4Qe .Jaargang Hbo. 1208»
Verschijnt dageMiks, behalve op Zon- en Feestdagen
ZATFRDAG 4 NOVEMBER 1S22
4BONN EMENTEN per 3 maanden: Voor Haarlem eD de dorpen in den omtrek waar een Agent gev. stigd
is iKom üer gemeente) f3.671/»- Franco per post üoor Nederland 13.67' Afzonaerlsjke nummers 10.15. Gexl-
lustieerel Zonaagbbiau, voor Haarlem en omstreken 10.57'/,; franco per post 10.65. Po»: Giro c£8i0.
Uitgave der N.tf. Lourens Coster, Direclouc-Heoidredacteur J. C. Pctü£SOOM, Toleioon 3082
BiJKAMOOk voor ëantpoort, Velsen, Velseroord, Vüjkeroofe;, a*Bi3ztaït5en, Beverwijk
ADVERIEIVUEN: Van 15 regels 11.75; iedere regel meer 35 Cts. Reclames 6U Cts per regel. Bi.'
abOLiiienieii!, aanzienlijk rabat. Twaaifstuivert-adveitexiuèii van Viaag en aanbou van 1—4 regels hu Hts
pei plaatsing, eike regei meer 15 Cts. a contantbuiten het Arrondissement dubbele prijs.
i Administratie: Gr<
Houtstraat 63.
'S. Redactie 600 en Administratie 724
DKIfcfrilJlailSfciRIERKWEie 3, VEUE.\, TELEFOON 35^1
DIT NUMMER BESTAAT UIT
ACHTTIEN BLADZIJUEN.
EiRolt BLAD
Agenda
HEDEN
ZATERDAu p NOVEMBER.
Stadsschouwburg, Wilsonsplem Uit-
voei.ng van leerlingen van Mevrouw
kr.cu bybraudi— Haiderstadl, half achi.
Museum van Kuusraijvcrbcid Binnea-
hu.aüuusi, ro4 uur.
una nuilaad, vei wuift: Strijkorkest.
'j.oci-ruoui luxui* Theater, uioute
HouisUaut: 's miüdagB 3.305.30 en
's u\onüs 8—1U.3J. Concert.
Ciiieuui Palace: Foyer, Middag- en
Axuudconcerl 3i5J en 811 uur.
Bieooooovoorate-luigem.
ZONDAG 5 NOVEMBER.
Stadsschouwburg, Wiisonsplein:
On.-rclte „Prinses Marsepciiitje", 2
.Stttdeechouwbunr, WVeonaplein.
Het HofsfcadtoonecJ„Overschotje",
8 uur.
Schouwbare Janswee Let kindteir-
Elui: ..Pietie BeU" 2 uur.
Schouwbure Jansweg..De Olie-
bo 8 uur.
Gemeentelijke Concertzaal, Buiten
gewoon concert Hoarlemscbe Orkest-
Vereenigin?. half drie.
Gemeentelijke ConcertzaalTm-
prreaario Jac. Smits met „George
wil vel". 8 uur.
Museum van Kunstnijverheid Bin-
nenhuiskunst, 104 uur.
Kleine Vereecieing, Kleine Hout
straat: Muziek.
Hotel Spoorzicïit, Stationsplein
Matinee en Avondconcert.
Café-ILïotaurant „Lion d'Or",
Kruisweg 36, Concert van 811 uur
Ojd-HoMand, VernuftStrijk
orkest.
Tea-room. Luxor Tbeater, Groote
Houtstraat, 's middags 3,30—5.30 en
*s avonds 810.30 concert.
Cinema Palace, FoyerMiddag- en
'Avondconcert 3 1/25 1/2 ji 811
uur.
Luxor Theater, Groote Ifouts'raat:
B'"sooopvoors'e!ling van 2 uur n.m.
af-
Schouwburg De Kroon, Gr. Markt,
Bioscoopvoorstelling van 2 uur n m.
Sca a-Theater, KI. Houtstraat 77
Bioscoopvoorstelling van 2 uur n m.
af.
Flora-Theater, Kleine Houtweg:
Bioscoopvoorstelling van 2 uur n.m.
•f.
MAANDAG 6 NOVEMBER.
Stadsschouwburg, Wiieonspiein. De
Hagheenelers: „De Dienstknecht van
het Huis". 8 uur.
Schouwburg Jansweg: Conoert
door Mia PeUenburg on Hendrik An-
dr'<lsce*- 8 uur.
Museum van Kunstnijverheid Binnen
huiskunst, 10--4 uur.
Oud-Holland Verwulft: Strijkorkest.
Tea-room Luxor Theater, Groote
H.nitstraat's middags 3.305.30
en 's avonds 8'o.30 uur Conceri.
Cinema Palace Foyer: Middag- en
Avondconcert 3 1/2-5 1/2 en 8—lluur
uxor-healer. Groote Houtstraat.
Bioscoopvoorstelling, 8 uur.
Schouwburg f)e Kroon, Gr. Markt,
Bioscoopvoorstelling, 8 uur.
Cinema-Palace, Groote Houtstraat:
Bioscoopvoorstelling, 8 uur.
S cala-Thtater, KL Houtstraat 77:
Bioscoopvooisiedmg, 8 uur.
Flora-Theater, Kleine Houtweg:
Bioscoopvoorstelling, 8 uur.
'LogeeFgassenbsSasUng
Op zichzelf eon onsympathieke be
lasting, omdat ze geen ondergrond
boeit. „Waarom", zoo vraagt de rei
ziger zich af, die door het breken van
zijn fiets een nacht te Lutjebroek moet
doormengen, „waaroru ben ik ge
noodzaakt bier een kwartje belasting
te betalen, terwijl ik ee 1 Lali uur
verder, in Lutjewinkei, geen belas
ting verschuldigd ben, ofschoon daar
de lucht even zuiver is en de huis-
Itneeiit-koetSier-piviïngiaaf even valsch
fluit als hier m Lutjebroek
Maar 111 Zaadvoort! Een gemeente,
die het van logeergasten heboen moet
en er al jaren lang, welgeteld vier
seizoenen, veel minuer krijgt, dan zij
wensckt en bergen kau. Die ge
meente zal nu een logeergasteubelas
tiug gaan invoeren, Altnaos wauueer
en W. hun zin krijgen. Meent men
3on'.s, ddarmee de jastei. te lokken,
die vier jaar lang t onze algemeene
droefheid zich met lieten zien I
liet is waareen kwartje per per
soon boven de 10 jaar en per nacht
.ijkt niet veel, maar het is 1.75 per
week, voor een familie van 4 perso-
uen 7 en voor 4 weken dus 28.
Kwartjes loopeu ook tot guldens on.
Nu weten wij wel, dat B. eu W.
de belasting door den hotelhouder
willen laten betalen. Maar die snijdt
het ook niet van zijn rug en tegen
over de" buitenwereld zal deze vorm
niet eens baten.
Men zal zeggen (en de concurrentie
zal wel zorgen, dat bet verder komt)
„je moet n;et naar Zandvoort gaan,
daar heffen "ze belasting van de bad
gasten nou ja, 't heet wel dat de
hótelhouder ze betaalt, m. .r die moet
liet toch ook ergens op vinden
Als het in zaken niet bes gaat,
moet men alles doen om de klanten te
lokken, hen in geen geval afschrik
ken. Kan de gemeente-administratie
die 20.000 niet ergen3 anders vin
den? Anders blijven er misschien nog
meer gasten weg en dan (dat is het
gekke)' vermindert de opbrengst der
belasting naar evenredigheid!
HOC 0TAAT T WET
industrie in verbaral met tie
WvkiüuVim.üï
Over dit onderwerp heuben wij
reeus imt oordeel vuil eeuige Haar
lenitciie inuustrxeeleix weergegeven.
\v ij iiadüeii ook nog een onuemoud
uiut Jnr. J. C. molierus, secretaris
van ae Kamer van Koopixanue.uie
111 ue eeisie pluats beluogoe, dat het
zeer moeilijk is, ten opzicxile van üe
werktousneid en haar bestrijumg een
regeling te treifesi, dio iedereen b©-
vrouigt: ieder beurijf moet op zich
zelf woraen beschouwd en streng
moeten worden gesclieiden: nor
male en c r 1 s i swerkloosiieid. De
groote moeilijk, eden zijn het vaststel
len van het aan de wei'Klooaen uit te
keeren bedrag en het beantwoorden
van 1:0 vraag: wat inoet er gebeui^n
met dc uitgetrokkenen?
Er is tegenwoordig, vervolgde dc
lieer Mollerus, een sterk streven ;e
constateeren, de normale werkloos
heid te identificeeren met de crisis
werkloosheid.
En nu de maatregelen tot bestrij
ding?
In w einig woorden kan ik het ant
woord op ucze vraag geven; ue ge-
ineeiiiéiijn.0 okêrneia moet net wera-
-oozoiivraagstuK oplossen üoor ver
ruiming van werkgfiegen..ei<l. „Uit ia
wei neél gemakkelijk.' zal men oi>
merken, „zoo alle zorgen op ue over
ride! te scauivcu!" Eu ik haast unj
cian ook mijn gvzegue: „de overiieiu
moe. tenaotte ue oplossing zoeken"
ami to vullen met: maar dio oplos
sing is alleen te vinden, als werk
te.eis en werknemers Bteun verleu
nen.
Laat ik ait met een voorbeeld uit
de prucujk mogen illustrecren.
In 1917 was ik secretaris van «de
werkgevers cii üeze vereeniging heelt
werkgevers en deze vereniging heelt
toen kracutig het electrotecnuiscili
vakonderwijs helpen bevorderen. Met
onze zeer kleine afileeling van goor-
gamsov-rde electrotecanucdie werkge
vers hier te Haarlem hebben wij, zon
der eeinige subsidie, een cursus,
slechts gedeeltelik gedekt door de
lesgelueci van de cursisten, in elkaar
eezot. De gemeente gal ons de be
schikking over een lokaal voor de
theoretische lessen en de praclijk
werd beoefend in de werkplaats van
een der werkgevers.
Deze cursus had vcol belangstel'ing
en breidde zich spoedig zeer uit. Ik
heb toen al ns, omdat ik als 't wa
re vóórvoelde wat komen zou, een
waarschuwende stem laten hooron en
gezegd: laten wij niet t e veel jonge
lui 111 het electrotechnisch bedrijf
„trokken". (Onder dit bedrijf versta
ik dan de electro-tcchnischc installa-
tiebureaux). Behalve door de goede
gelegenheid tot opleiding werden de
jongelui ook nog aangetrokken door
de hoc-go loonen, die toen in dat
bedrijf aanm rke-ijk beter waren dan
in de andere bedrijven.
Zoo ontstond een „te veel" aan ar
beidskrachten, dat nóg vergroot werd
door ozn oinstandigi.cid. die zich ook
wel tj Haarlem, ui aar vooral te Am
sterdam deed gelden. In Amsterdam
nl. werd het mimtnietoiinstallatiewe-
zen ingevoerd met als gevolg: een on-
gokenue eiectrificatiewoede, die voi-
oorzaakt heeft, clot het tihnns den
eiecüolechnisclien werkgoveis aller
ellendigst gaat. In 5 jaar tr.ds is te
Amsterdam het werk eed aan, dat in
normale omstandigheden over 25
jaar zou zijn verdrold geworden'. Am
sterdam is nu „uitgeèlectrificeord"!
Zoo is het, in meer of mindere ma
te. in verschillende groote plaatsen
gegaan.
Het nantal patroons is sedert 1911
misschien wel verdubbeld. Gevolgen
van dit olies: geweldige prijsdaling,'
scherpe concurrentie, toJ van faillis
sementen. En ik ben overtuigd, dat'
I nog véél meer patroons het niet zou-
den kunnen bolwerken als zij geen
1 steun kregen van banken en gros-
I sïers.
Te Haarlem zijn onderhandelingen
geveerd tusschen dc gemeente en dc
i werkgevers, die beide part'.en vorr-
I loopig bevrNiigd hebben. Men beeft
i l'.ièr liet systeem van hnu.'leidingen
j ingevoerd en ik geloof niet, dat de
f oer. ma a's hier gevesthrdo patroons
meer personeel hebben aangeno-
men om aan de aanvragen om inuir-
leidingen te kunnen voldoen. Wél
hebben zich hier meer kleine patroons
gevestigd, alleen werkend of met een
paar jongens, dio zich apeciasl ioe-
let'-icai 00 bet maken ven huurloiding-
installaties. (In Dnitschfand zou dit
een absolute 011 rn o cel ij khcid zijn ge-
1 we est. Todei' mag zich daar maar niet
zóó als patroon vestigen; eerst moet
lein is zoodoende een andere toestand
gescnap^n uan to Amsterdam, de
werkloosneiu in het elecirotecuniscti
beurijf 16-ltièr uun ook procentsgewij-
zo .ager dan in ue hooldstad.
O ui nu nog eoiis op üat vakonder
wijs terug te komen. Ik ben er altijd
een groot voorstander van geweest
eu van vverkneniersstandpunt is bei
ook zeer begrijpelijK, dat de „trek"
paat naar beam ven, die zeer goed be
talen. Maar een groot naueel van het
systeem van vakonderwijs is toch dat
ue werkgeveis, ooor er uitbreiding
to is-ven, uieev-elpen aan dat
Nu 1
het
ALLIANCE FBANsAISE.
wiutcrseizoeu, zal li^t den
leden van bovengenoemde vereeniging
welkom zyn te veruoaiou 0j> wolko wijze
liet bestuur het programma .Ier vror-
.JraufltCD in overleg mst het Ce.draai
Bureau f.e Parjjs cn te A uister Jam heeft
vastgesteld.
Op J7 November a.s. zal de eerste eon
férence worden gehouden door den heer
Chérau uit Parus, die als onderwerp heeft
gekozen: „la Vie véridique de Napoléon
dans le paysage de Ste Hëlène". Dan ko-
ow« 10 u..,|luc" ia December de bexaemie chaiiseu
„UekKéu". 'j oecstanaen kannen daar- "'era Xavier Privas en zijn vrouw, Je
uoor onlstaan, waarvan'men ae con- sterren der Parjjecho Cabarets artisti-
bCijULiities niet heeft overzien. En 'iues; het bestuur heeft nog geen iefi-
uaar zitten wij n u niiuden in. Ik nitieye beslissing geuomen omtrout Ja-
vraag luii dan ook af: zou bet niet j nuari voor wolko maauj er vcrsohitlou
vorztunuigei' geweest zijn, warnn.er dj 'E' l''3""1-'1' bestaan, w.ru-i.t s-. l-g evi:
arbekisKiaciUen, die uit andere vak-definitieve keuze zal gedaan worden,
ken naar .ie eiectrotcohniex ovargm Februari brengt oos Je heer 1/c
gen, op h:.u eigen terrein werkzaam
gebleven waren?
Na deze iunge inl.ijing kan ik me-
dott»elen, wat door de electrotechni-
sciie werkg<>vers gedaan is tot liestrij-
ding der werkloosheid. Zij hebben
getr cht, het geweldig overschot van
arbeidskrachten in de groote steoen
„over te hevelen" naar do kleine ste
den en bet platteland, waar nog ge
brok aan werkkrachten op dit gebied
was. Door dit „overhevelen" is in
ieder geval iets bereikt en het is een
denkb.n'd, dat misschien ook voor an-
ilero industrieën overweging waard
ie.
ïn 't algemeen kan ik nog dit zeg
gen en dit geldt ook voor Haarlem
dat de eleci.rotechmscne werkgevers
zeer sterk henucseeld worden door de
goetib van de electi isciie centrales,
die zich ook bezighouuen met het le
veren van electrische apparaten, elec-
trische slolzuigers enz. cn het maken
van electrische leidingen. Hierdoor
wordt de werkgelegenheid voor clt
electrische bureaux sterk verminderd
en ae werkloosheid vei groot. Willen
de centrales haar afzetgebied grooie.'
maken- uitstekend! Maar laten zij dit
doe! dan trachten te bereiken door
stroom te leveren legen zulk een prijs
(int, ooit de minder gesitueerde zich
zonder bezwaar van electrisch Jicht
kan voorzien. En daaraan hapert in
derdaad nog we« iets.
ïk heb, zoo eindigde de heer Mol-
lerns, wat uitgeweid over de electro
techniek in verband niet de werk
loosheid, omdat ik op dat terrein uit
eigen ervaring kan spreken. In 't al
gemeen geloof ik, zooals ik reeds zei-
de, dat iedere industrie op zichzelf
moet worden beschouwd en dat men
meer znl bereiken door con'erenties
en samenwerking dan door het hou
den van groote vergaderingen waar
men elkaar „o.n de ooren slaat". Ee;.
uniform recept voor werkloosheidsbe
strijding is niet te geven. Nuttig is
het natuurlijk, te trachten elders een
afzetgebied te vinden en pogingen
zijn en worden daartoe in ouzo streek
ook god a an. En verder dienen de lei
der.-. van bedrijv n zich als practische
mannen af te vragen: „Zon liet sys
teem, dat in diit bedrijf doelmatig
v.-erkt ook ra in ii n bedrijf toepas
sing kunnen vinden?"
Stailsaiesws
VERDUIDELIJKING.
Op de 1ste pag. van hrt derde blad
is onder de rubriek Gemengd een
foutje bij liet opmaken voorgekomen.
Het vervolg van bej, bericht over het
als patroon vestigen; eerst moetleven van Mussolini vindt men een 20
een „Prüfung" voorafgaan). In Haar- regels lager.
let, die ons zal rondlc-den door don bc-
'Ouinden -Von; St. Miehei eu oris er Je
ji.'scliiedehis en Je legende van zal ver
tellen. Bon oude en uitstekende keuuis
komt ons in Maart verbljjdcn. 't la do
lieer Firmin Roz, van wieu iedereen ucb
nog de keurige voordracht ra! herinne
ren over Alfred de Vigny.
Dezen keer zal de heer Koz, oin ii» J>»
romantiek to bljjven, ons sproken over
den schrijver van „Joeelin" Alphonse
Als gowaonljjk is de moest interes
sante avond voor het laatst bewaard. Op
voreerend verzoek namelijk der leden,
-Int zoo spontaan in dc zaal der Alliance
Cransaiso het vorige seizoen tot hem «verd
gericht, hoeft Reu6 Benjamin, de schrjj-
er \an „Gaspard zieb bereid verklaard
weer voor het Comité van Ilftarlcnx op
te treden.
Dc welsprekende en uiterst geestige
redenaar sal o*n voordracht houden over
le grootste Fransche dichteres van onzen
tijd, do gravin do Noailïes. 'iVjj 2^1 zoo
gelukkig hieraan to kunnen toevoegen,
dat madamo de Noailïes stellig heeft bo-
.oofd deze voordracht met hare tegen
woordigheid te vereeren on bjj die gele
genheid vorschillende barer eigen ver
zen voor te dragen.
De hoor Benjamin en mevrouw do
Noaillos zullen slechts iu drie steden van
ons land optreden, zoodat het Uaarlemaeh
..omitó reden heeft om trotse li to zjjn.
lat het onder die bevoorrechte plaatse»
is opgenomen.
Xlcge dit ooh blijken uit veie nieuwe
leden, die het Comité stelïig verwaiht
-11 die zich bjj den penningmeester, den
eer J. C. Peereboom, dagelijks kunnen
'.aten inschrijven.
Oe Zakelijks Belasting op he'.
BeiitUf.
Raad tot dc betere gedachte te bren
geix, dat aeao belcc-ting een onding
is en daarom zoo spoedig mogelijk,
lat is uit deze begrooting, dient te
verdwijnen.
H t argument, dat de belasting een
retributie zou zijn voor door de gö-
nxeenie bewezen dienst, in dien zin,
dat een aanwas der arbeidersbvol-
king- de g meente op kosten jaagt,
dia zij niet op andere wijze door be-
!aM in gen kan dekken, is reeds meer
malen bestreden.
Wij willen hierbij dan ook nog
slechts de opmerking maken, dat dit
argument kleinzielig is en voor de
gelegenheid verzonnen. Men kan niet
pricio. uitrekenen, wat iederc burger
precies kost cn opbrengt, men moet
erkennen, dat oen bloeiende industrie
in haar geheel groote directe en in
directe voordeelen oplevert. Steden
zonder induétrie worden doode plaats
jes. Daarom is industrie noodig en
de redeueering, dat de arbeiders gele
kosten, bekrompen en kinderachtig
ze zou ook nooit bedacht zijn, wan
neer gemeentebesturen ze niet noodig
hadden gehad om aan een slechte be
lasting nog een valschen schijnt van
redelijkheid te geven.
liet Arnstcrdamsche Raadslid Mr.
C. P. M. Romine, een vurig bestrij
der dezer belasting, heeft onlangs in
een artikel in de Maasbode nog een
andere, zeer juiste opmerking ge
maakt.
De gtdachtongang is deze: wanneet
alm- trargera naar draagkracht hei-ben
bijgedragen, blijkt er nog een tekort
te ziju: dit tekort wordt veroorzaakt
doordat een groep burgers (de arbei
den) te weinig draagkracht heeft. N'u
wordt echter dit tc-kort niet gelegd op
üe schouders van alle anderen
maar op de ondernemingen omdat
deze van de arbeiders hebben gepro
fiteerd. Voorzoover de ondernemin
gen evenwel van de arbeiders hebben
„geprofiteerd", hebben zij al naar
cvexxrv.üxgneia in üe publieke lasten
bijgedragen en dragen zij dus voor
dit profijt tweemaal bij; en voorzonver
er niet van dc arbeiders geprofileerd
is wat maar nl te weinig een aca.
dfinis'h geval is dragen de onder
nemingen toch voor de arbeiders bij.
Tot vcur kort waren de onbillijkhe
den slechts nog theoretisch aan te ton
nen. Nu de belasting echter ec-n-.gen
tijd gewerkt heeft, komen de bewijzen
voor de juistheid dezer theorieën. S»
onze- Bead goefi het geval door der
Heer J. C. Caderius van Veen in zijn
adres aan den Raad uiteengezet, hier
van een sprekend voorbeeld.
In Hengelo heeft een gxoote groep
van werkgevers besloten de belasting
door de arbeiders zelf te doen beta-
len. Wij vinden ook dit onbillijk. Wat!
Het Comité van Actie tegen de Za- moei at arbeidei betalen voor zijr
kelijko «-siting op het Bedrijf tc aanwezigheid 1 Te Arnhem is men van
Haarlem, rzond heden opnieuw een plan doorbelde partijen de helft te
request aan den gemeenteraad, waar- laten dragen. Bijna even zot. Gedeel-
bij op totale uitrekking van de hef- de onbillijkheid wordt geen halve on-
fing dezer onbillijke en onzake- billijkheid, maar dxibbe e.
kelijke belseling wordt aangedron- Dc Minister, naar zijne meening Uier
gen. Dit nieuwe adres is vergezeld omtrent gevraagd, hoeft verklaard,
\an een toelichting waarin weder de- dat dit een interne regeling tusschen
zelfde argumenten tegen de belasting werknemers en werkgevers betrof,
worden aangevoerd, die bij het eerste waarin hij zich niet kon mengen,
request in Mei j.l. naar voren werden Xatürlijk, de Minister maakte zich en
gobracht. De opstelere zijn blijkbaar ai.
m begrijpelijkerwijs van dc gedachte Voortoopig zullen wij het hierbij la-
iulgegaan, dat een dergelijk stuk, zal ten en nog slechts opnieuw de hoop
het nia ongelezen in de prulleman- uitspreken, dat de Raad ra de a.s. be
den der geaüiesseerden verdwijnen, grootingsvergadering dezen post van
niet al te uitgebreid dient to z'.o. f 30o.Uf.M-— (geraamd) van het ge-
Toch is er nog wel wat over deze inoentelijk budget zal schrappen. He'
zaak tc zeggen, ook al hooren de wanhoopsaxgument: „er moet geló
dooi dt iecjufcstranlfcn geoppei-de be- wezen, waar zullen wij het anders
zworen voldoende te zijn, om den vandaan halen? kan thans niet meer
ACHT DAGEN Ui BERLIJN
DE POLITIE SNAUWT NIET MEER ARMOEDE EM DEMORALISA-
TIE TE óéN UUR OP STRAAT KAUWENDE fvïENSCHEN IN DEN
FOYER OE THERMOMETER VAN DE MARK.
Ofschoon, zooals ik aJ herhaaldelijk
zei, niemand het den vroomdeling in
Berlijn lastig maakt, moet hij toch
xorgeu, met de vooischriilen ixi 'i rei
ne te blijven, in üe eerste plaais dient
hij zich rustig le houden en ze.f geen
aanstoot te geven. Dat begrijpt wel;
iedereen! Behalve dan toch het twee-'
tai Engelsche dames, dat op een
avond in den onooigronrtschen trein
geen zitplaats meer krijgen kon en op
«e grolste manier uitpakte tegen het
Duitsche vo.k wan het wonaer, dat
eexiig-j toehooi-ders haar voguen, toen
zij uitstapten en proces-vorbaai lieten
opmaken oin zooveoi onheube.ijkheid. i
tiet bleken filmartisten te zijn, die j
in Herlijn woonden op een verloopen
pas.
-.ulke gekheden moet je in Beriijn
niet uithalen. Op je woorden moet je
pasten en op je pae. Al.een op die
voorwaarden kun je goeie vrienden
blijven met de politie. Daarom is
een van mijn eerste bezigheden ge
weest, een photogruphie-winkellje op
te zoeken, waar je een portret kon la
ten maken, dal met den pas moest
v.orden ingeleverd door ieder, die;
voor den eersten keer Berlijn bezoekt.!
Wij waren er met alleen. Er ston-'
oen ook een paar Engoloehcn cn
Amerikanen te wachten, /.oo'n atelier
*s de Plaats dor Onversobilligiieid.
Niemand Kan het wat schelen, of het'
portret mooi wordt: den phoiograaf
Diet, zijn helpster niet, je zelf niet,I
t is toch maar voor <lc politie. Je!
gaat op het houten stoe.tje zitten. De
phot.vgraaf kijkt nauwelijks, zegt al-I
leen; „Hut ab«etzen", want dal ver-'
langt de DOiitie. Dan draait do juf- i
'rouw 't electi'isdi licht op, de man
verdwiint 'n «ogenblik onder den doek
neemt ucn siuitdop van 't toestel af.
„Fertig". 01 je maar dadelijk beta
len wii. Vanmiddag om drie uur fcun-
je cp vertoon van een met geheimzin
nige tetóens bekrs-bbe.d carton netje
je portretten halc-n.
Als het zoover is, ga je met loorne
schreden naar de politie orn je aan te
melden. Een Pruisisch politiebureau,
met waar, dat is een plaats der grof
heid en' dea enauwens. Je komt bin
nen en s'.uit zachtjes de deur, op ge
drukt verzoek. Dx-ie ambtenaren zitten
het heote lokaai le schrijven en ne
men geen notitie van je, de vierde
heeft een langen staat voor zich en
vult daarop de antwoorden in van een
mede-slachtoffer. Hij vraagt van aJ-
les: naam, woonplaats, leeilijd, be
roep, waar je vandaan komt en heen
gaal, als naar gewoonte, maar ook
den leeftijd van je vrouw, vader,
moeder en meer dergelijke dingen
je beeft bij dc gedachte, dat hij aan
stonds ook den ouderdom van de aar
de nog van je zal willen hooren.
Met moeite noteert hij de Holland-
sche namen, terwijl landgenooten|
naast je staan te glimlachen. Maar
snauwen doet hij niet. Ik heb nergens
hooren snauwen. Is dat met. zijn hoog
heid den luitenant uit Pruisen veixlvve-
neu?
Teu slotte teoken je de lange lijst,
hoopt het beste van den inhoud,
geeft een van de onverschillige por
tretjes af en verdwijnt.
Er is in Pruisen meer omgewenteld,
dan de regeeringsvorm alleen.
Op straat trekt het je aandacht dat
al de agenten van politie op do hoe- En wanneer zij er komt, kan de Hge vreemdeling zich waagt, 's Avonds Want Duitsclfland heeft een spoor
:c-n van de-straten jonge kerels zijn.vreemdeling haar niet onderscheiden, één uur, wanneer alles gesloten moetl y. egnet als weinig andere landen en
^ttnirc nntrnro ziÏL UtS"
Verdwenen de oudi
het keizersregi
snorrebaarden Maar ik herinner mij nog heel goed zijn, sluipen er op de trottoire ongure
J~ republiek j hë| briefje van een Münchener: ,,a-s kerels rond cn fluisteren tot de naar
Hij
heeft er haar eigen mannetjes 011 ver-lik maar vijf gulden had.
trouwde aanhangers neergezet voor, wou ze niet prosent hebben,
de opstootjes, die immers ulujd, iede- er een bijdrage voor leveren. Onze le
ren dag, van uiterst rechts of uiterst'zers hebben die indertijd gevonden,
links, kunnen worden verwacht. Lu-'zonder deze bijzonderheid to kennen,
dendorffs aanhangers en de spionnen Welke wonderen zal de man .vel ver
van Lenin zijn nooit te vertrouwen. richt hébben mei die vijf gulden, die
Maar de politic is niet bang. „Sie wij hier soms zoo onveracliili.g kun-
kna.lt nieder", zegt ons een Duitecher, nen uitgeven?
die het niet de huidige regeering eens
is. Ze durft er op schieten.
Men zegt, dat er
buiten stroaniende bezoekers, over
uachtge/egenheden, waarvan do po i-
tie niet weten rnacr, terwijl in de na-
fa .Aieid taxi's wachten op een VTacht-
je-
Is de ondeugd te Berlijn erger, dan
zo vroeger was? Erger, dan zo nu in
andere groote steden is? Ik weet hei
niet, maar het lijkt onwaarschijnlijk.
De Oorlog, die groote Geweldenaar,
wiens muil het graf is van alles wat
Of liier de oorlog Gok de geestelijke
verwording: gebracht iheeft, die in an- J goed en zacht en vriendelijk in den
de re landen is ontstaan? Ik heb veel jmeixsch is, heeft immers gewoed over
.nen zegi, u:u ar s inicia<i£ï :n ue iktc :ince:i xs ontstaan.' ik heb veel tmensen xs, heeft immers gewoed over
Frïedrichsstrasse, op den Potsdamer iiooren fluisteren van onzedelijkeI heel Europa 1 En a!s hij ooit weer le- -
Platz, i'-nter ucn Linden sjofel gekice-, vertooningrtx, ongewenechto verhou- nxekonxt, zal hij met zijn laars hct!waaroP üll nuar den scliouwburg
,1. 1 1eaat. nou veen honcrer Dnn liii
zijr argariisatit .cai, in vergelijking
met vóór den oorlog, maar weinig te
wenschen over.
Nederlanders kunnen in 't algemoer
maar moeilijk aan den Duitschen leef
regel wennen. Het iniddagmua! wordt
er georuikt tusschen twaalf irur c-n
half twee, in dien tijd ontvangen du?
ook de restaurants hun buiteuland-
eche gasten voor het diner. Maar daar
de vreemdeling veelal laat ontbijt,
neemt Inj ook zijn middagmaal niet
voor half twee, twee uur.
Als inj daarmee om drie uur klaar
is, heeft hij te zeven uur, het tijdstip,
ehtvaardigheïd op ieder gebiedden oorlog iets andere zou
p En de demoralisatie? Ja, wat zou voortkomen, dan dood en verderf enniei,"ai
zijn dat een biljet van honderd mark men denken? Als miïïioenen men-verslapping en verwording;, wie hetj J!'IC: nomen naar enkele tafeltjes,
met ham en kaa6
anhópige blik 't oog van oen oplet-
tendon voorbijganger ontmoet, kan 't j
•:jn dat een biljet van honderd mark men ucimeii 1 ais mnnoenen men-'verslapping en verwording: wie net, «->
.•an eigenaar verwisselt. Hoeveel echen andore miüioenen te lijf gaan'anders meent, is een kind of een on- e 'n oyer te8en de wanden zijr.
ellende er huist achtor zwijgend© mn-I met kanonnen en geweren en sabelswaarheidspreker. jpezet. De rest maakt cercle. Dat wil
ren is niet te zeggen. Weduwen, vóór en iederen dag bloed zien cn akeiige zeggen: paarsgewijze scharen dt
den oorlog in goeden doen- achtergc-| wonden en modder en vuil van aller- Na de schouwburgvoorstelling zijn !nensc:1wl zich achter elkaar en .copen
laten, bezitten niets meer, d<? opvoe- lei soort, zou men dan denken, dat wij, rammelend van honger, want1" fe" C!rKC'1 dc zaa! cond, terwijl
ding van kinderen nxoel in duizendc j wie er overblijft en naar huis terug-1 sinds acht, negen uur hebben wij niets;Zy, veroverde broodje uit den vuist
gezinnen gestaakt worden; men kan keert, precies dt zelfde is aJa toen hij'gehad dat st 0 11 d in d© maag, gaan jop,, "wen-
liet niet meer notulen. Lieden die naar er heenging? En zijn vrouw, die hou-soupeoxvn; daarna drinken we nog er et, 13 n,et f1?- y
buiten nog een zekeren Indruk van
welvaart maken, eten in de intimiteit
van bun woning droog brcod. „Laat
u niet bedriegen door wat gij in de
restaurants, de koffiehuizen en dc
theaters ziet," waarschuwt mij een
Duitsoher. „Daar huizen de menscJicn
die nog door handel wat verdienen en
liever alios opmaken, dan marken te
sparen, dio toch vooi*tdurend in
waarde dalen".
an en. anderen kam hoor ik dat
de tooneelen van den dietributietijd
zich herhalen: stedelingen komen naar
de dorpen, om te zien of daar nog
wal voor lage prijzen te krijgen is.
De misère vertoont zich niet op restaurants en de danshuizen, waar
straat in de groote Duitsche steden.)de Sohieber komt en de onvoorzicii-
ger geleden heeft en zijn kinderen,gen3 een kop koffie en gaan togen
die dc fuebt ontgroeiden! Menschcnléén uur naar huis.
zijn geen cinomadjoeldeii, die wanneer! Er brandt al niet vCd licht in Ber-
ze hun tragiscii werk hebben ver-(lijn, maar nu is de lielft bovendien
richt, weer opgeborgen worden in de nog uitgedraaid. Van de laatste trei
kist, tot morgen. Als je z© uitstuurt nen komende menschen stappen met
op vrees!ijke inzeil, den lsrekcc soms
fijne draden in hun ziel cn groxe
draden worden grover en wanneer
dnn weer thuis komen, dan zijn
hei hun ncue ©n hun kin nog wel,
maar zij zijn het zelf niet meer, om
dat de mensch van binnen en niet
van buiten is.
Immoraliteit, ja natuurlijk. Vrou-
wen bij honderden in dc café:
spoed naar huie, hier en daar vormen L„ -
zich kleine groepjes, die de langzaam'Rf" n;iar,^nJ --
voorbijkomende politieman met »rg-tau.rant ln de.buurt en bestelt daar
niet aantrekke
lijk, dc vreemdeling doei ei met lich»
aan mee. Maar verstandig is het we!,
zooals hij opmerkt, wanneer in he!
tweede gedeelte van de voorstelling
zijn le:ge maag hem verwijten begint
te doen.
En zoodra de voorstelling afgeloo-
terende stemmen aan jc schouder, tot
bij den Ingang van '1 hótel toe
De nachtportier geeft den sleutel.
men, nieuwsgierig of het bier sinds
gisteren misschien alwa?r opgcsla-
Lnngzaam de trap opgaande denk' jeL Pt? W hlj n'elc€n- verondersteld
nnn i».i A»®» mia.» d°t hij een van de weinigen zou zijn
1 al deze misère onvermijdelijke
vaak overbodig© ook wel. In de nabij-, V, "fL
hcid fluiten treinen bij het binnenko-j 24
nien van 't station Friedndistraeee.
die niet speculeeren, dat de mark in
weer daalde.
i. C. P.
