Agenda
Over de grenzen.
S9e Jaargang No. 11974
Verschijnt dagelijks, behalve op Zon- en Feestdagen
MAANDAG Z6 JUNI 1922
HAARLEM'S DAGBLAD
ABONNEMENTEN per 3 maanden: Voor Haarlem en de dorpen in den omtrek waar een Agent gevestigd
is (kom der gemeente) 13.07»/.. Franco per post door Nederland 13.87»/,. Afzonderlijke nummers f 0.15. Geïl
lustreerd Zondagsblad, voor Haarlem eu omstreken 10.571/,franco per post 10.65. Post Giro 33810.
Uitgave der N.V. Louren» Coster, Dlreoteur-Hoofdredacteur J. C. PEEREBOOM, Teleloon 3082
BIJKANTOOR voor Santpoort, Velsen, Velseroord, Wijkeroog, lJmuiden, Beverwijk enz,
ADVERTENTIEN: Van 1— 6 regels f 1.75Iedere regel meer 35 Cts. Reclames 60 Ct9 per regel. By
abonnement aanzienlijk rabat. Twaalfstuivers-advertentiën van Vraag en aanbod van 14 regels 60 Cts
per plaatsing, elke regel meer 15 Cts. A contant; bulten het Arrondissement dubbele prijs.
Directie cn Administratie I Groote Houtstraat 03. Telefoonnrs. Redactie 600 en Administratie 724
DR1EHU1ZERKERKWEG 2, VELSEN, TELEFOON 3521
DIT NTTMMF.R BESTAAT UIT
ACHT BLADZIJDEN.
EERSTE BLAD
H e d o
MAANDAG 26 JUNE
Kinderhuissingel, Circus Caroli, Gala
openingsvoorstelling, 8 uur.
Protestantenbond, Christ.-Hist. Unie,
openbare vergadering, 8 uur.
N.V. Handel in bouwmaterialen „De
Houtwerf", aandeelhoudersvergadering
ten kantore der Vennootschap, 8 uur.
Blauwe Kruis, Chr. Sociale Partij,
Openbare Vergadering, 8 uur.
Tea-room Luxor Theater, Gxoote
Houtstraat: 's middags 3-3<>—5.30 en
avonds 810.30 Concert.
Oud-Holland, Vorwuift, Strijkorkest.
BioaoooprooretelUnges.
DINSDAG 27 JULI,
Kinderhuissingel Circus Caroli, voor
stelling, 8 uur.
„De Nijverheid", Jansstraat, Vergade
ring van de kiesvereeniging „De Kunste
naarspartij", 8 uur.
Kamer van Koophandel Vergadering,
gebouw Kruisweg, 7 uur.
Groote Kerk Orgelconcert 23 uur.
Tea-room Lusor Theater, Groote
Houtstraat: 's middags 3-3°S-3<> en
's avonds 810.30 Concert.
Oud-Hoiland. Verwulft, Strijkorkest.
Luxor-theater, Groote Houtstraat
Bioecoopvooisielling, S uur.
Schouwburg Do Kroon, Gr. Markt
Bioscoopvoorstelling, 8 uur.
Uiiiema-Palaee, Groote Houtstraat
BioscooDvooreteliine. 8 uur.
Scalo-thoater, Kleine Houtstraat Tt
Bioscoopvoorstelling, 8 uur.
V e 1 s e n 1 Gemeenteraadsvergade
ring.
Twee geruchtmakende moor- gun gouit
den. Incidenten in den
Duitschen Rijksdag. De
inter geallieerde schulden.
Europa ia in de afgeloopen week opge
schrikt door de twee lafhartige moorden
op den Engelsehen el dm aar schalk Sir
Henry Wilson en den Duitschen minister
dr. Walblier Rathenau. Beide misdaden
zyn van buitengewoon belaag ia do poli-
tieke constellatie van den dag.
Sir Henry Wilson werd Woensdag op
den drempel van zijn huis te Londen door 1
twee jeugdige Ieren doodgeschoten en ge
heel E-ngoland rouwt; zelfs is hot o££i-
eieele diner ten Hove, ter gelegenheid van
de thuiskomst van den Prins van Wales
afgelast. Het slachtoffer was wollicht do
grootste generaal, dio Engeland geduren
de den wereldoorlog had en met name xjjn
ijveren met Idoyd George voor do cen
tralisatie van het geallieerde opperbevel
in handen van zyn Eransehen collega
vriend Eooh i6 een duideljjk bewys v<
syuo scherpzinnigheid, vooral als men I
denkt, welk oen overwinning van eigi
liefde het voor den Engelsohinan is,
superioriteit van een vreemdeling to
kennen. Sir Henry Wilson zag in doze
lichting het<g)gameene geallieerde belang
en hot verloop der gobourtetusseu hooft
hem schitterend in het gelijk gestold.
Maar dit was natuurlyk -niet de aanlei
ding tot den moord. Sir Henry was tovem*
een vurig Ulsterman en een heftig tegen
stander van het te Londen met de Bi-nn
Fen.ers gesloten verdrag. Uit den aard
der zaak heeft men den moord onmiddel
lijk in verband gebracht met het Iersche
extremisme en men meende zelfs met e6n
groote samenzwering te doen te hebbei
die met deze wandaad slechts aan he
begin van haar programma van moordc
sou staan. Een onverwijld ingesteld 01
derzoek heeft hieromtrent echter niets
naders aau het licht gebracht. De Iersche
011 ver zoenl ijken hebben niet geaarzeld
met d® verzekering, dat zjj volkomen bui
ten deze misdaad stonden en ook de Va
lera eeft het noodig gevonden, uitdrukke-
keiyk te verklaren, dat de moordenaars
hem met alleen onbekend waren, maar
dat kjj de misdaad ten strengste
keurde. Aan de oprechtheid van deze
klaring behoeft met te worden getwijfeld,
want de moordenaars bewezen de Sinn
Fein zaak een slechten dienst. In Ierland
wordt sinds maanden gemoord,
dat het veel opschudding veroorzaakt,
maar deze misdaad, in Londen bedrev
tegen oen der meest geëerde figuren uit-
den wereldoorlog heeft het Engelseho
volk met afschuw vervuld. Maar de Va
lera zinspeelt er in zyn verklaring te
vens op, dat volgens zijne meening
moord wellicht het werk van beu kan
tyn, die sinds geruimen tijd in Ierland do
aoodige nationale verdediging misten. Hy
schryit de wanorde te Belfeast toe
het cynische imperialisme on verwondert
er zich niet over, dat de mannen, die hier
van het slachtoffer werden, door wan
hoopsdaden trachten ziczelf to verdodi
gen. Dat zijn bittere woorden, dio al
evenmin tot kaliue iring van de verhitte
Scmuoderen meewerken, Ht«t is dan 00
nauwelijks te verwonderen, dat in do al
gemoene opwinding in Engeland ateuunu-
opgingen om de vroegere verhouding mot
Ierland als deel van het Vereenigde Ko
ninkrijk te herstellen. Zoo ver zal hot
echter stellig niej komen, temeer nu di
Britsehe rogeering in den uitslag de:
Zuid-Iersohe verkiezingen, waarbij do vol
gelingschap dor gematigden zoo storlt
bleek te zijn, het bewijs van do wijsheid
van de door haar gevolgde politiek vond.
Zaterdagmiddag kwam even plotseling
het ontstellende bericht van don moord
op den Duitsoheu Rijksminister Walthor
Rathenau. Door tal vnn kogels doorboord
toon hij van zijn huis per auto n
ministerie van Buiteulandscho Zakon
rood. Rathenau was de erkende krachtige
figuur in het kabinet Wirtk eii aan 1
vertrouwen, dat de gealiieorden in z
kundigheid en opreehtheid hadden,
voor een groot deel hun mildere houding
van de laatste maanden te danken. Voor
zjtter, sinds 1912, van den Raad van Be
heer der A. E. G., was hy een der grootste
industricelcn van Dnitsohland, een demo
craat in hart en nieren, die telkens in
groote conflicten de rechten der arbeiders
met vuur verdedigde. Ook hy was
groot figuur tijdens den oorlog in zyn
eigen land en van zijn groote organisa
torische talenten werd dankbaar profyt
getrokken. In 1917 ageerde hy togen den
duikbootoorlog en trachtte hy 't opperste
legcrbevel voor zyn denkbeelden van het
sluiten van een vrede door overleg te
winnen, evenwel zonder succes.
Zooals alle sterke mannen, had ook Ra
thenau zeer veel vijanden en vooral in
het Daitsch-naiionalistische kamp was hy
gehaat. Ook in de opwinding die op dezen
moord volgde, zijn heftige bcschuldigin-
otoen het ontstellende bericht
den Rijksdag bereikte werd den afge
vaardigde Helfferich, de felle imperialis
tische tegenstander der regc-aring zelfs
het woord: moordenaar, toegeroepen.
Rathenau was de man, wien men de
oplossing van 't schadelooss tellings vraag
stuk grootendeels op de sterke schouders
had gelegd. Hy moest d®n weg wijzen uit
het moeras waarin Dnitsohland verzonken
is. Zijn dood kan gevolgen hebben, die
thans nog niet zyn te overzien. In ieder
geval zal, iu verband met do tegenwoor
dig telkens woer opduikende Putachge-
ruchtou do binnenlandsche toestand in
Duitschiaud stormachtige dagen doorma
ken. En het zou niet te verwonderen zijn,
als de regeenng in de naaste toekomst
mot buitengewone klacht ging optredon
togen alles en iedereen in wien zij een ge
vaar voor de Republiek ziet.
De beschuldiging tegen Helfferich ii
don lt-ijksdag ie waarschijnlijk te beschou
wen in hot verband, niet alleen met den
Putsehvrees, maar ook met de scherpe
critiek, welke die afgevaardigde dezer
dagen bij de groote debatten over de bui-
boidandsche politiek, in den Rijksdag, op
hot beleid dor regeeringdeverde. De heer
Helfferich is oen van die Dnitschers
liet vroegere keizerrijk, oud-minister
zolfs, die nog in de onoverwinnelijkheids-
psychose uit den oorlogstijd verkoert.. Hij
hooft sinds het optreden van do repubUek
niel opgohoudeu tegen de toegevendheid
der regoering aan de geallieerde eischen
De onlangs tc Parijs gehouden ban-
kicrsconforentie, die helaas op zulk
teleurstelling is uitgeloopen, heeft
haar rapport o.a. gewezen op de nood
zakelijkheid van een behoorlijke regeling
der intergoallieerde schulden. Als
dellyk gevolg hiervan, is dit moeilijke
vraagstuk in alle betrokken landen weer
naar voren gekomen. De voornaamste
plaats in deze kwestie neemt natuurlijk
Amerika in, dat er echter voorloopïg niet
aan schijnt te denken, een streep te ha
len door oen gedeelte der haar verschul
digde gelden, laat staan de geheel vor
dering te annnleeren.
In het Engelsche Lagerhuis heeft
IJoyd George op een vraag betreffende
.10 intergealiieerde schulden geantwoord,
dat de Fransche regeering geen formeel
verzoek heeft gedaan tot annnleering van
Frankrijk'e schulden aan Engeland. De
toestand der Engelsche belastingbetalers
iaat echter een verder uitstel der rente-
invordering niet toe en daarom is aan de
regoering der landen, die ten behoeve der
oorlogvoering van het Britsehe Rijk voor
schotten verkregen, bericht, dat Enge
land zich gerechtigd acht na 1 October
rentebetaling in contanten te eischen.
Slechts inct leedwezen gaat de Britsehe
regeering tot dezen maatregel over, maar
do belastingen waaronder het land gebukt
gaal, laten geen andere keuze.
Het verband tus3chen de houding der
Veroenigdc Staten en dit besluit der En
gelsche regoering is niet ver te zoeken.
Toch gaan in Engeland stemmen op, om
geraken tot annuleering van do Frau-
scho schuld aan het Vereenigd Konink
rijk, zonder op de Vereenigde Staten te
wachten. Het Engolsche volk, betoogt
hier, denkt al niet meer aan die gol-
cii hooft in ieder geval weinig ver
trouwen in do mogelijk om terugbeta
ling te verkrijgen. Maar wanneer Enge
land zioh deze opoffering getroost,
het bodrag der Duitselie schadevergoe
ding kunnen worden gereduceerd. Een
dorgelyko oplossing zou inderdaad de fi-
nancieelo vooruitzichten van Frankrijk
Duitschland beidon, aanmerkelijk ver
beteren. aangezien de Fransche schuld
Engeland in marken uitgedrukt on
geveer elf milliard goud bedraagt. Maar
durft, dit blijkbaar op liet oogeniblik
toch in En-geland nog niet aan.
P. W. P.
otatismeuws
LEZING. Voor de afdeeliiig Haar
lem van de Vereeniging „Elemen
taire verstandsoefeningen voor Bui
tengewone en Voorbereidende Scho-
Het
LIBERALE PARTIJVAN
HOUTEN.
Het Comité voor verkiezing van li-
beiine Kamerieueu ineiu Zutemag-
avonu in de nroon ouuer voorziitur-
sciiujj van jm. i<. 1 eding van lierk-
iiout een openbare vergaaaring. Na
een Jkórlopemug-owooiu .an den voor
zitter, leidde rnr. H. A Fockumu, ouu-
preeident van 't Gerecutslioi te Leeu-
waiu«n de sprekers ui. De ïnieidei
wees op dcal wannopigen ïuiancieeien
toestand van ons land en achtte bezui
niging zeer nooaig. liezu.iiigd zou
er nonnen woruen op 't Jager onder
wijs aoor gr Ou ter klassen en tuinder
onderw.jZcnd personeel. Ook in Zwit
serland heelt men uat en da ontwik-
kering staat er .erre boven dia der
Nedorlan^sche kinueren. In het bij
eonder stond de inleider stil bij ae
werkloosheidsbestrijding, welke z.i.
<ie werkloosheid aankweekt.
De heer D. van Lockeren Cam
pagne, oud-industriee. to Wassenaui
maakte vervolgens eenige opmerkin
gen naar aanleiding van het bespro
kene op de laatste alg. verg. der Mij.
van Nijverheid te Rotterdam.
Mej. Mr. E. C. van Dorp, te Bloe-
menaaal besprak aLoreergl ous tegen
woordig partijwezen. De paiujcn moe
ten een leiddraad ge.en voor de te
vormen regoering, workuig majori
ty. Men meent te veel, dat het vol
doende is een gemeenschappelijke le
vensbeschouwing te bobben om een
partij te vormen. Dut is de fout, waar
op de tegenwoordige antatheÊe be
rust. Mr. Van Houten lieeft de liberale
idee weer naar voren willen brengen:
vrijheid van geweten, gel.jkheid voor
de wet en op economisch gebied; op
wekking van zelfstandige kracht. Over
de vTouwenkwecAeie laat 't program
der groep zich niet uit, de vrouwen-
belangen zullen allerminst een richt
snoer kunnen zijn voor de vorming
van de volgende regeering. Het gaat
thans om materieele belangen. De
spreekster ging vervolgens nader in
op de vraagstukken der sociale poli
tiële. De arbeidswet is een vrijheids
bemoeiing van ü-en arbeider, die niet
meer zoo lang mug werken als lüj wil.
In het bijzonder richtte mej. van Dorp
een aanval op den Vrijheidsbond, wel
ke partij geen eenheid is.
De heer A. H. Baron van Horden-
broek van Ammerstol, industrieel te
Heemstede, j|eide voorstander te zijn
van evolutie in liberalen zin, maar
wat de laatste jaren te zien gaven was
revolutionnair, allerminst ethisch,
doch doorbellen in finuncieele en eco
nomische blindheid. De gansche Ka
mer, alle partijy;, maakten zuch daar
aan schuldig. Vóór 1914 was de alge-
meene toestand gunstig. Het verwon
dert spreker, dut men niet terug wil
naar de vrijheid van vóór 1914, dat
men alles onder regeling en dwang
brengen wil, hoezeer uien ook, het in
den oorlogstijd onvermijdelijke, in
grijpen van bovenaf, verfoeide. Er is
keuzo tueschen communisme en in
dividualisme (alleen gebreideld tegen
excessen); tusschenvorinen van soii-
darifime. bedruj-rudenstelsel enï. lei
den tenslotte tot 't communisme, dus
tot den chaos.Bijeen bchooren allen die
staan op handhaven der huidige
rechtsorde, die wenschen eerbiediging
van eigendomsrecht, bewegingsvrij
heid voor den ondernemer, evenwicht
tusschen ethische en economische mo
tieven, vermindering van belasting
druk door gezonue bezuiniging.
Spreker verkiaarue voorstander te
zijn van den lU-urandag.
Van de gelegenheid tot debat werd
allereerst gebruik gemaakt door me
vrouw Willekes Mucdonald, hei van
den Gemeenteruad. Deze wees er op,
dat mej. Van Dorp zelf eenige maan
den geleden in haar brochure het op
richten van nieuwe partijtjes afkeur
de. Alle drie sprekers waren tot voor
kort lid van den Vrijheidsbond. De
heer van Harden broek hoeft zelfs tot
het laatste oogenhlik gepoogd op de
Zuidelijke lijst van :i vrijheidsbond
te komen.
Mej. Nine Minnema, Kamercandi-
date der A N. V. 0. verweet de groep
het onbreken vaou een vrouwenpara
graaf In haar program.
Verder maakten de heer P. Otta, lid
der Tiyeede Kamer en de heer Cassée
nog van de gelegenheid tot debat ge
bruik, waarna mej. Van Dorp en ba»
ron Van Hardenbroek repliceerden.
Omstreeks half twaalf werd de ver
gadering gesloten.
KAMER VAN KOOPHANDEL EN
FABRIEKEN VOOR HAARLEM EN
OMSTREKEN.
Vergadering van de Kamer van
Koophandel en Fabrieken op Dinsdag
27 Juni 1922 des avonds 7 uur in het
gebouw Kruisweg 70.
Agenda:
1. Notulen.
2. Ingekomen 6tukken en mededee-
lingen.
3. Vaststellen van den datum der
erkiezing tot liet voorzien in die vaca
ture, ontstaan door het bedanken van
den heer W. G. H. Jacobs.
1 4. Verkenen van machtiging aan
len zal.op Woensdagavond inHetLjgg Secretaris om tc beschikken over
Blauwe Krul, een leetog gehouden iM „ldo bjj de „riemache Bank-
worden vereeniging.
De collectie leermiddelen zal m de' - Mede deeling
zaa! tentoongesteld worden.
CHRISTELIJKE VOLKSPARTIJ.
Er zal door deze partij een openbare
vergadering gehouden worden op
Dinsdag 27 Juni as. in „Het Blauwe
Kruis". Als spreker tre-edt op de heer
Tjebbes, van Dordrecht, met het
onderwerp: Waarom de Christelijke
Volkspartij.
over het schrijven
aan den gemeenteraad van Haarut_„.
inzake yerhooging Precariobelasting
met adres Beurtvaartvereeniging
„Haarlem
6. Verlangde tijdelijke benoeming
personeel.
7. Concept antwoord op brief direc
teur pceikantoor IJmuiden. inzake
openstelling telegraafdienst aldaar.
8. Concept adres aan don Minister 1
van Waterstaat, inzake verlaging
spoorwegvra chten
9. Coooept antwoord op brief wn.
Directeur postkantoor Hoofddorp
Haarlemmermeer, inzake vervallen
Zond agsbestel ling.
10. Concept antwoord op brief Fede
ratie van Middenstandsvereenigingen
te Haarlemmermeer, inzake spoorweg
verbindingen Haarlemmermeer.
11. Schrijven van de Kamer van
Koophandel en Fabr. voor 's-Herto-
genbosch en Omstreken, inzake uni
forme openstelling en sluiting Rijks-
telefoonkantoren
12. Concept adres aan de regeering,
inzake het onderwerp: bezuiniging.
13. Voorstei van de af dealing Klein
bedrijf tot het verieanen van een sub
sidie aan het Bureau van Advies ten
behoeve van don handeidrijvenden en
industrieel en middenstand te Haar
lem.
14. Schrijven van de Kamer van
Koophandel en Fabrieken te Eindho
ven. inzake het vaststellen van een
invoerverbod op sigaren.
15. Concept adres aan de Regeering
over de Zakelijke Bedrijfsbelasting.
16 Rondvraag
17. Besloten vergadering.
DE VRIJHEIDSBOND EN DE PROV.
STATEN VAN NOORD-HOLLAND.
Naar het Hbid. verneemt, heeft mr.
W. C. Bosman, lid van de Provinciale
Staten van Noord-Holland, bedankt als
lid van de thans alleen uit leden van
den Vrijheidsbond bestaande Statenclub,
omdat ihij zich met het zich terugtrek
ken der Vrijheidsbonders na de eenmaal
gemaakte afspraak omtrent de verkie
zing voor de Eerste Kamer -niet kon
vereenigen.
Hot Tooneel
De Saksische Woudreus.
Het openluchtspel in de
Schapenduinen te Bloe-
mendaal.
Voor een openluchtspel is de toe-
schouwersruimto van bijna evenveel
belaDg als het tooneel. Want om in
de „stemming" te komen, die het
buitenspel verlangt, is het absoluut
noodig, dat men dit ongehinderd kan
zien in de sfeer der omgeving.
Hieraan nu ontbrak nog al iets by
de voorstelling van „De Saksische
Woudreus" in do fSchaponduinen te
Bloemendaal. Wanneer ik zooals
Zaterdagmiddag staande op
bank tusschen twee groote da
hoeden door „om een hoekje" naar
een elvendans moet kjjken, nu eens
mjjn hoofd naar links en dan weer
naar rechts moet brengen om toch
maar iets van de bewegingen op te
vangen, dan is het niet te verwachten,
dat er zelfs ook maar een schijn van
„stemming" over mjj zal komen. En
wanneer ik even later den Germaan-
schen priester, de Germaansche vrije
mannen en vrouwen hun offer zie
breDgen en hun feest zie vieren, om
ringd door een half liggend, half
staand negentiende eeuwsch publiek
dan is al de illusie, die het prachtige
bruin getinte boschplekje met den
ouden Wodans-eik bij mij vermocht
op te wekken, geheel verbroken. Dit
is natuurlijk niet de schuld van
mevrouw Scheepers' regie; het is een
fout in den opzet van dit openlucht
spol, waarhij men uitsluitend met do
„scene" en niet mei do toeschouwers-
rnimte rekening heeft gehouden.
Of ik onder betere omstandigheden
sterker onder den indruk van dit
spel zou zijn gekomen Er waren
zooals steeds bij opvoeringen onder
mevrouw Scheepers' regie dansen,
die mij troffen door fjjne gratie,
geestige vinding of mooie plastiek,
maar in oen „Oud Germaansch spel"
zijn die dansen toch niet meer dan
de franjeEr moet ook nog zoo iets
zijn van een kleed. Welnu, d& franje,
die mevrouw Scheepers had bewerkt
was dikwijls heel fraaimaar het
kleed ontbrak.
Want wat ons hier als „oud-Ger-
maansch spel" werd gegeven, dat was
toch werkelijk al te naïf om niet
te spreken van kinderachtig voor
een gemengd publiek. Of was dit min
of meer onnoozele verhaaltje van de
door den Woudreus ontvoerde Hilda
zonder eenige poëzie en fantasie
misschien uitsluitend bestemd voor
kinderen? Dan had het in de aankon
diging van dat openluchtspel er bij
vermeld moeten zijnDe inhoud van
dit spel was zelfs voor kinderen
al te poover en ik vroeg mij tijdens
de voorstelling af, of deze magere
tekst de moeite loonde er muziek bij
te componeeren.
Heel dit oud Germaansche spel was
dillettanterig en kinderachtig van op
zet en uitwerking. Ik wijs hier bij
voorbeeld op het onmogelijke tooneel
van het samentreffen der twee reuzen,
dat terecht den lachlust bij het
publiek opwekte. Neen, dit alles was
de moeite van de muzikale illustratie
en opvoering niet waard. Het is een
vergissing van mevrouw Scheepers
geweest, dat zij haar tijd en gaven
aan dit werk van Dr. J. W. Boissevain
heeft besteed. Ik hoop voor onze ta
lentvolle stadgenoote, dat zij later eens
in een spel van werkeljjken inhoud
kan toonen, wat zij op dit gebied
vermag.
Alleen zou ik haar in overweging
willen geven, het spel en de dansen
in de open lucht dau niet door piano
muziek te doen begeleiden. De droge
harde tonen van een vleugel verdra
gen zich niet met de omgeving der
natuur. En van begeleiding van een
oud-Germaanscben offerdienst of een
eiveiidans is de moderne vleugel wel
het minst geschikte instrument.
Er was een talrijk publiek opge-'
trokken naar de Schapenduinen om
van dit opeu-luchtspel getuigetezjju.
Enthousiast was de stemming niet,
wat by een zoo inhoudioos spel ook
moeilijk te verwachten was.
J. B. SCHUIL.
Da Twaada KimsriarkUtioiaa
Persstemmen.
REALPOLITIEK?
In een artikel onder dit opschrift
maakt ,,H et Vaderland eenige
opmerkingen ter zake van het ver
kiezingsmanifest der S. D. A. P.,
meer inzonderheid over de socialisatie.
He» blad laat zich daarin o.m. aldus
uit
Wie bij de verkiezingen voor het
voetlicht komt, mag de eisch gesteld
worden, dat hij Realpolitiek drijft, d.
w. dat hij met eene program komt,
dat hij, of op zichzelf, of in vereeni
ging me» anderen, in zijne hoofdpun
ten, in de eera'volgende vier jaren
kan verwezenlijken, en geen sociaal
democraat van beteekenit zal dit om
trent do socialisatie kunnen beweren.
En voorts, nadat het betoogd heeft,
dat te meer die eisch mag worden
gesteld omdat de S. D. A. P. hem
ook steeds aan andere partijen voor
hield
„Toon Borgesius in 1897 zijn pro
gram in den lande ontwikkelde, kreeg
hij van Mr. Troelstra in het debat te
hooren, dat dit program wel mooi w,.
maar dat de verdediger daarvan daar
mee niet mocht komen, omdat hij wel
wist, dat he» niet te verwezenlijken
was, waar de droite van de liberalen
daarvan niots zou willen weten. Het
minis'orie Boygesius heeft die bewe
ring van den leider der S. D. A. P,
sclu'tercnd gelogenstraft.
Toon Btaui 17 Augustus 1005 als
minister van Oorlog was opgetreden,
d. w. z. toen do oorlogsbegrooting
van ziju voorgangex - kant en klaar
lag, en daarin geene wijzigingen meer
kouden worden aangebracht, daar de
ze eene maand la»er bij de Staten-
Gencraal moest worden ingediend,
was do leider van de S. D. A. P. er
als de kippen bij om eene motie in
te dienen, om de L. U. te verwijten,
dat zij de bezuiniging op de defensie-
uitgaven in haar verkiezingsprogram
opgenomen, niet wa« nagekomen. Wel
nu, waar geen sociaal-aemocraa» van be
tcekenis voor zijne verantwoording zal
durven nemen de uitspraak, dat of
door versterking van de S. D. A. i'.
óf door hare samenwerking met ande
re partijen, er ook maar iets van de
socialisatie verwezenlijkt zou kunnen
worden, is het manifest van de S. D.
A. P. in één van haar hoofdpunten
niet* anders dan fantaisie."
DE KLEINE PARTIJEN.
De N. B. C!. schrijft in een artikel
over de kleine 'f irtijen
Do kleine, en nieuwe, partijtjes, die
zich tegen den tijd van de verkiezing
hebben ontpopt, en met candida">en
iijtesn op net &ppel zijn verschenen,
zijn een kwaad. De groote verbrokke
ling van het kiezerscorps in allerlei,
voor een groot deel verwante, groep
jes de detailleeing van het politieke
leven naar allerlei afzonderlijke vraag
stukken en allerhand voorkeur ten
aanzien van enkele onderdeden van
bes:uur, werk» verwarrend en verslap
pend. Politieke strijd behoort een
strijd van beginselen te zijD zoodra
men meer algemeen, zooals bij deze
verkiezing al aardig het geval dreig1
»e worden, het partijwezen verbrokkeld
naar gelang van de geneigdheid, bij
zondere belangen en voorkeuren to
dienen, de oplossing van een enkel
vraagstuk in ecue bepaalde richting te
zoeken, gaat de groote lijn uit den
strijd verloren. De verkiezing wordt
eene verwarring, en uit zulk eene ver
warde verkiezing, zonder duidelijke
cry of leidend beginsel, zal vanzelf
eene zwakke Kamer te voorschijn ko
men, eene Kamer, die voor' de vor-
miug van een ministerie geen houvast
geeft, en niet in staat is een kabinet
den zedelijken ondergrond te verschaf
fen, dien ccdo kraohige regeering be
hoeft.
EEN MANIFEST DER KUNSTE
NAARS.
Wij ontvingen een manifest van de
Kunstenaare-kiesvereeniging. Het vol
gende is er aan ontleend:
To» op heden zijn de kunstenaars ge
heel afhankelijk geweest van goed be
doelende en welwillende particulieren.
De kunstenaar kunnen en willen niet
langer op een dergelijke willekeurige
manier behundelu worden. Tot nog
toe hebben zij geen politieke en sociale
macht georganiseerd. Maar de »ijd is
gekomen (lat zij kort en bondig hun
recht op een menschwaardigbestaan ei
schen. Zij willen daarom bij de aan
staande verkiezing van de Tweede Ka
mer met eigen candidaten komen, op-
da» in het nieuw sa nengesteld Parle
ment zij zélf de pleitbezorger* zullen
zijn hunner maatschappelijke belangen,
waardoor zij in de gelegenheid zullen
zijn. op tc komen voor het welzijn
jmuner kunsk
Tot nog toe heef» men in het Par
lement de kunstenaars belangen ver
waarloosd, onze ideaelen verontacht-
zaamd, onzen cuBureelen arbeid al»
van geen of van te weinig belang ge
acht.
Die tijd is thans voorbij. Voorzoover
er óver ons en onzen arbeid iu het
Parlement beraadslaagd en beslist
wordt, zal dat niet meer zonder ons
mogen geschieden. Van on& zelf moe»
het initiatief uitgaan en wij zélf moe
ten op de Tribune s»aan ter verdedi
ging onzer belang-n. Nu anderen dat
nagelaten hebben moeten wij ons zelf
en onze kunst uit de m schappelijke
inzinking ophalen.
Wij willen schoonheid geven on -ei
schen bestaanszekerheid, die ons tot
nog toe onthouden werd door iedcro
regeering van welke kieur zij ook
was. Vele woorden, lange maniiesten,
kunnen de zaak die wij voorstaan, niet
verbeteren. Wij willen een eigen ver
tegenwoordiging in het parlement om
op te komen rco.- de maatschappelijke
belangen van talrijke kunstenaars die
gebrek lijden hoewel zij allen arbeiden
aan de kuituur van het volk.
Nu de bezuiging aan de orde van den
dag is, wenscLen wij geen voor* tellen
te doen, die de belastingen zullen op
voeren om ui» het op déze, averecht-
sche, wijze verkregen geld de kunste
naars te subsidieeren. Wij willen be
zuinigen door algeheeleon-wapening
en he» geld van het Noderlaudsche
volk slechts uitgeven aan zaken die
het verheffen.
Wij willen werken aan den opbouw
van een samenleving waarin de kunst
en de kunstenaars kunnen gewaar
deerd worden. Niet uit bekrompen
egoïsme willen wij dat- maar omdat
wij weten dat slechts in een maat
schappij waarin de kunst t0t haar
hoogden bloei kan komen, voor allo
menschen geluk, vrede en welvaart
mogelijk zullen zijn.
Buitenland
DE MOORD OP RATHENAU.
(Zie ook 2de Blad.)
c Rijksdagzitting van
Zondag.
Ondanks den enge won en dag bood do
Rijksdag tijdens zijn Zondagzitung een
buitengewoon levendig beeld. Talrijke
deelnemers aan de demonstraties, die
des morgens in den nabijgelegen Lust-
garten hadden plaats gehad, hadden
zich afzonderlijk tegen gesloten op
tochten is de Ryksdag door de ban.
mijl beschermd naar het gebouw van
den Rijksdag begeven om de zitting,
waarop de debatten zouden plaats heb
ben over de Zaterdag afgelegde regec-
ringsverklaring- bij tc wonen. Aan de
vraag naar entree-kaarten kon voor
slechts een zeer klein gedeelte worden
voldaan. Het huis was zeer goed beze-.
De xegeering was voltallig aanwezig.
Evenals Zaterdag was ook nu de leegc
zetel van minister Rathenau met rouw
floers bedekt. In de wandelgangen
heerschte groote spanning, hoewel men
er algemeen me: nadruk op wees, da:
dergelijke voorvallen als Zaterdag had
den plaats gehad, onvoorwaardelijk
moesten wordea vermeden. Desondanks
is het toch vaak genoeg tot stormachti
ge tooneelen gekomen.
De afwezigheid Va a dr. Helfferich
heeft evenwel kalniceread gewerkt.
Het verloop der zitting nam evenwel
.en volkomen onverwachte wending
door het besluit van den rijkskanselier
om in de debatten in te grijpen. Hoe ge
ïmproviseerd dit ingrijpen was, bewe-.s
de geheeie rede van dr. Wirth, die, ge
heel voor de vuist gehouden, een op
windende werking uitoefende en het huis
zoowel als de overvolle tribunes tot bij
valsbetuigingen uitlokte, zooals de rijks-
dag zeer zelden heeft bijgewoond.
De zitting ving aan niet ceri rede vaa
den sociaal-demccraa: Otto Wcls, die
opzienbarende onthullingen deed over
de mnordorganisaties ir. Duitschland,
Eenige dagen gelden werd aan de Prui
sische autoriteiten een rapport toege
zonden, waaruit volgens de verklaringen
van den afgevaardigde het verband tus
schen de vermoording van Rathenau cn
Erzberger duidelijk blijkt. Volgens du
rapport heeft de broer van den eersten-
luitenant Tillessen, zooals bekend een
der moordenaars vaa Erzberger, op
3 Mei in zijn woning te Frankfort a. d.
Main een nieuwen agent voor da
moordcentrale aangeworven. Aan dca
agent werd instructie gegeven om ie
zorgen voor provocatie der arbeiders
klasse, ten einde een algemeene sla
king uit te lokken, waarna een monar
chistische putsch met de hulp van de
rijksweer zou kunnen worden ingezet.
Op de vraag, wat onder provocatie
moet worden verstaaD, toondo Tillessen
oen agent een foto van een officiei met
de woorden „Dat is mijn broer. Hij
heeft het eerste zwijn (hiermede bedoel
de hij Erzberger) doodgeschoten."
De voorlezing van dit rapport, spe
ciaal de vermelding van cc rijksweer,
gaf bjj de Imkerzijde aanleiding tot eet*
waren storm van verontwaardiging ea
men riep om opheldering van den de-
mocratischen minister van de Rijks
weer, dr. Gessier. Otto Wels vertelds
verder, dat de nieuwe agent naar Miin-
cheu werd gezonden, waar hij veel kwam
op het bureau van de uit het proccs-
Killinger berucht geworden oxganisaiis
C. Daar heeft de kapitein-luitenant Hoff
mann hem nadere instructies gegeven,
welke luidden, dat het beste middel om
de monarchie te herstellen is de leiders
der linksche partijen uit den weg te rui
men. In de eerste plaats kwamen hier
voor Scheidemann en Rathenau in aan
merking. De agent werd daarna via Ber
lijn naar Cassel gezonden. Wels ver
klaarde, dat er voor hem geen twyf^
