HAARLEM'S DAGBLAD
Buitenlandsch Overzicht
WOENSDAG 22 NOVEMBER 1922 DERDg BLAD
DE MUSSOLINI'S IN BEIEREN WEREN ZICH GEDUCHT.
OVER DE CONFEREN TIE TE LAUSANNE.
den
Het nieuw© Duitsehe
ministerie
is er toch gekomen.
Maarof het ook lang zal blyvexu
De rijkspresident heeft Geheimiat d>.
Cuno tot rijkskanselier benoemd.
Het ministerie is als volgt samenge
teld
justitie: dr. Hcmze, lid
Rijksdag.
tconomieBeckerHessen, lid van
den Rijksdag.
Arbeid dr. Braun, lid van den Rijks-
^Voedselvoorziening en landbouwdr.
Muller—Bonn.
Fioanciëu dr. Hoernes.
Schatkist: dr. Albert, staatssecretaris.
Ryksweerdr. Gessier.
Verkeer: Gröner.
posterijenSlingl, staatssecretaris
ttner afdeeling in het xijkspostminis'.c-
inrahp de bezetting van het departe
ment van binnenlandsche zaken is nog
teen definitieve beslissing genomen.
je onderhandelingen met de diplomaten,
waarop men voor het ambt van minister
van buitcnlandsche zaken het oog
beeft laten vallen, zullen niet voor
Woensdagavond geëindigd zijn.
Cuno heeft een zakenministerie ge
vormd, dat voornamelijk zal steunen op
je midden-groepen. Het zal evenwol de
vraag zijn hoe het nieuwe ministerie
door den Rijksdag zal worden ontv.
^Donderdag komt de Rijksdag reeds
bijeen.
De „Vossische Zetiung" schrijft
aanleiding van de lijst der nieuwe mi
nisters dat daarbij vooral opmerkelijk
is, dat de leider der Duitsehe Volks
partij. Beoker, in het kabinet zitting
neemt. Daardoor wordt nog duidelijker
dan tot dusverre hei geval was, dat hei
kabinet-Cuno, in plaats van een onper
soonlijk kabinet van vakministers ol
«co kabinet van persoonlijkbeden, em
■ongesproken politiek kabinet is van de
burgerlijke arbeidsgemeenschap eu wel
aiccr speciaal van den rechtervleugel
daarvan, liet is niet waarscnijnlijk. ha:
daardoor de positie der sociaai-dcmo-
craten ten opzichte van het nieuwe ka-
biuet zal worden vergemakkelijkt. Voor
al opvallend is, dal, nu een man met
ecu economische positie als Cuno be
reid werd gevonden een kabinet te vo:
men, het niet mogelijk is geweest, an
dere leidende persoonlijkheden uit de
economische wereld voor dat kabinet
vinden.
Over
de houding dor beierscna
regoa ing tegenover de
nai.-soo. bewegmg
Romen ©enige nadere meüeueeiixiKon.
De lAttierscüie minister van burnetii,
taken, dr. Schweyer, boeit in den
Luuudug een opmerkelijke verkla
ring inzake het nat.-socialisme afge
legd Hij sprak van de „nationaal-
soc. partii, waarmee misscineu te
weinig rekening is geuouaen' wel
ker program in vale details welis
waar voor de regoering onaanneme
lijk. was, doch op andere punten door
huar zonder meer kon worden aan
vaard. In elk goval betrof het hier
grondstellingen, die niet steeds iels
nieuws brachten, dooh veelal reeds
van andere zijde waren uiteengezet.
Ouder levendige beweging van het
Huis deelde de minister mee, dat de
partij van Hatler sedert het succes
van Mussolini aanzienlijk was ver
sterkt. ook door toetreding van loden
der linksche partijen, Er bestond geen
aanleiding om tegen de partii ais zoo
danlu op te treden. Beieren was ten
aanzien van de politieke vrijheid der
partijen minder angstvallig dan Prui
sen. daar Beieren, evenals Hongarije
zich sterk genoeg gevoelt om uitwas
sen van het radicalisme, zoowel aan
de linker- als aan de reohterzijdo, al
leen af te snijden. Dat er af en toe
hat.-soc. excessen hadden plaats ge
had, wilde hii niet ontkennen en van
staatswege zou daarnaar- ten onder
^k worden ingesteld. In vele ge
vallen waren echter «Ie soc~-ikm.
prmoceerend opgetreden. Overigens
stride hij een verordening in het
vooruitzicht, waarbij de bewapening
d«r nat.-eoc. zou worden verboden en
strafbaar gesteld.
Bij de discussie over de nat.-soc.
excessen verklaarde do leider- der
soc.-do'm. in don Landdag. Auei-, dat
Zllü partij een „rücksiciitslosen"
'Injd zou voeren tegen ae groepen,
oie mei omwentelingsplarmen rond
liepen. Het gevaar ligt in de dreigen-
ineenstorting- der staatsmacht en
08 maatregelen tier Entente in geval
binnenlandsche onlusten in
buitsehland. De instelling van een
Sewaptnde „Selbstschutz" der urfoei-
derspartrj was noodzakelijk gewast,
daar de partij op 13 Nov. mededee-
'aj? had ontvangen van de voorgeno
men verwoesting der fabrieken in
'o,ïïi -r' daar de nat.-soc. zelfs over
aniiieriematerinal beschikten en bo-
®a<hen in nauwe verbinding ston-
Botebaeh. on*k°den organisatie
iarh'eri S rede werd herhaaldelijk on-
.,'™roken door opgewonden kreten
vin a partd?enooten aan het adres
dr SchweliniSter Van biunenI' zaken-
°e Brus8elsche conferentie
flat.toch door.
Ian»rfn°^r^ eiï ^u8solini hebben een
Smfn ondei'Boud gehad over de
ut Cj oonferentie, die te Brussel
worden gehouden.
Ojncaré, Lord Curzan en Mussoli-
fcn n?e elkander overeengekomen,
t» sls?heD Preinicr Theunis voor
»i> li tv' ®russelsche conferentie
- December te openen.
De conferentie te Lausanne
ïaamln^00iWOrdt 0U3 Ken,el<1 ua de
•pcoiiin°v «"Bad hebben formcele
Dn ''i,. vvorkzaamheden begonnon.
I»» Kr. -w p-
nn e» code van iedere zitting zal
klicAn. j'C'e conununiquë worden gepu-
d' somenuestcld door de officiccle
persvertegenwoordigers van Engeland,
Praukrjjk en Italië, die beelissen wat aan
do pers verstrekt zal worden. Iedere de
legatie ontvangt do officieele notulen,
doch deze mogen niet worden gepubli
ceerd.
Do journalisten hopen evenwel van
Turksche zijde uitvoerige mededeel ingen
over hot verloop der Conferentie to zul
len krjjgen. Deze mededeelingen moeten
eehtor onder ©enig voorbehoud worden
aanvaard.
Omtrent de Dinsdagmorgen gehouden
zitting dor Conferentie, wordt gemeld,
dat do Turksche delegatie verschillende
voorstelloh deed. Deze voorstellen loden
echtor alle oon volledig echec. In de eer-
Bte plaats verzocht do Turksche delegatie
alle zittingen openbaar to doen zjjn, doch
dit verzoek werd door de geallieerden
afgewezen. Vervolgens vroegen de Tur
ken de toelating ran alle staten, dio aan
de Zwarte Zee liggen als: Rusland en
Georgië. Lord Curzou wees ook dit ver
zoek af en herinnerde eraan, dat Rusland
ter Conferentie was uitgonoodigd, doch
niet was verschenen.
In de derdo plaats moent de Turkscho
delegatie, dat de Conforontie moest rvor-
den gepresideerd door oon Turk, of al
thans door een Commissie van voorzit
ters. Lord Curzon antwoordde hierop,
dat het de gewoonte in, dat de uitnoocn-
gendo staten een conferentie presideeren,
en daar de drie groote geallieerde mo
gendheden gezamonijjk de uitnoodigingen
verzonden, zullen do geallieerde verte
genwoordigers om beurten het presidium
waarnemen. Als ofiicioele talen werden
het Engelsch, Franscli en Italiaanseh aan
genomen, dooh het Fr.insch zal niet wor
den vertaald, daar allo gedelegeerden
deze taal verstaan.
Het verluidt verder, dat de Conferen
tie zich niot zal bezighouden met de
'kwesties dex grondstoffen, de oorlogs
schulden en de ratificatie der Italiaan-
scho koloniale gTenzen.
Poincaré, de Fransche premier, heeft
Dinsdag Lausanne al weer verlaten.
Het is evenwel niet onmogelijk, da-
hij nog eens terugkomt.
Omtrent het tweede onderhoud lus
schen Poincaré, Curzon en Mussolini
wordt geheimhouding in acht genomen.
Havas meent echter, de volgende bij
zonderheden te kunnen mededeelcn
Volgens Mussolini maakt het verdrug
van Sèvres geen melding van de voor
doelen, welke Italië het recht had te
verwachten. Frankrijk ontving het man
daat over Syrië, Engeland aai over Pa
lestina. Als compensatie voor deze ter
ritoriale voordeden zou Mussolini gaar
ne zien, dat aan Italië voordcelen van
economischen aard werden crschaft;
hij schijnt deze echter niet nader om
schreven te hebben, doch deze voordce
len zouden de aan Italië bij het ver
drag toegekende invloedssferen m
Klcin-Azië kunnen vervangen. Wat de
eilanden in de Acgeische Zee betreft, is
tusschen de geallieerden overeengeko.
men, om deze niet aan Turkije terug
te geven, zonder de toewijzing ech:et
definitief vast te stellen, Mussolini
schijnt de eilanden te willen opeischeu.
Verspreid nieuws
DE AMERIKAANSCHE SCHEEP
VAART.
President Harding verklaarde in oen
gezamenlijke zitting dor beide Huizen
van het Congres, dat het noodzakelijk
is, de wet betreffende ae subsidie aan
de Amerikaanaehe scheepvaart aan te
nemen, tc-neinde te vermijden, dat de
regeering groote verliezen zal lijden.
Harding verklaarde te erkennen,
dat sommige kringen dezen maatregel
vijandig gezind zijn, doch hij was van
oordeei, dat er geuu ander middel be
staat voor het scheppen eener groote
Amerikaanse!» haiiaeisajariac, wolke
in overeenstemming is met Amerika s
beteekenis op hanüelsgebied en rvelkc
in vredestijd vrachten zal kunnen ver
voeren en in oorlogstijd zal kunnen
medewerken aau de landsverdediging.
Harding zeide o.m.
„Amerika staat voor de keus, de
regeenng op de handelsvloot ontzag
lijke verliezen te lateu lijden, of wel
een groote handelsvloot te stichten,
vrelke voor de natie van de grootste
beteekenis is."
De president wees er op, dat van de
houten schepen der Amerikaonsche
handelsinarino ongeveer 12 1/2 iuil-
lioen ton werden geschrapt, waar
van de helft het eigendom van do re
geering is en 2.250-000 ton door de
regecring werd geëxploiteerd- Het ver
lies, dat de regecring door de exploi
tatie lijdt, bedraagt jaarlijks 50 mil-
lioen dollar. Harding noemde liet on
dragelijk, dat de regeering zou door
gaan met een exploitatie, die .onver
mijdelijk zulke zware verliezen ople-
vert. Bovendien noemde dc president
de uitgave van dit geld ondoelmatig
en zolfs geheel doelloos voor de stich
ting v;ui een onafhankelijke handels
vloot, die beter is tot stand te brengen
door aanmoediging van de particuliere
ondernemers.
Met het oog op de bloedige botsin
gen, welke te Keulen, Dusseldorp en
Dresden hebben plaats gehad, eu re
kening houdende met de mogelijklieid
dat ook te Berlijn dergelijke inciden
ten zijn te verwachten, heeft de Ber-
lijnsche hoofdcommissaris van politie
tot nador order allo openbare mani
festaties cn demonstraties in dc open
lucht verboden.
Er worden nieuwe ernstige botsin
gen gemeld uit Brunswijk, waar tal
van winkels zijn geplunderd, zoodat
de politie ten slotte een charge met de
blanke sabel moest uitvoeren.
De hongerrelletjes in Aken werden
•oortgezet. In de Adelbergstrasse
werd een winkel van de Belgische Coö
peratie geplunderd, en op verschillen
de andere plaatsen ontstonden op
stootjes. Sterke patrouilles doorkruis
ten de straten.
Iu Eschweiler, waar zich ook onge-
inkels geplunderd zijn, heeft de bur-
regeldlieaen hebben voorgedaan en
gemeestcr eene proclamatie tot- de be
volking gericht, waarin deze wordt aan
gemaand, zich rustig te houden De
burgemeester stelt voorts maatregelen
in het vooruitzicht ter voorziening in
den ergsten nood.
DE SULTAN VAN TURKIJE.
Een hericht. dat de -koning van Hedz-
ias den gewezen Sultan zou hebben uit-
gcaoodigd zich te komen vestigen ia
de heilige Mohammed aan sekt stad
Mekka, waar hem een hartelijke ont
vangst werd toegezegd, is niet beves
tigd.
Er schijnt in Kemalistische kringen
lo Konstantinopel een neiging te be
staan om het den EngeLchen te verwij
ten dat zij den Sultan als 't ware heb
ben ontvoerd, maar van Britsche zijde
wordt er op gewezen, dat de brief aan
generaal Harington, onderteekeud
door Mehmed Vathi cd Dia, khalicf
van alle Mohammedanen, duidelijk be
wijst, dat het initiatief is uitgegaan van
den Sultan zelf, die er herhaaldelijk
den nadruk op legde, dat hij niet nas
afgetreden. Gematigde Turken evenwel
gevoelden, naar de „VVcstm. Gaz.'-
bericht, een heele opluchting, toen zij
vernamen dat de Sultan uit Konstar.
tinopel vertrokken was en, toen ze de
bulletins van Reuter"s bureau lazen,
uitriepen „Sjoekkoer Allah!" (God zij
gedankt.)
In Engeland is men niet algemeen
ingenomen met de Britsche gastvrij
heid, die den gewezen Sultan te Malta
wordt aangeboden en dc „Weekly Dis
patch". die vernomen heeft dat dit ver
blijf des Sultanes wel honderd pond
sterling per week zal kosten, stelt de
vraag, of de Britsche belastingbetalers
die kosten van onderhoud moeten beta
len.
De vraag of de Sultan al of niet moet
worden beschouwd als afstand te heb
ben gedaan van zijn waardigheid van
Khalief, is thans op den achtergrond
gekomen door de verkiezing van zïjo
neef Prins Abdoel Medjid Effendi ot
Khalief.
In de Mohammedaansche kringen tc
Konstantinopel had men tevoren al ver
klaard, dat door het bloote feit van zijn
vlucht, de Sultan reeds als afgetreden
moest worden beschouwd, overeenkom
stig de voorschriften en de wetten van
den Koran, die bepalen, dat iedere
Khalicf, die den Mohammcdaanschen
grond verlaat, om op het grondgebied
der Christenen een toevlucht te zoe
ken en zich onder bescherming van
vreemden te stellen, „ipso facto" van
zijn waardigheden is vervallen.
IERSCHE MOEILIJKHEDEN.
Men is in Dublin bang voor repres-
saille maatregelen, wegens het terech'-
stellen op Vrijdag 1.1. van vier opstan
delingen. na veroordceiing door een
krijgsraad, wegens het dragen van ver
boden wapens. Ook Dc Valera heeft
onlangs weer eens een bedreiging ge
uit en wel, „dat ear bloed zou vloeien",
als Erskine Childers, de Engelsclie lei
der der Iersche rebellen, die Vrijdag
dag eveneens werd veroordeeld, wordt
terechtgesteld. Welk vonnis er intus-
schen tegen Childers is uitgesproken,
is nog niet bekend gemaakt.
In Inchicore. een buitenwijk van Du-
bline hebben Zaterdagavond vier op
standelingen het leven verloren, terwijl
zij bezig waren een landmijn te leggen
in den weg naar Curragh. De mijn ont
plofte namelijk te vroeg en drie man
nen werden aan stukken gescheurd en
drie anderen ernstig gewond, van wie
er later nog een in het hospitaal stierf.
Enkele minuten na de ontploffing wer
den de dood en cn gewonden gevonden
door een afdeeling troepen van den
Vrijstaat, waarvoor de mijn blijkbaar
was bestemd geweest.
Ook zijn verscheidene personen ge
wond bij een meeting op straat, die
daar Zondag gehouden werd en voor
namelijk bestond uit vrouwen, die pro
testeerden tegen het gevangen houden
van Miss Mary Mac Swiney, die in de
Mountjoy-gevangenis in navolging
van haar overleden broer, den Lord-
Mayor van Cork met hongerstaking
is begonnen. Er werd met stecnen ge-
YYorpen naar een gepantserden auto met
Vrijstaatsche troepen. Do soldaten
schoten terug en er werden een paar
menschen gewond.
Voorts was cr een bijeenkomst ia een
park te Waterford, als protest tegen <le
behandeling van gevangen Iersche op
standelingen. Er werden een paar
schoten gelost over de hoofden der
menigte heer., die zich daarop ver
spreidde. Mrs. Calhal Brugha Je
vrouw van den bij de belegering dei
Four Courts gesneuvelden leider en
dr. Katleen Lynn, die er gesproken
zouden hebben, leidden dc menschen
naar de kathedraal, waar een rozen
krans werd gebeden, vor de vier Vrij
dag terechtgestelde opstandelingen.
PRINS CEORCE VAN SERVIë.
De Servische kroonraad heeft dezer
d_gen te Belgrado vergaderd, ter bi-
spreking van het geschil dat ontstaan
is tusschen koning Alexander en diens
ouderen broeder prins George, die in
dertijd gedwongen werd, afstand te
doen van den troon cn die zich thans
beklaagt, dat hij onmogelijk kan rond
komen met de jaarlijksche toelage dit
hem verleend is. Dat zal neimand ver-
Dazen, die zich herinnert, dat priuz
George kostbare neigingen heeft cn
toen hij nog kroonprins was, juist we
gens zijn verkwistende eu aanstoot ge
vende manier van leven niet geschikt
werd geacht om de koninklijke waai-
digheid te dragen.
Thans had prins George een brief
aan zijn broeder, den koning, geschr»
ven, waarin hij zich er over beklaagt,
dat hij zoo kort gehouden wordt.
De ministeir-president had hem ge
antwoord: „Uw koninklijke hoogheid
wordt beschuldigd van onbehoorlijk ge
drag. Zoodra uw koninklijke hoogheid
zich meer gedraagt overeenkomstig dt
koninklijke waardigheid, zal uw apa
nage van 600.000 dinais weer worden
uitbetaald, maar de besluiten de; tu
nings moeten worden geëerbiedigd, en
uwe koninklijke hoogheid moet te Nisj
verblijf houden, gedurende 20 maanden
zonder koninklijke eerbewijzen."
Dc in ongenade gevallen prins heeft
daarop den koning nogmaals een brief
geschreven, waarin hij hem verzocht het
verleden te vergeten en belooft zijn
verplichtingen als lid van het koninklijk
huis te zullen nakomen. Daarmede
het onverkwikkelijke incident gesloten
en het besluit omtrent het gedwongen
verblijf te Nisj schijnt ook te zijn ia-
getrokken, althans een bericht uit Wo
nen meldt thans, dat prins George voor
nemens is een reis naar Amerika te
gaan maken, waar hij geruimen tijd
denkt te blijven. Dan is men meteen
het lastige en ietwat compromitteorcn-
de familielid uit Belgrado kwijt.-
VREEMDE WERKKRACHTEN.
Dit Parijs wordt geseind:
ternatiouale bouwvak conferentie,
die iicli bozig houdt met hei gebruik
van vreemde werkkrachten bij het
herstel der vet woeste gebieden, en
waarop Nederland is vertegenwoor
digd. nam in baeinsel een motie aan,
tot stichting van een internationaal
werkliedenbureau in Frankriik. welks
taak het zal zijn. syndicaal alle
vreemde werkkrachten te recruteeren,
welke Frankriik noodig heeft, om
het de meest mogelijke zekerheid te
verschaffen.
DE FRANSCHE VLOOT.
De Fransche -minister van
marine heeft bij de Kamer een wets
ontwerp ingediend tot vermindering
van het kader. Door dit wetsontwerp
wordt het aantal officieren met 20
verminderd en er wordt een besparing
van 13 millioen francs door verkregen-
UIT TURIJE.
Kemal hoeft namens de groote
nationale vergadering den nieuwen
Kalif een telegram gezonden, waarin
o.a. wordt gezegd, dat do vergade
ring met algemeene stemmen de ver
vallenverklaring van Mehmed heeft
uitgesproken, wijl deze een voorstel
van den vijand aanvaardde, dat er roe
moest dienen de Moslemsche gemeen
schap te vernietigen door het in den
steek laten van een Kalif-zetel, het
vluchten op een Engelsch vaartuig en
het inroepen van buitenlandsche be
scherming.
UIT ITALIi.
een telegram uit Milaan
de fascisten te Soron-
ue da Kamer van Arbeid fen het
lokaal der communisten geplunderd
en verwoest. De plaatselijke fascio
stiet de schuldigen uit en gaf hen bij
aet gerecht aan.
EEN NIEUWE ARRESTATIE IN
CRIEKENLAND.
De vroeger cnef van den Generalen
Staf Exaaactvles is gearresteerd.
Stadsnieuws
6 technique nci bailing der
L. U "«dl.
In het Brongebouw had Dinsdag
avond de aaugeaondigde vergadering
plaats, uitgescureven uoor hei „uomi-
van actie tegen de onderwijs-
rsiechtering waarin de heer 'in.
M. Ketelaar, lid aer Tweede Kanier
ais spreker optrad.
Onder de aanwezigen merkten w.j
i den wethouder 1111. M. Öliugenoerg,
net lid van den raad, den heer A. *i.
boes en verso-heidenen, die bij het
onderwijs in deze gemeente werkza i n
zijn.
Bij do opening der vergadering
deelde de voorzitter, de heer F- Wy-
nia mede, dat in Haarlem 200 lijsten
m ouiioop zijn, maar dat nog slechts
de helft van het aantal straten in
betverking is. Het coinité denkt er
nu aan lysten uit te reiken om er
kennissen mede te bewerken, om te
gebruikeu op vergaderingen en op
werkplaatsen en om ze in cafés neer
te leggen.
Verder deelde spr. mede, dat ook in
de omliggende gemeenten druk wordt
gewerkt. Hij gaf daarna het woord
aan don spreker van den avond hot
Jid der Tweede Kamer, den heer Th.
M. Ketelaar.
De heer Ketelaar zeide dat het ont-
•erp inzake de technische herziening
an het L. O. aan ons onderwijs on-
oemelijke schade dreigt aan te bren
gen. Wy leven nu in een tijd van be
zuiniging, maar zeker niemand had
er aan gedacht dat op 't onderwijs
zou worden bezuinigd. Het is won
derlijk dat indien men van bezuiniging
spreekt daarbij in de eerste plaats aan
ue onderwijswetten wordt gedacht.
Want wanneer men den toestand van
liet land naar boven wil brengen, dan
^iient in de eerste plaats te worden
gezorgd dat de kinderen van het
olk goed onderwijs ontvangen.
Urn te kunnen bezuinigen werd een
besluit genomen om op alle hoofdstuk
ken van de btaatsbegrooling 17
te bezuinigen. Dat is eenvoudig, maar
daarom reeds veroordeeld, in plaats
1 na te gaan waarop kan worden
ittinigd werd gedecreteerd op alles
te bezuinigen. Had niet in de
ste plaats op marine en oorlog
moeten worden bezuinigd 'I Maar dat
geschiedde niet. Er is niet nagegaan
v.aarop het lijdeu kan om te bezuini
gen. Feitelijk is nu op onderwijs^ kun
sten en wetenschappen 35 millioen
bekort, waarvan dan op het lager on
derwijs 31 Vo-
Dat kan niemand die hart heeft voor
het lager onderwijs goedkeuren. Ze
ker er kan wat woruen be-spaard op
dat onderwijs er worden te veel
kleine scholen opgericht maar een
bezuiniging van 31 op dat onder
wijs moet het ten gronde richten. Vele
kinderen ontvangen alléén lager on
derwijs en daarom dient dat ouderwijs
goed te zijn. Gezorgd dient te wor
den dat ons toekomstige volk op een
goed en hoog peil van ontwikkeling
staat. Daarom is niet goed te keu
ren dat minister de isser, die een
inderdaad goede J„_ O.-wet gaf, nu
zijn eigen werk geheei gaat afbreken.
Nederland was nu op het gebied van
het Lt- O. andere landen vooruit. En
zal men dat nu gaan afbreken omdat
het eeuige millioenen kost? Dat is
toch al te dwaas.
Maar dat is ook nog wat anders.
Eindelijk kwam onder 't ministerie-
Gort van der Linden de pacificatie
op onderwijsgebied tot stand, en dat
in het belang van het ouderwijs, met
de bedoeling om dat onderwijs op een
hooger peil te brengen, ue wet De
Visser, die daarna tot stand kwam,
was zóó ingericht dat daarvan een goe
de toestand voor de toekomst van het
onderwijs werd verwacht. Nog in 1920
zeide minister De Visser ip de Kamer
dat bij een bezuiniging de waarbor
gen voor do deugdelijkheid van goed
onderwijs in geen enkel opzicht mo
gen worden aangetast. En in 1921
zeide minister de Visser, dat geen
maatregelen mogen worden genomen,
die kunnen leiden tot een opschorting
van de uitvoering van de L.O.-wet.
In 1922, op den -.en Januari schreef
de minister nogmaals in ccn Memorie
van Antwoord aan de Eei-ste Kamer
dat de deugdelijkheid van goc.1 on
derwijs bij ccn technische herziening
onaangetast moet blijven. Toch
eonige maanden daarna diende de
minister oen ontwerp in waarbij dat
I wel geschiedt en waarbij hcj t lager
onderwijs 60 jaar wordt terugge
bracht. Dat is va:» een minister van
onderwijs uiet te begrijpen. De mi
nister gooit nu al het goede eenmaal
dooi hem opgebouwd, voor goed
overboord. Dat doet denken dat de
minister handelde onder den druk
van den minister van financiën. Had
do minister gezegd: laten wij eenige
bepalingen een paar jaar opschorten,
dan was dat wat anders geweest. Met
't nu ingediende ontwerp wordt inder
daad, spr- durft dat gerust zeggen,
't lager onderwijs geheel bedorven.
Opmerkelijk is, dat met „Volkson
derwijs", vereenigingen van onder
scheiden richting aan éénzelfde actie
nu deelnemen. In alle kringen, in die
van rechts en in die van links wordt
do indiening van dit ontwerp betreurd.
Een bewys dat de zaak van het on
derwijs die van heel hot volk is ge
worden. Do overheid dient te maken
dat er .voor alle groepen van het volk
goed onderwijs is. Maar volgens 't
nieuwe ontwerp moet indien er maar
17 leerlingen ziju een school worden
gesloten en kan alleen indien cr 24
leerlingen voor in aanmerking komen
school worden opgericht. Dat is
een bepaling waartegen dient te wor
den opgekomen.
Een ander nadeel van het ontwerp is,
dat het aantal onderwijzers wordt ver
minderd. Voorgesteld wordt hot aantal
leerlingen voor één onderwijzer op 40 te
bepalen. In kleine scholen wordt op die
manier het onderwijs hoe langer hoe min
der. Tot 50 leerlingen kunnen do klassen
worden opgevoerd. Maar 't feit aal zich
voordoen dat in de middenklaasen meer
dan 50 leerlingen zullen komen, tot 60
Ook dat is niet in het belang van het
onderwijs en maakt dat niet allo kinderen
olledig onderwijs kunnen ontvangen.
Van die groote klassen zullen do vlugge
leerlingen geon nadeel ondervinden, maar
do middelmatige leerlingen zullen zoo
niet vooruit kunnen komen.
De onderwijzer zal dan de leerlingen
niet leeren kennen en zich niet indi-
dueel met hon kunnen bezighouden.
Een dergelijk slechter worden van het
onderwijs kan niet worden aanvaard. De.
minister berekende dat volgens dit sys-
in de toekomst ©en 600 onderwijzers
zullen kunnen worden bespaard. Om
daartoe te komen wil de minister indien
ncaturen komen, zo niet meer vervul
len. Aldus zal het onderwijs wordeu ver
slechterd. De minister wil nu reeds niet
plannon voor nieuwe scholen goodkeuren,
indien niet localen voor minstons 48 leer
lingen worden gebouwd.
Bowys dat do minister wil doorzetten,
hoewel door hom niet is uiteengezet hoe
zijn plannen in de practyk zijn te ver-
o/A-aüjken, Allerlei onderwijsmannen
keuren die plannen af, ook de geestver
wanten van den minister.
Zelfs mag een gemeentebestuur niet
voor e-.gen rekening eon onderwijzer aan
stellen. De minister oordeelt, dat dit on
toelaatbaar is. Hy wil de onderwijzers
het land distrlbueeren. Minister De
Geer staat er op dat het ontwerp op de
voorname punten zal worden aangenomen
n rammelde reeds met de portefeuille
oor het geval dat dit niet mocht ge
schieden. Of de wet zal worden aangeno-
is nog te bezien. Maar wanneer er
reuzenpetitionnement komon zal, dan
staat te bezien of de ministers zich nog
.et eens zullen bedenken. Daarom wekte
spr. ton slotte op om van heel het land
uit, ook van Haarlem uit een sterk ver
te doen uitgaan tegen dit ontwerp
wet en het petitionnement te teeke-
in het belaug van 't onderwijs en van
de toekomst van bet \olk. (Applaus).
Nadat dan was medegedeeld, dat een
sympathiebetuiging is ingekomen van
het plaatselyk Arbeidssecretariaat, dat
bereid is om met alle middelen mede te
werken om deze verslechtering van het
onderwijs tegen te gaan, bracht de voor
zitter dank aan den spreker voor zjjn
sympathieke rede.
Tenslotte werd de volgende motie aan
genomen:
„Do vergadering, bijeengeroepen door
het Comité van Actie tegen de Onder-
wy8versleehtering, gehouden op Dinsdag
11 Nov., 's avonds 8 uur, te Haarlem,
gehoord do besprekingen over hot aan
geboden Wetsontwerp tot Technische
Herziening van de Wot op hot Lager On-
dorwijs,
spreekt als haar meening uit, dat het
jrgrooten van het aantal leerlingen per
onderwijzer, de aangekondigde herziening
het Bouwbesluit, het ontnemou van
het recht aan gemeente- eu sehoolbcsta-
oin meer onderwijzers aau t© stellen
dan de Wet vermocht en om bij stichting
scholen boven do normen van het
Bouwbesluit uit te gaan, cn
de wijziging dor wachtgeldregeling
voor het Lager Onderwijs in de hoogste
mate nadoelig moer worden geacht.
vertrouwt, dal de Tweede Kamer der
Staten-Generaal het ontwerp, zooiüa het
daar ligt, niet zal aanvaarden."
Afciesllngsonderzoek der
ProYinelaU üsgrooting
Verschenen is het algemeen verslag
der afdeelingen van de Provinciale Sta
ten over de voordracht van Gedeputeer
de Staten tol vaststelling vanie. dc
begïoóting van de provinciale inkom
sten en uitgaven, dienstjaar 1923; st
een ontwerpbesluit tot heffing van op
centen en 3e. een ontwerj>besluit tot
het aangaan van een gcldleening.
Het verslag meldt dat „meerdere le
den", waatonder wel verscheidene le
den zal moeten worden verstaan, er vol
doening over uitspraken, dat thans,
door behandeling in extra vergadering,
na onderzoek in ae afdeehngen, de g<-
legenheid beslaat, om de bcigrooiing
meer diepgaand te beschouwen dan
vroeger steeds geschiedde.
Over de taak van het provinciaal b:-
stuur werden uitvoerige besprekingen
gevoerd. Ook de gezondheidszorg
vormde een onderwerp van bespreking.
Vele leden spraken den wensch uit da:
de provincie verder strekkende maat re
gelen nemen zal ter bevordering vaa
de openbare gezondheid. Verscheidene
andere leden oordeelden dat het provin
ciaal bestuur op dit gebied reeds veèl
heeft gedaan.
Verder werd de nood in den tuinbouw
besproken. Gevraagd werd wclko mij-
dclcn kunne» worden aangewend om
den tuinbouw te hulp te komen. De
noodzakelijkheid van het verschaffen
van cr edict aan niet-kapitaalkrachtig(
tuinbouwers werd bepleit.
Vele leden voerden aan dat kon mor
groenten cn aardappelen op de produc
tiepiaatsen verzamelen en in de steden
centrale markthallen aanvoeren
daarmede zoowel de producent als <1<
consument zeer gebaat zouden zijn. Ds
provincie in samenwerking inet d?
gemeentebesturen kunnen hier een
groot en goed werk doen. Anderen za
gen in dat middel geen heil.-
De provinciale bedrijven vormden
mede een onderwerp van bespreking.
Over de weaschclijkheid van Overheid*-
bedrij'ven waren de mcenlngen ver
schillend. Vele leden betreurden het
zeer dat dc commissie van onderzoek
uit de Staten in 1921 benoemd inzake
het P. E. N. nog steeds niet het rap.
port van haar bevindingen heeft over*
gelegd.
Sommige leden vroegen wat cr j'uist
is van het gerucht dat de Regeering
door middel eener wet de qusestic der
leveringscontracten van het bedrijf aau
de gemeenten wil regelen. Ia verband
hiermede vroegen enkele leden om
mMedeeling van de exploitatie-uitkom-
sten van het P. E. N'. over 1922, voor
zoover deze thans bekend zijn, bijv.
over het eerste halfjaar of de eerste
drie kwartalen van dat jaar.
Verscheidene leden drongen aan op
spoedige regeling van het verkeer met
zware vrachtautomobielen op wegcn«
Sommige leden vroeger krachtiger lei
ding van Ged. Staten dan zij hebben
gegeven bijv. bij het P. E. N. Zonder
vooruit tc loopen op het P. E. N.-rap
port wilden deze leden toch reeds als
hun gevoelen te kennen geven, dat de
houding van Ged. Staten in deze zwac
is geweest. Dc algemeene indruk van
deze leden is, dai Ged. Staten veel ts
veel overlaten aan de ambtenaren eu
dat meer leiding van de zijde van Ged.
Staten in hooge mate gewenscht is.
Verscheidene leden klaagden over het
lang uitblijven van voorstellen aangaan
de onderscheidene onderwerpen, waar
van regeling urgent moet geacht wor
den. Vele leden spraken den wensch
uit dat getracht zou worden zooveel
mogelijk te bezuinigen door een meei
economische inrichting der diensten ca
bedrijven. Ook werd aangedrongen op
beperking der uübreiding van perso
neel en waar mogelijk op inkrimping,
zoo noodig door het stellen van langer
werktijd. De wenschelijkheid van insiel-
ling eener bezuinigingscommissie werd
bepleit.
Verscheidene andere leden Eaven 00*
ui een geregelden arbeid van bezol
digd personeel de voorkeur boven een
tijdelijke en tijdroovendc werkzaam
heid van Statenleden, die meestal be-
aarliik zich daaraan vi Idoende kuu-
-a geven. De ervaring beeft naar han
meening wel reeds aangetoond, dat van
dien arbeid beter resultaat is te ver
wachten en dat de daaraan verbonden
kosten ruimschoot; gerechtnardigd
nocten ivorden geacht.
Zonder vooruil te loopen op het rap
port van de bijzondere Stateucommis-
het P. E. N.wenschen -.ij tocb
mede te deelen, dat deze commissi»
voorstelt de instelling van eeu contro
leerend orgaan ten dienste van de
bedrijven, welks werkzaamheid voor
een deel overeenkomst zal vertoonea
met die van een provinciale rekenkamet.
De werkzaamheid van dit orgaan nu,
zou naar hun oordeel zonder tc groo'e
kosten uitbreiding tevens dte.istbaa*
kunnen worden gemaakt aan dc boven
bedoelde taak van bezuiniging op
cn meer economische aanwending van
de provinciale uitgaven in het alge
meen. Naar hun meening zou ccrha've
alvorens in deze eenige beslissing
wordt genomen, de behandeling van
het P. E. N.-rapport dienen te worde*
afgewacht.
Eenige leden spraken den wensch ui:
dat dc toelichting der Begrooting in hel
vervolg vergezeld zal zijn van een bi-
knopte zakelijke nota aangaande den
toestand der provinciale financiën. Ver
schillende vragen werden gedaan naai
aanleiding van de jaarwedden van de
provinciale griffie, nadat was opge
merkt dat op de bogrootinjj voor 1918
voor jaarwedden aan de griffie cn
schrijfloonen weid uitgetrokken 82.000
tegen f 245.000 op de Begrooting voor
1923-
Enkele leden achtten den tijd geko-
en om over te gaan tot herziening vai
het reisbesluit. Zij meenden dat Staten
leden cn hoofdambtenaren zeer goed
tweede klasse kunnen reizen. Vele leden
meenden te weten dat het drukwerk ge
raamd op f 40.000, ongeacht nog da
kosten van provinciaal blad en verslag.
Statenvergaderingen, orde-; ands ge
heel of bijna geheel wordt epgedragen
tan een Haarlemschen drukker. Ge
raagd werd naar de juist he: cn de
redenen hiervan.
Verscheidene leden spraken hun ern
stig leedwezen uit over de vermindering
van het bedrag op de staaifhegxooiing
voor 1923 uitgetrokken voor den bouw
•an een nieuwe sluis te IJmuiden. Zij
noemden dit een zuinighesdsu aatregel,
die zeer betreurd mect werden en
wcnschten dat Gedcputecde Staten bij
de regecring krachtig zouden aan
dringen op snellen voortgang van de
zen bouw. Het belang van Let geheels
gewest cn vooral van dc haren van Am-
terdam is hierbij zeer nauw betrok
ken, terwijl de uitvoering van Let werk
n productieve werkverschaffing
.mt. Wordt de r- L .'i-ijdrage niet ver
hoogd dan zal dc p?ovincie aanmerke
lijk minder hebb::i uit te keeren dao
het voorgesteld bedrag van f 137.900.
TRAMPERSONEEL.
Dinsdagavond v- r.-ulerde in „liet
Blauwe Kruis" do «Adwline Haarlem
•au de Nedierlaivisché Vereeniging
-a-n Sneor- cn Tt.-n>rveci>eraovi'r'l. ter
!>ftSDrck?Psr vnn de nieuwe dienstor
der van de directie Carbeldetiidverlcu
cine in veiband nut tarieJsverlngirvcl
De hoer Wardenburg opende dc
lieenkomsi en dide mcd*\ dat op
1 jongste driernnnndelijJceche bijeen
kon -.'t tnssuhen directie en de vcrtc-
rdigcre van de oreati'.nties,
de lieer Burec-rjdijk de nieuwe
dienstorder voorlas. maar cr seen
discussie ever Wtvnsohte.
Doel van deze bijeenkomst was, ta
nroteeteeiren tccen de dbpr do direc
tie vocreestekte slch ter-mak in- van
de arbeidsvoorwaarden.
Nadat de heer \Y.-.rdcivl>u.-« nog had
me dece eeld. dat er ook tram mannen
uit Za.nd\ oort. HiUeeom «n Veteer
aanwoeig waren, gaf hii het woord
aan hoofdbestuurder Peterne
Deoe begon rne4 te zoggendat door
deze nieuwe dienstorder het personeel
blijkbaar weer wakker is geworden.
De reactie, rei st>r.. bad niet zoo'n
glooien omvang aangenomen als de
arbeldersMaaoo zich meer schrap had
-zot. Het is iammer. dat de arbeldert
liet geweer niet hii den voet gehouden
hebben, om de aanvallen van de pa-
'- - oons ot> dé uaa verbeterde arbelds-
XX-waarden te weeiotaun. Snr. achf
het dan ook eon gelukkig verschijnsel,
dat in het spoor- on tramwegpersoneel
oen flinke kern van moderne vakbe
weging te vindon ia. Dc directie beeft
F an ook niet dé door commissarissen
voorgestelde vere'echtingainaatJege
I n volledig durven invoeren. Maar
toch is het verzet niet massaal ett
kraelitie genoeg geweestde heeren
gaan nog vorder voort op den weg
v an de reactie, zeide sirr.
Hei trampoisoneel is er altiid wat
slechter aa»> toe gevveert dan het
