden toestand en
de erhitteiing, die bij het volk heerscht
tegen alles, wat met woeker- en kettinghan-
del verband houdt. Toen ik deze week las,
dat door het Weensobe gepeupel tot twee
maal toe een aanval was gedaan op de
Beurs en de omliggende oafé's aan den
Sohottenring, dacht ik onmiddellijk aan
mijn Weenschen koetsier, die, wijzend op
<lo Beurs, met oogen, waann do haat
gloeide, tegen mij zei: „Daar hebt u de
Pest van Weenan! Dat smorigo gebouw
moot eerst de lucht in met al do café's
hier in den omtrek. Voor dien tijd wordt
hel hier in Oostenrijk nooit goed I"
Waar ieder Weener ook over klaagt, dat
Is over het groot aantal ambtenaren, dat
door den staat wordt onderhouden. Alles
is in Weenen nog steeds op veel te groo-
len voet ingericht; hel is, of Weenen nog
altiid de hoofdstad is van de vroegere Do-
nau monarchie in plaats rat, eet, k'eir. ver
arni-1 land van 5.500.000 zielen. Op de ver-
sehi'lende bureaus zit het vol ambtenaren,
die niets anders uitvoeren dan eilander m
den weg loopen. Nergens wordt men oj>
officieel© bureaux dan ook langzamer en
tleobtrr geholpen dan tc Wcoiéa. De ge
moortelijk© Weener lacht er om en zegt
•pottend, wanneer hij een uur in dn queue
moet. staan, dat hij hierdoor tenminste nog
Jets merkt van de voordeeleo van een
Republiek. Maar hij voelt toch ook wel,
dat in dien toestand verandering moet ko-
men. De groot© moeilijkheid is echter: hoef
Moet de regeering al die menschen op
straat zetten en aan den hongerdood prijs
geven f Wat zouden die duizenden ontsla
gen ambtenaren moeten uitvoeren in een
stad, waar nu reeds de grootste ellende
wordt geleden Hoe zouden zij kunnen
leven, wanneer hun het luttele stnatsinko
mon ook mog werd ontnomen? Werk is er
in Oostenrijk voot zulke mensohen abso
luut niet meer te vinden en het is te bo
grijpen, dat een regeering huivert voor
htiuitregelen, die wederom duizenden fami
lie--- direct naar den ondergang zouden
voeren. Nu reeds geeft do statistiek der
zelfmoorden in Weenen cijfers to zien, die
ontstellend zijn. Vertelde mij onlangs
een to Weenen studeeremle Hollnndsohe
dokter niet, dat een patholoog-anatoom in
den tijd van 14 dagen 3 secties bad moe
ten doen op lijken van oud hoofdofficie
ren en generaals, óre in wanhoop over hun
materieele ellende een einde aan hun leven
hadden gemaakt f Wie, als ik, ecar langcu,
mageren man met holle oogen en uitsteken
do jukbeenderen, in afgedragen, sjofele
Meeren in de hall van een hotel rireulai
ree van een reisbureau heeft zien afgeven
en van den portier hoeft moeten hoeren,
dat diezelfde man eens ais kolonel Sn do
straten van Weenen heeft rondgereden, lie
begrijpt eerst volkomen, hoe er door (leze
officieren geleden meet zijn, voordat het
h.vrrto noodlot hun een revolver in de hand
beeft gedrukt.
N'c-en, wij Hollanders, hebben gcon be
grip van do ellende, die er in Oostenrijk
heerscht. Tk las in dc Wiener Arbeitcr Zei
tung van een leerares aan een industrie
school m een kleim plaatsjo van Stiermar
ken, die begin Augustus nog een traete
ment had van 680 Kronen ji
koers van die dagen ongeveer drie gulden,
per maand of tien centun per dagl Voor 680
Kronen, haar heele tractement dus per
maand, laad zij te Ween en 2 nachten in
een behoorlijk hotel kunnen logeeren, zon
der recht op ontbijt I Voor heel haar maand-
Iractemerit bad zij geen rit met een rijtuig
van de Opera maar het Prater kunnen ma
ken. Om een zeer eenvoudigen winterman
tel van 35 gulden te koopeu, zou deze
vrouw haar heele traotement van 12 maan
den of 1 joar moeten uitgnvtn! Het is
w.'ar, dat men in Stiermarken giedVpoper
leeft dan to Weenen en dat -le Wlen-r Ar
beiterzeitung in zeer felle teruivn öfc) kro-
eeu schandelijk hongerloon roemde,
r een feit is het dan toch, dat derga
lijke ten hemel schreiende trjc-'emerAon in
Oostenrijk nog heden worden betaald.
En hoeveel ouderen van dagen zijn er
-,ret, die vóór den oorlog rustig en onbe-
:orgd van een lijfrente van 30CO a 4CCO Vr >-
len konden leven «sn nu do bitterste ellon-
ie lijdoa, omdat dit bedrag iu den tegen
voordigeii tijd nauwelijks 1/200 van vroe
ger meer w-card is. Ik las in de Wiener
Journal het tragisch verliaai van 2 oudjes,
die zich in hun kamertje hadden opgeslo
ten om er samen te verhongeren.
Hun heele leven hadden zij gespaard voor
oen onbezorgde» ouden dag; om een lijf
rente van 4000 kronen hadden zij samen
50 jaar geploeterd en gewerkt I Hoe hadden
zij ooit kunnen denken de armen i
dat dit groole bedrag eens v.auwclijkB vol
doende zou zijn oin er één mwnd van le
ai Deze oudjes hadden nog den moed
au den hongerdood te ster-en, maar
hoeveel zijn er in Weenen al niet geweest,
rr de kracht voor misten en do gas-
,a te hulp riepen om snolier uit hun
ellende te zijn?
ij koos inlichtingen, die men mij ver
strakte, verdienden arbeiden in Weenen
midden Augustus 2400 tot 4CM kronen per
week, dat was volgens den koers van die
;a 8.2 tot 12 in Hollandsen geld. De
:einenten der arbeiders van den geest
ri;n echter over het algemeen veel min
der. Terwijl een goede werkman tot een
verdienste van 200.000 kronen per -aar kan
kensm, mo-'ï-n onderwijzers, leeraren, jour
reen en zelfs doktoren zich dikwijls
de helft tevreden stellen. Vertelde een
Hol lands ril arts mij onlangs niet, dat de
stoker aan de kliniek in Weenen meer
verdiende dan een professor met een we
reldnaam? Hoe men van zulke tractemen-
in Weenen kan rondkomen, is mij een
raadsel! Hei is dan ook ecu feit, dat in ge
zinnen van dokteren «oi leeraren soms in
wekèn geen stukje vleeseh op tafel komt,
en nu ik rn Weenen ben geweest, begrijp
ik eerst goed, hoe veel in zulko gezinnen
ontbeerd moet worden.
Want al kan men in Weenen voor 200.000
kronen natuurlijk moer krijgen dan in
Holland voor 600 gulden, de prijzen zijn
zoo buitensporig hoog, dat zelfs een fa-
lilie, die van dit voor Oostenrijk betrek
kelijk hooge bedrag moet leven, zich het
meest noodigo zal moeten ontzeggen.
Men rekent in Weenen tegenwoordig niet
neer met honderden maar met duizen
den. Een Hollander, die in Oostenrijk
reist, heeft het gevoel, alsot hij voor. eenige
dagen multi-miUiohnair is. Zijn portefeuil
le is zwaar van bankpapier en hij geeft bil
jetten van 1000 en 10.000 kronen uit, of hel
>o nieis is. Voor een Hollander is hel le
en in Weenen spotgoedkoop.
In mijn hotel op de Sohottenring,
het centrum van do stad betaalde
voor een twee-persoonskauier zonder
ontbijt 500 klunen, dat nas dus 1.50
in Hollandsen geld. Je dineerde in Oos
tenrijk in eerste rangs -restaurants uitste
kend voor 300 krcoien of 90 ets. en betaal-
in de binnenstad 120 kronen of 35
Deze prijzen waren voor ons, Hol
landers, natuurlijk belachelijk laag, maar
voor een Oostenrijker, die van een paar
honderd duizend Kronen in het jaar moet
leven, zijn zo gewoon niet te betalen.
Ik weet wel, dat de gewone Oostenrijker
op veel bescheidener voet leeft dan de va
luta-buitenlander, die voor eenige dagen in
Weenen verblijf houdt ik zag o.a. ean
restaurant op den Opera-Ring, waar men
45 Kronen oen diner kon krijgen
één soep, oen vleesehspijs en één
meelspijs maar wanneer je in een Waa-
renhaus reeds een gewonen stroohoed ge
prijsd ziet voor 1000 kronen, een overhemd
voor 900, een paar schoenen voor 4000 en
een heerenoostuuin voor 30.000 kr., dan
denk je aan do stille armoede, die er thans
in Weenon geleden wordt. Het was niet
de ellende van de vele in lompen op straat
bedelende invalides, dio mij in Weenen
het moest heeft getroffen, neen, het was het
stille leed, dal ik achter de vermagerde ge
zichten der glimlachende Weeners rie
wat rnij op reis in Oosttairijk soms de
heeft toegeneoen.
.T. B. SCHUIL.
-- IYU.JIJVJ
honderd tachtig kronen, u« w«» mi
Jan «eh geld omgerekend volgens
Stadsnieuws
TtJDÏN CZAAL.
In onze T jtllD-/- tal Gr. Houtstraat
93, zijn foto's ter bezichtiging gesteld
van, het auto-onoeiuk te Sioterdijk;
van liet onderzoek naar de schuld
vraag van liet torpedeeren van den
..Tubantia" (hot zusterschip „Geki
is in een der Amsterdamsen© havens
op dezelfde wijs» verlicht als ia den
oorlogstijd mei neutrale schepen ge
bruikelijk was); van het tierde bin-
nenscbeepvaarieongres te Rotterdam;
van den te Wassenaar op 7O-jarigen
leeftijd overleden hoer Johannes Al-
bertus Royór, oud-administrateur
aan het departement van Bimaenland-
sche Zaken; van den te Tilburg in
den ouderdom van 81 jaar overleden
oud-kolonel der infanterie S. A. Lutz
cn van Ds. C. Lindeboom die 18 Oc
tober a_s. zijn 2b-jarig ambtsjubileum
te Amsterdam viert.
Het Fiïmkijkspl
Luxo r-T heater.
In liet Luxor-Tlicater gaat thans
een hoofdnummer, dat zeer de aan
dacht zal trekken cn dit ook verdient,
namelijk „Christoffel Columbus, dc
ontdekker van Amerika". De bezoe
kers krijgen hier in bijzonder mooie
beelden uil het leven verschillende
grepen te zien van den genialen
Christoffel Columbus, die iu 1435 te
Genua als oudste zoon van een la
kenwever werd geboren en van wien
vele verholen over zijn loven en lot
gevallen over de geheelo wereld ver
spreid zijn.
We zien, hoe aan Coluinbus en zijn
zoontje beiden uitgeput van hon
ger en dorst liefderijk onderdak
wordt verleerd door den vader-over
ste van het klooster Santa Maria de
la Rabida, die, nadat hij zich over
beiden geheol heeft ontfermd, met
Hoi- groote belangstelling van Columbus'
den plannen kennis neemt, liet was aan
dezen rader-overste te danken, dat
Columbu6 voorgesteld werd aan Ko-
rugin Isabella van Castilie, die zeer
veel gevoelde voor de plannen van
Columbus,
Het filmbeeld laat zien, hoe Colum
bus eerst vele beleedigingen moest
verduren, totdat een vrouw, Donna
Beatrix Enriques, den diep verguls-
den man opbeurde, hem zijn hoop te
rug gaf en met hem huwde. Nochtans
kan hij er niet in slagen, zijn plan
nen in Spanje te doen uitvoeren;
daarom besluit hij zijn gel uit in
Frankrijk te gaan beproeven Maar
op weg daarheen wordt hij door een
koerier van do Spaansdie koningin
ingehaald, die hem overhaalt weer
terug te keer en. Na nog eenige moei
lijkheden met het zeevolk te hebben
overwonnen, zien we Columbus ein
delijk met de drie zeilschepen weg
varen, het „groote onbekende" tege
moet. Aanvankelijk gaat alles goed,
maar als na drie weken varens nog
steeds geen land zichtbaar wordt,
raakt de bemanning aan het muiten.
Slechts met de grootste moeite weet
Columbus het oproer te bedwingen;
lüj voorspelt en voelt, dat den vol
genden orgerf een nieuwe wereld aan
het volk gegeven zal worden. Zijn
voorspelling komt uit. Prachtig is hei
schouwspel, Columbus aan land tc
zien stappen, het hoofd ontbloeien en
iu opperste aanbidding op zijn knieen
te zien vallen. Ontroering maakt
zich onwillekeurig van de toeschuu-
were meester, veroorzaakt zoowel
door de prachtige muziek die he*
gansche stuk uitstekend illustreert
als door het meer dan schitterend
spel van den heer Wague, leeraar
aan liet Conservatorium te Parijs,
die de rol van Columbus vervult, en
van mevrouw Massart, die de Ko
ningin Isabella op sublieme wijze
uitbeeldt.
Ook de andere personen in. dit stuk
spelen op meesterlijke wijze-, terwijl
de fraaie kleedevdrochban aigemeene
bow onderlag wekken.
De toeschouwers leven geiteed met
het stuk moe, als zij zien, hoe dc
vijanden en benijders van Columbus
het weten kla.tr te spelen, dat bij
met ondank en smaad beloond en in
de gevangenis in bo6i©n geklonken
wordt, waaruit hij echter wederom
door bem'ddellng van Koningin Isa
bella ontslagen wedt, die hem zijn
roem en waardigheid teruggeeft.
Als Columbus tenslotte op 20 Mei
1506 in eou nederige herberg te Val-
ladoüd don laatst en adem uitblaast
en plechtig orgeis-1 weerklinkt, is het
doodstil ia de zaal.
Ja, waarlijk, dit is een stuk dat
pakt. Hel is uit» nicnd geschikt voor
schoolkinderen. Eeaüge scholen zul
len, aldus deelde de directie ons moe,
deze film gaan zien We voorspellen,
dat andere scholen zullen volgen,
want onder de aanwezigen zegen wc
oiiderwijs-auioriteiten. We kunnen
den ouders dan ook met volle over
tuiging aanraden, hun kinderen deze
film te laten zien en haar ook zelf
te gaan bewonderen. Dit zal velen
trouwens mogelijk gemaakt worden,
omdat met ingang van Maaaulag do
piijzen verlaagd worden.
Alsof dit alles nog niet genoeg is,
krijgen de bezoekers nog een zeer in
teressante Bioscoop-revue en kiekjes
op het aardige eiland Urk te zien,
terwijl Mr, BeIImg on zijn helpstci
veel eai welverdiend applaus oogsten
met liuh zeet bijzondere en gracicu-
se toeren.
R a m i 1 i e-b ioscoop.
Het hoofdnummer „De laatste
schakel' is in budeugowone mate be
langwekkend cn iioudt d© spanning
Mooie tafreelen geeft het uit de
rechtszaal, waar i.mnnd veroordeelt!
wordt wegens mishandeling van twee
beambten, <hc echter beweert onschul
dig le zijn. Dc iechter, die hem ver
oordeelt', komt ten s'oite ook iu de
gevangenis terecht, tegelijk met dc
wouw van eon overste, beiden be
schuldigd v:.:i debet te zijn aan
moord op don overste. Ook zij houden
vol oiiscwuldig te zijn.
Maar otk togen lien waren dc ver-
dorikiiigeii sterk geweest. Eindelijk
laags wonderlijken weg kumt de on
schuld van alle drie de hoofdpersonen
uit de film aan Lei i'ciit. Alle tiric
worden uit de gevangenis ontslagen.
Aldus het begin cn liet cir.de van do
film. Daar tusschon in allc-iTei scènes
tusscheai dtn overste en zijn eciitge-
noote in velerlei aridea-e wonderlijke
en geheimzinnige dingen.
Het journaal gaf weder vole mooie
natuuiopuuningui. Aan lret slot een
komisch nummer De bekende Knopje.
GEREFORMEERD BURGERWEES
HUIS. Wij lezen in Haarl. l'icd.b.bl.
Het college van Regeute nea Regentes
sen van hei Gereformeerd oi Duiger
weeshuis alhier heeft aan de directrice,
Mevrouw Wrede—Loyert, op haar ver
zoek met ingang van i Nov. a.s. op de
meest eervolle wijte ontslag verleend,
onder hnrtgrondigeu dank voor de wijze
waarop door haai hare taak vervuld
wend cn onder verzekering dat het col
lege aan den met haar verrichten arbeid
de aangenaamste herinnering bewaart.
DE NIEUWE KERK IN HET AM-
STERDAMSCIIE KWARTIER. Aan
heit verslag van den bijzonderen kerke-
raad der Ned. Herv. Kerk, opgenomen
in Haarl. l'red.b.bl. is het volgende ont
leend
De vxaag wordt gesteld, of men in 't
Amstcrdamsclie kwartier niet tijdelijk
een houten hulpkerk zou kunnen zetten,
totdat de eigenlijke kerk zal kunnen wor
den gebouwd. Dc comm. van overleg
zal deze zaak in ernstige overweging ne-
men. De wcnschclijkheid wordt er van
gevoeld.
Het blad meldt voorts De collecte,
aan de deuren der kerken gehouden, op
Zondag 25 Sept. voor de nieuwe kerk
in het Amsterd. kwartier heeft ogèbiacht
2O9.0S.
van zulk een docent zal benijden. De
vraag doet zich intussehen bij vernieu
wing voor, of hej. Lij een dergelijke
uitzondering moet blijveü. Het 13
vooral het vakonderwijs dat lijdt on
der de uitsluiting van leerkrachten
die in de praktijk hun vorming heb
ben ontvangen.
Aan academiën en middelbaar
technische scholen voelt men telkens
het bezwaar, dat alleen het bezit van
een of meer door examens verkregen
diploma's recht geeft om tot leeraar
benoemd te. warden. Al meermalen is
geprobeerd daarop uitzonderingen
toegelaten to krijgen, maar to ver
geefs.
Wie (bekend is met den aard van
het onderwijs aan vakscholen, zal
moeten toegeven, dat deze overheer-
sching van dje theoretische richting
zeer schadelijk kan zijn voor het ge
dijen van het onderwijs aan die
scholen. Het komt telkens voor dat
een man van de praktijk ach aan
biedt. of, aangezocht zijnde, gaarne
bereid is ziin krachten aan het onder
wijs 'e geven. Men zou hem dan bij-
zorsier gaarne aangesteld zien, we
tende dat x(;n ervaring in de prak
tijk opgedaan, dikwijls gepaard gaat
met een zeer bijzondere gave als do
omt. Maar de deur blijft voor rx-o'n
buitengewone leerkracht onveibidde-
i ik geslc'en. De school of de acade-
rnfe moet bet dan maar weten te stel
en m-t een naar de leiter der wet be
hoorlijk geëxamineerd en theoreticus,
ln bet bezit van een van de vele let
ters i-an het M. O.-alfabet. Dat
wordt dan dikwijls een behelpen, ter
wijl men een uitnemende kracht
heeft moeten laten glippe.11.
Er zijn nu eenmaal menschen, die
voor het afleggen van een examen
volkomen ongeschikt zijn, maar noch
tans in kunde en practisohe bruik
baarheid uitsteken boven menigen
geüwunineerden bolleboos, die als
docent maar half 'bruikbaar blijkt of
heolemaial niet deugt. Daar zijn voor
beelden van.
Wij geven toe, dat het hier een zeer
moeilijke quaestie geldt. Br moet nu
eenmaal een norm zijn. Maar zou die
norm. behalve in de theorie, ook niet
gezocht kunnen worden in de prak
tijk TVoor tal van inrichtingen van on
derwijs zou het (bezit van leerkrach
ten die het recht om onderwijs te
C'-ven ontleenen aan een radicaal ver
kregen wegens hun practische kun-
digheden en ervaring, van groote
waarde zijn.
Buitenland
HET CONFLICT IN BURCENLANO.
Hei bureau Stefani tc Rome maak; etn
nota bekend, waarin gezegd wordt da:
de Hongaarsche regeering aan Delia
ToroUa een voorstel heeft g&daan, waar
in deze werd uitgenoodigd de rol van
bc-u'-ddelaar op zich te nemen tusschen
Hongarije en Oostenrijk, tot een minne
lijke schikking van het conflict iu Bur
gen.'énd, Delia Toretta antwoordde, dat
een cventueele bemiddeling in 'geen ge
val de actie der geallieerden mocht be-
lemnuren ten opzichte van de naleving
der vredesveidragen en dat alle be-
srekir.gon gebaseerd moeten zijn op de
i.ii voenng van het verdrag van Trianon.
Hij verklaarde zich bereid het gedane
voorstel ter kennis te brengen van de
O OS .enrijkschc regeering, ten einde te
n oi 't mogelijk was een solide grond
slag te vinden voor verdere onderhan-
':-jingen.
De Oostenrijksche kanselier antwoord
de, dat het vertrouwen hetwelk de per
soon van den Itahaanschen minister
v.,a Buitenlandsche Zaken hem inboe
zemde. hem aanleiding gaf de gedane
vraag in ernstige overweging tc nemeu,
maar hij stelde tegelijkertijd eenige voor-
vaarden, welke Delia Toretta ter ken
nis bracht van de Hongaarsche rcgcc-
rir.g. De Italiaansche minister van Bui-
tcnlandsche Zaken heeft de regeeringrn
tc Lonedn en te Parijs van de gedane
s.appen op de hoog-.c gesteld en dc
gcalneerden uitgenoodigd met hem me
de 'e werken om een spoedige oplossiug
van het conflict in Burger.iand te ver
krijgen. Ook de Raad van gezanten u
op <le hoogte gesteld en heeft het denk
beeld van bemiddeling met instemming
begroet, er bij voegende dat de bemid
deling het op 4 October verstrijkende
ui' matum niet opheft.
Uit Weenen wordt gemeld Door hel
O,, treden van den voormalige» Hon-
gttarschen minister-president Stepli.
Friedrich, en de door hem geleiden Raad
voor dc landsverdediging van West-Hon-
f,a-ijc, is het tot een openlijken staats,
griep in Burgenland gekomen. Vrijwel
geheel naar het voorbeeld van generail
Zc.'igowsky in Wilna heeft deze raad
voor dc landsverdediging de zelfstandig
heid van Westelijk Hongarije gcprocla-
Pers-Gverzicli»
E BENOEMING VAN DEN HEER
JAC. P. THIJSSE.
De benoeming van Jac. P. Thijsse
tot leeraar in natuurlijke historie aan
het lyceum te Bloemendaal, heeft
schrijft de Nieuwe Ct. weer eens
de aandacht gevestigd op de eenzij
dige aanstelling van leeraren bij het
middelbaar- en vakonderwijs alleen
op grond van het bezit der vereischte
diploma')». Dat de lieer Thijsse aan
dat vereischte niet voldeed of niet
ten volle voldeed, was een uitzonde
ring op den regel. Een gelukkige uit
zondering, voegen wij er dadelijk bij,
want dc overtuiging zal wel alge
meen zijn dat menige onderwijsin
richting aan Bloemendaal het bezit
peditie Vegen de ODgeloovigen, Moestafa
ricmal heeft verklaard, dat hg dc wa
pens met zou neerleggen, voordat ce
üuiite Griek van het lurkscae gebied
veiöreyen was.
OOSTENRIJKS HERSTEL.
Do Hanuercjg vazanng vsn
deu ikiuusaai-irt;u«r bcuoocr, vOigouS wel-
FranKnji en hngeouiü *ang^»:iuo «le
hei.
1 cheering ge
nu.hg eer ut-
rirauaohen der
palingen cm
véOfcbuarijkscJio Danderwuik,
ongclstiieu der Oostennjkueue lvng«lsehe
Bank voor 7 Oct. woiui vcriunga, vu hei
veroaud, gebracht tusschen de/«n eisen
011 hel voortzewen tier crèuiet-actie, been
groot ojizieu verwekt. Kr heorsuht een
sterke beweging legen nol aannemen van
©treilende wetten. Velen zijn er zeoi
legc-u, aaar uien het verplaateen vj-u de
zetels tier beide banken naar I'anjs en
honden als scluidübjk voor OostonrijK acht.
De Bondskanselier heet: door zijn ijver
ten gunste van de oieouou van Krigeuuut
r ramenjk de positie vaal zajti kabinet
dig geseaaad en de 10. 11 u too besmsn-
iyrupathve voor zijn regeering beden
kelijk in de waagschaal gesteld, lie moe:-
iijkhedan van het kabinet Jhiiober, weiks
niniBter van linancten Gi .min demonstra-
:e; is afgetreden wegens do aanhoudende
.ertrgaing der credietactie, ZIJU nu roo
groot, dat de j»osiile der gehoele regeering
op het spe! etaat.
DE AMERIKAANSCHE MARINE.
In afwachting van de oiitwapcn:ngs:on-
reeitie heeft men «e Philadelphia den
leuwen Amerikaan sehen kruiser „Rich
mond" van scapel laten loopon, 1 «hoeren
de tot de vloo: van tien schepen tot den
bouw waarvan in 1916 besloten werd.
Dit oorlogsschip is een van de eerste van
de Amerikaapscfao vloot die «en nieuw
type vertoont, en vooral op snelheid ge
bouw is, het scheepstypo mei bijzonder
krachtige machines, de aller sterkste van
nar me der Vereenigde Staten, voor
er liet namelijk de grootcre oorlogs
schepen betreft. Torpedojrigors en derge
lijke zijn nog sneller. Hot 13 bestemd voor
groote kruistochten en zal vermoedelijk op
Grooten Oceaan dienst moeten doen.
„Richmond" aldus genoemd naar de
hoofdstad van Virginia, moot 7000 t.011
ruim, kan 35 knoopen per uur loopon en
vordt gedreven u r turbines van 90.000
p.k. De bewapening bestast uit acht aa-
nen van 15 c.M., twee stukken go.-ehut
afweer van vliegtuigen «11 vier tor
ped o-lam ceerbuizen.
De Vereenigde Staten hebben op liet
oogenblik nog verscheidene oorlogsschepen
in de Europeosche wateren, o.a. 111 dc Adri-
atische zee, maar zooals thans uit Milaan
wordt bericht, zullen de volgende week
alle Amerikaansche vlagtclsepen de Adria-
tische zee hebben verlaten. Te S pol a to is
Amerikaan sell schip aangekomen om
alle goederen van de AmcrisansChe msri
welke thans nog in Adriati«che havens
zijn, te laden en naar de Vereenigde Sta
terug te brengen.
Gemsnod Hieaws
ferd.
Nrgcnceg tegelijk met de uitvaardi
ging van zijn proclamatie werden de bi:-
?oi cerheden van het antwoord der Hon-
g: artche regeering op het ultimaturi
der Entente bekend. De Hongaarsche
regiering legt in haar antwoord nadruk
op haar besluit, bet IVest-Hongaarschc
gebied voor den 4den October tc zuilen
oa ruimen, doch w js; tevens op dc nieu
we situatie die door de bemiddeling van
Italic- en Tsjecho-Sknvakye is onts'.ian.
11 het antwoord wordt dc hoop tc ken
nen gegeven, dat er een vreedzame over
eenkomst tot stand zal komen. De Hon-
g.-a:.=che regeering wil daarmee blijk
baar te kennen geven, dar zij voor hei
geval, da de onderhandelingen over de
bemiddeling niet voor den 4dcn October
gc,i,.ddgd zijn, van de Entente verlen
ging van den termijn van het ultimatum
verlangt. liet antwoord is niet anders
d-m een nieuwe poging om de zaak op
de lange baan tc schuiven, daar minis
ter Besnesi zijn interventie uitdrukke-
-i;k afhankelijk heeft gemaakt van de
ontruiming van Burgenland voor den
4den October. Naar verluidt, heeft mi
nister Besnesj zija bemiddeling vootIoo-
pig afhankelijk gemaakt van dc nako
ming van het ultimatum. Overigens i»
bet zeer de vraag of de Hongaatsche re-
gec T.g nog wel in staat is, haar bc-
Iofie om de ontruiming binnen den be-
paalden tijd tc doen geschieden, na *c
'tornen. In West-Hongarije bevinden zich
ongeveer 40.000 goedgewapentle insur-
gonten onder leiding van Stcphan
Friedrich, die als voorman van de Kar-
li-.iscbe beweging in krachtige oppo-
si'ie tegen dc rcgecring-Horthy is.
DE STRIJD IN KLEIN-AZIë.
Do Kcmalustische Nationale Vergade
ring te Angora heeft, naar aanleiding
vau de jongste krijgsverrichtingen van
dc Turken in Klein-Azic tegen dc Grie
ken, aan Moestafa Kemal pasja den rang
van maarschalk verleend cn den titel
..Ghazi", een titel, die gegeven \^prdt
aan degenen die deelnemen aan een cx-
DE RAMP TE OPPAU.
Een bezoeken' vam de plaats de^ on-
lieiia te Oppau geeft in het Alg. Han
delsblad te volgende levendige be-
scliirijiving van hetgeen hij zag op zijn
tocht tusschen de ruinen vaat hetgeen
eens het geweldige fabriekscomplex te
Oppau was.
Te Frankenthal verschafte liet Be-
zirksamt ons welwillend do „pas",
welke noodig is voor liet passet-ren
van do posten, want Oppau is geheel
afgezet. Aan de eerste hutzen is niet
veel te zten alleen ontbreekt hier
of daax een dak, is hel dak luv'f af
gerukt. Hoe verder onze auto echter
vooruitkomt, koe erger de verwoes
ting wordt en spoedig rijden we
rechts en links langs ingestorte hui-
Zr/n. Aan den anderen kant van het
<ioj-p, in de buurt van de fabriek,
zijn bijna alle huizen geheel vernield.
De aanblik van deeo talrijke niir.cn
is onbeschrijfelijk :de p^ioto's, welke
enkele bladen reeds bevatten, peren
zelfs niet bij benadering den gewel
digen indruk weer. wclko de werke
lijkheid maakt. Huizen, waarvan al
leen de kale ruuren nog overeind
staan; geweldige gaten in plaats van
vensters; dwars door de verschillen
de verdiepingen hangt een verwarde
hoop kapotte.» bolken, ponnen, lat
ten, stangen en draden.
Slechts liool langzaam kan de auto
den weg vervolgen te midden van de
mensohen massa die niettegenstaande
de afsluiting de straten vult. Velen
zijn giewond en dragen verbanden.
Op alle bezoekers en inwoners, drukt
een looden last; een ieder gaat zwij
gend en in zich zelf p. Verd zijn weg,
goboel onder den indruk van den
plotselingen dood van zoo velen.
Xa oenig heen en weer gepraat
krijgen wij toegang tot het fabrieks-
emplacement. En onder geleide van
ambtenaar beg-nnen wij onzen
tocht over het terrein van de ramp.
Nooit zal ik dat IkcIJ v;ui verwots-
door gtgantiek geweld, dat wij
nu te aanschouwen kt gen, vergeten.
Daar is niet slechts één gebouw ver-
v o-st. of zijn niet t .ve© of drie go-
bouwen vernield ik kan niet zeg-
ave'e daar in stukken rijn ge
slagen. Maar het centrum van de
nt pi offing is het ongeluks-silo met
e benaming „Bau 110'. In dit ge-
ouw lagen vier millioen kilo van een
schijnbaar ongevaarlijke materie,
.trnmonium sulfaat saljveter. Om 7.32
tl. in den morgen van 21 SepL vloog
dit silo met een geweldige kracht in
ik lucht. Tot op een afstand van
eenige kilometers was niet allcem de
lucht, maar ook dc grond in bewe
ging, als een aardhevm werkte de
ontploffing; de ont?,aglijke luchtver-
p'nutsii'ig -wierp allen, die juist op
dot uur op weg naar hun werk wa
ren. omver, Degenen echter, die zich
reeds op het terrein bevonden, wer
den voor het grootste deel onder de
in eilcaar stortend© gebouwen bedol
ven on deels g dood, deels gekwetst.
„Bau 110" nu bestaat niet meer. In
de plaats ervan ziet men thans een
retisachligon krater, waarin het
grondwater een meer govormd heeft,
niet een middenlijn van ruirn 150 M.
or, een diepte van ongwveer la M.,
zooals de ambtenaar verzekerde. 5
stonden op de ratulkllpen van een der
krater, recht en links was dc bodem
tot een hoogte van 2d M. opgeworpen
cn onwillekeurig dachten wij aan het
kraiergebzrgte op de maan. Pransche
vliegers namen boven het terrein
photo s, zoodat in hun gcillustrecrde
bladen wel spoedig dczic aardschc
maankraterafheeldingen zullen ver-
ch ijnen.
De materie van dit kratergebergte
lestaat gvdftltcltjk uit de betonvloe-
rcai enz. van het silo, gedeeltelijk uit
den grond, waarop het gebou>
staan heeft. Uit dien chaos steken
tallooz© dikke ijzeren houten et
gen, zoodat men slechts mei de
ste voorzlcntiglieid verdej k:-ri gaan.
Zoover liet oog reikt, is a!h s niet
tancukracht vanocn g-Ttikt <:t ge»
sclieurd. Uit tallooce kuilen
stijgen dampen en g. daar
ook de fabriek voor eizumi
naast „Bau llü" vernield -- cu 'ie ge
weldige massa's zuren het ter
rein zijn uitgestort, dtl ge -gebied
is dan ook ontoegankelijk.
Een reusaciitigo scJioorsteen is
dwars over liel silo hoengevalleat; het
gevaarte ligt dwars over dezen weg,
diep in du aaide ingedrongen, er
onder liggen misschien nog dooden,
want toan liet onheil gebeurde, he
pen liier vele arbeiders: ©en diejj-
droevigöa indruk maoitt iiut eetgerei,
dat hier overal vorsprcid ligt rond
om de lijkon. Koortsachtig wordt
hier nog naai- dooden gegraven.
kwniruK. langs een gro ji van zx-s
siaci;toffero, reeds rustende in hun
kisten, eet. aeivgnjpoiul oogenblik,
dat ons ia stille Duid© ©cn groet d->-:
brengen uun deze offers van den
arbeid.
Two© groote nieuwe gebouwen in ui
onmiddellijke uabijneid van Le*. stil.
rijn eveneens gcLed vernield. Talrij
ke barkken, tijdelijke woonplaatesp
est 1. zijn geheel verdwenen. Op een
plaats staken de overblijfselen van n
twaalftal rijwielen uit de ruitten t«
voorschijn te vergeefs wachten zij
op hun eigenaars, die ze niet meer
zuilen ophalen. Hetgeen niet van
t fundament is weggerukt, staat nog
overeind als een verward© massa van
muurbrokken, die den geweldigen
luchtdruk hebben weerstaan. Ook.
hier weer lange ijzeren staven met
betonmaasa's c-r nog aan, die uit den
chaos opsteken. Het dak van een gas
houder werd afgerukt en 20 M. ver
weggbthogerd, om daar in brokstuk
ken ter aarde tc storten, waaronder
waarschijnlijk nog menschen verpie
terd liggen. Behalve deze, zijn nog
vele andere gashouders vernield.
liet is een vreeselijk, een misschien
©enigszins grotesk gezicht de dikke
steun stangen te zien, die als kinder
speeltuig zijn verbogen.
.Alle andere gebouwen, die wat vor
der verwijderd zijn van het centrum
van de ramp, zijn min of meer be
schadigd of dreigen in te storten, zoo
zoodat z© ten spoedigste gesU-t moe
ten worden. Sommigen maken den
indruk door de sclioovc muren en in
geslagen daken, of ze blootgesteld
zijn geweest aan vliegeraanvallen.
Een gedeelte hiervan kan echter be
trekkelijk spoedig hersteld ztjn, zco-
aat liier d© arbeid binnen niet ai te
langen tijd iicrwd kan worden.
In het bijzonder geldt dit voor >te
eigenlijke gebouwen, waar de water
stof met dc stikstof tot ammoniak
wordt samengevoegd.
Op den tc-rugwog door Oppau za
gen wij de lransche keu k<mwagens
la werking en waren wij getuigen
van een merit waardig schouwspel..
Afrikaansch© negers, die uit Fran-
sche keukenwagens daklooze cewo-
ners van Oiwau 'vail warm voedsel
DE RAMP VAN OPPAU EN DE DUIT-
SCHE RIJKSDAG.
Do Rijksdag heeft zich Woensdag lang
durig bezig gehouden met de ramp te
Oppau. Lang© beschouwingen werden ge.
houden over dc technische, sociale en hu
manitaire zijdo van de catastrofe, welke
de Duitsch© industrie heeft getroffen ai»
een nationale ramp. Op tien voorgrond
stond de vraag hoe een (krgeiijk ongeluk
de toekomst vorrncden kan worden, let»
definitiefs kon niet wo.-'hn raslsoste'.-l,
daar men nog geen absolute zekerhc.d heeft
oorzaken Tan de crtp'-offing. Ten
slotte werd beeioten tot het inüe! en van
»n parlementaire «oquf'tccommissie.
In den loop der debatten werd vastge
steld. dat er tot tlubvcr lit dooden z'.ja,
terwijl het aantal vermisten 1W bedraagt;
- 'i talrijk zwaargewonden zijn *0
personen, du» blind zijn geworden. Op 't
oogenblik liggeu in wschiiiciido eiio's jog
S000 ten ammonium sulfaat en memaud
kan er borg voor staan, dat vadnaag of
morgen niet <-en nieuwe ontp!o:f:r.g p.aal»
vindt. Vers cl dllendo sprekers betoo: ien de
noodzakelijkheid deekundigo aroeiders to
hooien in den nacht vóór de ontolof-
finc moeten bijv. aan arbeiders de veran
derde kleur en verhoogde temperatuur van
het opgelegde materiaal zijn opgevallen.
Deskundigen schatten alleen de schade
aan de gebouw©» le' Oppau op minstens
©en driekwart milliard mark, de schade -ian
vernield huisraad enz. op 50 milliard,
waarbij dan nog de geweldig© schade komt
to Ludwigshaïen, Mannheim en in meer
verwijderd© steden aangericht. Do "en-
crumsafgevaardigde Hofman» uil Lïtdwigs-
hafen protesteerde togen de uitingen in
sommige Franse]en Kngelseh© hbiden,
dat het ongeluk in verkand stond met ge
heime fabricage van een nieuwe ontplof-
frngsstof. Men late nu ich eens eindelijk
na dergeijke spoken te zieu. Voorloopig
staat men voor o«i onoplosbjar raadsel,
daar d© getuigen van de ontploffing niet
meer m leven zijn.
De Duitsch-nattonale afr-vsarriigèe dr.
Semmler waarschuwde v. or het v '"-uiten
van de ramp voor partijpolitieke doelein
den om de een© klasse var. het volk tegen
dc andere cp te zetten, zoolas Teeds be
proefd zou zijn.
(ILIGIIF.ID OP SPOORWEGEN.
Op den spoorweg tusschen Londen en
Brighton rijn dezer dagen proeven geno
men met een uitvinding d:e, wanneer ze
n de verwachtingen blijkt te beant-
orden een g'cheelc ommekeer zal te
weeg brengen in het tegenwoordig stel
sel van beveiliging van het spoorweg-
■erkter. De uitvinding komt hierop
neer, dat door middel van een clectri-
1 stroom langs de rails, de loconso-
met een signaalpost verbonden
wordt, waardoor <le locomotief automa
tisch iet stilstand kan worden gebracht,-
'eer een machinist door een onveilig
mocht heenrijden. De proeven heb»
volgens dc berichten in de bladen*
uitstekend voldaan.
ERFENIS VAN CARUSO. Sig-
nora Dorothea Caruso, de weduwe van
:n grooten zanger en haar dochtertje
loria, ziin met Caruso's broeder cn
en te Florence aangekomen voor de
•rdeeiing van dr erfenis. In Italië schij-
sn dc notarissen vlugger te werken dan
bij ons in Nederland. De nalatenschap
ongeveer y> miJiioeri lire re be
dragen. Na de boedelscheiding 2ai me
vrouw Caruso naar New-York teiug-
kceren.
IJSBERGEN. Een variant op de
zwaarden die tot sikkels worden ge
smeed, vormen de torpedo's, welke tea
tijde van vrede benut worden om'de ijs
bergen te doen Springen.
Een internationale vloot van tor-
pedobooten, dc zoogenaamde „Intcrna-
ional Ice Patrol", is met die taak be
las'. Wanneer zij er niet in slaagt m»
ijsreuzen tc doen zin keu, dan zendt za
dt-crever draadloos bericht aan de groo
te schepen die in den omtrek varen, eo
weet aldus menig onheil ie voorkomen-
