Hmum'S Dm
Coster oi Üutenüerg?
Stadsnieuws
(Rubriek van den Arbeid.
Haarlemmer Halletjes
TWEECE BLAD
Zaterdag 6 Bsi 1922
i»e tezer zal zich herinneren, uat
wij eenigen tijd geleden versciieideue
artikelen plaatsten over de stryd-
vxuag, of Coster dan wal Gutenberg
ais ue uitvinder der boekdrukkunst
uioet worden beschouwd, naar aan-
leidiug van de onderzoekingen van
den Duitschen professor Dr. G. Zedler
te Wiesbaden. Het boek, waarin prof.
Zedler ouder den titel „Von Costtr zu
Gutenberg", de resultaten van zijn ja
renlange onderzoekingen heeft neer
gelegd ia veclvpldig in ons land be
sproken en de coneiusien hebben van
iverscinUendo zijden critwK yngeiokt.
lu de Frankfurter Zeitung van 23
April jf. sclirijft Prof. Dr. Binz, die
gedurende vele jaren directeur was
van bet Gutenberg Museum te Moinz
en voorzitter van de Gutenberg-Gesell-
«ciiaft en thans directeur van de
Schweizerische Landesbililiotbek te
Bern een artikel over liet boek van
Prof. Zedler, waaraan wij het navol
gende ontleenen:
Na studiën, die tientallen jaren in
beslag namen, en waardoor hij (Prof.
Zedler) zich een uitgebreide kennis
van alle eerste drilleken door eigen
aanschouwing verschafte, doet hij
thans een oplossing van liet vraag
stuk het licht zien, die geschikt is,
om den eeuwenouden strijd lusscben
Haarlem en Mainz, tusschen do aan
hangers van Coster en de vereerders
van Gutenberg tot een einde te bren
gen.
Zedler heeft het vraagstuk op de
eenig juiste manier aangepakt door
zich de vraag te stellen: Wat leeren
ons de vroegdrukken zelf over de
daarbij gebruikte techniek van het
vervaardigen der typen. Het antwoord
hierop wordt gevonden met beliu p
van de gedurende ongeveer dertig
jaar met succes toegepaste nauwkeu
rige beschouwing van alle factoren
betreffende het uiterlijk en den vorm
der letters, hun samenvoeging tot
woorden, regeis en bladzijden, hun
slijtage en vervanging door nieuwe
typen enz. Uit dil onderzoek blijkt
met volkomen duidelijkheid, dat de
talrijke gedeelten van iu Holland ge
drukte latijn8Che schoolgrammatica
van Don at, van eveneens in de scho
len veelvuldig gebruikte „Doctrinale"
van Alexander de Villa Dei eu andere
kleinere juridische en medische boe
ken noch drukken van houtplaten
noch van metaalsnedan zijn, zooals
men meende, doch met losse gegoten
letters gedrukt. Door liet eigenaardi
ge karakter van de schriften onder
scheiden zij zich duidelijk van de
door Gutenberg vervaardigde druk
ken.
De EngelscLie fabrikant van houten
letters Iladgkin heeft reeds door pro
ven de mogelijkheid bewezen om van
houttypen zandafgietaels in metaal te
maken die een nauwkeurige naboct-
Bing zijn van de oudste Gutenberg-
drukken. Gustav Mori Is op grond van
langjarige onderzoekingen tot de con-
c'usie gekomen, dat Gutenberg via de
nabootsing van houtstempels door af
gietsels in zand, gekomen is tot het
maken van vaste matrijzen, dio de
werkelijke ontwikkeling van de boek
drukkunst Cerst moge.ijk maakten.
Hodgkin vond het gelijktijdig gieten
van .etterbeeld en leitervoet een moei
lijkheid en ging van de veronderstel
ling uit dal men de letters in twee
tempo's had vervaardigd. Mori ont
kent liet bezwaar om de twee onder-
deelen gelijktijdig te gieten. Zekere
eigenschappen van de Hollandsche
vroegdrukken wijzen echter niet op
hei gieten in een tempo, naar Zedler
aantoont, Met scherpzinnigheid wijst
Zedler er op dat voor liet aangieten
van het corpus vier verschillende vor
men, afhankelijk van de breedte van
do letter gebruikt werden. Daar het
gieten van lood op lood moeilijk is,
gelooft Zedler, dat de verbinding door
de keuzo van metalen met afwijken
de smeltpunten, tin voor het lotter-
beeld, lood voor den lettervoet. gebe
zigd zijn.
Eene vergelijking der Hollandsche
■vroegdrukken leert, dat do techniek
van het gieten, van 'de dudsté tot <W
I laatste vroegdrukken (een tijdsverloop
I van ongeveer 50 jaar) deze.fde geble
ven in, behalve dat de regels beter
aaneensloten en de letters, met het
oog op besparing van papier en koe
ten van metaal, kleiner werden.
De Gutenbergsche techniek geeft een
geheel ander beeld. Ook Gutenberg ie,
naar Mori aantoont, uitgegaan van
het gieten in zand. De hieraan ver
bonden bezwaren, onderving Guten
berg door de uitvinding van de vaste
metalen matrijs. Een niet minder be
langrijke vooruitgang Zedler er
kent hierin zelfs het eigenlijke wezen
van Gutenbergs uilvinding was de
verdere ontwikkeling van het primi
tieve gietapparaat lol het gecompli
ceerde, een onberispelijk afgietsel in
een tempo mogelijk makende, hanu-
gietinstrument. Een volgende slap
was het direct snijden van de matrijs
uit metalen staten in stede van do be
werkelijker methode door afgietsels
van houten modellen.
In welke verhouding de Holland
sche vroegdrukken tot de Gutenberg-
scho geschriften staan, was totnogtoe
onduidelijk en een onderwerp van
strijd. Zedler wijst met recht op de
aanteekening in de Keulsche Kroniek
van 1499, die zegt, dat de boekdruk
kunst eerst in Holland uitgevonden
en voor liet drukken van Donaten go
bexigd, later te Mainz verder ontwik
keld en tot de tegenwoordige vol
maaktheid gebracht is.
In het licht van Zedlers onderzoe
kingen krijgt deze aanteekening, dio
men vroeger zeifB niet erkennen wilde,
weder haar ware en volle betec-k.nis.
Een overtuigender bewijs van de prio
riteit der Hollandsche Donaten is. wel
bezwaarlijk te vinden, daar geen enkel
een datum noch naam of wo nplaats
van den drukker draagt. Maar de
aanwezigheid van Doktrinal uitgaven,
naar model'en gegoten, hetwelk men
wel in verband kan brengen met de
Hollandsche vroegdrukken. is door
verschillende Noord-Fransche en Hol
landsche getuigenissen uit de 15e en
16e eeuw voor 1445 en 1442 aange
toond en aangezien de typen in de
Hollandsche Doktrinalen, naar Zed-
fer's overtuiging niet tot de oudste
bohooren, muar liet bestaan van vroo
gere typen aanduiden, zal men niet
ver bezijden de waarheid z.jU, wan
neer man het begin van de Holland
sche vroegdrukken ongeveer in 143o
stelt. Uil de Straatsburgscli© proces-
actcn van weinige jaren jater, blijkt
dat Joliann Gutenberg zich toen reeds
geruimen tijd met proefnemingen be
zighield. M:ets beiet ons om op gezag
van de Kohier Chronik aan te nemen,
dat hij toen reeds in het bezit wa»
van een Hollandsche Donat, die aan
leiding geweest is tot zijn uitvinding.
Men heeft tot nu toe net met hout
sneden voorziene werk Speculum hu-
manae salvationis" als oudste be
schouwd en den oorsprong naar
Utrecht verlegd, omdat Johann Vel-
dener de houten letters inl481 daar
weer gebruikte. Beide theorieën ver
werpt Zedler. De Specumm-druk komt
met de Donaten dei- „Singularia iuris"
van LudovicuB l-ontanus, de „Doctri
nale" en de „Facetiae" van Lauren-
tius Valla aan een en den zelf den u ruk
ker toe, namelijk Laurens Janszoon
Coster uit Haarlem, over wiens ie.en
Zedler nieuwe bijzonderheden heeft
verzameld, dio zijn conclusie, zoo niet
absolute zekerheid, dan toch de groot
ste waarschijnlijkheid verleent.
Zoo hebben wij liet resultaat dat
tn beiden het hun toekomende deel
van den roem der uitvinding verze
kerd en naar wij hopen den ouden
strijd beëindigd wordt: Coster lieeft
het eerst met afzonderlijke gc-goten
letters gedrukt en daarmede den Duit
schen uitvinder de aansporing tot
zijne, een nieuwe ontwikkeling der
menscliheid inluidende uitvinding ge
geven. Vergeleken bij de door Guten
berg bereikte resultaten is Coster's
uitvinding spoedig verbleekt en bijna
geheel in vergetelheid verzonken, tot
'n ver nageslacht zajn verdienste weer
naai- voren bracht. Zoolang dit ging
ten koste van Gutenberg's roem, heb
ben hare pogingen steeds schipbreuk
geleden. In u© toekomst zal echter ook
de Costeriaan den Duitschen meester
de verdiend© lol niet onthouden, zoo
als ook de vereerders van Gutenberg
niet nalaten zullen, do 11 aged ach tonis
vun Laurens Janszoon Coster te ©eren.
De onwrikbare waarheidsliefde van
den wetensohappelijkeu onderzoeker
komt in het mooie boek van Zedler
sterk tot uiting.
DE ZAKELIJKE BEDRIJFS
BELASTING.
Het Hbld. schrijft
Wij vernamen dezer dagen een merk
waardig voorbeeld van de onbillijke
werking van de zakelijke bedrijfsbclas-
ting.
Lcn Ams'ordamsche fabrikant had
in 1920 26 vaste arbeiders in zijn
dienst, terwijl hij bovendien nog 3914
dagen arbeid verschaf'© aan losse werk
krachten. In zijn vergadering van 26
Mei 1921 stelde de Gemeenteraad van
Amsterdam de verordening op de hef
fing van de zakelijke bedrijfsbelasting
vas', waarbij bepaald werd, dat de
verordening in werking zou treden op
1 Jan. 1921. Onze fabrikant had in he'
jaar dat de verordening werd vast
gesteld, in dienst totaal zeven man.
Van losse werkkrach'en «naakte hij
geen gebruik meer. Hij had ze nic'
meer noodig, omdat zijn bedrijf onder
de economische malaise zeer had ge
leden. Stopzetten wilde hij niet. Als
goed zakenman gevoelde hij, dat hij,
zij 't ook met een klein personeel en
me» verlies, zijn bedrijf op gang moes'
houden om het. weer in volle werking
te stellen, zoodra betere tijden het
veroorloofden. Onze febrikant stel
de al met genoegen vas', dat hij met
zijn zeven arbeiders niets zou hebben
te betalen eerst bij tien arbeiders be
gint de verplichting to' be'alen. Maar
artikel 2 van de Amsterdamschc ver
ordening bepaalde„Maatstaf der be
lasting is he' gemiddeld uan'al van de
arbeiders, die in het laatst verloopen
kalenderjaar in het bedrijf in de ge
meente werkzaam zijn geweet". Hoe
wel hij dus door de malaise genood
zaakt was geworden zijn bedrijf zeer
belangrijk in 'o krimpen, moe' hij in
deze belasting betalen naar den grond
slag van den staat van zijn bedrijf in
1920. Dus: 3G maal twaalf gulden, plus
voor 3916 dageD lossen arbeid 13 maal
twaalf gulden!
Hier ziet men de onbillijkheid van
de bepaling, dat he' aan'al arbeiders
in het laatst verloopen kalenderjaar
maatstaf der belasting is. Dit voor
beeld 'oon' ook aan, dat de belasting
in een geheel verkeerden tijd is inge
voerd. Zij houdt nu volstrekt geen
rekening met den werkelijlcen toestand
van de bedrijven, kan dat ook ni<d,
omda^ die toestand zoo veranderlik
is. Wij vernamen uit iidustrieele krin
gen meer klachten, overeenkomende
met die, in bovenstaand voorbeeld
verwerk'.
Zeer sterk voelt men de onbillijk
heid, dat deze belasting rn het geheel
niefc rekent met de resulta'eu van het
.bedrijf. Een^ fabriek met een groot
personeel, die slech' gaat, moet veel
in deze belas'ing bijdragen, een an
dere, die weinig arbeiders in dienst
heeft, maar zeer goede zaken maakt,
behoeft niet3 bij te dragen. Fabrie
ken, die aan veel handarbeiders een
goed stuk brood geven, moeten in
een gemeen'e wèl de las'en dezer nieu
we fiscale vinding dragen, maar an
dere, wellicht met even grooten omzet,
die alles machinaal kunnen doen. gaau
vr^J Neen, het aantal arbeiders is
géén billijke maats'af voor een be-
drijfabelas'ing.
Met volkomen negatie van de groo-
te sociale bcteekenis der bedrijven als
werkverscbaffcrs, wordt tot grondstel
ling dezer belasting verhevenhoe
meer arbeiders des 'e meer betalen
De plaatselijke bedrijfsbelasting
blijkt in sommige gemeen'en ook to
werken... als een protectie van soort-
;elijko bedrijver» iu andere gemeenten,
ioo klaag' bijvoorbeeld een jamfabriek
te Neede (Gelderland) er over, dat zij
ook voor twin'ig mau} die zij aan het
werk heeft in haar eigen moestuinen,
belasting moet be'alen, afgezien van
hare bijdragen voor het fabrieksperso-
neel. Fabrieken, die gelegen zijn in
jemeenten waar de zakelijke bedrijfsbe
lasting nie' wordt geheven, en dio
géén eigen moestuinen hebben, wor
den door deze Needesche belasting
dus.... gepro'egeerd 1 Trouwens, de
heer Henri Polak heeft indertijd al
betoogd, dat deze belasting, inge
voerd 'e Amsterdam, ten opzichte van
he' daar gevestigde diamantbedrijf
zou werken als een protectie van het
buitenlandsche bedrijf. Maar voor dit
gezonde inzicht, voor deze waarschu
wing, belangrijk van dien kan', is men
in Amsterdam doof gebleven.
Inderdaad, het beginsel der zakelij
ke bedrijfsbelas'ing, op zichzelf voor
de verruiming van net gemeentelijk be
lastinggebied méér dan do overweging
waard, ie in 'de wet van minister De
Vries wel gebrekkig uitgewerk'En
wat kiezen de gemeenten <och een
slechten tijd uit, om de belasting
'e voeren J Zij zou, afgezien van naar
pnncipieele gebreken, financieel
Jter wel «e drageu zijn, maar ii
anderen tijd. Nu is zy de druppel, die-
den emmer in vele gevallen kan doen
overloopen.
HEROEPNINC DER SCHOENEN
ZAAK J. HUIZING.
Zooals het ons ging, zal ook reeds
vele anderen zijii gegaan, we werden
get ruilen door ue buitengewoon
smaakvolle etaiage's waarin bijna
luts.uitend Bauy-schoenwerk. prijKi,
in het perceeil Groote Houtstraat noa.
4244. De zaak ine, zulk mooi wem
levert ie reeds een oude bakenuo
Haarlexnsche-; het is de firma J.
Huizing Qie eerst gedurende 13 jaren
bet perceel Groote Houtstraat 42 ex
ploiteerde. Gedurende dien tijd was
daarnaast de Lesende dames-k.eo-
dingzuuk van Koster gevestigd. Dc
beer J. Huizing die gedurende dien
tijd -het bedrijf bestuurde, heeft zijii
zaak mti een zeer belangnjko uitbrei
ding doen ondergaan. Lang heelt de
Groote Houtstraat een paar leelijke
schuttings in haar huizenrijen ge
had, maar daarachter is een mooi
stuk werk verezen, der perceel en 42
en 41 zijn du tot oen modem bouw
werk omgetooverd en de Groote
Houtstraat telt een mooie zaak meer.
De etaiage's zijn wel de pronk
stukken van den winkel, oen drie tuil
kubissen bevatten de nieuwste mode-
voetbekleeding en- omklemfecls, ter
wijl de mooi bewerkte deur tot bin
nengaan noodt. De gevel leidt tot ge-
dachtewisseJng, 't is de bekende ku-
bis-bouw, met Veghelsche steen, door
don een prachtig en door den ander
schuw-lelijk gevonden.
In de winkel gekomen zal echter
leder het er over eens zijn dat dc
kleurcombinaties voor zoover die
voltooid zijn (de muren moesten- na
maiiijk Vrijdagmiddag nog „gespal"
worden, zeer smaakvol zijn. Dat
spatten gebeurt alles machinaal, het
komt in de kleur van de Zwitsersc.oe
cboiït-vloer, wat bijvoorbeeld op zich
zelf al een prachtig stuk werk is.
Verder zijn ons de betimmering en
meubileering de magnifique vitrines,
die door de firma Mariens zijn gele
verd, opgevallen. Een circuleerende
haard die dag en nacht door brandt,
zonder eesrüge warmte te verhezen,
door de firma Winkelman uit Am
sterdam geleverd, evenals de glazen
etalage omkleeding in lood, zijn oik
zeker de vermelding waard.
Het scliilderwerk werd zeer goed
uitgevoerd door den heer Lubbers.
De verlichting is aü een 6tukje
kuinst op zich zelf, prachtig noemen
we de uit koper, met de hand gedre
ven, omhulsels van de electrische
lampen, die de jonge goed werkende
firma „De Kroon" uit Haarlem lever
de. Ten slotte het bouwwerk zelf. Dat
is win een Amsterdamsch architect
de firma La Crotx, die eer van haar
■werk ïieeftl
GEVONDEN VOORWERPEN. Te
rug te bekomen bjj: T. Snel, Oude Raam
straat 4. brilleglas. S. Siev»), Kerkbofstr.
2örood, boodseianpenroandje en Engels 'h
leesboek, J. Dis?©, Palmstraet VI, collier,
D. Bekker, Leidscbevaartwcg 195, Heem
stede, ceintuur, A. Benno, Doven voorde-
st-aat 94, horloge, H. Eiken, Bronwprs-
plein 1, handschoen, F. Duiff, Parklaan e2,
poes, W. Hujjboom, Prinsenbolwerk 58,
poes Kounel Fauna, J. H. Vordoncksohot,
Zuidpoldcrstraat 06, manchetknoop, O.
Hoekstra, Oranjestraat 122, mondorgel, W.
Sminlt, de Clercqstraat 93, medaillon, Sn-
rendonk, Kolkstraat 12rood, overhemd, C.
Verhulp, Korte Zijlstraat 7, portemonnate,
C. Cassee, Papontorenvest 51, sierspeld,
Bureau van Politie, Smedastrant, voetbal,
J. Meel, JoBswcg 26, zilverbon, N. Bakx,
Joh. van Vlietstraat 86, zakmes, M. v. d.
I, Tulpenstraat 25rd., Engt-lsch leer
boek, Gigengack, N. Groenmarkt 7, broche,
W. de Laat, Vooruitgaagstra&t 25, Duitseli
rekenboekje, A. Mefczclaar, Militaire weg
17, Overveen, ceintuur. J. Tukker, GeL
Oudegracht 66rood, étui met spiegeltje
J. de Jong, Korte Lakenstraat 7rood,
schrjjfgarnïiirar, W. Steensma, Bosch en
vaartstruat 28rd., dameshandsehoen, Hom
mee, Bloememlaalscheweg 83, hond, Ken
nel Fauna, J. Broekman, Tollcnstraat 7rvl.,
dameshoed, Smits, Korte Houtstraat 15,
poes, Kennel Fauna, De Jong, Zakstraat
16, poes, Kennel Fauna, C. ten Post, Dam
straat 12rood, manchetknoop, 1L Boeree,
Nic. Bcotsstraat lew., HaarblieJe, nijp
tang, E. Mes, de Keystraat 5, ring inct
1 sleutels, Hooving, Wolstraat 4, reticule,
Top, Teylerhofjesütrant 1, reticule, B. Ko
ning, Lange Molenstraat 46, ichooltaecb,
Klaaesen, Nieuwe Raamstraat 16, schoen
tje, N. Smit, Zomervaart O 75, tarwezak,
J. Mcö, Rozenprieelstraat 4, tasch, H. Bak
ker, Gravinnesteeg 70, tasch.
MUZIEK IN DEN HOUT,
Muziek in Den Hout op Zondag 7 Mei,
te 2'A ur. Programma 1. Abschied der
Gladiatoren, Marsch, H. Blankenburg.
2. Ouverture „Banditensireiche", F. v.
Suppé. 3. „Estudiantina", Waker, E.
Waldteufel. 4. Potpourri aus der Ope
rette „Die Geschiedene Frau", L. Fall.
5. Ouverture „Les Dragons do ViBars",
A. Maillart. 6. „Aubade aux Maries", P.
Lacombc. 7. „Ballet" dc l'Opéra
,Faust", Ch. Gounod.
N.V. HANDELMAATSCHAPPIJ VAN
A. KESINK. In do jaarlijkschc alge-
mee ne vergadering van aandeelhou
ders, werden de balans, verlies- en
wmiiiexening goedgekeurd cn het di
vidend bepaald op 7%. De aftredende
commissaris E. J, Langelaan werd met
algemeen© stemmen herkozen. Daar het
tijdvak voor den directeur einde des
jaars expireert, werd de heer C. Gi
Koen weder voor 5 jaar herbenoemd
et algemeen© stemmen.
ACTE EXAMENS L. O.
Haarlem, 5 Mei. Geslaagd de dames
A. J. van der Horst en A. E. IAgten-
bere te Haarlem L. van der V©e 11H.
G. R. Rodenhuis, A. M. Hoohverf, \V.
A. G. Hofkamp, G. van Hee», te
Hoorn.
NED. CHRISTEN VROUWENBOND,
- Er bestaan plannen tot de oprichting
van een afdecling Haarlem en omstre
ken van dezen Bond. Naar aanleiding
daarvan wordt hier Donderdag 11 Mei
een vergadering gehouden. Mej. G. H.
J. van der Molen hoopt dan te spreken
over „De roeping van de vrouw voor
het openbare leven", waarbij ook het
doe! van den Ned. Chr. Vr. Bond na
der zal worden toegelicht.
Van hier en daar.
OE FUSIE VAN N. V. V. EN
A. N. V.
De Afdoeiing Amsterdam van den
Nedei-laridsohe Neutralen Bond van
MetaaiUiewerkeus lieeft de vo-gend©
auto aangenomen:
kennis genomen hebbend van het
rapport over de besprekingen inzake
eemieid tusschen het N.V.V. en het
A.N.V.;
geiiioord het advies vau het Bonds-
bestuur, verklaart zich tot mede
werking aan een grootere eenheid in
de vakbeweging beread;
is ecllter van oordeel dat de vage
omschrijving van punt C, derde lid,
d© mogelijkheid vam een andere uit
legging openlaat, weJte ons onge-
wenscht voorkomt, als zijnde in strijd
met onze beginselen;
spreekt als lianr meening uit, dat
In het ontwerp beginselprogram niet
voldoende waarborgen zijn gelegd
voor do doorvoering van die princi
pieel© beginselen, waarop een fusie
tusschen liet N.V.V. en A.N.V. sJechto
mogelijk Is;
is va» oordeel dat de fusie niet
moet worden geforceerd, maar dat
om het wantrouwen te overwinnen
(wet ontegenzeggelijk beslaat) min
stens ©en termijn van twee jaren
moet worden vastgesteld, alvorens tot
fusie over te gaan, dez© termijn van
twee jaren te benutten voor een per
manente samenwerking, op den
grondslag van het fusie-rapport, tus
schen boide vakcentral en en aange
sloten bonden, zoodoend© de leden op
de ifusie voor te bereiden, de fusie-
gedaohtcn in woord en schrift onder
hare leden te propageren;
nood.igt het bondsbestuur uit Sn
overleg te treden met het A.N.V. tot
zoodanige, wijziging vam het, fusie-
rapport, dat bovengenoemdo bezwa
ren worden opgeheven;
en gaat over tot de orde van den
dag.
MEDEZEGGENSCHAP IN DE BE
DRIJVEN.
I11 d© „Econoiiüseii-SÈatistischö Be
richten»" geeft Mr. L. F. II. Ragout
xijn 111 ceiling over het vraagstuk
der medezeggingschap. Evenals de
andere tot nu toe geraadpleegde ïn-
dustrieelen beantwoordt iiij de
vraag, of med©zeggingschap in d©
bedrijfsleiding practised gewensclu
of voor het algemeon belang nuttig
moet worden geacht, ontkennend, be
halve voor zoover betreft d© vaststel
ling der arbeidsvoorwaarden. Hij
meant, dat medezeggingschap, die
meer is dan vesi ijdel woord, gepaard
zou gaar» met een ernstige verzwak
king der leiding.
Bovendien, voert hij aan, bestaat
weliswaar in het algemeen gesproken
etnheid van belangen tusschen werk
gevers en werknemers» maar zij-a bij
ingrijpend© beslissingen omtrent af
schrijvingen, nieuwbouw enz. bot
singen van belangen allerminst uit
gesloten. Een ernstiger beletsel nog
bormt de afwezigheid van het zoo on
misbare onderling© vertrouwen.
Wat mcdezÊggingsehap over de ar
beidsvoorwaarden betreft, meent do
heer Regout, dat overlegging dor
hoeken ala regel niet gewensclit moet
worden geacht, en wel omdat dit
vermoedelijk de eerste stap zou blij
ken te zijn naar do door liem ufge-
wezen meer algemeene mcdezegging-
echup in de bedrijfsleiding. Z.L ver
schaffen de gepubliceerde jaarverslag
gen van talrijke naamlooz© vennoot-
schappen trouwens reeds ecniger-
mate gegevens omtrent de doorsnee
ondernemerswinst.
Ook bockondereoek dient zich even
tueel tot een dergelijk doorsnee-on-
derzoök, geldend voor het geheel<3 be
drijf, te beperken, waardoor 'aan het
bezwaar van den schrijver tegen in
menging in de leiding der al/onder-
lijke ondernemingen grootend ©els
tegemoet zou worden gekomen.
Naar aanleiding van den slech'en
toestand in he' burgersmedeubedrijf
bad een conferentie jdoa's van het
hoofdbestuur van de B. S. P. N.
en van do R-K. Werkgeversvcreeni-
ging met vertegenwoordigers van de
vakorganisa'ies. Er werd medegedeeld
da' een loonsve-lagii noodzakelijk is.
Ten opzicht© der aangekondigd©
loonsverlaging werd door de besturen
der organisuties om nadere gegevens
gevraagd, daar ons meermalen geble
ken was, da' de burgersmeden niet
alleen voor de rijtuigbewerkers en wa
genmakers, maar ook voor de loodgie
ters groote concurren'en waren, zegt
het orgaan van den Chr. Mctaalb©-
werkersbond.
De besturen van de gezelijnorgani
saties drongen aan op de ins'elling
van een commissie van ondrzoek. Door
den heer van Haren Barten, secretaris
van den R.K. Pa'roonsbond. werd
daarna een voorstel gedaan o«n de
werktijd van 45 op 48 uur te brengen
en indien de nieuwe wetswijziging zou
zij aangenomen, do loonen aan nog
met 5 pc', t© verlagen. Voor diegenen,
die reeds 48 uur werken, zou nu ook 5
pc', verlaging worden toegepas'.
Over dit voorstel zal '.a het bestuur
van de B.S.P.N, gesproken worden en
bijaldien do besturen der Pa'roonsvcr-
eenigingen bereid zijn een commissio-
raal onderzoek in te s'ellen. zal deze
op 16 Mei bijeenkomen.
U.T HET BOUWBEDRIJF.
Naar aanleiding van bet verzoek van
do werknemers-orgasiisa'ies in de
bouwbedrijven, tot de patroons ge
richt, orfl meer concre'e voorstellen,
hebben de laa'sten geantwoord, da' zij
zich op het standpunt s'ellen, dat art.
7 van he' collectieve contrac' aldus
moet worden gelezen, da' de werktijd
wordt vastgesteld op 'cn hoogst© 8 1/2
per gewonen werkdag en ten hoogst©
5 1/2 uur voor den Zaterdag. De 11a-
'roons ziin ook bereid dit artikel ge
heel 'e doen vervollen. Zij berichtten
Blcchts verdere besprekingen 'c willen
voeren, als de werkneiners-organisatics
het beginsel, in dit artikel neergelegd,
aanvaarden. Naar aanleiding van dit
schrijven had Vrijdag een conferentie
van bestuurderen \an de arbciders-
organisa'iên me' de werknemers
plaats.
EEN' ZATERDAGAVOND-PRAATJE
..Oom", zei Emmy, „wat ls voet-
lal t"
Ik schrok op van mijn couranl. Eeu-
mv is mijn nichtje en zij is op den
leeftijd der nieuwsgierigheid, den leef
tijd wanneer men „vraagt". Eindeloos
had zij dien dag haar strikvragen om
mii heen geslineerd en te dikwijls was
ik een rechtstreeksch antwoord soliul-
dis gebleven. Ik had niet geweten,
waarom de lucht blauw was en mijn
opmerkine. hoe vreemd het wel zou
tijn. als zij «uoen niet een rood randje
Was, had Emniv blijkbaar niet bevre
digd. Ik had zelfs geen afdouiide ver
klaring weten te geven voor het
merkwaardige versoliijrieel, dat wielen
van rijtuigen op het bioscoopdoek (zij
was er voor liet eerst van haar jeugdig
leven geweest) achteruit schijnen te
draaien. Gezichtsbedrog vond zij blijk
baar een dooddoener en bovendien
paf het woord aanleiding tot nieuwe
vragen, die al niet gemakkelijker te
beantwoorden waren.
Nu vroeg zij een uitlog van het
edel., voetbalspel, en ik meende in haar
steic ©en toon te bekennen van ik-zal-
1 e -1 iog-een-k an 9- gevei 1 -maar-drt-is-de
laatste.
Ik zuchtte, want mijn lectuur was
interessant. Maar dadoliik daarop zag
ik de kans ©in mij eens en vooral te
rehabiliteeren.
..Voetbal. Emmy", zei ik, „la het
mooiste spel dat er beslaat, voetbal
verschaft de Zondagmiddag-ver
strooiing voor de helf- van hot Neder-
«indsche volk, voetbal is voel belang-
riiker dan school in de oogen van jc
«roer Kees. maar je vader denkt daar
©enigszins anders over, voo-iw; is de
sport die je oude oom nu nog steeds
sou beoefenen als de jicht hem niet
grondig te pakken had, voet-
•■Ja. maar, oom", vervolgde mijn
ment. ..hoe wordt het gespeeld 1" Ik
neb wel van Kees gehoord over kool
en korner of ofsijt, maar hij wil me
nooit vertellen hoe het precies
gaat."
Trotsdh in het besef, dat Emmy mij
op dit gebied geen enkele vraag zou
kunnen steken, die ik niet omnidldol-
liik en met dc meeste overtuiging zou
kunnen beantwoorden begon ik haar te
vertellen van het grasveld met de tri
bune, van de go ais...
„Wacht even, oom." viel ze mij
enthousiast in de rede, „we zulten het
gaan opbouwen."
En zoo werd naar mijn aanwijzin
gen de situatie in elkaar gezet. Een
kruidenierswinkeitje. op onbegrijpe
lijke wijze nog uit mijn eigen kinder
jaren behouden gebleven. en aan
Emmy in bruikleen afgestaan, was de
tribune. Een aantal peerdrajae-, die
voor publiek moesten fungeeren, kon
den niet «Jan na veel moeite bewogen
worden om haar vingers te verlaten
voor hun paats op de toonbank, op de
gereserveerde plaatsen, wil ik zeggen.
De burgemeester was ook aanwezig, a-'s
bonbon zat hij op dc eereplaats In het
midden.
Een bonbon was ook de scheidsrech
ter en ziin helpers aan de lijnen, even
als dc bal. De spelers werden voorge
steld door lucifers, 11 witte en II
rood©. De eene goal werd gevormd
door een tweetal kaarsen met ©en pot
lood als eenigsaine wankele bovenlat.
Emmy was zoo verrukt over dit
bouwwerk, dat zij besloot dit doel met
haar roode spelers te verdedigen, aan
mij en mijn witte elftal de verdedi
ging overlatende van het doel. ge
vormd door een iubaleumsinktkoker,
waarop zioh een brievemekje verheft,
dat met een behoorlijke dosis verbeel
ding wel met een voetbal goal kan
worden vereenzelvigd.
Nadat op mijn speciaal verzoek de
beide partijen elkaar driemaal l>c-
hocra'd bsddeci (ik houd van die nu
helaas grootendeete verouderde ge
woonte) liet Emmy haar middenvoor
aftrappen met den scheidsrechter, die
zij voor <len bal had gehouden. Deze
aftrap was t .-vena een weinig te krach
tje geweest en toen wij den vorigen
functionnaris onder den divan niet
meer Iconden vinden, werd een nieu
we aangesteld. ditmaal tm- verdere w-
miid'iiig van misverstand, voorgesteld
dom- een kwartje uit mijn vestjeszak.
Na dit onregelmatig© begin trapte
Bmmv opnieuw af, dezen keer wat
voorzichtiger. Toegegeven moei wor-
dan. dat zij vow een paetegicnende
er gauw een goeden kiik op had.
Voortdurend schoof de balixmbon op
mijn helft en daarom hinderde het
voorlooplg weinig, dat haar eigen doel
in do agitatie bezweken was.
Alleen, haar middenvoor was een
zelfzuchtig speler, maar zij ging zoo in
het snel op, dat zij niet op miin pio
teeten lette en rich ertoe bepaalde mij
met vrouwelijke logica t© beschuldi
gen van ..«©ineen spel". Geen van
mijn lucifers, mijn spelers bedoel ik,
had den bonbon, den bal, nog aange
raakt. Dichter cn dichter naderde Ein-
rav mijn inktpot.
Plotseling wide de bal over een
van mijn lijdzaam toeziende achter
spelers en..... Honds! riep Emmy op
gewonden.... Piiiantie
Ik stelde voor om het kwartje, ik wil
zeggen don scheidsrechter te doen be
slissen. maar zij hoorde mij niet.
Reeds lag de bal op het beruchte
punt, de middenvoor zette zioh schrap,
het volgend oogeniblik vloog de ba l
met een fraaien boog door mijn dool in
de inktpot.
„Goal" riep Emmy uitgelaten en
terwiil zij den burgemeester van de
tribune haalde, om haar den prii© te
overhandigen (het kwartje), de b>:de
grensrechters, en den burgemeester ge
zamonlijk in haar mond stak en de
tribuncbezoekeiB weer in hot fleeohje
stopte was ik in de keuken bezig mijn
oogen, neus en mond van inkt te reini
gen.
Toon ik terug kwam vroeg Eïmmy
of wij niet samen naar den Holland
België wedstrijd konden gaan en rij
geloofde mij niet, toen ik haar ver
zekerde. dat de kaarten waren uitver
kocht.
Ik liep e enige dagen geleden dooi
de Willicïminastraat, toen ik mijn oom
Hupslra zag aankomen. Hij liep aan
den overkant van dc straat maar zelf©
op dien afstand zag ik, dat hij niet in
zijn gewon© doen was. Zijn hoofd
was meer gebogen dan anders, hij
leunde zwaar op rijn stok en leek tien
jaar ouder geworden. Mijn van nature
medelijdend hart bewoog mii dus, de
straat over to steken om hom naar
zijn welstand te vragen. Misschien liad
hij ook bij de schoonmaak willen hel
pen. net als oom Hopma, bedacht ik
onder het loopen. WelLicht was een
kast topzwaar geworden en had hem
als een spin tegen den grond geplakt.
Toen ik dichterbij kwam werd dit
vermoeden nog &l©rker. Zijn linkeroog
leek wol dikker dan anders, hij liad
©en verband-om zijn linkerhand en
langs ziin wang... Op dit ©ogenblik
wem hij zich van mijn nabijheid be
wust. Hij keek me 6clncht.ig aan,
jclirok ejn beetje toen hij mij herken
de cn ik hoorde hem mompelen„Ik
heb gsen pijn Ik heb...."
„Gekheid- oom", zei ik. „geen pijn t
Met die wang en
„O. bonjour, lxèl wat zeg jel" zei
oom verward, „pijn?, o, ia... natuur
lijk heb ik pijn.... veel pijn zelfs,
maar eigenlijk tooh weer niet.... ach,
het komt allemaal van dien Coué
..Nooit den naam gehooid, oom,"
zei ik. „maar blijkbaar een sterker
man dan u."
„He wat zeg jc i Sterker weet jc
niet wie Coué is. de beroemde Couéï"
„Nou", zei ik. „een worstelaar of
bokser, naar uw uiterlijk te oordoe
len."
„Coué" antwoordde 00111. zonder
acht te slaan op mijn opmerking,
„Coué is de man van de auto-sug
gestie".
„Nooit van het merk gehoordeen
goede wagen, 001111"
Bliif me van lxx>rd met je flauwë
aardigheden," zei oom kwaad, wat ik
bent in zijn toestand onmiddellijk ver
gaf. „Coué ie een Fransch dokter die
de ©telling, verkondigt, dat mensoh
vele kwalen zou kunnen ontgaan, wan
neer bij zichzelf maar nadrukkelijk
verzekert, dat hem niet© mankeert.
Zich geheel oon centre eeren op het on
derwerp en dan twintigmaal achter el
kaar zeggen, dat hij niet riek ie, dat is
het ware recept voor een blijvende ge
zondheid."
„Nou begriio ik, waarom u zoo
straks mompelde: Ik heb geen pijn.
ik hob geer. pijn. Het spijt me, als ik
u in dc rede viel toen u d© serie van
twintig nog niet li ad afgewerkt. Maar
don begrijp ik toch nog altijd niet hoe
u aan dien pijn. dien u eigenlijk niet
hebt. zelf© twintigmaal niet hebt, ge
komen bent."
„Dat" zei oom, „zal ik je nu ver
tellen. op voonv.-.arde dat je er over
zwijgt in de krans (aan welke conditie
ik hierbij voldoe). Je weet misschien,
dat ik altiid nog een illusie heb gehad,
om fietsen te lecron. Ik ben or in nor
male omstandigheden toch nog kwiek
«enoag voor. Waarom look je ïwul Ik
ben. dius gistermiddag naar een rijwiel-
handelaar gegaan, heb er een fiets ge
huurd, ben daarin©© aan de hand naar
de Spaniiardslaan geloopen, heb de
Lets naast een paaltje gezet, en mezelf
daarop steunend, ben ik er opgestapt.
Toen hob »k een duw gegeven tegen
net paaltje en volgens het recept van
Coué. hardop tegen mezelf gezegd
Ik zal niet vallen, ik zal niet val
len...."
„En toen gebeurd© hei toch. Dus die
Coué is oen humbug
„Ja. het gebeurde toch, maar dat
doet niet© af aan de methode, want
ik was allang gevallen voor ik de kan»
had gekregen. 1x4 twintigmaal te zeg
gen. Dat is de moeilijkheid en ik zal
het dus maar weer opgeven.".
„Het is misschien verstandiger,
oom," zei ik, toen wij scheidden, ,,«n
als ik u al© jongere en wijzere eeai
raad mag ."©ven, suggereert u uzelf
dan liever dat u in een auto zit. Dat
is toch de btrioeiing von auto-suggestie
en het heeft zooveel voordeden. Goed
koop. geen stof. eecn benzinestank en
geen ongelukken, oom. geen pijn."
Oom antwoordde mij met, want hij
waa weer geheel verdiept in zijnIk
heb geen pijn. Ik héb geen pij»).
Jeronimo van Dalen was tot in zijn
hart en nieren,
Een koopman van fle oude soort. Hij
handelde in bicion,
I11 wijn en mineralen.
En ieder die er in de stad
Aan dranken te bestellen had
Hetzij per flescb. hetzij per vat.
Dl© ging ze altijd halen
bij
Jeronimo van Dalen.
Jeronimo van Dalen had in zijn
langdurig leven
Persoonlijk steeds z»jn reneningen
met do pen geschreven.
Aan 't eind© der kwartalen.
Hij wou geen nieuwe snufjes,
En dan die steno-jufjes
Niets dmi kokett© nufjes
Die j' ook nog moet betalen
vond
Jeronimo van Dalen.
Jeronimo werd ouder en zijn vin
gers werden stijver
liet werk werd zwaar voor den ver
stokten rekemngeiisciiijjver
Met al z:jn i$eliijdskwaloo.
Een schijlmacnien kwain er {e staan
Een blond typistetje er aou.
Door wi© hei werk nu werd gedaaij
Aan 't einde dei- kwartalen
bij
Jeronimo van Dalen..
Jeronimo was zeer te vree. Tot de
vacanticditgen
Der juffrouw hem tot wauiioop
brachten, hij kon 't niet verdragen
Eu na een paar etmalen
Schreef lhj per schrijfmachb 11 een
brief.
0? kffr t)ch wed%r Juff%)&wli f
liElP 'it d%n n((d niiJ asj/bl(%f
DE schal)" zAl K b%—AlEn
u\V
JE%on8m) vaN dAlóN.
FIDELIO JUNIOR.
