Van onzen reizenden Redacteur
De Film-Industrie in Nederland
Land-en Tnlnbonw
ue HVOiiiuunpe ieerns
HAARLEKl'S DAGBLAD
DONDERDAG 1 dUN» 1922
DERLE BLAD
(Nieuwe reeks.)
No. 81
H»t zilveren jubi.eum wan de bioscoop in Nederland. De brand weer,; oor-
«eiwitten voorheen en thans. Nöggorath en do bloeccop. De easta Neder-
tendsche flimde kronli^f wan de Koningin. AlbertoFrèree. Hollandla on
Polygoon De Amstordanwche Film Company. Theo Frenkel. Alexan
dra, een nieuwe film van Jhr. A. W. C.van Riemsdijk. Oultache officieren
als film-figuranten.
ilet was in het jaar 1897, dat bij
®en apedaliteiten-voorstelhng in „Ho
ra" te Amsterdam oen van de num
mers een „reuzen-succes" had; he'
;was de levende photographie", waar
bij madame O 1 i n k a als explicatn-
ce" optrad. Heel Ame'erdam trok in
die dagen naar Flora om de levende
Ïhotographie te zien en madame Olin-
a le hooren. Dat was do eerste film,
die in Nederland werd vertoond en el-
ken avond weer stroomde het publiek
naar de Amatels'raat om van dit
„achtste wonder" getuige '6 zijn. Dit
ia nu dus ongeveer 25 jaar geleden.
"Wat een bioscooptheater beteekende
wist men 'oen in Nederland nog niet
en van de film-industrie had men hier
toen zelfs nog geen flauw begrip. N i
telt ons land alleen 220 bioscoop-thea
ters, hebben wij in Nederland 4 film
fabrieken waarvan twee in Haar
lem en als wij de groote vlucht
sien, die het film-bedrijf in de laagste
[aren heeft genomen, kunnen wij ge
rust zeggen, dat wij in Nederland pas
aan het begin slaan van een industrie,
die alle mogelijkheden van ontwikke
ling nog in zich bergt.
Vijfentwintig jaar I Het zil
veren jubileum dus van do bioscoop in
NederlandDit leek mij voldoende
aanleiding om eens iets in ons blad
van de film-industrie, zooals die zich
to' heden in ons land heeft ontwikkeld,
te vertellen.
Wanneer wij de bioscoop-paleizen
van tegenwoordig zien, kunnen wij
ons nauwelijks begrijpen, dat pas 25
jaar geleden de cers'e film in ons
land werd vertoond. Van bijzondere
voorschriften tegen brandgevaar wist
men toen nog nieta af. D© projectie
machines zoo vertelde mij de heer
A. Noggera'h stond zoo maar onbe-
Echeitud midden in de zaal in een los
se houten stellage me1 een groot, groen
doek er om heen. En met een glim
lach voegde hij er aan toe„Daar
moest je nu eens in Amsterdam mee
aankomenZe zouden vragen, of je
s'apelgek woe!"
En toch heeft men onwetend
tuur lijk duizenden menschen aan
het grootste brandgevaar en aan een
paniek met al haar gevolgen blootge
steld. Nu bestaan er zeer strenge voor
schriften van de brandweer voor de
bioscopen. In Amsterdam bijvoorbeeld
moeten de cabines, waarin het projec
tie-toestel wordt geplaatst van be
ton zijn niet alleen maar elke cabine
moet een voorportaal hebben, wa
alle eleotrische schakelaars voor
zaalverlichting en de brandkraan
het openen van de sproei-inrichting
moeten zijn aangebracht. De cabines
moeten bovendien nog voorzien zijn
.van 5 sproei-inrichtingen en automa
tisch dichtvallende kleppen voor de
kijkgaten, zoodat deze kijkgaten on
middellijk van het publiek worden af
gesloten, zoodra er iete mocht gebeu
ren. Een antiguator perst koude
lucht op de film om haar koel te hou
den en is bes'emd om de vlammen te
blueschen, als er onverhoopt brand
brand mocht ontstaan. De zoo licht
ontvlambare films werden vroeger zoo
maar in een houten kast of in een
bureau neergelegdnu moeten
daarvoor speciaal bestemde ijzeren
brandvrije kasten worden opgesloten.
Wanneer wij dit alles weten, moeten
wij maar niet denken aan het gevaar,
waaraan wij vroeger bij de eerste film-
vertooningon hebben blootgestaan. Het
is wonder boven wonderaltijd
goed afgeloopen. Het eenigc ongeluk,
dat de Hollandsche film-operateurs
hebben gehad, was de brand te Osten-
de in de tent van Albert Frères, die
uitbrak, terwijl de tent stampvol was.
'Bijna alle films van de gebroeders
'Mullens zijn bij die gelegenheid verlo
ren gegaan, maar de tent, was binnen
2 minuten ontruimd, zonder dat per
soonlijke ongelukken waren te betreu
ren.
Wanneer eau» dt geschiedenis van
de film-andustric m Nedc-rland mocht
.worden geschreven, dan zal de naaim
Nöggerath hierin zeker een be
langrijke plaats krijgen. De oude heer
N°geerath was het, die in 1897 de le
vende photograplüe in Nederland
troduceerde .hij was het ook, die na
het succes in Flora de projectie-machi
ne overnam. Nöggerath is het geweest,
diie met de kroning van onze Koningin
in 1898 de eerste Hlm-opneiaingeai
deed in ons land, die in 1907 het eer
ste Biosooop Theater in Nederland
het be kendo en nog steeds bloeiende
theater in de Reguliere Br eestraat in
Amsterdam opende en in 1911 voor
het eerst een gebouwtje op don
Haarlemmerweg inrichtte voor into
rieur-opnamen ten behoeve van thea
ter-films in ons land.
In het begin wenden uitsluitend ac
tueel e gebeurteniseen opgenomen. Tot
meeat 'bekende door Nöggorath
vastgelegde actualiteiten behoorden
de kroning, het huwelijk van
H.il. de Koningin, de doop van Prin
ses Juliana, do ramp van de Berlin
de komst der drie Boeren-gene
raads in Nederland. Het is om histo
rische redenen wel zeer te betreuren,
dat deze eerste belangrijke Nederland
sche films lui den brand van Flora in
Ajugusius 1902 verloren ziiu gegaan.
In die eerste film jaren is het ook eens
gelbeurd, dat na een zeer geruchtma
kende ii moord de heer Nóggerath
wist mij niet meer te zeggen welken
moord cinematographische opne
mingen zijn gemaakt van de begrafe
nis der slachtoffers en wel op verzoek
van de justitie, die hierdoor hoopte
aanwijzingen van de moord:enaare te
verkrijgen.
De lieer Nöggosath. was ook de eer
ste in Nederland die theaferfilme heeft
geproduceerdDe meest bekende ls
wel die van Oedipus geweest, met
Louis Bouwmeester iu de titelrod en
mevrouw Man n-Bouweester als
locaste, een film, die vooral in dien
tijd 1911 zooveel opgang maakte,
omdat Bouwmeester en zijn zuster
daarin voor het eerst na iaren wear
naast elkander ontraden. Een zeer be
kende firn \an Nöggorath is ook ge
weest Graaf Willem van H-?liand, in
welk roeuario voor een groot deel
reeds opgenomen tooneelen van het
lustrum-feest in Utrecht waren ver
werkt en -lal door de prachtige iute
dieurs van het Muiderslot vooial veci
opgang maakte.
Lang heeft het monopolie van Nög-
eerath in Nederland echter niet ge
duurd. Al zeer spoedig kregen zij con
currentie van de gebroeders Mullens,
die, zoolang de bioscoop in Nederland
bestaat, als AlbertFrères voor
al door hun opnemingen van actuali
teiten in ons land steeds een uitate
kende u naam hebben gehad. Toen wij
den heer Albert Mullens vroegen, wat
hij ai zoo iu ons land voor de bioscoop
in beeld had gebracht, zei hij me
lachend.- ..Vraagt u mij liever, wat
wij in deze 25 jaar niet kdbfben ge
filmd Onze eerste bekende opname
was de komst der drie Boerengeneraals
te Arnhem. Na dien tijd is er bijna
niets belangrijks in Nederland voor
gevallen, of wij hebben het opgeno
men. En doordat wij, toen er nog geen
vaste bioscooptheaters in Nederland
waren, met onze tent de kermissen be
reisden, is er ook bijna geen plaats in
ons land, die wij niet hebben bezocht
en waar wij niet hebben gefilmd. Het
is nu eenmaal een opmerkelijke eigan-
schap vsn bijna ieder mensch, dat hij
zichzelf graag in de bioscoop herkent.
Daarom vertoonden wij op onze tour
née'e meestal ook plaatselijke films,
zooals feesten, optochten, wedstrijden,
vertrek of aankomst van -oorlogssche
pen, enfin, alles wat maar eenigszan»
belangrijk was!"
De jongeren, dit nauwelijks nog we
ten wat een kennis is, zullen zich de
tent van Albert Fréres niet meer herin
neren. maar wij, ouderen, hebben al
len. die „bioscoop" het eerst gezien in
de houten tent, waarin eens nog
vroeger op de kermissen de meest
verwonderlijke goocheltoeren werden
vertoond. Want -- wat niet iedier. be
kond zal zijn Albert Fréres zijtn de
directe afstammelingen van de eens
zoo bekende Albert en Basch, die met
hun dubbele spiegels overal in den lan-
dte sclioone Gaiathea voor boeren,
burgers cn buitenlui dieden verdwij
nen en weer terugkeeren. Doch toen
het wonder der „magie" langzamer
hand had uitgewerkt, bood zich daar
te juister tijd voor de gebroeders Mul
lens dat veel grootere wonder aan de
bioscoop 1 Welk eem aantrekkings
kracht dat woord alleen reeds op de
kermissen voor het publiek had, zal
leder zich herinneren, die in dien tijd
wel eens in het gedrang heeft ge
staan vóór den aanvang van een nieuw
programma. Ik weet nog, dat ik eens
iu Den Helder bont en blauw ben ge-
luti. toen ik ue De Buy ter-l'eesto®
i net uot-Jc wilde zien.
„Wij hebben met de kermissen de
bioscoop voor hel eerst door bet neeie
laml gebracht", zei de heer Alhert
Mullens mij niet zonder trots. „Eu wij
hebben niet alleen heel ons land door
reisd, ook Belgie, Luxemburg en een
groot deel van Noord-Frankrijk. Iu
TJUö hebben wij ook voor het ecöst de
.sprekende films" een combinatie
van film en puonograal vertoond,
in Nederland. Ook ue gekleurde li-ms
hebben wij in Nederland geïntrodu
ceerd o.a. van de bollenvelden, van
bloemen en verschillende kijkje» in
Nederlandl"
De heer Albert Mullens heeft zicli
uit de firma die in Haarlem vooral
ook bekend is uit den tijd, toen zij in
de Kroon haar bioscoopvoorstellingen
gaf teruggetrokken, sinds hij di
recteur is geworden van liet Grand
Theater in Amsterdam. Zijn hroer in
Den Ilaag staat thans aan het hoofd
van do bekende Film-Maatschappij,
die in het bijzonder door haar btjdru-
gen aan het Neder!andsche bioscoop
journaal bij ons publiek een zoo goe
den naam heeft. Theater-films hebben
Alberts Frères in verhouding van an
dere maatschappijen woung geprodu
ceerd. Da heer .'toert Muliens noem
de mij- het Heertje van
Zandvoort" a.s een komisch.; film,
die in de eerde j -ren van de bioscoop
veel opgang heelt gemaakt en van dt
dramatische films, die zij handen ge
produceerd: Sic Transit, welite
bij het publiek volgens den lieei Mui
len» een groot succes moet hebben ge
had.
Lioe groot de invloed van de lieerea
Nöggeraih en de gebroeders Mullens
ook op de ontwikkeling van de film
industrie in ons land moge zijn ge
weest, de productie van de eigenlijke
theater-films, nam pas een grouto
vlucht na de oprichting van de H o 1-
landla Filmfabriek in Ne
derland. De Hollandia Film Fabriek
hoew el oorspronkelijk bestemd voor
het vervaardigen van weten chappc
lijk© films, heeft door z.jn inrichting
o.a. door het bezit van een eigen
atelier de Hollandsche film-indus
trie op een ander peil gebracht. Zij
heeft zich, in navolging van buitcn-
landsche filmfabrieken uitsluitend toe
gelogd op het vervaardigen van thea
ter-films. En daarmee veel succes ge
had. Haarlem neemt dan ook èn dooi
de. Hollandia Filmfabriek èn door de
Polygoon, welke laat;te fabriek
zich meer toelegt op het produceeren
van films van paedagogische waarde
voor schoolgebruik en volksontwikke
ling, een zeer bijzondere plaats in.
De Haarlem sche Film-industrie wil ik
echter bewaren voor twee afzonder
lijke artikelen, om in dit nummer al
leen de maatschappijen buiten Haar
lem te behandelen.
Naast de Hollandia Film Fabriek is
de Amsterdamsche Film
Company onder leiding van den
heer Theo Frenkel wel de be
langrijkste voor het vervaardigen van
dramatische films hi Nederland: De
directeur, de heer Theo Frenkel, is
door den oorlog feitelijk in ons land
„aangespoeld". Hij had zich re<ds ja
ren lang als regisseur op het film-ter
rein bewogen, ma-ar was tot 1914 al
tijd in het buitenland werkzaam ge
weest. Van zijn moeder onze be
roemde tragedienne, mevr. Theo
Mamn-Bouwmeester heeft hij het
looneeihloed; zijn regisseur-gaven ont
wikkelde hij in Engeland, Frankrijk
en Duitscliland, waar hij als hoofd
regisseur achtereenvolgens bij Char
les Urban, bij Pathè in de ateliers
te Nizza en Brighton en bij Mes
ster in Berlijn verkap am is geweest.
Toen kwam de oorlog, die hem In 1914
naar zijn oude vaderland terugvoer
de, waar hij al heel spoedig de Am
sterdamsche Film Company oprichtte.
De films van Theo Frenkel zijn in
Holland zoo populair, omdat de hoofd
rollen bijna altijd door bekende Ne-
derlandsclie art Eten. worden gespeeld.
Het publiek ziet gaarne op het doek
tooneelspelers en tooneeispeeisters,
die het kent. Theo Frenkel heeft zich
herhaaldelijk de medewerking verze
kerd van zijn moeder, mevrouw Mann-
Bouwmeester en zijn niet mindei be
roemden oom Louis. Verder hebben
Lilly en Frits Bouwmeester, Coen Hïs-
sink, Mien Duymaer, Co Balfoort,
Herman Schwab en ook Eduard Ver-
kade in De Duivel herhaaldelijk
voor de films van de Amsterdamsche
Film Company gespeeld. De meest be
kende fums, dit de heer b'rer.kel deze
jaren heeft gebracht, zijn wel Men-
schenwee/Helleve eg, Het
wrak in de Noordzee, Le-
vensschaduwènen Vaai Riems
dijk'» Proüomo, voor welke laat
ste film de toenmalige leden van het
Nederlandsch Tooneel met louis
en Theo Mann-Bouwmeester aan het
hoofd zijn opgetreden.
De heer Frenkel werd echter altijd
gehandicapt door het gemis aan een
eigen atelier. De meeste interieur-
opnamen gescliiedden in vlug in het
Stadion in elkaar getimmerde open
salons, keukens en cabarets, waar
door de wind lustig heenblies, zoodat
Je binnenkamers soms 'de haren zag
„waaien" en de kleeren „wapperen".
De grootscli opgezette plannen om
een eigen film-fabriek met ruime
ateliers en toebehooren bij Amster
dam te bouwen moesten om de hooge
kosten steeds weer worden uitge
steld en het is dan ook zeer de vraag
of van deze plannen in de toekomst
nog iete zal komen. Maai' voorloopig
heeft de heer Frenkel atc-liers in Hol
land niet meer noodig. Hij is er in
geslaagd de ateliers van de J a f a in
Bahelsberg bij Berlijn te huren en
kan thans met alle middelen wer
ken, die hij als artistiek leider be
hoeft. De eerste film, die hij thans
in de ateliers in Duitscliland heeft
opgenomen, is Alexandra, een
scenario van Jhr. A. W. G. van
Riemsdijk, dat uit een onlangs door
dezen tooneel schrijver voltooide
nog niet uitgegeven roman is ont
worpen cm uitgewerkt. Voor dit
torn werk Alexandra zijn de verschil
lende scenes behalve dan In de
ateliers te Berlijn genomen in het
Reuzengebergte, in Polen en te Lon
den. De hoofdrollen zijn gespeeld
door Paul de Groot, Coen HJssink en
Margit Barnay, een kleindochter van
den beroemde Duntsdhen tooneel spe
ler Ludwig Barnay.
De heer Frenkel toonde mij eenigo
foto's van Alexandra en hot viel mij
onmiddellijk op, hoo uitstekend ver
zorgd en luxueus de door den archi
tect Rochus Griese ontwerper en in
gerichte interieurs van deze film er
uit ziein. En ook, welk eon expres
sief, mooi kopje de vrouwelijke
hoofdpersoon Margit Barnay heeft
Op mijn vraag, of liet filmen in
DuitsciLand veel goedkooper is dan
in Holland, antwoordde de heer Fren
kel.- „Volstrekt niet! Hel is daar bij
Berlijn ongveeer even duur werken,
als hier. Ik zou dan ook veol liever
in Amsterdam de verschillende inte
rieur-opnemingen hebben gedaan,
maar ik moest noodgedwongen wel
naar Duitechland toe! Daar vond ik
alles, wat ik. noodig had! Ateliers en
ook figuratie! Er bestaat daar in
Berlijn een liecle film-kolonie, maar
een bestaan geeft het vak slechts
aan weinige! Het is vrij wel honger
lijden, omdat er veel te veel zijn.
Meestal zfijn het gewezen officieren!
en vele dames uit de hooge kringen,
die zich in salons gemakkelijk weten
te bewegen, een chique garderobe
hebben en coetuums en toiletten we
ten te dragen. Gewezen majoors en
kapiteins kwamen mij soebatten, of
ik hem in mijn film kon gebruiken,
desnoods als bediende! Dan merk je
pas goed, hoe de oorlog daar alles
ondersteboven heeft gegooid!"
J. B. SCHUIL
Stadsnieuws
ZENDINGSDAG.
De commissie tot het onganiseeren
van den Zend&ngedag van de Classis
Haarlem der Gereformeerde Kerken,
deelt mede, dat den ZendJngsdae ge
houden wordt op Woensdag 21 Juni
a.s., in het park van het Brongébouw
te Haarlem.
Sprekers zijn de predikanten W.
BreukelaareH. MocMmnzen J. Boer-
kooJ. BoumaD. Bakker em J. D.
Witeleraga.
DIENSTPLICHT. Onderzoek van
verlofgangers. De Burgemeester van Haar
lem nwiaktobekeno, dat bet onderzoek van
de in bet verlofg.in.gerwogirtcr dezer ge
meente ingeschreven verlofgangers der
landmacht zal worden gehouden te Haar
lem in de Infanteric-kazorne (soldaten -
cantine) aan den KoulenboPn op:
Woensdag, 21 Juni 1922, 's voormiddag?
8.80 uur, over de verlofgangers der lich
ting 1916, wier namen aanvangen mot
der letters A of E;
Woensdag, 21 Juni 1922. 'e voormid
dag» 9.15 uur, lettors C to*, en met G;
Woensdag, 21 Juni 1922) 'e voormid-
dags 10 uur. letter H. I cf J;
Woensdag, 21 Juni 1922, 'e voormid
dag» 10.45 nur, letter K of L;
Donderdag, 22 Juni 1922, 's voormid
dag® 8.30 uur, letters M tot en met P;
Donderdag, 22 Juni 1922, "'s voormid-
dags 9.15 nur, lettors Q tot en met 5?
Donderdag, 22 Jon' 1922, 's voor mid
dags 10 uur letters T tot en met W;
Donderdag, 22 Juni 1922, 's voormid
dags 11 uur lettors X, ÏJ of Z; en op
Donderd'ag, 22 Juni 1922, voormid
dag» 11.30 letters A tot en met Z.
Aam bet onderzook behoeven alleen
deel te nemen de verlofganger» der lich
tingen 1916 en 1920, van de lichting 1920
alleen voor zooveel betreft de verlofgan
gers behoorende tot de bereden artillerie
en tot de Maart- en Apnil-ploeg der ca
valerie.
Aan bei onderzoek behoeft voorts niet
te worden deelgenomen door hen, die hun
eerste oefening nog niet hebben volbracht,
en voorts niet door de verlofganger», die:
a. in bet loopende jaar, vóór den dag,
hierboven als dag van ondersoek aangege.
ven, in werkalijken dienst zjjn geweest uit
andoren hoofde dan voor straf;
b. bestemd zqn ia het kwpende jaar
voor berhallngiionfeningen !n werkeljjken
dieuBt to komen.
c. elder» wonen dan in Nederland, Bel
gië, Hannover, West/alen, Oldenburg of
de Rijnprovincie;
d. zich buitenrfandg bevinden tot uit
oefening van do buitenlandsche zeevaart
'.bieronder niot begrejieu de zeevisacherij
buitenslands);
toestemming hebben verkregen het
ondersoek in de maand November of De
cember van bet loopcnde jaar te onder
gaan.
NAT. CZRR. GEHEELONTHOUDERS-
VEREEN1GING.
In de groote 2aal van het gebouw
„Het Blauwe Kruis" belegde de af-
üeeling Haarlem van de Nat. Chr.
Geheelonthouders Vereen iging een
openbaren propaganda-avond, a ie
niettegenstaande de warmte, nogal
druk bezocht was.
l>e voorzitter, de heer W. P. J. Over-
nicer, opende de bijeenkomst op de
gehruikelijike wijze, waarna hij een
openings rode uitspaak en aan de Man
dolineclub ,Con Ainore" («liiecteur
de lieer Joli. Court) een woord van
dank richtte voor de bereidwilligheid,
de:en av;nd met muziek op te luiste
:n.
De heer J. Weber, uit Amsterdam,
verkreeg hierna het woord voor het
behandelen van zijn onderwerp. ,.0n-
e roeping".
Dc lieer Weber meende, dat iedere
Kristen geheeld thouder mo=st zijn.
Iedere (Jirisien is geroepen m ri
den. De christen, die dat niet doet,
verstaat ziju roeping niet Het aan
tal geheelonthouder» moest in Haar
lem eigenlijk zóó groot zijn, dat het
niet noodig moest wezen, dat er
iemand uit Amsterdam moest komen,
om de menschen toe te spreken. Wie
geen geheel onthouder is, mist de lief
de van Jezus Christus
dr*«« werd ge '..en met hen,
die uit steur nog de gewoonte hand
haven, om zijn gasten uit zoogenaam
de beleefdheid een glaasje te presen
teeren; die zich niet een bruiloft kun
nen denken zonder eon jlaasje wijn.
Van een dusdanige bruiloft komt im
mers niets terecht! Men wil wel de
„onfatsoenlijke" dranken, ails bran
dewijn, jenever en hier, weren, maar
met de „fatsoenlijke" dranken, waar
de cognac nog onder gerangschikt
wordt, zei spreker, maar die men-
sclieoi worden door het gebruik van
die „fatsoenlijke" dranken toch on
fatsoenlijk dronken
Het is de dure roeping van den
Christen, te redden. Voreanigingen,
die niet reddend optreden, zijn on
herroepelijk ten doode opgeschreven.
De dronkaards en de jnatigaeidedrin-
kers moeten gered wordeiw-door een
persoonlijk getuigenis; een doordrin
gend getuigenis, een getuigenis met
iiefde en met den Heiligen Geest.
Eike Ghristen-gebeelonüiouder. al is
hij nog zoo eenvoudig, kan een levend
getuigenis geven. Spreker zou wen-
scben, dat alie evangehsaiiearbeiders,
alle predikanten en alle ouderlingen
en diakenen geheel-onthouder6 wa
ren. Wat zou dit prachtige voorbeeld
een zegenrijk gevolg hebben! „Geen
Kerkeraad", zei spreker, „onverschil
lig van welke gemeente, heeft het
recht een dronkaard onder oensuur te
stellen, als niet alle leden van dien
K (c'keraad zelf geheel-onthouders zijn.
De aloohol is een drank van de heil
Geem Christen heeft het recht, dit
derfelijke vocht, dat zooveel ellende in
de wereld veroorzaakt heelt, de hand
te reiken, De Christen in de eerste
plaats moet met de kracht der eerlijke
overtuiging uitroepen: „Weg met dat
vocht!"
De heer Weber brak liier zijn rede
af, om aan de Mandolineclub „Con
Amore" gelegenheid le geven, eenige
nummers ten gehoore te brengen, wat
zij zeer verdienstelijk deed. Eén dank
baar applaus viel haar- dan ook ten
deel.
Ook mejuffrouw N. C. Boxen, uit
Amsterdam, die een paar mooie liede
ren zong, werd hartelijk toegejuicht.
Na de pauze vervolgde de heer We
ber zijn met veel aandacht gevolgde
rede.
De bijeenkomst werd op dc gebrui
kelijke w ijze gesloten.
re wegen met aanvankelijk succe*
naar werk gezocht. Onder meer zijn
wij ons gaan toeleggein op nieuwbouw
van kleinere vaartuigen, waarvan er
op dit oogenbük reeds twee zijn afga
Jeverd. Uitzicht bestaat, dat dit onder
deel van ons bedrijf zich zal kunnen
ontwikkelen.
De nieuwbouw zal aanvankelijk nog
op bescheiden schaal worden uitge.
oefend, ten einde zoo weinig mogelijk
kapitaal daarin te behoeven vast U
leggen.
Van de rekening reserve voor daver,
se verplichtingen is een belangrijk
bedrijf vrijgekomen, doordat eenigt
verplichtingen zwaarder waren inge
zien, dan zij inderdaad zijn gebleken
zijn em het is hieraan te danken, dof
de a 1 ge ineen e exploitatierekening een
voordeelig saldo aanwijst van 142.404
(v. j. 1.325.572), waardoor het totaai
credit der winst- em verliesrekening
142.419 bedraagt.
Nu de zelfdokking van het 14000-
tane dok vlot van stapel is geloopcn,
me en en wij one ditmaal van eem dota*
tie aan het dok- en vernieuwingsfonds
te kunnen onthouden, doch de nor
male afschrijvingen vereischten een
bedrag van 141.606.
Voorgesteld wordt het saldo der
winst- en verliesrekening tem bedrage
van 813 op nieuwe rekening over te
boeken. (Het vorig jaar werd 15 di
vidend uitgekeerd.)
Financiëele Berichten
ROOCD OKMAATSOHAPPIJ
SOERABAJA.
Aan het verslag over het boekjaar
1921 is het volgende ontleend:
Verschillende omstandigheden, die
in het begin van het verslagjaar niet
kondein worden voorzien, zijtn oorzaak,
dat het resultaat over het afgeloopen
boekjaar ver achterstaat bij dat over
1919 en 1920.
Ten gevolge van de met succes be
kroonde cn wegens overstelpende druk
te uitgestelde zelfdokking va» liet
14000-tans dc4, was dit laatste ruim
4 maanden buiten bedrijf.
Heerschte er in 1919 en 1920 in de
haven van Soerabaja een buitenge
woon drukke scheepvaart, deze
thans tot ongeveer 1/3 teruggevallen.
Intuasclien hebben wij ook op anüe.'
LEN MIDDEL TEGEN MOND- ÉN
KLAUWZEER.
Vereoheaen i» het officieel Pruisische
Begeer lagsrapport over het middel van J.
den Berg togen mond- en klauwzoer.
Het is opgemaakt door Dr. Ernst Puop-
pel, Polizoi&rzt, Gerichtiicher S&chver>
«tandiger bei don Laadgerichten I„ II IJTf
u. beim Kaminergericht.
De conclusion er van luidden:
Uit de prooven met het betreffende pro-
phylactisohe en geneesmiddel tegen mond-
klauwzeer en uit hot verloop derzelv«
moet naar myu meening het volgende wor
den geresumeerd, indien men aich houdt
aan de richtsnoeren, die het xijksdeparte-
ment voor gewondheid voor het onderzoek
van ehemo therapeutische geneesmiddelen
hoeft gegeven:
L Projdiylactische werking in ruimen
n kon het middol op grond van de klini-
eohe proeven niet ten volle worden toege
schreven, oindat van de acht dieren, die
oorai behandeld rijn, vier mondzeer kre-
■en, wa&rl' i "Chtcr niet uit bet oog w&g
worden verloren, dat deze vier dieren
eleehta tweemaal vooraf waren behandeld
fen het middel reeds een week voor bet
aanbrengen van de iafeettedieren hadden
ingekregen.
Propyhlactiscbe werking ia engeien
rin moei het middel in alle omstandig
heden worden toegekend, omdat van do
dieren, die vooraf me: het middel weraeu
behandeld, drie geheel van de ziekte
verschoond bieren, een atypisch, dus
twijfelachtig, ziek werd. Dit waren dc
dieren, die viermaal vooraf waren be
handeld en het middel nog hadden be
komen op den dag dat de eerste infec
tiestier was aangevoerd, daar voorts de
ziekte bij de overige van te voren be
handelde dieren een zeer snel en uiterst
zachtaardigen loop nam en de hoeven
de behandelde dieren in het geheel
niet ziek ivcnden.
3. Genezende werking moet het middel
in den meest uitgebreiden zin en hooge
mate worden toegekend. Met alle tol
dusver uitgevonden en beproefde mid
delen tegen mond- en klauwzeer zijn der
gelijke schitterende resultaten tot dus
ver n'.et bekend gewordeD, zooals het
middel in discussie bij het boven be
sproken onderzoek heeft getoond.
Niet slechts, dat bij ce meeste daar
mee behandelde dieren, nadat zij ziek
waren geworden, en zeer zwaar ziek wa
ren in doorsnee na 3 of 4 dagen een
opmerkelijk snelle terugkeer der gezond
heid, een dito daling van de lichaams
temperatuur tot de normale, verbetering
van de werkzaamheid van hart en lon
gen, zeer levendige eetlust ea daar
mee met de oogen waarneembaar toe
nemen van het gewicht te constateeren
ren, ook dc ziekelijke veranderingen
den bek, aan de boeven en uier; ge
nazen, bijna steeds in 23 dagen, bij
enkele dieren m één dag, terwijl de die
ren, die, nadat zij ziek waren geworden
niet waren behandeld, op den dag, dat
zij geslachv werden, dus 20 dagen na
dat zij ziek waren geworden, zwaar te
lijden hadden onder de ziekte en hare ge
volgen en volkomen en decadence waren
geraakt.
Kerk en School
NED. HERV, KERK. Beroepen te
Oud-Alblas ds. J. J. van der Pol. ie
Ooltgensplaalte Hcogmade ds. D.
Jacobs tc Nijkericerveen.
GEREF. KERKEN. Beroepen rt
Spijkenisse <ie heer F; A. den Boeft,
Aand. te Gcrinchem; te Maarssen de
heer B. M. Alkcma, cand. te Apeldoorn;
te se Exlocrmond de heer W. A. Wier-
singa, cand. le Kampen.
Feuilleton
(Naar het Anierikaansch)
van
JACK LONDON.
EO)
HOOFDSTUK L.
In de laatste vier en twintig uur is
er veei gebeurd. Om te beginnen had
den wij gisteravond in de tweede hon-
de wacht bijna den hofmeester ver
loren. Door de tralies van den ventila
tor etak een der muiters een mes in
de zakken met meel en sneed ze go-
heel open. In do duisternis rolde het
meel onbemerkt op het dek.
Natuurlijk kon de man in den ven I
tilator niet door de leege zakken heen
xien, maar hij loste opgoed geluk at
©an schot, toen de hofmeester op zijn
klepperende muilen voorbijging.
Gdukkig raakte de kogel hem niet,
maar hij ging zoo dicht langs zijn ge-1
zicht, dat zijn nek en hals werden ge-
echroeid.
In de eerste wacht hadden we een
andere verrassing. Tom Spink kwam I
naar mij to», toen ik vooraan op de
kampanje stond. Hij zeide mei een be
vende stem:
-- .Meneer, zij zijn gekomen.
Wie? vroeg ik scherp.
Zij, antwoordde hij klappertan
dend. Die bij kaap Hoorn op ons
schip gekomen zijn, meneer, de urie
verdronken matrozen. Zij staan daar
op ©en rij hij het roer.
llo© zijn z© daar gekomen?
Als toovenaars zijn ze er mis
schien heeugevlogen, meneer. U hebt
hen niet zien voorbijgaan, wel me
neer?
Neen, gaf ik toe. Zij zijn mij
niet voorbijgegaan.
De arme Tom Spink kreunde.
Maar daarboven hangen touwen,
waarmee ze van den bezaansmast tot
den jiggerbooin kunnen komen, voeg
de ik er bij. Zend Wada hierheen.
Toen Wada mij had afgelost, ging
ik naar achteren. Daar stondeu op een
rij onze drie vreemdelingen met ae
topaaskleurlge oogen. Zij brachten
onverstaanbare klanken voort, die
blijkbaar vriendelijk bedoeld waren. 1
En zij staken hiin honden uit met do
palmen omhoog, als een onmisken
baar toeken, dat zij met goede bedoe
lingen kwamen. En ieder op zijn beurt
nam de pet af en legde mijn hand
even op zijn hoofd. Dit beteekende on
getwijfeld een aanbod van hun dien
sten en dat zij mij ais huil meester be-1
schouwden.
Ik knikte. Men kan niets zeggen te
gen menschen, die onze taal niet ver
staan.
Tom Spink's gezicht drukte een zwij
gend protest uit, toen ik Louis beval
hen mee te nemen naar beneden en
hun dekens te geven.
Ik trachtte liun door teekens te be
duiden, dat zij moesten gaan slapen,
en zü knikten dankbaar, aarzelden en
wezen toen op hun monden cn wreven
hun magen.
Verdronken menschen eten niet,
zeide ik lachend tot Tom Spink. Ga
naar beneden en bewaak hen. Geef
hun flink eten, Louis, zooveel ze wil
len. 't Is een goed teeken, dat ze voor
uit niet veel meer hebben.
Na verloop van een lia!f uur was
Tom Siiink weer terug.
Nu, hebben ze gcge.en? vroeg ik
hem spottend.
Maar hij was niet overtuigd. De
groote hoeveelheid, die ze gegeten had i
den, kwam hem verdacht voor en hij
had ook wel eens gehoord van spo
ken, die lijken op kerkhoven verslin- j
den. Dat deze mannen aten, was dus
nog geen l-' vjs, dat ze levende men- j
schen waren.
De derde gebeurtenis had van mor-
gen om zeven uur plaat» De muiters
wcnschten te onderhandelen; en toen
Neus Murphy, de Maltezer en de on
vermijdelijke Charles Davis beneden
mij op het hoofddek stonden, leken 1
hun gezichten mager en grauw. De
honger was mijn groote bondgenoot
geweest. En inderdaad, toen ik met
Margaret naast mij daar op de uit
gehongerde schelmen neerzag, voelde
ik mij zon sterk. Wij waren nu ook
niet meer zoovee', muider 111 aantal
dan zii- De drie deserteurs, bij onze
negen geteld, maakte twaalf, terwijl
de muiters nu slechts nog twintig tel
den. En van deze niös.i Beit Rhine
zeker wel in een treurige» toestand
verkeeren, terwijl er ook-vele zwakke
lingen onder hen waren als Sundry
Buyers, Nancy, Larry en Lars Jacob
sen.
„Nu, wat wil je?" vroeg ik ,,lk heb
niet veel tijd. Het ontbijt 5s klaar en
wacht op ons."
Charles Davis trad vooruit om te
spreken .maar ik kwam hem voor.
„Met jou wil ik nieta te doen heb
ben, Davis. Tenminste nu niet. La
ter. voor doe reddbank, waarmee je
mij de halve reis door voreeld hebt,
mag je spreken. Em vergeet niet. als
iWI? tijd komt, dat ik dan ook een
woordje te zeggen xal hebben."
Weer begoiï hij, maar dilmaa»
verd hij verhinderd door Nteua
Murphy.
„Och, lioud je bek. Davis." snauw-
de de man, „of ik zal ham voor je
sluiten." Hij keek naar mij op. „Wij j
wensdien weer aan C werk te gaan.
dat wilden wij zeggen."
„Dat is niet de ïmuuer om er om
te vragen," antwoordde ik.
„Meneer," voegde hij er haastig
bij.
„Zoo is liet beter," verklaarde ik.
O meneer, laat ze hier toch niet
komen, fluisterde Tom Spink mij haa,
tig toe.
Paai is het met oils gedaan. En
al zouden ze 11 en de anderen ook
niets doen, mij zouden ze don. een of
anderen donkeren nacht wel over-,
boord gooien. Zij zullen mij nooit ver
geven, meneer, dat ik met met hen
mee Wilde doen.
Ik stoorde mij niet aan hem en
wendde mij tot Neus Murphy.
Er is niets beters dan aan t welk
te gaan, wanneer men dat zoo gaarne
wil. Laat bijvoorbeeld de zeilen maar,
eens hijschen om uw goeden wil to
toonen.
Wij zouden liever eerst eten, me
neer, was ziin tegenwerping.
Ik heb liever, dat je eerst de zei
len hijECht, was mijn antwoord. En
je inoogl het nu wel terstond onthou
den, dat wat ik vvjl, wet is aan boord
van dit schip. Neus Murphy aarzelde
en keek den Maltezer vragend aan.
Die dacht een oogenbük 11c. alsof hij
zijn krachten berekende, terwijl hij
naar boven keek. Eindelijk knikte hij.
Goed, meneer, zeide Murphy.
Wij zullen het doe:' maar k m er
onderwijl niet tets gekookt worden Jn
<ie kombuis?
Ik schudde bet hoofd.
Dat was mijn plan niet, en ik wil
het niet veranderen. Als alle zeiiep
geheschen en alle raas gebrast zijn ea
die heele rommel daar opgeruimd is,
dan zal jullie \oedsel voor een goed
maal worden gegeven. Je behoeft je
niet te bekommeren om het brikzeil
of de krutsbrassen. Zooveel zullen we
je werk verlichten.
Toen ze ia het want klsnuaen, bleek
het, hoe ellendig zwak zij waren, som
migen waren er zelfs niet toe in staat.
Do arme Sundry Buyers drukte voort
durend de handen op zijn buik cn
Nancy's gezicht had nog nooit zoo'u
sombere uitdrukking vertoond, als
toen hij het bevel van den Maltc-eer
gehoorzaamde en naar boven klom om
het kruismarszeil los le maken.
Ik herinner mij nog een aardige
grap, die voorviel bij het hijschen van
de bovcnkruiszeilra. Het Was een moei
lijk werk voor hen. Lars Jaoobeen,
hinkend op zijn tweemaal gebroken
been. Sundry Buyers, Tony de Griek,
Bombini en Mulligan Jacobs werkten
aan he< windas. Neus Murphy hield
het touw vast.
Toen zij van volkomen uitputting
even rustten, viel Murphy's blik toe
vallig op Chariea Davis, den eenigen
mam die van het begin der rel? af
niet gewerkt had en die nu ook niet
werkte,
