Parüsche Brievsn
/JJIII
iÉ!
,GEMENGI
•Jo NIEUWS
Causerieën over Wetenschap
en Techniek.
fllllLEK'i OaS3E.Au
Dinsdag 16 Janaari 1823
DERDE 3LAD
DE KOMENDE CEBEURTENiSSEK.
(Van onzen correspondent).
De dagen van syannmg zijn welis
waar nog nie-t gche&i voorbij, maar
li-ti gawioiitigste ooguibiTi iienben we
torli DoleeJd. Als :k een veigx-.ijkiin,'
zou moeten maken, dun zou ik zeg
gen, dat we nog maai een dug ken
nen, waarop du groote geheimenissen
om» zuó iieoben pezig „ebouotn. Hel
wa»- Kort vcor nel e:uae van den ooi-
log, toen mon naar bed ging mei de
overtuiging den volgenden dag de
Duiiaciie troepen onder de Are de
ïnomplie te zien maxciièeren. En
thans, na een zoouis ire.t boot
clatanto overwinning, tiians na een
„viede" van vier jaren, beieven we
een zelfde emotie, vragen we ons weer
al; zal het een victurie voor de J?ran-
scben zijn ofeen algeheel© ne-
dcrluagt Men kent den uitslag. We
iiobiben van danabatuheid gezucht
toen Lloyd George wegging en we
hebben de couruiuen wiiJen gelooven,
die liun vreugde uitspinnen, dat wc
thans te doen hadden mei een over
tuigd vriend van rxöi.Knj.k, Bonar
Low. Wanneer ik nel geen tnans go-
sünedde eens mug bezien, van een
anuer standpunt dun netwerk dc beer
Fomcaré uin'eenii, dan zou in zeg
gen, dat Bonur Law, boe haul z.jn
meening valt, geen ply ben beeft ge
geven, bet minder goed mei b'iank-
rijK voor te beüoen. Zijn uiteenzet
ting oevalt ons door Laar be.der-
zieiidiieid. Want bel is nu toch vol
doende gebleken, dat we mee verder
komen met de lot nu toe door Briand
en Hoincaré gevolgde puatiex. ik zou
oeze meening niet durven uitspreken,
wanneer ik niet een onderzoek in lo
co had ingesteld. Ik heib een heiaas
wai kort, maar grondig ondeizoek
gehouden in de Uunstuc gebieden
wear de beer Poincarê gouuiuijneu
meen', ie vmden. En ia meen ic neb
ben kunnen constateeren, ook na me
nig ondernoud met Dunscbe indus
trieeien, dat het een mager maal zul
ziju voor den heer Poincarê. Ik bad
dan de streek waarnaar Pouicaréd
begeerten uitgaan, smal bet. uitüie-
kon van den oorlog niel meer gezien.
En tbansheb ik bet niet meer
kuniie^i herkennen. Het is er één groo
te misère. Jüie oeroenide groot-mdus-
trieen, we.ke mil.iarden zouden moe
ten opleveren, zijn vei worden. Dat is
dan ook de reden, dut de betrokken
Diiitschers zich niet zot diep onge
lukkig voelen na net springen van
d.e conferentie, ais .nen zich zou voor
stellen. Men redeneert Jieei nuchter:
een bezetting beleekent goedkoope po
litie en douane. Laat r-oincaié maar
zijn gang gaan; bij vindt toch geen
baat bij zijn drastische maatregelen.
Om op Honar Law's uiteenzetting
teiug te komen: men bescnouwt liet:
ais een ernstige en wc,gemeendp raau-
geving om een einde te maken aan de
tol nu toe gevolgde politiek Zeker,
wanneer men aluus redeneert:
Duiiscnland is ons tin en dal schul
dig, maar weigeri dus we gaan
hei halen, dan is men geneigd sym
pathie te voelen voor de sohuld-
ei-chcrs, omdat zij bi bun recht zijn.
Maar wanneer ile sympathie op hech
ter bases is gegrondvest, wanneer
rnen aan het vü.k veiKUOcnt is omdat
rr.en met en voor hen geieuen heen,
dan wil men ook dat dat voik nieuw
lijden en nieuwe onm-eringen worden
onthouden om lot zijn rechtmatig
doe) te komen. Welnu, na tbans ge
zien te hebben wat <ie „bun is en
na becijferd te nebben, weike offers)
men zou moeten brengen, zeg ik dat
Frankrijk verder van zijn overwin I
ning raakt, wanneer nieuwe vijande
lijkheden tegenover het Duitsdie Rijk I
worden geopend. Want men mag nu1
■we. zeggen: de bezetting koet ons
niets, maar dat is een absolute on
juistheid. Tot nu toe heeft DuitsCh-i
land de kosten van het enerme be
zettingsleger gedragen, maar ook
aan die prestatie .ran een einde ko
men. Het Duitscbe volk is verbitterd
over de vreemde bezetting, welke meer
eiacht dan haar aanwezigheid billijkt.
Als Ik even, ter verklaring, 'een zij
sprongetje mag maken, dan zou ik
dit voorbeeld willen geven: in Keulen,
waar niets dan Engelsahe troepen zijn,
krijgt de bevolking geen druppel melk
omdur de hoeren soldaten dit voor
hut koffie en thee opeischen. Derge
lijke feiten dienen gesignaleerd te wor
den en ik haast u»c mede te deelen,
dut de Fransche bezetting minder
drastische maatregelen neemt en al
leen het strikt noodige vraagt (en de
troepen worden dan nog van Frank
rijk uit van proviand voorzien) om
haar aanwezigheid op Duitsck terri
toir, ter beveiliging van de eigen
grenzen en om het vredesverdrag te
eerbiedigen, te rechtvaardigen.
Ik kom nagmaaie op de voorstellen
van Bonar Law terug. Wanneer men
een» uitrekent, wat dit voor Frankiijk
zou büteekenen, dan zat men ook on
middellijk moeten erkennen, aal Jiet
voorstel onmogelijk door JPoincaré
kan worden aangenomen. Dat men in
Frankrijk geen ooren heeft naar een
mcratorium aan Duitschland, betreu
ren we. Maar Bonar Law s plan in
cijfers uitgedrukt zou voor Frankrijk
beteckenen:
Frankrijk zou aan de Vereenigde
Staten nog veertien milliard gouden
Marken .schuldig zijn. Zij zou af
stand moeten doen van 59 milliards
voor <le lierstoltingegs'.den en de pen
sioenen. Totaal 73 milliard. Luyolaiid
zou aan de Ver. Stalen i5 milliard
schuldig zijn en slechts 30 milliard
voor de pensioenen j,mj» geven. Dat
maakt tezamen 45 milliard. En Enge
land hoeft niets voor wedei opbouw
uit tc geven. Om dus, zooais Bonar
Law voorsitclde, Frankrijk's schuJd-
eiscli tot op 11 mi ll i i rd tc reducee-
rcn. zou Frankrijk dit op moeten ge-
3H milliard obligaties C;
9 milliard WJO miilioen gouden
marken, welke aan Bdeie moeten
terugbetaald;
1 milliard gouden marken, welke
zijn opgeborgen in de kelders van de
Bank oi England. en dat alles on
afhankelijk vau de groot a cpoflerin-
geii, weike Frankrijk zich zou moeten
getroosten op de ooligavies A en B.
He boen we, zooais ii.erboveTT ge
zegd veel sympathie voor Bonar
Law's politieke geste, dan moeten wc
tbans zijn houding als financier la
ken. V\ e wirien er maar niet van pra
ten. dat zijn voorstel typisch En
ge.sch" is en dut het verschil tusschen
ue baten voor Frankrijk en Engeland
werkelijk te groot is die rollen wor
den geheel omgekeerd, want Enge
land heeft toch met eeri honderdste
geleden van de misere welke Frank
rijk verdroeg) maar ons alleen tot
de cijfers bepalen. En dan hoeven we
niet een oogenblik te aarzelen om te
zeggen, dat Frankrijk met geen mo
gelijkheid op dit voorstel kon ingaan.
Do Engelscho premiers zijn blijkbaar
slechte rékepmeesters. Het zou te \er
vc-eren om aan deze korte bespre
king van de feiten van den dag een
exposé van dc Fransche fiiiantien
vast te hechten, al hoop ik hierover
binnenkort wei een opstelletje te
schrijven, maar er zal ook niemand
zijn buiten de Brïtsche premier
die cén oogenblik Turft veronderstel
len, dat Frankrijk z:ch zulke opofle-
ringen kan getroosten. Een verdrag
in dien geest zou liet doodvonnis
voor het land dat reeds zulk een ge
voelige knak (welke reeds doodolijk
zou zijn voor een volk dat minder
vivaciteit heeft) heefi gekregen dooi
den oorlog en door den gemolesteer-
den vrede.
Wat tbans, in deze moeilijke uren,
a«s „gunstig" wordt aangemeikt, t.w.
de nau were vriendschap m=t Belg ié
en Italië,' liet is heel mooi om de
groote menigte wat rustig ta houdeu.
Ma ar het belang uietwau weegt niet
op tegen het' geledén verlies. We had
den, na de voorbesprekingen in Lon
den gehoopt op een vriendelijke op
lossing en het Franscho plan was
zóo samengesteld, int wijzigingen in
den geest van het Bmsehe voorstel
ingevoegd konden worden. £n zelfs
ce onverbiddelijke Poincarê was voor
detail-wijzigingen te vinden Maar
het befaamde voorstel Bonar-Law was
ra" om er iets n genover te stel
len. Als Duitschand eei'B de macht
had gehad om op dit oogenblik de
wetten voor te schrijven waarlijk,
ik geloof dat men meer consideratie
gehad zou hebben tegenover rechten
en in oorsprong - rechtmatige
c-ischen. Belgie en italie staan echter
in zulk een andere verhouding tot de
scliuld-quaesties dat we hun mede
werking niet van overwegend belang
achten. In alle gevallen zal het van
hoegenaamd geen invloen zijn op de
komende feiten. i
Andermaal zien we met verlangen Thans Is alles geprobeerd en een
uit naar het oogenblik, dat de Ver-i evemtueele bezetting van het Ruhr-
eenigde Staten zich met de Europee-gebied zou wederom slechts een po-
scha aangelegenheden willen be- ging zijn om het verbroken even-
moeien. Men logge hol toch niet ver- wicht te herstallen. Mr,ai deze poging
kec-rd uit en 't kan niet genoeg her- zal, zdoals ik vrees, nooit rnet euc-
Ihaald worden (in verschillende Duit- ces worden békroond. Daarom zien
'ache kringen werd mij verzekerd, dat wo, èn voor 't heil van Frankrijk èn
men hiervan overtuigd is): F'rankrijk voor 't heil van Duitschland, dat de
wi' geen veroveringspolitiek voeren, maatregelen welke in voorbereiding
Het vraagt slechts vrede en de mid- zijn, overbodig worrlon door een
delen om te loven. Dit laatste is Amcrikaansche inmenging. Niet al-
Frankrijk ontnomen. De offers zijn te leen de twee ex-vijanden, maar héél
groot geweest en wanneer niet zcér Europa heeft dezen steun noorlig.
spoedig wordt ingegrepen, dan is het 1
land finantieel niet meer te redden. 1 HENRY A. Th. LESTURGEON.
.JÉiiS
DE MISDADEN DEE KU KLTJX KLAK.
In rake den moord op Daniels en Ri
chards te Mer Rouge in Louisiana zyn,
naar dc „Daily Telegraph" meldt, aan
don attorney-guneral van dien staat, Coeo
positieve bewijzen tc-r hand gesteld, ton-
gevolge waarvan de namen van verschei
dene leden der Ku Klux Klan zullen wor
den voorgelegd aan de groote jury, ten
eindo tegen hen rechtsingang te verlee-
ncn :n verband met de misdaad, d.o zoo
veel opzien heeft gebaard in het gohoole
land. De 'hoofdgetuige van den openbaren
aanklager, J. S. Noteworthy, voormalig
kapitein van do afdeoling der Ku Kluit
Klan te Mer Itoage en bekend farmer, die
klaarblijkelijk niet bevreesd is voor
wraak en moordbedre'.gingen der Ku
Kiux Klan, heeft nadere bijzonderheden
verstrekt, weike bezwarend zijn voor ka-
piteiu Skipwlth, het hoofd der plaatie-
lykft Klan, Larry Calhoun, deputy sheriff,
A. L. Smith, plantage-be/.itter en dr. Mc.
Koin, voormalig burgemeester van Mer
Rouge, Nonvortky verklaart, dat b\j uit
dc Klun is getreden, omdat hy zich niet
kon vereonigen met de methoden der Klan
en iu het bijzonder omdat hem bevolen
was, om zekere personen zoo mot do
zweep af to ranselen, dat zy op-hot kantje
af dood zouden zyn en hen vervolgens uit
don staat te zotten. Hy bevestigde onder
code, dat Skip with hom had verteld, dat
zes mannen door de Klan ter dood waren
veroordeeld en Richards en Daniels reeds
had „gekregen". Voor de rechtbank doel
hjj het verhaal van de oplichting van vijf
personen op 24 Augustus op den weg van
BastropMer Rouge. Hij meende, dat Da
niels en Richards zich onder hen bevon
den. De leden der Klan, vertelde Nors-
worthy, droegen zwarte kappen, do klee-
<3ij, waarin do plaatselijke Klan-licden
bun nachtelykc overvallen plegsn te doen.
Do getuige verklaarde, dat do Klaa-lie-
den de wetten van hnn organisatie stelden
boven de wetten der regceriiig en ge:n an
dere wetten erkenden dan de hunne. Hij
noemde de Klan een organisatie, waarvan
hjj eon afkoer had in verband met haar
onwettig karakter. Norswortliy ver
klaarde, dat hij op 24 Augustus met C. W.
Andrews in c-èn auto reed van Bastrop
naar Mer Rouge, toen liij werd tegenge
houden door twaalf in kappen gehulde
mannen, die allen gewapend waren met
Winohester-geweren c-n eïschten, dat An
drews met hen mee zou gaan. Andrews
werd geblinddoekt en weggeleid vu men
beval Norsworthy om door te ryden. La
ter vernam hij, dat men Andrews had af
geranseld. Korsworthy had. niet gezien,
dot Daniels en Richards werden gevangen
genomen, maar by zag vyf geblinddoekte
mannen, die in een vrachtauto worden
weggevoerd.
Getuige verklaarde, dat Skipwlth de
„Imperial Cyclops" was van de More
house Parish Klan, die al do verrichtingen
der Klan leidde en den leden do opdrach
ten gaf om do aangewezen personen to
kastijden en te straffen.
J. Ij. Daniels, do vader van een der ver
moorden, verklaarde, dat Skipwith had
getelefoneerd, dat hy getuige wel zon
-..krijgen".
Het probes te Eastrop wordt in het ge-
heclc land met spanning gevolgd en te
oordeelen naar den oproep, die is uitge
gaan van het hoofdkwartier djr Ku Klux
Klan, en waarin alle loden worden aange
spoord om de zaak te steunen, 6taat de
toekomst der organisatie op het spel.
EEN ZONDERLINGE VER
DWIJNING.
De recherche van Vi'lé, nabij
Straatsburg'. houdt aich op het
ooK-iuiblik bezig met een zonderlinge
verdwijning, waarom treat de vreemd
ste geruchten looDcn. In October
j.I. kreeg een boer aldaar twist met
zijn krecht. Deze laatste verliet de
hoeve en ging acht dagen bii een
broer van den landbouwer werken.
Hii schreef twee brieven aan zijn vo-
rigor patroon on ontving van dezen
een schrijven waarin hii werd uitge-
nood'iKb nog eens on de hoeve te ko
men. De kneoht gaf daaraan eevolfr
en Bödrt dien heeft men niets meer
van hem gehoord.
Eenise degen na zijn komst liet de
boer bii ziin broeder door zijn kinde
ren de effecten van zijn vroegeren
kneoht halen.
Inderdaad ziin door d*e poütlo die
effecten bii den boer tempeevondoti,
F.sn van de brieven, die door den
kneoht aan den boer waren Beschre
ven, werd door een kind van laatst
genoemde bezorgd. Tal van personen
konden echter te voren van den in
houd kermis nemen. In dien brief
dreigde dc knecht zijn patroon bij de
politie te zullen aangeven voor een
aantal ernstige overtredingen, weike
door den boer waren begaan. Men
zegt. dat deze om die roden zijn
knecht uit den, weg heeft willen "rui-
DE MOORDO P NARUTOWICZ. -
Nicwiadomski, de moordenaar van pre
sident Narutowicz, heeft na zijn ter dood
veroordecling geen blijken van ontroe
ring gegeven. Met groolc kalmte heeft
hij het vonnis aangehoord. Nadat hij uit
de rechtszaal weggeleid was, heeft liii
dadelijk om papier en inkt gevraagd en
thans schrijft hij van den morgen tot
den avond, naar men vermoedt, ziin ge
denkschriften. Tc oordeelen naar de me
nigte vellen papier, die hii reeds volge i
'en heeft, beloven de mémoires
een dik boek te zullen worden. Men ij
an meening, dat het doodvonnis niet
•<5dr den zssten Januari zal kunnen vol
trokken worden, indien tenminste de
croordeelde r.:e' in booger beroep gaat.
Bemerkenswnnrdig is dat dit doodvon
nis liet eerste is, dat door een gewone
Poolschc rechib.-.-ik is uitgesproken. Tot
dusver waren alle doodvonnissen door
krijgsraden gevekl.
Veel kans. dat de zaak nog eenmaal
behandeld zal moeten worden, hostaal er
niet, daar Nicwiadomski een brief aan
dc rechtbank heeft doen toekomen,
waarin hij verklaart, dat hij niet van
plan is te appèllceren. Voorts dringt
Nie-.viaaomski op spoedige ten uitvoer
legging van het vonnis aaD eti ver
klaart bij voorbaat, dat hij niet begena
digd wenscht te worden. Zijn laatste
verlangen is, dat de compagnie van het"
v.ifdc regiment infanterie, w.iarin hij
gediend heeft, hem de laatste eer bewij
zen zal.
De schrijver Nowaczinski, journalist
en medewerker van de „Rzeczpospolita"
is in hechtenis genomen en aa een lang
durig verhoor naar de gevangenis van
Mokotow overgebracht. Deze arrestatie
is een gevolg van de publicatie van een
artikel, dat Nowaczinski in het laatste
nummer van „Mysl Narodowa" („de
nationale idee") geschreven heeft en
waarin dc auteur de daad van den
moordenaar van president Narulowtc2
verdedigt.
DE RIJKE BEDELAAR. Te Pa-
nis wekte een bedelaar, naar dc „N. R.
Ct." uit l'Oeuvre navertelt, een onge
lukkige, verminkte jongeman van nog
geen dertig jaar, het diepste medelijden
op van de menschen op straal, aan wie
hij een aalmoes vroeg. Inderdaad was
er nog zelden op de boulevards zoo'n
treurig menschen-exeruplaar gezien en
het leek wel alsof zijn lichaam alle ge
breken vertoonde, waarover dc drocv
menschheid beschikt. Er gingen dan
Sedelaar, 's nachts was er geen vroolij-!
ker fuifmerk te vinden dan Henri Gal-
lois, zoo was zijn naam. Zoodra het' don.
ker was geworden, verdween de gebrek
kigheid als door een wonder. Hij was
niet ongelukkig, niet beklagenswaardig
meer. Van zijn ellénde van den dag hield
hij alleen ioo of 150 frank over, die zij
hem had opgebracht ca, zeker om z:jn
dagleed tc vergeten, dronk Henri in
zijn nachtvreugd champagne als water
in allerlei inrichtingen op Montmanrt,
en bij de Hallen. Hij was vroolijk en
royaal, maar hij weigerde hardnekkig
ook maar een halve cent te geven aan
dc arme stakkerds, die in de nachtge-
legenhedcn bloemen kwamen verkoopen
of liedjes zingen. Misschien vertrouwde
hij hen niet al te best. Zoo verfuifde
Henri Gallois zijn nachten, maar brak de
dag aan, dan verdween bij". Met den dag
koerde zijn gebrekkigheid terug cu werd
hij weer het treurig wrak, dat op de
boulevards het medelijden opwekte
van heel veel menschen. Toch is dit wel
geregelde leven niet van langen duur
geweest. Een politse-agent heelt het ge
drag van den gentleman—bedelaar ont
dekt en nu zit Henri Gallois m de doos.
Fers-dïerzlcat
i'BGEKLIJKE akmenzorg"
-u het laatste nummer van het
Tijdschrift voor -armwezen schrijft
de heer It. A erdonck over het subsi-
dntr xaraxtCr der burgerlijke armen
zorg.
Een burgerlijke instelling, aldus de
schrijver, mag in 't ttlgemeen steun
verleenen aan behoeftigen, die niet of
niet voldoende onderstand ontvangen
van kerkelijke of bijzondere instellin
gen van weldadigheid, luerop komt
in hoofdzaak d» betcckenis van „het,
subsidsir karakter'' der burgerlijke
armenzorg neer Maar dc geweldige
ontwikkeling der burgerlijke armen
zorg js echter vooral door het behoud
van liet subsidair karakter, in meer
dere opzichten een renuneuden invloed
op ae kerkelijke en particuliere ar
menzorg gaan uitoefenen. Als men
b.v. een gulden per week geeft aan
een behoeuige, met de bedoeling hem
,t leven iets gemakkelijker te maken,
dan v.ii men graag zien, dat met die
ondersteuning zijn inkomsten ook ver
meerderen. In de gevallen nu, waarin
net Burgelijk Armbestuur steunt,
ui dat is al gauw met een bedrag van
10 a /15 per week heeft een ouder-
iteuuing van f 1 i 2 van kerkelijke
01 particuliere zijde slechts fictieve
waarde. Het Burgerlijk Armbestuur
mag n.L (behalve in gevallen waar op
neilmg 111 den zin van art. 29 sub 1
A.VV- wordt bcoogd)nict meer geven
dan het voor 't levensonderhoud nood
zakelijke. Wordt deze norm door een,
gift van andere zijde overschreden,
uku eisimi ue wet een verlaging \au
nel stöunoeurag aer t>urgerj!]„o jnstel-
ang. Tract.sen Komt zuls ecu gilt dus
met teu goeuc aan het gezin, üat men
wil helpen, doch deze worot eenvou
dig oveigoneveid m de overheidskas I
neUeUüe gelat voor de gevallen van
dubbele of meervoudige ondersteu
ning. Geen wonder, dat in zeer vele
gevallen de lust om door een gift iet3
voé opheffing van armen te doen, hrer-
aoor verga..t. Men zal eerder hetzij
oict meer steunen, öf men zal, uit
.rees dat het Burgerlijk Armbestuur
den steun zal veriagen, trachten ge-
i'.ena to houden, dat men ook iets as
gar,u doen.
Do goede verhouding tusschen dc
instellingen wordt hierdoor ernstig be
nadeeld en deze ougewensehtc toe
stand is zeer sehadeiyk voor een goe
de armenverzorging. Daar deze hou
ding der Burgerlijke Armbesturen zich
baseert oj) de wet, acht schrijver een
wetswijziging op dit punt noodzakelijk
De kosten, die een ruimere houding
der Burgerlijke Armbesturen 111 deze
gevallen zouden meebrengen, zijn be
trekkelijk gering, terwijl er langs de
zen weg wellicht zou kunnen worden
verkregen ceu meerdere activiteit der
kerkelijke en particuliere armenzorg
cn een vrijere en openhartiger verhou
ding tusschen deze instellingen en het
Burgerlijk Armbestuur.
E RECEERINC EN DE
INDUSTRIE.
Eea der medewerkers van het
ËDbld. ajhriifi:
Wij hebben gelegenheid ?ehad rnet
eon zeer bevoegd persoon van gedach
ten te wisselen over den ernstitre-n
toestand, waarin een zeer groot deel
onzer industrie verkeert.
1 Dc voornaamste oorzaken ziin be-
ook niet veel voorbijgangers langs dezen keTld
omrdukkis. >o»d.r hem wat toe te slop-0v;r de 5ehre], linie werM -erk
pe"; I verminderde koopkracht. Er wordt
Maar, al was er dan overdag wel- j belaneriik minder verbruikt dan vóér
haast niemand zoo ongelukkig als dezeden oorlog hoewel, naar de meening
Moderne Alchemie.
OORSPRONC VAN DE CHEMIE. ALS WETENSCHAP NIET ERG IN
TEL BIJ DE CRIEKEN EN ROMEINEN. OPBLOEI DOOR OE ARABIE
REN. MIODENEEUWSCHE DENKBEELDEN. VAL DER ALCHEMIE. MO-
LEKULEN, ATOMEN EN NOC KLEiNER. ALCHEMISTISCHE DENK-
EFELDEN BEVESTICD DOOR DE „MODERNSTE" NATUURWETEN
SCHAP.
Er was een tyd dat de chemie hoog in
eero stond: in het oude Egypte was het
'11 heilige kunst, die slechts door de pries-
ters mocht worden uitgeoefend en wier
resultaten voor de niet-ingewyden verbor
gen werden gehouden. Uit verschillende
papyri bljjkt ondertusschen wel hoe ver
de chemische wetenschap al ontwikkeld
was en hoe men ook gevorderd was in de
toepassing er van in het dagelyksch leven.
Do Grieken mot hun bespiegelenden
aanleg gevoelden zich meor aangetrokken
tot de philosophic en de metaphysica on
vonden het interessanter te debattoeren
over do vraag hoe de natuur behoorde in
gericht te zyn dan te gaan onderzoeken
hoe zy ingericht was. Geen vry'e Griek,
die een gymnasium bezocht zou zich dan
ook verwaardigen zijn vingers vuil tc
maken by een ckoiniseh of physisch ex
periment, dat liet men ann do slaven
ovor; deze beoefenden de technologic voor
zoover die in hun bedryf noodig was on
bemoeiden zich niet met quaesties over
de materie en de bouw van het heolal.
By hun navolgers in alle opzichten, de Ro
meinen, was dit al evenzoo.Mannen ah Ar
chimedes werden wel als nuttige lieden
beschouwd, maar toch eigenlyk niet hee-
lemaal voor vol nangezien. Tcekenend és do
goedig beschermoadc wijze waarop do be
kende Romcinsche redenaar en staatsman
Cicero zich over hem uitlaat: „een man
neke van het zand en den passer" (de
Grieken teekenden namelyk hun wis-
kundigo figuren in fyn zand).
Na den val van het Romeinsche koizer-
ryk en de groote volksverhuizingen' begon
de chemie weer wat in oero te komou
wat voor een groot deel to danken is aan
de Arabieren. Dezo veroverden Egypte en
vonden daar oen groot aantal chemische
geschriften, die zy bestudeerden en ver
taalden en die by hen de lust opwekten de
kunst ook zelve to beoefenen. Via Marok
ko en Spanje kwam de chemie met hot
Arabische lidwoord al er voor tot al-
chemio gewordon ook in Europa cn
vond daar spoedig talryke en geest
driftige beoefenaars. Al gauw ech
ter verloren een massa van haar aanhan
gers het zuiver wetenschappelijke uit de
oogen en weldra was hun eenig doel goud
te maken of eeu stof te vinden die an
dere geeökoopero metalen in gcuj kon
omzetten. Velen namen hierbij ook boven
natuurlijke middelen te baat en de namen
toovenaar on alchemist waren dan ook
zoowat synoniem. Geen wonder dat de
kerk zich genoodzaakt zag in te grijpen
en het beoefenen van alchemie gelijkge
steld werd aan ketterij; maar de zucht om
fortuin te maken is nu eenmaal een van
de sterkste menschelyke eigenschappon en
dc aanhangors der alchemie namen dan
ook steeds too. Kosten noch mocito wer
den gespaard om het dool te bereiken;
van alles werd geprobeerd, de zonderling
ste mengseltjes werden by elkaar gewre
ven, gestampt, gekookt, gebrouwen,, ge
smolten, zonder dat het ooit één alche
mist gelukte het „Groote Werk" tot
stand te brengen. Maar het geloof aan
do transmutatie der elementen of wel de
mogolykheid om het emve element in het
andere om te zetten bleef onuitroeibaar.
Iedereen trouwens geloofde er in; vele
vorsten die voor hnn talryke en langdu-
rigo oorlogen en grootsche hofhouding
voortdurend geld noodig hadden hielden
een of meer hofalchemisten in dienst, die
hun echter meerkostten dan ze opbrachten
Het spreekt vanzelf dat door het geheim
zinnig waas, dat over de alchemie lag en
do groote voordeelen die er mee to be
halen waren volo bedriegers tot het gilde
behoorden, die het met de moraal zoo
nauw niet namen. Danto plaatste do al
chemisten dan ook in een speciale afdee-
ling van de hel, waar ze aan de uitge-
zochtste martelingen bloot stonden.
By den opbloei der wetenschappen ge
durende en na de Renaissance begon het
geloof in do alchemie wat te tanen en
.egdo men zich meer toe op nauwgezet
cxporimenteel work, dat niet direct met
de goudmakerij in vcTband stond. Wel
hield ze zich tot de 17e eeuw nog staande,
maar haro fundamenten werden steeds
meor ondermynd. Eu met het aanvaarden
van de atoomtheorie van Dalton was het
doodvonnis over haar uitgesproken.
1 Volgens deze, de zoogenaamde moderne
atoomtheorie, bestaan de stoffen uit een
zokc-r aantal grondstoffen, elementen ge
naamd, die elk voor zich onveranderlijk
zyn. Do elementen zyn in do ons omrin
gende lichamen verdeeld in heel kleine
doeltjes, atomen genaamd, die aan elkaar
verbonden, de stof opbouwen. De atomen
zyn uitermate klein, in een Liter water
stofgas, het lichtste van alle lichamen,
bevinden er zich byv. maar eventjes
23000 trillioen. Verbinden zich twee of
meor atomen van verschillende elementen
mot elkaar, dan noemt men dit geheel een
molekuul. De moleknlen nu zyn de bouw-
steencn, waarvan hierboven sprake was.
water byv. bestaat nit molekulen, elk
opgebouwd uit twee atomen waterstof en
een atoom zuurstof, rietsuikermolekulen
bestaan uit 12 atomen koolstof, 22 atomen
waterstof en 11 atomen zuurstof. Langen
tyd geloofde men maar half aan het be
staan van molekulen en atomen en het' is
nog geen dertig jaar geleden dat de Duit-
scho scheikundige Ostwald een ware cam
pagne voerde om de begrippen ganscb
over boord te gooien. Maar juist door zyn
heftige aanvallen begon men nog veel
ernstiger te onderzoeken en proeven te
nemon en thans is do atoomtheorie hech
ter gefundeerd dan ze vroeger ooit ge
weest is.
Maar in eon gowyzigde vorm; want
dacht men gedurende de negoatien-
de eeuw de atomen zich als bolletjes dio
onveranderlijk waren en als de kleinst
denkbare dingen en al haalde men eenigs-
zins medelijdend de schouders op voor de
alchemistische denkbeelden van omzet
ting van het ocne element in het andere,
de laatste tyd is men wat voorzichtiger
geworden. Gold vroeger als een axio:
de elementen zyn volkomen onverander
lijke stoffen, dus kan goud dat een ele
ment is niet „gemaakt" worden, thans
zegt men hoogstens: elementen zyn stof
fen die wy niet kunnen veranderen, maar
dio wel uit zichzelf (tenminsto som
mige) verandering kunnen ondergann, ja
enkele stoutmoedigen wagen het zelfs to
zeggen: wy kunnen het nóg niet, maar
wie weet
Tiet begon met de ontdekking van het
raSinm, dat geheimzinnige element dat
allerlei clectrischo stralen uitzendt dat
steeds warmer is dan zyn omgeving en
dat tenslotte zelfs bleek 0 wondert aan
gewicht te verliezen en uiteen te vallen
in twee andore elementen. Daarmee lag de
hoele theorie van de onveranderlijkheid
der dementen overhoop! Was het won
der dat do heele wetenschappelijke we
reld zich met hartstoeht op dit probleem
wierp en dat men in de laatste tien jaar
ver doorgedrongen is in het gebied van
do ntoombouw, een begrip dat een schei
kundige van vy'ftig jaar geleden oen her
senschim geschenen zou hebben. De
kroon op het werk was tenslotte do theo
rie van den Deensehen natuurkundige
Niels Bohr, over de inwendige bouw van
het atoom, die aangevuld werd en beves
tigd door het experimenteel work van
den Eugelschman Soddy. Beiden zyn dan
ook oenigo maanden geleden met den No
belprijs beloond.
Volgons Bohr bestaat een atoom, dat
onzicht- en onweegbaar kleine doeltje,
waarvan er trillioenen in een c.M.3 ga3n,
weer nit een nog heel veel klsiaer deel
tje, de kern, waaromheen in cirkelvormige
banen een aantal (voor ieder element ver
schillend) ook weer veel kleinere doeltjes,
de eloctronen, in doizelingwekkcnde vaart
rouddir aaien.
Dat atoom, de oerstof der oudere schei
kundigen, is dus weer een soort zonnestel
sel op aic-h zelf; men heeft berekend
(wast er is geen sprake van natuurlijk dat
men dergelyke kleinigheden zou bunnen
zien) dat de straal van een atoom onge
veer een honderd mïlltosnste c.JL Is, ter
van onzen zéesnian. öp Het OógénbliV
over hel algemeen nog tévCOl ver
bruikt wordt, In verhouding tot hot-
geern In deze omstandigheden verbruikt
kan worden. Zoodat velen interen.
Over de eehbele linie werkt ook de
economische oorlog, die in de wereld
in vollen gang is, govoerd mot de
wapenen van hooge invoerrechten, in-
vocrveifcoion, uit voer premies cn der
gelijke. Niet ovvr d g.-hecte linie,
maar met zooveel te m-<cr hevigheid
werkt de felle ooncuVrentio uit de lan
den met dc lage valuta. Hoezeer do
oorzaken van do algemuene malaise
dooreenwerken, mo.tea met toaigo
voorbeelden, worden aangetoond.
De manden industrie, die de l>v.it-
sche concurrentie niet te vreezen
hooft, lijdt intuasehen zeer onder den
verminderden afzet in het buitenland,
dat b'iikbaar niet te.'en onze hooio
valuta koopen kan, maar ook onder
den verminderden .«fuel in het bin-
neiland. Ons pi.i't Lmd hiv't niet
meer zoovoet mail no.d'.g. Ais
men naar «Ie oor.tr.ak dft;irvan vraagt,
dan kan weer nia: ande s den oo«e-
worden op verminde:een a'zd
van groenten en f.uit naar het Lui-
tena nd. De klomoen nlusuie lijdt op
Hel oogenblik meo (,ru>*-r de n'tremee-
ne malaise, maar hoofdzakelijk d.-.or-
unt s.ij zich 1 >:-n
f meer kunstmatige wijze heeft uit-
-•óbrcid. Daardoor heerscht er in dezo
industrie toch eroote werkloosheid,
niettegenstaande de invoer ongeveer
f- 'ijk is aan dien van vóór den 00r-
iog. dien althars niet overtreft. Zoo
•iin er meer bedrijven, welker kunst
matige, althans tijdelijke uitzetting
gedurende den oorlog thans dc oor
zaak ervan is, dat zij mede het beeld
van de algemeene ineenstorting ver-
toonen.
Het ziin voornamelijk de bedrijven,
welke ernstig ie lijden hebben onder
de Duitsehe concurrentie, aie nu bij
ion staat op hulp aankloppen, dus de
aandacht vragen van de regeering.
Ouder die bedrijven zijn de allervoor
naamste de schoen- en leerindustrie,
de aardewerkindustrie, de confectie-
fabrieken, met name die voor do on-
derkleeding en datnerconfeclie 'niet
de farieken voor heerenconfectie» en
do meubelmakerijen, met name dio
vni» goedkoop© houten meubelen.
Over het algemeen heeft men er
"■een goede voorste!1 ing van, hoe ver
woestend, de Duitsehe concurrentie in
deze bedrijven werkt. Ben voorbeeld
In Denemarken, waar de invoy van
schoenen is fceoerkt door den staat, is
de in-, i r in 1922 twee-ea-een-half
maal zoo groot geweest a'e in 1913.
Maar in ons iand, dat eecn beper
kende bepalingen voor den invoer
van schoenen kent. is de invoer ne
ven maal boven dien in 1913 geste-
genOok weet men niet den steeds
10 e nemer, den omvang van de werk
loosheid. In sommige gemeenten is
die tot GO pet. gestegen, zoodat die
'-•omeenten zelve zoo goed als de be-
vo'king geruteeérd dreigen te wor-
Ab men deze enkele ciifers leest,
dan beseft mon, dat de aandrang heel
sterk wordt, die van den industrieelen
kant <m de regeériog uitgeoefend,
wordt, om op een of andere wijze in
te grijpen. Aleer nog dan anders
heeft dat tot gevolg, dat de regeoring
rijksbostellincen zooveel doenlijk in
ons land plaatst. Zii zal daarin zoo
ver willen gaan a's mogelit'k is. Maar
men begriipt, dat men in Den Haay
ten. aanzien van andere mogelijke
maatregelen, als daar zijn de invoer
verboden, verhoogde invoerrechten,
uitvoerprcmies. uitvoercredieten. al
meer bii de regeerinsr is aangeklopt.
Maar tegen een toeslag van staats
wege. diindertijd gevraagd is, om
zeker werk in Nederland te doen ver
richten. is toen het ernstige beewaar
opgekomen, dat de Staal dan pe
ul aatst zou worden voor de vraag,"
welke een billijke productieprijs, wel
ke een billijke loon stand aard zou
ziin.
E11 in de stukken, met de Kamers
gewisseld, .s ook meermalen kuive-
ring voor verhoogde invoerrechten tot
uiting gekomen. De slechte stand van
de staatskas is voorts duar, om maat
regelen te verhinderen, die financieeie
offers zouden vragen.
Wat zou dan resten? Bescherming
door invoerverboden? De ernstige
bezwaren, die aan bescherming kle
ven. behoeven niet nadrukkelijk naar
voren gebracht te worden. Ze ziin
bekend. Bescherming langs wettelij
ke n weg is het stellen van een kwaad
tegenover een ander kwaad (dien
langzame tl ondergang van sommige
bedrijven). Het is verstaanbaar, dat
desniettemin de vraag in overweging
komt bii de overheid, cs? zij lijdelijk
moet aanzien, dat een deel der Neder-
lanifcche nijverheid door buitenland-
sche eonciirr.-i'itlo en invoerbelemmo-
wyl die van de kern slechts een duizend
billioonsto c.M. bedraagt, dus nog weer
tien millloéa maal zoo klein is. Hot ver
schil tusschen d© talryke (pl.tn. 90) ele
menten) zit hem nu gedeeltelyk in de
kern, gedeeltelyk ook in het aantal elek-
tronen dat er om heen wentelt En nu is
het eigenaardige van radium en nog eea
aantal andere, do zoogenaamde radioac
tieve elementen, dat zy uit zich zelve,
atoom voor atoom, een of meer elektronen
verliezen cn daarbij dus overgaan én andere
elementen. Voor sommige bedraagt dc
tyd waarin ze geheel omgezet zyn duizen
den jaren, terwyl andere slechts een
..levensduur" van een paar maanden heb
ben. Tot nu is het B-.et gelakt, niet met
absolute zekerheid ten minste, om op dat
proces van buitenaf invloed uit te oefenen
Konden wy dat, dan w:w het dus mogelyk
om willekeurig het eene. clement in een
ander om to zetten.
Bij de goudmakerij der alchemisten
speelde het kwikzilver steeds een
groote rol, dank zy het eigen
aardig© feit, dat het een vloeibaar metaal
was; kwik heette de geest of do moeder
der edele metalen. Eu nu is 't merkwaar-
digo dat de intuïtie der alchemisten be
vestigd wordt door do allerjongste we-
tonsnliappolijko onderzoekingen: konden
wy het kwik-atoom dwingen om ccn van
zyn elektronen en een heel klein stukjo
van de kern los te laten, dan was er een
clement ontstaan, dat in chemisch opzicht
absoluut niet van goud tc onderscheiden
zou zyn. En zoo zouden do vy'ftig jaar go-
leden voor hcrsehcnschimmon cn waan
denkbeelden uitgekreten indeccn der al
chemisten door de uitkomsten der mo
derne natuurwetenschap bevestigd wor
den.
J. J. LUYTEN.
