ÏU:
REGENTENZORG.
Stadsnieuws
40e Jaargana No. 12083
Verschijnt dage'iiks, behalve op Zon- en Feestdagen
MAANDAG 30 OCTOBER 1922
ABONNEMENTEN per 3 maanden: Voor Haarlem en de dorpen in den omtrek waar een Agent gevestigd II ADVERTENTIENVan 1—regels f 1.75iedere regel meer 36 Cts. Reclames 60 Cts per re-rel. Bij
^js (kom der geineenie) f3.571/,. Franco per post door Nederland f3.871/,. Afzonderlijke nummers fü.15. Geil- abonnement aanzienlijk rabal. Twaalfstuivers-advertentiên van Vraag en aanbod van 1—4 regels W Cts
lusireerd Zondagsblad, voor Haarlem en omstreken f0.571/,; franco per post f0.65. Post Giro 38810. pei plaatsing, elke regel meer 15 Cts. contant; buiten het Arrondissement dubbele prijs.
Uitgave der N.V. Lourens Coster, Directeur-Hoofdredacteur J. C. PEEREBOOM, Telefoon 3082 l| Directie en Administratie: Groote Houtstraat 83. Telefoonnrs. Redactie 600 en Administratie 724
BIJKANTOOR voor Santpoort, Velsen, Velseroord, Wijkeroog, Umuiden, Beverwiik enz. DR1EHIJJZERKERKWEG 2, VEL8E.M, TELEFOON 35k<
EERSTE BLAD
NUMMER BESTAAT UIT
TIEN BLADZIJDEN.
Agenda
HEDEN
Maandag 30 october.
Stadsschouwburg, Wl.sonfiiMn.
De Magliespelers- Shakepearc's „Mac
beth", S uur.
«rhouwburg Jansweg. Ensemble
Êjjlser er Hesse- „De Koningin vair
lion t mart re", 8 uur.
Oud-Holland Verwulft: Strijkorkest.
Tea-room Luxor Theater, o Groote
Houtstraat's middags 3.30—5.30
en 's avonds 8>0.30 uur: Concert.
Cinema Palace Foyer: Middag- en
Avondconcert 3'— 5A en 811 uur.
Bioscoopvoorstel lingen
dinsdag 31 october.
Stadsschouwburg, Wilsonspleinr
Het Chocoladejuffertje (Volksvoorstel
ling, 8 uur.
Schouwburg Jansweg. Ensembla
Sol-er en Hessc: „De Koningin van
Montmartre", 8 uur.
Waaggebouw. „Kunst zij ons doel'
Lezing Prof. Dr. M. Eisler, 8 uur.
Kerkgebouw Raaks. Chr. Geref. Jong.
Vereen. „Eben-liaëzer". Lezing Ds, VV.
Bijleveld, 8 uur.
N.V. 1-ilmfabrick „h'ollandia". Jaarl.
Algem. Vcigadering van aandeelhou
ders, ten kantore der Vennootschai
4.30 uur.
N.V. v.h. Claes Tilly. Jaarl. Alg. ver-
gadering van aandeelhouders ten kan
tore der Vennootschap, 3 uur-
Bazar Hofje van Oorschot (Kruis
straat), 10—12, 2—4 uur.
Ouu Holland Verwulft, Strijkorkest.
Tea-room Luxor Theater, Groote
Houtstraat: 's middags 3.30—5.30 en
's avonds 810.30. Concert.
Cinema Palace: Foyer, Middag- en
Avondconcert 3J—5J en 811 uur.
Luxor Theater, Groote Houtstraat:
Bioseoouvoorctelling. 8 uur.
Schouwburg De Kroon, Gr. Markt,
Bio?- 'ov.-i-i-lei.inc. 8 uur.
Cinema-Palace, Groote Houtstraat:
Bin-=<-nouvoor6tel.ine. 8 uur.
S cala-Theater, KI. Houtstraat 77:
Bioscoopvoorstelling, 8 uur,
Flora-Theater, Kleine Houtweg:
Bioscoopvoorstelling, 8 uur.
Velsen. Gemeenteraadsvergadering,
I7 uur.
Heemsfeedsche Brieven.
DE PAS OVERLEDEN AMBTENAAR SNIJDER EN ZIJN TIJD OP-
TREDEN VAN DE S. D. A. P. DE SJOK SJOK CRENSRECELIN GS-
'LANNEN EEN VOLKSBADHUIS EN NOODZAKELIJKE WONINGEN
ÊE. NIEUW VEREENICIN GS CE BOUW.
liet overlijden van den lieer Snij
ders brengt een vroegere phase van
bei besuiau van ons aorp weer in her
innering. Toen nog niemand aan Ue
.weelde van een nieuw Raadhuis
dacut, zat Snijders 111 het oude (nu
de woning van Br. Co.enbrander)
en was cuef van éCn ambTenaar, zeg
ge één. De heer van Lennep was toen
buigemeeiter en de heer Wolbers se
cretaris. Het dorp was toen nog niet
veel andere dan don), de villa's, dit
wij nu .kennen m de parken, beston
den nog niet, de parken zelf waren
nog niet voor bouwspeeulanten open
gezet. Oosterhout hield zijn hekken
voor wauderlaars dicht, de heer Victor
bewoonde als particulier Zuiderhout
en van 't bestaan der overblijfselen
der oude buitenplaatsen aan de west
zijde, die 'alei- ramen het Bosch tn
"Vaart-kwartier zouden vormen,
droomde geen enkele dorpeling. Toen
kwam de trek naar buiten. Haarlem
groeide over zijn grenzc-n heen, be
trekkelijk kort achter elkaar presen
teerde de bouwspeculatie drie parken
en toen de gemeente zich daardoor
uitzette, kwam meteen de behoefte
aan een modern Raadhuis.
bnijnere is daarheen nog mee ver-
huisu, in oe nieuwe aualiteit van
commies-chef dor secretarie. Na den
heer Wolbers was de heer Col'ot
d' Escury secretaris geworden, na do
zen de heer Ssvoifs. Misschien is dat
een teleurstelling geweest voor den
ouden, orvaten atlihtenaar. Maar hl,
kon de uilbreidingvan Heemstede niet
bijhouden en den nieuwen tijd ook
niet. Langzamerhand verdiepte hij
2ich meer in het verleden, verkoos
dnl boven de nieuwe bedeeling. Ln
zoo kwam in 1914 het moment van
Zijn pensioneorinjr en sloot zijn amb
telijk leven al
Zoo gaat het oude heen en ont
staat het nieuwe. In ons goede
Heemslede is een afdeeling van de
S. D. A. P. opgericht met aanvanke
lijk zee en dertig leden. Er zullen er
wel meer komen en de ingew-jlen,
die de kaart van de politiek kennen
en aan het neuzentellen gewend Zijn,
voorspellen al, dat er ook eon S. 1). A.
P. tnan in den Raad zal worden ge
kozen, zelfs welen zij te vertellen, dat
de candidaat een zoon van den liper
Gerhard zal zijn, het lid van de Ka
mer, dat de afdeeling hier stichtte.
Een en ander is lichtelijk voorbarig,
maar dat bij de verkiezingen n-ke-
hing D.et de nieuw hier opgetreden
organisatie gehouden zal worden
ls wel zeker
Boe zal het dan met onze gemeente
zirn? Do plannen van de Haor'.emsche
prencreee ine ontwikkolen zich op
ziin best langzaam, missobien wel in
het geheel niothet Laatst, wat de
Heemstedere or over gehoord hebben,
was het bericht in dit blad, dat de
■tukken van de gemeenten dJe er bij
betrokken ziin, nog niet oompleet wa
zen en dat er dus van afhandelen
vóór 1 Januari 1023 geen sprake zal
nin. A'licht niet vóór 1 Japuari
1924. ,,Of nooit", verzekeren som mi
con. die van dien beginne af aan ver
«kerd hebben, dat er van de heele
»ren3Wiizivin-)' niemendal komen
tou. Daar de beslissing tenslotte niet
bi onze hand ligt, is het evengoed
mn?<?]jjk. om er het eene a's het an
dere van te verwachten. Dit staat wel
Tast, dat elk plan van grensuitbrei-
ding van eonige bcteekenis groote
«adeelen meebrengt voor al de ge-
Remeenten. die er.bij betrokken zijn,
ook voor de anne'xeerende gemeente
zelf, omdat de toestond zoo onzeker
en niemand, terwijl zulk© belang
rijke plannen hangende z-in, den
j106 ^.°°R ooi gewichtige dingen te
doen, die met grensplannen verband
houden. Dit is minder een grief tegon
g-cnswii.'.ioin? a's zoodon if don wel tc
fon de uiteret langzame procedure, die
«x>Dt over vele schijven on door be-
fenohebbenden bovendien nog kan
women vertraagd. Waarom moet het
naren duren, vóórdat een veraock
•ot m-enswiizlehig voorbereid, too-rc-
1 I. TcrdodiovJ-, en bestreden, ten-
lotte door de Tweede Kamer inge
willigd of afgewezen wordt Waarom
Alleen om de traagheid van werken
der open/bare besturen, verergerd door
het ontbreken van dwingende termij
nen in de totaal verouderde wet.
Hadden mannen van zaken zooiete
onderling te bedisselen, zij zouden
het. I11 een tiend»1 gedeelte van den
tijd hebben afgedaan.
Zooals het nu gaal, worden aan de
gemeentebesturen de handen gebon
den. Nieuwe toestanden treden op.
waarmee noch door den aanvrager,
noch door den af wijzer rekenin" kan
gehouden worden. Speculanten heb
ben ruimschoots gelegenheid, de zaak
nog inRowikko'der te maken, ten
slotte heeft de Kamer te beslissen
over een voorsteldat ia velerlei op
zicht zün eigenaardig barakter kan
heb-ben verloren. Ware het tempo
sneller, dan wisten nnrtijen veel gau
wer. waar zij aan toe ziin en zouden
daarmee met hun verdere plannen
rekening kunnen houden.
Dat geldt voor Heemstede bijvoor
beeld ten opzichte vau zijn onderwijs,
dat nog lang niet is wat het zijn moest,
van zijn brandweer, die noodig gemo
derniseerd moest worden, van zijn rio-
lecring, van zijn administratie mis
schien wel. Hoe weinig lijkt het Heem
stede uit den tijd, toen Haarlem de
eerste aanvraag deed, op het tegen
woordig Heemstede. Er is een half
nieuw dorp verrezen in de lanen en
wegen bezuiden de Koedieflaan, de
Landzichtlaan, de Schouwbroeker-
straat, do Oosterlaan, de Havenstraat,
de Posthuislaau, de nieuwe bouwveree-
niging, gesticht iu de nabijheid van de
Gamplaan. Het»et denken aan den
redenaar, die een rede hield over het
allerbeste systeem vau petroleumlam
pen en zich zoo ijsclijk vervelend van
zijn.taak kweet, dat hij zelf en al zijn
toehoorders er van in slaap vielen
toen zij wakker werden was het twin
tig jaar later, zij zelf oude menschcu
geworden en de petrole.mlamp al
iang door het gasgloeilicht en* ent op
zijn beurt door het clectrisch licht ver
vangen.
Gelukkig kan dit niet meer voorko
men. Niet omdat er geen vervelende
sprekers ïueer zijn, maar omdat de fis
cus al lang ecu deurwaarder op de ver-
gadrmg zou hebben afgestuurd, om
eens te gaan zicu, waar zijn belasting-
penningen bleven. Mijn grief over de
trage behandeling door de openbare
besturen en de gebrekkige wetsbepa
lingen, staat er niet minder vast om.
Vvil men een ander beeld? Het ge
meentebestuur, dat een grenswijziging
aanvat, moet wel bedenken, C hij
zich stort in een rijstenbrijberg, waar
bet misschien nimmer door zal komen
en waar net zich in elk geval een indi
gestie aan eet.
Do Staat is een prachtig principe.
Maar ach, wat zit zijn lichaam slecht
in elkaar; met half versleten draadjes
en touwtjes, niet hier en da..r gekrom
de scharnieren en wat ceweegt hij
zich traag en langzaam, zoodra dat
van zijn gebrekkig corpus gevergd
wordt
En dan sprak ik nog maar alleen
van de schade, die aan de gemeenten
wordt berokkend. Nog veel meer wor
den de ingezetenen persoonlijk in hun
plannen en ondernemingen belemmerd
en gehinderd.
Gelukkig dat zij 0
brekkige manier, waarop zij geregeerd
worden en voortgaan te doen, wat hun
hand vindt om te doen. In een be
schouwing over de laatste Raadsverga
dering werd in dit blad a) een en
ander over den gunstig en toestand
van do Heemsteeclsche financiën ge
zegd. Hendrik van Heemstede, die
geen koe is, zal daarover niet herkau
wen, maar wil toch eens vragen, of
nu de tijd niet ckomen is, om een
volksbadhuis te stichten en dus terug
te komen op een plan, dat wegens den
onspoed der tijden van do agenda
verdween-
Een volksbadhuis is immers geen
weelde, maar een noodzakelijkheid.
Misschien wel een bezuiniging, omdat
de openbare hygiëne hoiulcrde ver-
uleegdagen in een ziekenhuis spaart.
En nu Hendrik dan toch de stoute
schoenen heeft aangetrokken, herin
nert hij bescheidenlij k aan de wonin
gen, die hier nog altijd moeten wor
den bijgebouwd voor de overbevolking.
De gemeente heeft bouwterrein ge
noeg, is het voor dit doel ongeschikt,
dan kan zij anderen grond koopen. Te
recht zegt het spreekwoord„waar
een wil is, daar is een bouwterrein."
Deze twee nuttige zaken komen al
licht nog wel eens aan de orde in een
nieuw vergadergebouw, dat in onze ge
meente wordt ingericht voor veree-
nigingen van allerlei aard. Zoo heel
rijk aan vergaderruimte is ons dorp
niet, het R.K. Vereenigingsgebouw en
het lokaal voor Christelijke Belangen
zijn zeer goed, maar hebben uit den
aard van de zaak elk een speciaal doel.
Het nieuwe Vereenigingsgebouw is
niet nieuw in den zin van „neuf", maa»
in de bcteekenis van „nouveau", waar
uit blijkt, dat de Fransche taal in dit op
zicht rijker is, dan de onze. Deze op
merking is afkomstig van den directeur
van dit blad de slimme lezer begrijpt
wel, dat ik die bier overbreng om tac
tische redenen. Het was vroeger, om tot
mijn zakelijk betoog terug te Jceereo,
heel vroeger een bollenschuur, weid
daarna door de Gereformeerde kerk
alhier tot kerkgebouw ingericht en
nu, na een pauze van doelloosheid, geko
men in handen van een combinatie, die
het aan vogels van diverse pluimage
verhuren wil. Dc afd. van den Volks
bond, verccniging tegen misbruik van
sterken drank, de afd. van den Protes
tantenbond en de Heemsteedsche gym
nastiekvereniging zullen er een ondei-
dak vinden. Voorzitter is de heer Bron
en concierge de heer Booms, die vlak bij
zijn womng heeft.
En ziedaar alles, wat Hendrik van
Heemstede ditmaal te vertellen heeft.
Dat het de laatste dagen al knap ge
vroren heef, weien wij allemaal wel
hu, wat een vroege winterl En dan te
moeten denken, dat het nog minstens
vier maanden duren moet
Van een bakker, die ontslag vroeg,
ga ik u vertellen, en van een naaimoe
der, die gestorven wasvan een nieu
wen schoolmeester en van nieuwe ra
men in de eetzaalvan witte boonen,
die door vocht bedorven waren, en
van een voorraad tarwe, die noodza
kelijk aangevuld moest worden. Alle
maal huiselijke dingen, waarmee ik u
niet zou durveu opnouden, indien ik
niet wist, dat go hun waarde voor on-
zo kennis van liet verlede.i erkende
kleine bijzonderheden zijn wel eens als
ooggetuigen, die gezien hebben wat
aan veler aandacht is ontsnapt. Huis
houdelijke zaken ga ik met u behan
delen, van dezelfde soort als die, waar
mee de regentessen van net Arme
Kinderhuis bezig waren toen Jan de
Bray ze op het doek bracht. De scbil-
dej- trof ze aan bij haar wekelijkschen
arbeid op Vrijdagmiddag, maar de
bezige vrouwen stoorden zich in het
minst niet, aan hem. Hij mag het kas
boekje van de binnenmoeder zien en
lezen wat er met hoerenkrijt op het
leitje is geschreven en de stapeltjes
geld tellen, de ontvangst der peu-
ningmeesteres. De boekhoudster legt
zelfs de pen niet neer en de regentes,
die het linnen tusschen de vingers
iccrnt om zich van zijn duurzaamheid
te overtuigen, geneert zich evenmin
om den portretmaker en denkt er niet
aan het reeds los gemaakte stuk ter
zijde te schuiven. Schilder maar rus
tig voort, kunstenaar, gij, die deze
matronen zoo „levendig en actieus"
weet af te beelaen. Voltooi uw mees
terstuk, waarin het nageslacht uw
vaardig penseel zal bewonderen, en
dat het dankbaar zal aanvaarden als
een stukje intieme hist-orie.
Regenten en regentessen waren er
11 de arme kinderen, niet omge
keerd, en wie deze verzorgers der
schamele jeugd in al hun deftigheid
ziet tronen op het schilderij, dat
even hun ijdelneid mag gestreeld heb
ben, vergeet dan ook de „Jaapjes" van
.•oorheen niet, en de gezellige kamer
)i) het regentenstuk ziet hij aiB een
dein onderdeed van het groote en
ongezellige huis met, zijn binnen
plaats, waarvan do meeste ver
trekken hun licht krijgen. Allard
Pierson heeft dc binnenplaats van een
oud Amsterdamsch huis eens de stille
getuige genoemd van hcetc en over
vloedige tranen, en de droefg:
hcid geschetst, die zich van het
landsche kind kou meester maken, dat
zich hier nauwelijks van God bemind
of tot geluk geschapen voelde.
Zoo zal ook de binnenplaats van het
oude godshuis wel menigmaal gezien
hebben, hoe het arme kind, met den
neus tegen de ruiten gedrukt, naar
buiten zat. t® turen, als vroeg het haar
waarom alles zoo grauw en somber
leek.
liet Arme Kinderhuis althans gaf
zijn bewoners gereede aanleiding tot
dergelijke overdenkingen, üp dc tce-
kenmg van Spilman uit het jaar 1759,
hierbij afgedrukt, kunt ge zien, hoe
het huis wegschuilt achter deu hoogen
stadsmuur- Langs den wal twee tuin
tjes, aan weerszijden van het' speel-
huisje, dat regenten en regentessen
daar 111 1751 voor gezamenlijke re
kening lieten zetten. Hier kunnen zij
's zomers, na volbrachten arbeid, ge
voeglijk uitrusten, dc liceren op Maan
dag de dames op Vrijdagmiddag, en
genieten vau het uitzicht op den bui
tensingel, de bleekerijen bij het Ga
renkokers8luisje, de weiden en duinen
onder Bloemendaal. Een mooie tce-
kening van Waterloo, die er wel meer
in Haarlem's omtrek gemaakt heeft,
;eeft u een indruk van hetgeen het
loepeitje tot een prettig zitje maakte,
hetgeen een kinds is anders dan wij.
Wie in het huis moest blijven, kon
van deze heerlijkheid intusschen niets
zien, of bij moest toestemming hebben
om net torentje der voormalige kloos
terkerk te beklimmen, die nu tot eet
zaal is ingericht. Aan deu kalen
muur, recht onder den toren, hangt
een klok, die heel en half slaat. In
deze ruimte, waarin het daglicht valt
door vijf kerkramen tegen heb Noor
den, klinkt haar stem over de vijf
lange tafels als een waarschuwing om
stil te zijn en ordentelijk. Waart door
dit huis de geest van Maria vun
Magdala, die naar klooster aan pest
lijders moest afstaan, die op hun beurt
plaats moesten maken voor behoeftige
weezen? Is hier boetvaardigheid het
eerste gebod Straf gaat het toe in de
ze kleine wereld, waar de binnenva
der heerscht. Hoe men er den Zon
dag viert? Bij winterdag te zes uur
gauw aankleeden bn net schijnsel
twee kaarsen. Op hun weg naar
beneden ontmoeten de kinderen een
mand, waarbij vader heeft post ge
vat om zich te kunnen overtuigen, dat
niemand vergeet daarin zijn vuile
goed te werpen. Alleen de meisjes krij
gen een warme stoof en tegen half
acht verschijnen de meesters om tes
tamentjes uit te deelen. Dau luidt do
klok voor het morgengebed, de kin
deren stamelen het formulier des
geloofs, ze gaan „de plaats om" ter
kerke, en de meesters zullen toezien,
dat de jeugdige kerkgangers „aan
dachtig toeluy sieren en stille zijn
anders thuis komende dezelve daar
over straffen met woorden of wel met
slaagen".
Maar du Zondag is pa« begonnen.
Ka de predikatie het middagmaal.
Vader klopt op de tafel, zijn kinderen
staan op, moeten stil zijn, terwijl een
der jongens haastig liet gebed „voor
den eeten" opzegt. Zijn buurman is
aan de beurt om een hoofdstuk uit
den bijbel voor te lezen, weer zijn de
kinderen stil en de binnenvader zit
bij de dour „of iemand ook na het ge
bed komt, en hem dan met woorden of
wel met slagen straffen of met achter
de tafel te ziten naer gelegenheid"-
Half een naar de miadagkerk, daar-
v mag ieder zijns weegs gaan, vijl
uur thuis. Tot half zeven worden de
jongens op do zaal ,,in stilte" gehou
den, lezen een kapittel, zingen een
psalm. Moeder catechiseert mmtddeh
met de meisjes in :t schooi Zeven uur
{ireeies avondeten, dan naar bed. een
lalf uur om uit te kleodeu, de slaap
zaal gaat op blot. In het Arme Kin
derhuis iB de Zondag gevierd.
In „stilte en omrag" zal hier alles
gehouden worden. Ook op dc zieken
zaal. Ook daar wordt s morgens cn
's avonds het morgen- en avondgebed,
benevens bet Onze Vader en de twaalf
artikelen des geloofs overluid uitge
sproken, en het zieke kind zal het
meester nazeggen. En als het in zijn
gezonde dagen „zich komt te vergrij
pen met kaart of teerliiigapc 1, tabak-
drinken of andere onbehoorlijkheden,
dat schandaal of ergernis zoude mo-
wordt de eetzaal tot strafzaal, waar
de binnenvader, geholpen door de
meester, den verdwaalde „in presentie
van de regenten en al de jongens
met de roede op Laar billen kastijd".
Zoo doet hij „ais een goed, eerlijn cn
voorzichtig binnenvader schuldig is te
doen." Zae het- huis er nog eens op
aan 3 Een lach moet binnen zijn mu-
eii wel schril weerklonken hebben.
Regentenzorg I Ze leefden niet in de
„eeuw van het kind" en dachten over
im toch, wat anders sprak hier dan
Dun goed hart? Wat deed huu de vaak
zware zorg voor de misdeelden en ver-
latcuen op zieti nemen, indien het niet
hun bariïibartigheid was. Ze trokken
zich het lot der arme kinderen aan mt
plichtsgevoel, geureven door gehoor
zaamheid aan Lot geDod van naasten-
helde. Wie dit vergeet miskent- hun
goede bedoeling eh over Let hoold,
oat de godshuizen velen tot rijken ze
gen zijn geweest- Medegevoel spreekt
menigmaal uit hun daden en woorden,
en ik mag niet nalaten, zij 't een vol
gende maal, ook daarvan ieta mede
deelen.
H. E. KNAPPERT.
Se werkwezen ueinaostratie
Zaterdagmiddag heeft alhier de aan
gekondigde wcrklüozeniiemon&tratie
van den HaarremsGhen Bestuurders-
boud plaats gehad.
Te half i.xie werd de vluchtheuvel
van de Groote Markt door de politie
onder leiding van den inspecteur den
heer Koker, afgezet, waarna de stoet
geformeerd werd. Aan het hoofd-
ward een groot wit doek meegedra
gen, waarop de woorden: „Arbeid
voor de werbloozen; regularisatie van
den arbeid". Daarop volgden liet
vaandel van dou Haorlemsohen Be
stuurders bond en de verschillende or
ganisaties met ontplooide banieren.
Naar schatting namen ongeveer 890
personen aan den optocht deel. Be
halve de zooeven genoemde leus, wer
den nog de drie volgende meegedra
gen: „Voor hen, die de were'd opbou
wen, Ls er geen geld beschikbaar";
„Werkverschaffing is beter dan steu
nen" en ,,De crisis- en sei wen werk-
loozen ziin geen armlastigen".
De stoet, die onder leiding stonol
van tien neer Louis C. J. roppe, se
cretarie van den Haarlemse/ten L
stuuruorsbond, maakte een sobere»
en ernstige» indruk en ging langs ».-
route, die in ons blad reeds gepubli
ceerd is. Onderweg trok de betooging
veel belangstelling.
Op hel terrein van de voormalige.
Haartenksche Kaloenmaa.Vonapi- l
vormden ae deelnemers een groot.
lialveh cirkel om den heer Van «er
Wal, Kien voorzitter 'van den Nod.
Bouwvakarbeid-ersboiid te Amster
dam, die een rede zou houden 0111 de
elschen, door bet N. V. V. in overleg
met do Kamerfractie der S. D. A. P.
aan de regoering te stellen, toe te
liobten.
Na een korte toespraak van deij
heer Poppe verleende deze het woord
aan den heer Van der Wal. „Wan
neer we, vrouwen en mannen", al
dus begon hij, „het huidige tijdperk
doorleven en nagaan, wat er in -ie
lautste jaren is voorgevallen, dan
moeten we toch zeggen, dat we sne
leven. Hoe versch liggen ze nog in
ons geheugen, de gedenkwaardig i
woorden, door een van Nederlands
grootste Staatsmannen in 1914 ge
sproken: „De regoering zal zorgen,
dat er In Nederland geen honger zal
worden geleden". Deze woorden wor
den thans nu het heele mensclidom
nog zucht onder de naweeën van den
oorlog, wel hitter en scherp go'ogen-
straft. Zij werden gesproken op oen
tijdstip, toen de heele wereld sidder
de en de Nederlanders niet wisten, of
oils land al dan niet in den oorlog!
zou worden betrokken. Het leek wel,
alsof de afstanden tusschen de par
ijen, die anders zoo ver van elkan
der verwijderd stonden, wegvielen.
Gemeenschappelijke vrees werd het
mitldel, om de partijen tot elkaar t«
brengen Fr kwam een heerlijk saam-
lioorigheidsgov-oel. In dien tijd i- ook
door de arbeidersorganisaties goed er
mooi werk verricht, toen het bleek
dat de regeering, na van den eersten
schrik bekomen te zijn, steeds meer
aarzelde, om de gvgeven beloften in
te lotöen. Toen kwam de tijd, dat de
regcervng tot de armen afdaalde, on.
ie. te beloven, dat hun leed zooveel
mogeliik zou worden verzacht- Dat
was in do vermaarde maand Novem
bcr van 1918, toen een stroom van be
roeringen over de heele wereld en ook
111 Nederland kwam en toen de cene
regeering na de andere werd ver»too-
te.n en door een andere vervangen.
Bang, dat tic revolutie ook in 1
land zou komen, kwam de regeering
gauw met beloften, overvloeiende van
liefde voor de arbeiders! Als dezen
dan maar niet raakten aan de be
staande verhoudingen en zich tevre
den wilden blijven stelle» met d<t
pla .ri in de maatschappij, die z« to
dusver bezet hadden. Die beloften zii1
evenwel niet alle ingelost- Na di
vleugje van democratie kwam d
oude reaetio -aire neiging \ve«r .i
ven. Do regeerine betreurde het, dat
zij die beloften gedaan en reeds voor
een gedoe Ito ingelost had. Men gin.
weer zinnen - p middelen, om het
loon te verlagen en den arbeidsduur
tt? verlengen. De stemmen der kapl-
-- ergernis zoude mo- ta'isten werden stoeds krachtiger,
gen geven aan eerlijke luiden", dan om dc regeering tc bewegen, weor den
reactiorairen koers uit te gaan. Wel
ke oinstanaigkeden zijn daarvoor gun
stiger, dan de lijd van crisis en werk-
loosoeid? Toen de huidige ensia
kwam, wisten de reactionairen pre
cies, waar die aan te wijten was, na
melijk aan den korten arbeidsduur
en de hooge loonen der arbeiders.
Als die weer veranderd worden, zou
de crisis weor verdwijnen! Eén ding
vergaten evenwel de reactionairen e»
wel, dat de vakorganisaties niet meer
zoo zwak waren als in 1914. Er kwam,
toen strijd, dat tweesnijdend zwaard,
dal altijd offers vraagt, niet alleen,
kapitalisten en van de industrie. En
was evenwel éen middel, dut het mo
gelijk maakte, om zonder fel verzet)
van da arbeiders, maar ook van da
van de arbeiders verslechteringen in.
te voeren. Dat middel was de werk
loosheid. Wanneer de slachtoffer*»
aaurvun weken en maanden zonden
werk zouden rondloopen en in de ge
zinnen bittere armoede werd geleden,
dan zouden de arbeiders wei toege
ven. Er moest eerst ellende komen.
De wr-rkloozenuitkeering was eoij
doorn in het oog der reactionairen.
Zij gingen smalen en zeiden, dat da
arbeiders liever f 10 of f 12 steun wil
len ontvangen, dan werken, zij het;
ook tegen minder loon. Dc arbeiders
hebben zich tegen dien laster lieftiw
verzet. Ei zal van den winter in dui-
zenuen eozinnen ellende worden gele
den. Dat is de hoop der reactionaire»,,
die beweren in het belang van de ar
beiders te handelen, door de produc
tie op te voeren, den arbeidsduur te
verlengen, het loon te verlagen en den
steun te verminderen. Welnu, de ar
beiders willen óok de productie ver-
hoogen, evenwel niet door een lango
ren arbeidsduur voor hen die nu noa
werken, maar door aan de duizen
den werltloozen, die daarnaar hunke
ren. werk te verschaffen. Monr daan
willen de kapitalisten niet aan! Om
dat wij weten, dat steun demoralisee-
rcud op het zedelijk en moreel gevoel
der arbeiders werkt, eischen wij pro
ductieve werkverschaffing. Dat zal
blijken geen economisch nadeel, maar1
een voordeel voor ons land te ziin.
Maar die werkverschaffing mag geen
niidciel wezen, om den loonstandaurxi
'.e Uriikktn. Daar zullen we un- u-n
sterkste tegen verzetten. Daarom moe
ten de vakorganisaties ook bij de pro
ductieve werkverschaffing medezog-
giiigscnuj) krijgen, waarvoor zij ju-
ren ïtuig heboeü gevociiteii en vvuur-
zu gècii ajstanu wnieii uoen, om
dat uit ae eerete stap zou wezci) tot
erstappmg uer orgaiiisat.es. 111 1U14
kon men wel de iniJHoenen vinuen,
zelfstandigheid v an ons land te
beware». \V einu, er zu-icn oog nu;
nog vyei miilioeiie» te vut oen zijn, om
de werkloozen te helpen, want ook-
de arbeiaers .stellen prijs op huui
zelfstandigheid en op een gezonden
arbeidersstand. De malaise mag niet
bestreden worden ten koste van de ar
beiders. Het kapitalisme, dat den we-
reld-chaos veroorzaakt heeft, moet er
ook zijn deel van krijgen. Wij eischeni
dus versterking van dc financieels
positie der werkloozenkassen, door
bel subsidie tot 200 procent op te voc-
de ondersteuning der arbei
ders moet gaan over de schijf der or
ganisaties. Daarvoor moet een post
op de begrooting worden gezet. Deze
zaak zal de volgende week in de Twee
de Kamer door den heer Van tien
Tempel worden besproken en tlnnj
inoet u maar eens goed opletten,
want dan zal het weer eons precies
uitkomen, wie de vrienden en wie do
vijanden der werklieden ziin".
De heer Van der Wal, noemde ver
volgens eenige eischen, die z.i. ver
vuld moeten worden, namelijk brand
stoffen voor de werkloozen tegen ge-
reduceerden prijs, schoolvoeding en
kleeding, opdat de kinderen zoo wei
nig mogelijk van de ellende te lijden
zullen hebben. Hii merkte op, dat op
dezen Zaterdagmiddag in vele plaat
sen een dergelijke demonstratie wordt
gehouden. „De woordvoerders", zei
spreker, zullen evenwel al'een suc
ces hebben, wanneer zij weten, dat zijl
gedragen worden door do éénswillen
de arbeidersmassa. Dèn alleen kan
tegen de reactie een dam worden op
geworpen. liet is dus een cerate ebch,
out de organisaties te versterken. El
ke teruggang in het ledental wordt in
de reactionaire kringen met vreugdo
begroet. Alleen ecii sterke- organisatie
kan het hoofd bieden aan het olles-
overheerschende kapitalisme
De heer Van der Wal ontving luid
applaus.
Onder het zingen van de „Interna
tionale" gingen de betoogere rustic
uiteen.
NOODLOTTIGE SPRONG.
In den nacht van Zondag op Maan
dag, even over twaalf uur. sprong de
65-jarige B. F. C„ schilder, wonende
Morinncsfeeg alhier, op do Br. .u van
de in beweging zijnde clectrische
train, komende uit, Amsterdam. Ilij
viel en kwam onder de tram terecht
mot het gevolg, dab het rechter onder-
boen werd afgereden cn C- verschillen
de ernstige wonden aan het hoofd be
kwam 'Or. Te» Uevcr, tc hulp geroe
pen, verklaarde dat dc man vermoe
delijk overleden was, hetgeen bij nader
onderzoek in hej, St. Elizabeths Gast
huis ook werkelijk het geval bleek te
zijn.
TE SNEL RIJDEN. Tegen een
zevental personen is proces crbaal op
gemaakt terzake tc snel rijden in deze
gemeente. Zij reden met ccn snelheid
van 30 u 45 K M.